Przemoc wobec dzieci

Krzywdzeniu dzieci sprzyja powszechna akceptacja bicia dzieci, traktowania dzieci jako własności rodziców, co oznacza, że mogą je kochać jak chcą i kiedy chcą, a granicą jest tylko trwałe uszkodzenie ciała, czy śmierć.

Kary fizyczne są stosowane wobec dzieci od najmłodszych lat. Przemoc wobec nich to nie tylko fizyczne karanie, to także przemoc psychiczna, wykorzystywanie seksualne, niezaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka. Większość dorosłych nie uznaje wyszydzania, poniżania, zaniedbywania, grożenia np.: porzuceniem bądź "oddaniem Cyganom" za przejaw przemocy wobec dzieci. Panuje dość powszechne przekonanie, że dziecko karze się, zawstydza czy straszy dla jego dobra.

Przemoc fizyczna to użycie siły, którego rezultatem jest nieprzypadkowe zranienie. Czynne formy krzywdzenia fizycznego to:
- bicie ręką, pięścią, bicie "na oślep", bicie przedmiotami itp.
- wyrafinowane krzywdzenie fizyczne to np.: oparzenia, zadawanie ran ciętych, szarpanych, kłutych, duszenie, usiłowanie lub dokonanie zabójstwa.

Dzieci bite i maltretowane często są poranione w miejscach zakrytych ubraniem. Można zaobserwować blizny, siniaki, złamania, powyrywane włosy, ślady uderzeń i skaleczeń, otarcia skóry na klatce piersiowej, plecach, pośladkach, tylnych częściach nóg. Małe ślady oparzeń papierosowych na stopach, dłoniach, pośladkach, rozległe oparzenia np. na klatce piersiowej. Dzieci bite, rzucane, potrząsane mogą mieć liczne obrażenia wewnętrzne.

Przemoc emocjonalna jest najpowszechniej stosowaną formą przemocy wobec dzieci. Występuje także z innymi formami przemocy. Za krzywdzenie emocjonalne uznaje się odrzucenie, upokorzenie lub inne rodzaje znęcania się moralnego nad dzieckiem, które powoduje u niego lęk, rozdrażnienie, poczucie winy, zaburzenia somatyczne itp.
Przemoc emocjonalna to:
- izolacja,
- ograniczenie snu,
- narzucanie własnych sądów,
- degradacja werbalna (poniżanie, upokarzanie),
- narkotyzowanie dziecka,
- groźba zabójstwa.

Przemoc emocjonalna prowadzi do zniszczenia pozytywnego obrazu własnej osoby. Typowe zachowania to: odrzucenie, izolowanie, ignorowanie, wyszydzanie, upokarzanie, ciągłe krytykowanie, terroryzowanie, zmuszanie do wysiłku przekraczającego możliwości dziecka, pozbawianie form kontaktu potrzebnych do prawidłowego rozwoju dziecka.

Objawy: ciągłe nerwowe napięcie, zaburzenia mowy, zaburzenia snu, bóle głowy, brzucha, moczenie się, rozdrażnienie, stałe poczucie winy, tiki, depresja, lęk, częste kłamstwa, zamknięcie się w sobie, ugrzecznione zachowanie się dziecka.

Zaniedbywanie jest to świadome ignorowanie przez opiekunów dziecka jego podstawowych potrzeb emocjonalnych i materialnych: niedostarczenie pożywienia, niewłaściwe ubieranie nieadekwatne do pory roku, niedbałość o higienę osobistą dziecka, niedbałość o korzystanie z opieki medycznej, porzucenie itp.

Najczęściej spotykanym podziałem zaniedbywania jest:
- zaniedbywanie fizyczne,
- zaniedbywanie emocjonalne lub psychiczne.

W literaturze oprócz powyższego podziału spotykamy również rozgraniczenie zaniedbań na:
- pasywne,
- aktywne.

Zaniedbywaniem pasywnym nazywamy zaniechanie działań opiekuńczych wobec dziecka. Zaniedbywaniem aktywnym nazywamy szkodliwe działania podejmowane wobec dziecka np. Syndrom Munchhaansena - podanie dziecku niewłaściwego leku lub zabranie na zbyt forsowaną wycieczkę.

