Budowa i funkcje kręgosłupa
Kręgosłup ssaka zbudowany jest z 34 kręgów. Dzieli się on na kilka odcinków, wyróżnionych na podstawie położenia w danym odcinku ciała.
Kolejne odcinki kręgosłupa to:
- odcinek szyjny, czyli karkowy, który składa się u wszystkich ssaków z siedmiu kręgów,
- odcinek piersiowy, czyli grzbietowy, który składa się z 12 kręgów,
- odcinek lędźwiowy, który tworzy 5 kręgów,
- odcinek krzyżowy, utworzony także z pięciu kręgów,
- kręgi guziczne, czyli kość ogonowa, która u człowieka utworzona jest z 5 zrośniętych ze sobą kręgów.
Wszystkie kręgi zbudowane są według tego samego planu. Kręg składa się z następujących elementów:
- trzon kręgowy, który zwrócony jest ku przodowi ciała,
- łuk kręgowy, który zwrócony jest do tyłu ciała,
Od łuku kręgowego odchodzą wyrostki a wśród nich: wyrostek kolczysty ( ku tyłowi), wyrostki poprzeczne ( odchodzące na bok), wyrostki stawowe ( odchodzące po bokach kręgu) górne i dolne.
Pomiędzy trzonem i łukiem kręgowym znajduje się otwór kręgowy. Otwory kręgowe kilku kręgów tworzą kanał kręgowy w którym znajduje się rdzeń kręgowy.
Dzięki wyrostkom kręgowym, sąsiednie kręgi łączą się ze sobą.
Szczytowy kręg zwany atlasem lub dźwigaczem nie posiada trzonu. Kręg ten posiada złączone łuki- tylni oraz przedni a także znajdujące się pomiędzy nimi części boczne.
Powierzchnia górna, zwana stawową zwrócona jest w stronę powierzchni kości potylicznej, a dokładnie w stronę kłykci. Drugi kręg szyjny określany jako obrotowy posiada trzon, który przechodzi w górnej części w ząb. Ząb ten łączy się ze stawem tylnej powierzchni łuku szczytowego kręgu.
W obrębie kręgów piersiowych znajdują się wyrostki na których znajdują się dołki żebrowe z którymi łączą się żebra.
Najbardziej masywnymi kręgami w całym kręgosłupie są kręgi lędźwiowe. Są one znacznie większe niż pozostałe kręgi kręgosłupa.
Kręgi krzyżowe, których jest zazwyczaj pięć, zrastają się i tworzą kość krzyżową. Po bokach tych kręgów leżą stawowe powierzchnie, które tworzą połączenia z biodrami.
U ssaków występuje jeszcze jeden odcinek- kości ogonowe. Składa się on z różnej liczby kręgów, co zależy od gatunku zwierzęcia. Człowiek posiada szczątkową kość ogonową, utworzoną przez kręgi guziczne. Kręgi guziczne, w liczbie czterech lub pięciu zrastają się i tworzą kość ogonową.
Kręgosłup stanowi przebiegająca przez cały tułów rurę, która stanowi rusztowanie dla reszty ciała. Sąsiednie kręgi łączą się ze sobą dzięki płaskim, chrzęstnym tworom, zwanym chrząstkami międzykręgowymi.
Rozmiary tych chrząstek zwiększają się wraz z odległością od kręgów szyjnych. W odcinku lędźwiowym są bardzo grube, dzięki czemu kręgosłup w tym miejscu zyskuje znaczną wytrzymałość.
Kręgi w kręgosłupie połączone są przez połączenia ścisłe, zwane chrząstkozrostami. Trzony kręgów łączą się dzięki płaskim płytkom chrzęstnym ( krążki międzykręgowe). Na obwodzie takiego krążka znajdują się sprężyste włókna, nazywane pierścieniami włóknistymi.
W centralnej części krążka znajduje się jądro miażdżyste, amortyzujące wstrząsy.
Kręgosłup porusza się wokół trzech osi:
- zgięcia boczne,
- ruchy prostowania i zgięcia,
- ruchy obrotowe na lewo i prawo.
Kręgosłup może wykonywać także ruchy odwodzenia.
W kręgosłupie przebiegają także więzozrosty. Tworzą one trzon, a wyrostki kolczyste i poprzeczne wszystkich kręgów tworzą bardzo mocne więzadła przednie oraz tylnie. Pomiędzy łukami kręgów znajdujących się obok siebie znajdują się więzadła żółte, zapewniające jeszcze większą wytrzymałość kręgosłupa.
Zasadniczą rolą kręgosłupa jest utrzymywanie pionowej i wyprostowanej postawy, tworzenie odpowiednich przyczepów dla pozostałych elementów ciała, ochrona rdzenia oraz wytwarzanie komórek krwi.
Noworodki posiadają kręgosłup w formie łukowatej ale w miarę wzrostu wykształcają się właściwe krzywizny, nadające kręgosłupowi esowaty wygląd.