ŻYLAKI
Żylaki kończyn dolnych mogą występować pod dwoma postaciami:
żylaki pierwotne
żylaki wtórne
Powstawanie żylaków pierwotnych nie jest jeszcze wyjaśnione, ale rozwijają się one w wyniku niestosunku pomiędzy elastycznością ścian naczyń a parciem na nie słupa krwi. Wpływają na to właściwości konstytucjonalne, dziedziczne danej osoby, także obciążenia statyczne (praca stojąca, mała aktywność ruchowa.
Żylakowatość wtórna związana jest najczęściej z patologicznymi zmianami żył głębokich:
zespół pozakrzepowy
wrodzone defekty zastawek
brak żył głębokich
tzw. "ostrogi" żylne w miednicy
Sposoby zapobiegania żylakom nie są skomplikowane, można z powodzeniem prowadzić profilaktykę w warunkach domowych. Ważne jest, aby terapię stosować regularnie:
unikaj długotrwałego przebywania w pozycji stojącej
unikaj długotrwałego siedzenia, obciążania jednej kończyny
staraj się trzymać nogi wyżej w czasie siedzenia, także snu - przynajmniej 15 cm, pamiętaj aby całe kończyny miały podparcie (nie tylko pięty)
stosuj masaż kończyny- ważne aby noga była uniesiona, bo to sprzyja lepszemu odprowadzeniu krwi
wykonuj ćwiczenia stóp z uniesionymi nogami
unikaj nadmiernego ogrzewania nóg, nie opalaj ich
stosuj zimny prysznic na podudzia- kierunek od stóp w górę
Masaż, który jest zalecany w profilaktyce żylakowatości powinien być prowadzony w określony sposób:
noga uniesiona
głaskanie stopy od palców w kierunku kostki
głaskanie podudzia od kostki w kierunku kolana
głaskanie stopy i podudzia od kostki w kierunku kolana
głaskanie uda od kolana do pachwiny
głaskanie całej kończyny od palców do pachwiny
Ćwiczenia stóp pomagają szybciej odprowadzić zalegającą krew. Powinny być wykonywane przy uniesionych nogach ok. 15 cm- ważne aby cała kończyna była podparta i nie dochodziło do przeprostu w kolanie. W tej pozycji można wykonywać zgięcia stóp, krążenia, podkurczanie i prostowanie palców.
Jeśli Twoja praca wymaga długotrwałego siedzenia, trzymaj stopy na podnóżku. Rób krótkie przerwy- wstań i zrób parę wspięc na palce - to pomoże odpocząć nogom.
Żylaki nóg
opracowanie Ewy Różyckiej i Moniki Głogowskiej, konsultowane z lek. med. Piotrem Zydlewskim, chirurgiem
10-20% ludności cierpi z powodu żylaków nóg.
3 razy częściej chorują kobiety niż mężczyźni.
Żylaki kończyn dolnych są najczęstszą chorobą żył. Dolegliwość ta jest spowodowana zwykle wrodzoną słabością żył lub zaburzeniami prawidłowego funkcjonowania zastawek żylnych.
Przyczyny nieprawidłowego działania zastawek są różnorodne. Jedną z nich jest niewystarczająca liczba zastawek lub ich wadliwa budowa, co jest na ogół uwarunkowane genetycznie.
Siedzący tryb życia, długotrwały ucisk żył (na przykład u kobiet ciężarnych), praca w pozycji stojącej, stresy to także czynniki, które sprzyjają rozwojowi choroby żylakowej.
Jak krąży krew?
W organizmie zdrowego człowieka krew spływa z żył powierzchownych przez żyły łączące (przeszywające) do leżących w głębi mięśni żył głębokich. Zastawki żylne uniemożliwiają odwrotny kierunek krążenia żylnego. Niestety, w razie powstania zaburzeń w mechanizmie ich działania dochodzi do wstecznego, nadmiernego wypełnienia krwią cienkościennych żył podskórnych. Z czasem prowadzi to do wydłużenia i rozszerzenia żył podskórnych, których ściany przerastają pod wpływem zwiększonego ciśnienia krwi, a zastawki przestają współdziałać w przesuwaniu krwi do serca.
Powikłania
Tworzenie się żylaków jest zwykle procesem powolnym. Nie leczone mogą spowodować bardzo poważne komplikacje zdrowotne.
Powierzchowne położenie żylaków wywołuje zanik tkanki podskórnej - skóra staje się w efekcie cienka jak papier. W takiej sytuacji nawet najdrobniejszy uraz lub niewielki wzrost ciśnienia żylnego (np. pod wpływem wysiłku fizycznego) może spowodować pęknięcie żylaka wraz z pokrywającą go cieniutką skórą. Zahamowanie krwawienia jest wtedy dość trudne, zastawki żylne bowiem nie działają. Konieczne jest wówczas uniesienie chorej nogi i założenie opatrunku uciskowego.
W zaawansowanej chorobie żylaki wywołują także powikłania polegające na zmianie warunków krążenia krwi w kończynach dolnych. W rezultacie doprowadza to do obrzęków w okolicy kostek, zaburzeń w odżywianiu skóry, jej martwicy i trudno gojących się owrzodzeń. W obrębie żylaków nierzadko dochodzi do stanów zapalnych i powstawania zakrzepów. Zakrzepowe zapalenie żył niestety często jest lekceważone, a tymczasem jest to bardzo groźne schorzenie. Jego najpoważniejsze powikłanie stanowi zator tętnicy płucnej.
