M. Głowiński: Odbiór, konotacje, styl

• sprawa odbiorcy mogła się pojawić po tezie, że dzieło literackie to swoisty akt komunikacji;

• odbiorca jako centralny punkt w pozycji dzieła literackiego to przeciwieństwo ekspresji;

• dzieło jako zorganizowany zespół znaków, swoisty akt komunikacji, wyklucza ujmowanie go w kategoriach ekspresji, bo estetyka ekspresyjna interesuje się relacjami między nadawcą i przekazem. A w dziele sztuki ważna jest nadal ekspresja komunikowana;

• przez strukturę typ tekstu implikuje odbiór - np. 2 rodzaje tekstów - dokumentarny i propagandowy zakładają odbiór w obrębie sytuacji, w której powstały. Czytelnik musi dokument czytać jako dokument, a nie w myśl kodu własnej epoki;

• w tekście propagandowym - zakłada bezpośredni wpływ na odbiorcę. To założenie czyni nieistotnym odbiór poza kodem;

• przekaz zakłada zawsze sposób, w jaki będzie odbierany. Dzieło literackie nie zakłada takich odczytań, jak dokumenty, ani wyłącznego oddziaływania;

• dzieło literackie może trwać w sytuacjach komunikacyjnych, w których kod nadawcy nie jest tożsamy z kodem odbiorcy;

• s. 39 trudno nawet wyobrazić sobie taki odbiór, w którym nie dochodziłyby do głosu sposoby czytania wynikające z właściwości kulturalnych epoki, w jakiej dany odbiór przebiega;

• styl odbioru - kod, w którego obrębie odbiór się realizuje;

• dzieło - zdolność funkcjonowania w obrębie różnych stylów odbioru;

• odbiór dzieła nie jest nigdy zjawiskiem społecznie izolowanym;

• konotacja - naddatek znaczeniowy, przynoszący informacje wykraczające poza to, co mieści się w podstawowym, referencyjnym znaczeniu wyrażeń (s. 43);

• konotacje - skojarzenia wspólne pewnej grupie osób, ulegają standaryzacji, łączą się z podstawami w kulturze;

• już słowa są wyposażone we właściwości konotacyjne (Marinet);

• dzieło literackie nie może być przedmiotem prostej rekonstrukcji;

• dzieło od strony odbiorcy włącza się w obręb kultury literackiej;

• utwór może wywoływać konotacje -> uczestniczy w procesie komunikacji literackiej;

• właściwości konotacyjne - wynik tendencji właściwych kulturze literackiej - s. 51 każda kultura literacka przyznaje wartości komunikacyjne pewnym tylko wybranym utworom i stylom; te style, które nie uczestniczą w procesie komunikacji - magazyn literatury;

• styl odbioru = styl utworów literackich tylko wtedy, gdy nadawca i odbiorca należą do tej samej kultury literackiej;

• wybór dzieł czytanych - w obrębie pewnej tradycji. Tradycja - czynnik stabilizacji i stałości, pozwala na innowacje, ale i zapewnia ciągłość;

• styl odbioru nie musi stanowić następstwa stylu dzieła. Styl odbioru jest zawsze interpretacją. Interpretacja uświadomiona - odbiór krytyczny;

• dzieła wpływają na charakter stylu;

• dla stylu - ważne jest oczekiwanie s. 56 obowiązujące w danym czasie normy sprawiają, że pojawienie się danego elementu w danym kontekście staje się zjawiskiem oczekiwanym;

• style odbioru - systemy oczekiwań. Jeśli dzieło nie spełnia oczekiwań, to 1) jest odrzucane i idzie do magazynu literatury, 2) a) kompromis między oczekiwaniami projektowanymi i rzeczywistymi, b) narzucanie dziełu oczekiwań - wtedy nie ma konfliktu między dziełem i odbiorem;

• odwołania historyczne - każdy styl jest zjawiskiem historycznym. Czynniki historyczne działają na styl dzieła. A czy na styl odbioru? - trudno to sprawdzić. Ale w pewnych typach kultur literackich są znane style odbioru;

• s. 59 dzieło literackie przez swą strukturę zakłada odbiór także poza kontekstem i kodem macierzystym i już przez samo to współtworzy specyficzną sytuację komunikacyjną. Odbierane w innych sytuacjach niż ta, w której powstało, zachowuje zdolność wywoływania konotacji.

---