G. Mathews „Supermarket kultury” - streszczenie
G. Mathews za pomocą teorii o kulturowym kształtowaniu osobowości łączy ze sobą dwie definicje kultury - kultura jako sposób życia pewnego ludu oraz kultury jako informacji i tożsamości dostępnych w globalnym supermarkecie kultury. Rozpoczyna swój wywód rysem historycznym wyrażenia „kultura”, poczynając od Edwarda B. Tylora oraz L. Morgana, poprzez Franza Boasa, aż do Ruth Benedict. Udowadnia on, że w historycznym sensie „kultura” oznaczała sposób życia określonej grupy ludzi na danym terenie, zaś dopiero stosunkowo niedawno zaczęto rozumieć ją jako dowolnie przyswajaną przez jednostkę informację czy tożsamość. W obecnym świecie nie można już mówić o mozaice różnorodnych kultur rozwijających się obok siebie, a jedynie o ich złożonych interakcjach i ciągłym przenikaniu, co powoduje ich istotne zmiany, ewolucję, ale również zanik swoistości i odrębności danej grupy. Kultura rozumiana jest jako moda, nie łączy się bezpośrednio z miejscem zamieszkania, płcią, czy wiekiem (przynajmniej na świadomej płaszczyźnie wyboru), a każda jednostka ma pełne prawo korzystania z szerokiego zakresu zachowań, myśli, idei, czy szablonów życia oddzielonych od siebie nie tylko pod względem geograficznym, ale również czasowym.
Na dzisiejszą kulturę działają bezpośrednio dwie równoważne siły: państwo i rynek. Państwo kultywuje myślenie o kulturze, jako o sposobie życia ludzi. Patriotyzm od zawsze gra ważną rolę w życiu człowieka, jako poczucie odrębności od innych narodów. Dziś prądy nacjonalistyczne nie są bardzo silne, ale wiara, że „konkretni ludzie związani są z konkretnym miejscem” jest widoczna w odrodzeniu etnicznym oraz poczuciu etnicznej tożsamości. Supermarket kultury, bezpośrednio związany z rynkiem manipuluje ludźmi za pomocą kuszenia, nie zmuszania. Konflikt pojawia się, ponieważ obie siły kierowane są różnymi zasadami: państwo mówi, że należy bronić sposobu życia, który propagowany jest na danym terenie, natomiast rynek nastawiony jest na wolność jednostki i przekonanie, że każdy może żyć tak, jak sobie zażyczy, i według zasad, które sam wybierze.
Wybór, proponowany ludziom przez supermarket kultury, nie jest wolny. „Ja” kształtowane jest na trzech poziomach świadomości. Poziomem pierwszym jest poziom oczywistości, czyli formowanie jednostki przez język i praktyki społeczne; jest to poziom nieświadomy, ponieważ gdy jako dzieci uzyskujemy świadomość, jesteśmy już ukształtowani kulturowo i osobowościowo. Obejmuje to rzeczy, które ludzie czynią bez zastanowienia. Drugi poziom autor nazwał „shikata- ga nai”, czyli postępowanie tak, jak wymaga tego od nas bycie członkiem społeczeństwa (są to czynności wykonywane z odgórnego przymusu stosowanego przez instytucje oraz naciski społeczne). Trzeci, świadomy i najpłytszy poziom, to ten, w którym „ja” czuje, że ma swobodę wyboru idei, oraz pomysłów na życie. Jednak jego wybory są powodowane wartościami przyswojonymi na poziomie oczywistości oraz bezpośrednim działaniem otoczenia, które jest siłą sprawczą poziomu drugiego. Kultura, rozumiana jako sposób życia, odnajdywana jest na dwóch niższych poziomach, natomiast kultura jako supermarket - na poziomie najpłytszym.
G. Mathews definiuje tożsamość jako „aktualnie posiadane przez jednostkę poczucie tego, czym jest, uwarunkowane jej bieżącymi interakcjami z innymi. Tożsamość jednostkowa obejmuje to, kim jestem i co mnie odróżnia od każdego innego człowieka, natomiast tożsamość zbiorowa to poczucie tego, kim się jest oraz nie jest wraz z innymi ludźmi. Elementami tożsamości zbiorowej są płeć i klasa społeczna, co wyznacza sposób, w jaki ludzie postrzegają samych siebie. Elementem tożsamości kulturowej są wybory dokonywane na poziomie supermarketu kultury, poprzez które ludzie definiują własne „ja”. Osobnym zagadnieniem jest tożsamość narodowa, czyli poczucie bycia jednością pomiędzy ludźmi, którzy różnią się od siebie praktycznie wszystkim, a łączy ich jedynie sztuczny podział administracyjnymi granicami państw. Państwa zaszczepiają tożsamość narodową w jednostce na poziomie oczywistości. Supermarket kultury podważa poczucie jedności narodowej i etnicznej, tym samym rozszerza swój wpływ na poziom oczywistości. Ten z kolei kurczy się, wypierany przez mnogość możliwości oferowanych ludziom przez supermarket.
Ludzkie wybory dotyczące tożsamości kulturowej, nie są podejmowane dla nich samych, tylko dla otaczających ich innych ludzi, co jest grą pozorów powodowaną przez chęć bycia zaakceptowanym i zgodnym z ogólnym porządkiem społecznym; ludźmi powoduje drugi poziom świadomości.