Wychowanie i jego właściwości. Różne koncepcje wychowania.
Wychowanie w ujęciu świeckim - wąskie znaczenie - świadome, celowe i specyficzne pedagogiczne działanie osób, z reguły występuje w ich różnych zbiorach (rodzinnych, szkolnych) dokonywane głównie przez słowo (i inne postaci interakcji zwłaszcza przez przykład osobisty) zmierzające do osiągnięcia względnie trwałych skutków (zmian) w rozwoju fizycznym, umysłowym, społecznym, kulturowym i duchowym jednostki ludzkiej.
Definicja pedagogiczna A. Guryckiej - wychowanie to dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, pośrednich i bezpośrednich, wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego. Są to zmiany społeczne postulowane i akceptowane.
(Różnica między definicją 1 i 2: osobowość pośrednia i bezpośrednia)
Definicja psychologiczna a. Guryckiej - wychowanie to dynamiczny, złożony układ wzajemnie od siebie zależnych procesów nadawania i odbioru wpływów (wywierania wpływu) zarządzających jednostkami o zróżnicowanych, specyficznych rolach, z których jedna jest dojrzałym wychowawcą, a druga mniej dojrzałym wychowankiem w celu zrealizowania w sposób względnie trwały, jakiegoś mniej lub bardziej, ale świadomie założonego przez wychowawcę projektu jego osobowości.
Uogólnienie tej definicji:
Dynamiczny i zmienny do zmieniającej się rzeczywistości
Jest z góry założony cel
Wychowanie jest ukierunkowane.
Wychowanie wg A. M. De Tchorzewskiego - wąskie znaczenie - to byt społeczny, będący wytworem przynajmniej dwóch osób, pomiędzy którymi zachodzi relacja wyrażająca się w przestrzeni międzypodmiotowej za pomocą obranej formy kontaktu, w ramach której podmiot wychowujący (działający) kierując się powszechnie uznanym dobrem umożliwia podmiotowi wychowywanemu (doznającemu) osiągnąć wzrost tożsamości.
Uogólnienie:
Wychowanie to coś w czym żyjemy, zjawisko które jest typowe dla grup społecznych, między dwoma osobami, między którymi jest kontakt
Podmiot - osoba, która posiada wolność, która decyduje o sobie
Przestrzeń jest zapełniona przez treści, z którymi chcemy podejść do wychowanka
Realizacja to słowo, zabawa, gest
Dobro to sprawiedliwość, wolność
Tożsamość - samoświadomość, umożliwia człowiekowi stawanie się kimś lepszym.
Ujęcie wychowania z punktu pedagogicznego wg R. Segieta
Wychowanie rozumiane jako:
Oddziaływanie, wpływy
Oddziaływanie, wpływy i procesy zachodzące w osobowości człowieka
Oddziaływanie, wpływy i czynniki
Procesy
Procesy i wyniki
Wyniki.
Ujęcie definicyjnego pojęcia wg S. Kunowskiego - podział definicji
Definicja prakseologiczna - zwraca uwagę na celowe oddziaływanie wychowawców na wychowanków, wpływanie na nich, urabianie ich np.
Jest planowym oddziaływaniem na jeszcze dające się kształcić wewnętrzne życie innych (T. Weitz)
Jest opiekuńczym, regulującym i kształtującym oddziaływaniem ludzi dojrzałych na rozwój dojrzewających, ażeby mogli mieć udział w dobrach, które są podstawą życia społecznego (O. Wielmann)
Definicja ewolucyjna - istotą wychowania jest swobodny wzrost dziecka; wychowanie jako proces samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju doświadczenia nabywanego przez wychowanka np.
Wychowanie jest procesem rozwoju, które zachodzi w indywidualnej jednostce jako rezultat jej działalności w środowisku i jej reakcji na to środowisko (J. Doughton)
Wychowanie procesem wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku (J. Dewey)
Definicje sytuacyjne - koncentrują się na warunkach i bodźcach przyczyniających się do rozwinięcia wychowanka np.
Wychowanie to przygotowanie do życia przez życie (O. Decroly)
Wychowanie jest pierwotną funkcją ducha, która jest przepojeniem i udoskonaleniem ludzkiej formy życia przez wspólnotę duchową rodziny, narodu, ludzkości, wychowanie jako „szkoła wspólnoty” jest organizowaniem przeżycia wspólnotowego przez zabawę, pracę, rozmowę, wyrażanie jako sytuacje wychowawcze (P. Peterson)
Definicje adaptacyjne - które zwracają uwagę na wytwory i osiągane skutki działania wychowawczego np.
Wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego. Zmierza ono do wywołania i rozwinięcia w dziecku pewnej liczby stanów fizycznych i moralnych, jakich domagają się od jego i społecznych, politycznych jako całości i środowisko specjalne, do którego jest ono szczególnie przeznaczone (E. Durkheim)
Wychowanie polega na przysposobieniu wychowanka do pełnoprawnego członka grupy społecznej (F. Znaniecki)
A.M. De Tchorzewski dzieli wychowanie na:
Definicje wychowania o charakterze sprawozdawczym, czyli takie, które starają się w miarę wiernie odtworzyć sens pojęcia wychowanie np.
Wychowanie jest przeważnie urabianiem od zewnątrz, przez celową i świadomą czynność wychowawcy.
Wychowanie jako czynność i funkcja życia społecznego, mająca na celu przygotowanie człowieka do działalności w warunkach gromadnego współistnienia (W.M. Borowski)
Definicje wychowania o charakterze projektującym, które nadają pojęciu nowe znaczenie np.
Wychowanie racjonalną nadzieją na przekształcenie rzeczywistości, oraz wiarą w możliwości przyspieszenia tempa doskonalenia warunków, stworzenia możliwości wszechstronnego rozwoju ludzi (B. Suchodolski)
Wychowanie to interwencja i dialektyczny związek człowieka i świata, regulująca ich wzajemne stosunki poprzez współdziałanie w twórczym rozwoju społeczeństwa i jednostki (R. Miller)
Definicja wychowania o charakterze regulującym
Wychowanie to zamierzone wpływy na sferę wolicjonalno-emocjonalną jednostki (H. Muszyński)
Wychowanie to proces wychowawczy lub rezultat tego procesu (K. Sośnicki)
Właściwości wychowania (cechy konstytutywne):
Akomodacja - przystosowanie jednostek bądź grup do zaistniałych warunków i wymagań społecznych.
Aproksymacja -przybliżone jednostkom ich możliwości oraz formy zachowań, które przyjmują postać określonych powinności, jakich dopełnić powinien człowiek przynależący do określonej społeczności; ukazywanie tego co dobre i tego co złe, by dać człowiekowi wybór.
Indoktrynacja - systematyczny i zorganizowany wpływ na poglądy i przekonania jednostki bądź grup.
Wychowanie wg W. Konarzewskiego - ujęcie szerokie - to działalność w której jeden człowiek stara się zmienić innego człowieka.