Zaniedbanie to ciągłe niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych dziecka. Objawami zaniedbania są: ciągły głód, niedożywienie, niska waga, brudne włosy, niewłaściwe lub brudne ubranie, objawy braku opieki medycznej, brak uwagi i zainteresowania ze strony opiekunów.

Wykorzystywanie seksualne
Za wykorzystywanie seksualne przyjmuje się różne zachowania o charakterze seksualnym wobec dzieci, mające na celu własną satysfakcję erotyczną sprawcy.
Seksualne wykorzystywanie polega na:
- namawianiu do współżycia i "zabaw" seksualnych,
- namawianie do korzystanie z materiałów pornograficznych i erotycznych,
- dotykanie w celach seksualnych,
- kazirodztwo,
- gwałt,
- przymuszanie dziecka do prostytucji,
- podejmowanie aktywności seksualnej w obecności dziecka,
- ekshibicjonizm,
- wykorzystywanie zdjęć dzieci i nagrań video do celów pornograficznych,
- każde zachowanie seksualne wobec dziecka poniżej 15 roku życia.

Wykorzystywanie seksualne można podzielić na:
1. Kontakt seksualny bez dotyku. Należą tu:
- tzw. szczere rozmowy o seksie,
- oglądanie z dzieckiem broszur o treści erotyczno-pornograficznej,
- oglądanie z dzieckiem lub udostępnianie filmów pornograficznych,
- ekshibicjonizm,
- obsceniczne rozmowy telefoniczne,
- voyeryzm - podglądactwo,
- fotografowanie dziecka lub nagrywanie na taśmę video w celach pornograficznych.
2. Kontakt seksualny z dotykiem. Należą tu:
- drażnienie narządów płciowych dziecka,
- zmuszanie dziecka do masturbacji narządów płciowych sprawcy,
- zmuszanie dziecka do stosunków oralno-genitalnych, międzyudowych, analnych,
- ocieractwo,
- dotykanie intymnych części ciała dziecka.

Przyczyn zatajania wykorzystywania seksualnego przez ofiary jest wiele, między innymi są to:
- brak wiary w możliwość uzyskania pomocy,
- wstyd,
- poczucie bezradności,
- poczucie winy,
- strach przed zemstą,
- strach przed osmieszeniem, napiętnowaniem,
- w przypadku kazirodztwa ewentualna miłość do sprawcy

Zachowanie dziecka może być sygnałem, że jest ono ofiarą napastowania seksualnego. Często obserwuje się regres w rozwoju, np. powrót do ssania palca lub smoczka, jak również zachowania lękowe, np. dziecko boi się zostać samo, boi się położyć do łóżka, unika dotykania, boi się ciemności, unika sytuacji, w której trzeba się rozebrać np. na lekcji wychowania fizycznego.

Dziecko - ofiara wykorzystywania seksualnego czuje się głęboko napiętnowane, naznaczone, często izoluje się od otoczenia, ma trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi, czuje się gorsze, panicznie boi się, że ktoś pozna jego tajemnicę, nie potrafi wyrażać swoich uczuć, swoich potrzeb, ma zaburzenia tożsamości, często cierpi na różne dolegliwości somatyczne. W skrajnych przypadkach dziecko może podjąć próby samobójcze.

Bardzo wiele zależy od wrażliwości całego społeczeństwa. Od tego, czy nadal nie będziemy dostrzegać problemu, udawać, że go nie ma, czy też spróbujemy ratować każde krzywdzone dziecko. Każdy z nas powinien mieć takie miejsce, gdzie może być sobą, gdzie jest wolny od krzywd, niebezpieczeństw, gdzie może się nie bać i oddychać pełną piersią. Takim miejscem powinien być dom.


Literatura:
Ireneusz Wojaczek "Dziecko w kręgu przemocy", Warszawa, 1996
Hanna Sasal "Niebieskie karty", Warszawa, 1999
red. Dr K Rożek - Lesiek "Rodzina w wielkim mieście, jej problemy i sposoby ich rozwiązywania"
A. Lipowska - Teutsch "Rodzina a przemoc"
dr I. Pospiszyl "Przemoc w rodzinie kto pomoże"
 

---