Okres przedimplantacyjny:
- bruzdkowania - całkowite, równomierne (bo mało żółtka w jajach)
- kierunek 1 podziału bruzd. jest wyznaczany przez miejsce wyrzucenia 1 ciałka kierunkowego.
Zapł. jajo → 2 blastomery → 3 blastomery → coraz więcej blast. → grudka = morula
- w moruli blastomery stykają się ze sobą- zwarta struktura zarodka (kompakcja)
- komórki okrywające (na powierzchni) to elastomery
- kom. leżące w środku to wewnętrzna masa komórkowa
- kom. moruli → płyn → jama między wew. a zew. → pęcherzyk = blastocysta
- blastocysta tylko u ssaków łożyskowych, u reszty blastula
- trofoblast - ściana z kom. okrywających; (na „urządz. pomocnicze”)
- węzeł zarodkowy - wew. masa kom. ; (na utworzenie zarodka)
- jama blastocysty (blastocel) - jama w środku
- pod węzłem zarod. różnicują się kom, które przesuwają się pod trofoblast → hipoblast
- epiblast - reszta kom. węzła
- hipoblast rozrasta się pod całym trofoblastem dookoła jamy blastocysty jako endoblast pozazarodkowy,
tworzy się on pęcherzyk żółtkowy pierwotny
- węzeł zarodkowy staje się tarczką zarodkową złożoną z epiblastu i hipoblastu.
Uwalnianie zarodka z osłonki przejrzystej:
- osłonka przejrzysta - ochrona zarodka, nadaje kulisty kształt moruli i blastocyście, ogranicza wzrost zarodka
- po dojściu do macicy zarodki uwalniane są z osłonki przejrzystej → kontrola hormonów jajnikowych
- enzymy proteolityczne gruczołów macicznych rozp. osłonkę od zew.
- trofoblast blastocysty wydziela enzym proteolityczny (blastolemazę) , który rozp. osłonkę od wew.
- w uwolnieniu zarodka pomagają aktywne ruchy blastocysty
Wolna blastocysta:
- po uwolnieniu z osłonki przygotowuje się do gastrulacji i implantacji w macicy
- wchodzi w kontakt z płynem jajowodowym i mleczkiem macicznym
Rola trofoblastu:
- zwiększa się liczba kom. trofoblastu i płynu blastocysty → zwiększa się objętość blastocysty
- trofoblast zmienia charakter → tworzy nierozpuszczalną barierę dla subst. wielocząst.
- kom. trofoblastu pobierają ze środ. zew. subst. , które przechodzą do jamy blastocysty: glukoza, fruktoza
, aminokwasy, mleczany, pirograniany, dwuwęglany, witaminy i prekursory kw. nukleinowych: tymina,
dezoksyurydyna, cytydyna, dezoksyadenozyna
- zygota ssaka jest totipotencjalna → może z niej powstać w pełni wykształcony osobnik
- w czasie bruzdkowania potencje rozwojowe kom. są stopniowo ograniczane
- każda z kom. dwublastomerowego zarodka jest totipotencjalna
Potencje rozwojowe kom. wczesnego zarodka:
- kom. zew. blastocysty zostają ukierunkowane w trofoektodermę
- kom. wew. blast. Zachowują potencje rozwojowe w strukturze zarodkowej, pozostają totipotencjalne lub pluripotencjalne
- pierwsze wyraźne morfologiczne i funkcjonalne zróżnicowanie kom. to zachowanie pluripotencjalności kom. węzłą
zarodkowego i różnicowanie się kom. trofoblastu w kom. trofoblastyczne późniejszej kosmówki
- mechanizm różnicowania i ograniczenia potencji rozwojowych pozostaje pod wpływem genów
- w pierwszym okresie bruzdk. ekspresja genów zależy od czynników matczynych (w cytoplazmie); następnie ekspresję przejmują
czynniki syntetyzowane w kom. zarodka i czynniki zawarte w płynach jajowodowych macicznych
Czynnikami ograniczającymi potencje rozwojowe są np.:
- liczba cykli kom. , jakie muszą przebyć elastomery przed różnicowaniem
- przy każdej replikacji DNA mogą zachodzić zmiany strukturalne w chromatynie wpływające na sposób ekspresji w fazie G1
- zmiany w bł. kom. w wyniku których kom. potomne będą się różnić zależnie od przydzielonej im jej części
Rozwój zarodka ssaka w okresie POimplantacyjnym:
- gastrulacja ; tworzenie się narządów pierwotnych ; organogeneza
Zmiany kształtu ciała zarodka:
- zarodek ssaka - grudka kom. węzła zarodkowego, przechodzi w tarczkę zarodkową w postaci kulistej płytki, która początkowo
jest owalna, potem ma kształt podeszwy
- dookoła brzegu tarczki tworzy się rowek odgraniczający od owodni i od innych części pozazarodkowych
- w środku tarczki podnoszą się fałdy nerwowe, które wznoszą się ponad tarczkę. Zamykająca się cewa nerwowa
uwypukla się ponad tarczkę
- zarodek przybiera kształt wydłużonego worka, gdy zamyka się endoderma zarodkowa cewkę jelitową (WHAT?).