Profilaktyka i leczenie
Głównym problemem w leczeniu schorzeń żylnych jest brak skutecznej metody całkowitego zapobiegania chorobie. Możemy jedynie zahamować jej rozwój, złagodzić skutki, spowolnić proces rozwoju, przestrzegając pewnych zdrowotnych zasad.
Spaceruj
Na prawidłowe ukrwienie nóg ogromny wpływ ma aktywny tryb życia (spacery, gimnastyka). Kiedy mięśnie pracują, zwiększają swoją objętość i wyciskają krew, wymuszając przepływ w stronę serca.
Pomocny jest także wieczorny masaż nóg (jednak nie przy rozwiniętej chorobie żylakowej) odprowadzający krew w stronę serca. Ulgę może przynieść także wspomagające stosowanie chłodnych kąpieli nóg.
Noś pończochy
Jednym ze sposobów ograniczających rozwój żylaków jest terapia uciskowa za pomocą specjalnych pończoch lub bandaży elastycznych. Nie są one środkiem leczniczym, ale skutecznie zapobiegają powstawaniu lub nasilaniu się zaburzeń krążenia krwi żylnej w kończynach.
Pończochy i rajstopy
Zaleca się je osobom szczególnie narażonym na zmiany żylakowe, dziedzicznie obciążonym taką skłonnością, oraz tym, którzy wykonują pracę wymagającą wielogodzinnego stania. Stosuje się je w celu zmniejszania miejscowego nadciśnienia żylnego. Masują one kończynę przy każdym stawianym kroku, co wspomaga przepływ krwi.
Optymalne ciśnienie w kończynach dolnych to 30 mmHg. Istnieją jednak różnego rodzaju pończochy i rajstopy - uciskające mocniej lub słabiej, gdyż różne są wymagania chorych. Najsłabsze pończochy lub rajstopy rezerwuje się dla pacjentów z niewielkimi żylakami bez widocznych obrzęków, wywierające silniejszy ucisk dla chorych z dużymi żylakami z zaznaczonym obrzękiem.
Trzeba przyznać, że generalnie lepsze od pończoch są rajstopy. Ucisk, jakie one wywierają, jest równomierny na całej długości nóg. U osób zbyt otyłych mogą jednak utrudniać oddychanie i uciskać w talii. Zamiana ich na luźniejsze nie przyniesie rezultatu, nie będą wywierały terapeutycznego skutku.
Pończochy i rajstopy będą skuteczne także tylko wtedy, gdy będą kupione w odpowiednim rozmiarze i prawidłowo zostaną założone - rano, przed wstaniem z łóżka i koniecznie w pozycji leżącej.
Podkolanówki
Lekarze na ogół zalecają noszenie podkolanówek mężczyznom, a także kobietom, w przypadkach gdy żylaki występują na udach.
Bandaże
(np. Matopress, Matopat Ideal) Odgrywają ważną rolę w leczeniu choroby żylnej. Równomierny ucisk wywierany przez bandaż elastyczny skutecznie wpływa na poprawę funkcjonowania układu żylnego i zastawek żylnych. Wspiera działanie tzw. pompy mięśniowej. Pewną trudność mogą jednak sprawiać podczas zakładania. Zbyt luźno założone - opadają, zbyt ciasno - uciskają, założone nierówno - wałkują się. Bandażować nogi należy od stóp w górę i w pozycji leżącej, przed pierwszym wstaniem z łóżka. Warto skorzystać wówczas z pomocy drugiej osoby.
Stosuj leki
W leczeniu farmakologicznym chorób żył stosuje się preparaty doustne pochodzenia naturalnego, między innymi Venoruton-kapsułki, Detralex, Endotelon. Ulgę może przynieść także używanie żelu do smarowania chorych i zmęczonych nóg, np. Venoruton-żel, Emo-żel, Veno-żel, Hirudoid. Wszystkie wymienione preparaty są dostępne w aptekach bez recepty.
Kto jest najbardziej narażony na powstanie żylaków?
Osoby wykonujące pracę stojącą - sprzedawcy sklepowi, pielęgniarki, fryzjerzy. Przepływ krwi do serca jest trudniejszy, gdyż krew musi pokonać siłę przyciągania ziemskiego, a pompa mięśniowa nie pracuje. Ryzyko wzrasta szczególnie u osób z uszkodzonymi zastawkami.
Ludzie pracujący wiele godzin na siedząco - kierowcy, pracownicy biurowi - występuje u nich osłabiony odpływ żylny wywołany opuszczeniem nóg, uciskiem pod kolanami, a także z powodu braku pracy mięśni.
Otyli, z nadwagą - zwiększona objętość brzucha utrudnia odpływ krwi z żył kończyn dolnych.
Kobiety w ciąży - znaczne zwiększenie objętości jamy brzusznej i obniżenie aktywności fizycznej powoduje trudniejszy przepływ żylny.
Osoby leżące przez dłuższy czas w łóżku (choroba, złamania) - unieruchomienie kończyn osłabia mięśnie i może przyczyniać się do rozwoju choroby.
Chorzy po przebytym zapaleniu żył - czasowa lub stała niedrożność żył powoduje zwiększenie ciśnienia w układzie żylnym kończyn i wytworzenie się krążenia obocznego. Zapalenie zakrzepowe uszkadza zastawki, co nasila zaburzenia w krążeniu krwi i zwiększa dolegliwości w chorobie żylakowej.
"Żyjmy dłużej" 12 (grudzień) 1998
2