Boczne części tarczki podwijają się pod spód
- na przednim końcu wyodrębnia się część głowowa poprzez tworzenie się pęcherzy mózgowych, a na tylnym powstaje zawiązek ogona
- wzdłuż cewki nerwowej po obu jej stronach powstają somity. Następnie w cz. głow. powstają pęcherzyki oczne, a od strony brzusznej łuki skrzelowe
- po obu bokach zarodka, z przodu i z tyłu, pod somitami tworzą się mezenchymatyczne zawiązki kończyn (najpierw przednich,
potem tylnych) - mają początkowo postać wzgórków
Błony płodowe ssaków:
- pęcherzyk żółtkowy, owodnia, kosmówka, omocznia
- tworzą wraz z błoną macicy łożysko
PĘCHERZYK ŻÓŁTKOWY:
- pierwsza bł. płod. Tworzy się w blastocyście, gdy hipoblast oddziela się w węźle zarod. Od epiblastu i odrasta od środka trofoblastu.
Jama blastocysty zostaje otoczona dwuwarstw. Ścianą i zmienia się w jamę pierw. pęcherz. żółtk.
- p. ż. oddziela się od tarczki zarod. równocześnie z zamykaniem się cewki jelitowej. Środkowa część jelita łączy się z p. ż. przewodem żółtkowym
- w ścianie p. ż. tworzą się naczynia krwionośne, które łączą się z nacz. powstałymi w zarodku - krążenie żółtkowe
OWODNIA:
- jest bł. , która bezpośrednio okrywa nabłonek
- przestrzeń między nią a zarodkiem to jama owodni wypełniona płynem owodni - wodami amnionu
- mechanizm tworzenia się owodni jest różny u ssaków:
Przez: fałdowanie, rozstęp, odwrócenie listków zarodkowych
- u człowieka owodnia powstaje przez rozstęp, u gryzoni przez odwróc. listk. zarodk. Epiblast jest w środku, a endoderma na zew.
KOSMÓWKA:
- otacza od zew. Zarodek i wraz z innymi bł. płod. wchodzi w bezpośredni kontakt z bł. śluz. macicy
- na powierchni kosmówki tworzą się fałdy i wpuklenia zwane kosmkami. Wchodzą one w bezp. Kontakt z bł. śluz. macicy
OMOCZNIA:
- dostarcza naczynia krwionośne do kosmówki dla łożyska. Powstaje jako uwypuklenie tylnego odcinka jelita do pozazarodkowej jamy ciała
- powstające w ścianie omoczni wyspy krwiotwórcze dają początek naczyniom krwion. I krwinkom tworząc krążenie omoczniowe →omocznia zrasta sięz kosmówką tworząc
kosmówkę omoczniową, dzięki czemu nacz. krw. Z omoczni przechodzą do kosmówki i wnikają do kosmków a krążenie omoczniowe staje się łożyskowym
SZNUR PĘPOWINOWY:
- jest narządem, który łączy zarodek z łożyskiem. Odchodzi od brzusznej ściany zarodka i dochodzi do łożyska płodowego
- skład: naczynia krwionośne żółtkowe i pępkowe, przewód żółtkowy, przewód lub szypuła omoczni otoczone pępkiem skórnym