Ekonomia 16.11.08r
Wykład IV.
Temat. Konkurencja na rynku.
Konkurencja- jest to rywalizacja o pozyskanie czegoś co jest w niedoborze.
W gospodarce konkurencja jest to rywalizacja o zasoby, srodki produkcji.
O co można konkurować na rynku:
- pozyskanie towarów ( jest to ewenement, gdy gospodarka jest zachwiana bo rynek ma tendencje do nadprodukcji,
- rywalizacja o nabywce: rywalizują ze sobą producęci i handlowcy,
- rywalizacja o względy nabywców aby chcieli kupić towar.
Są dwa rodzaje konkurencji:
konkurencja doskonała
konkurencja niedoskonała.
Ad 1. Jest to wolna konkurencja (już nie istnieje) - jest to konkurencja cenowa - ta konkurencja generowała obniżkę kosztów - dzięki czemu gospodarka była bardzo efektywna co sprawiało że jest doskonała.
Ad 2. Jest to konkurencja na rynku zmonopolizowanym- konkurencja doskonała prowadziła do specjalizacji rynku przez co mniejsze i mniej wyspecjalizowane przedsiębiorstwa upadały i nastąpiła koncentracja produkcji i kapitały tzw. monopolizacja.
Przejawy monopolizmu rynku:
- jest to różnicowanie asortymentu produkcji oznacza to że producenci zwiększają liczbę odmian produktu po to aby jak najpełniej wypełnić rynek produktami dla różnych odbiorców indywidualnych.
- kolejnąformą poza cenową jest promocja sprzedaży i reklama.
Dal tego konkurencja monopolistyczna określana jes jako niedoskonałą:
- ponieważ konkurencja cenowa jest odstawiona przez przedsiębiorstwa elem np. marki, reklamy itp. Przez co cena jest większa i nie trzeba ograniczać kosztów przez co wiąże się z mniejszą ilością produkcji i wzrostem cen.
Stopnie monopolizacji rynku:
I - Rynek oligopolu( konkurencja oligopolistyczna)
II - Rynek monopolu pełnego.
Ad I. jest to kolejne stadium po konkuręcji niedoskonałej.
Występuje on gdy następuje koncentracja rynku gdy przedsiębiorstwa się rozrastają a mniejsze upadają i dochodzi do niej gdy zostaje ich niewiele (kilka lub kilkanaście) mówi się wtedy że rynek wszedł w rynek oligopolu.
Rynek oligopoli przechodzi dwie fazy:
oligopolu nieustabilizowanego,
oligopolu ustabilizowanego.
Ad 1. Gdy przedsiębiorstwa walczą zarówno konkurencją cenową jak i poza cenową. W rezultacie tej konkurencji dochodzi do swoistego podziału ryku przedsiębiorstwa po pewnym czasie tej walki zaczynają akceptować swoje miejsce na rynku gdy do tego dojdzie można mówić o oligopolu ustabilizowanym.
Ad 2. Ustaje rywalizacja cenowa miedzy przedsiębiorstwami. Oligopol do pewnego stopnia jest substytutem konkuręcji doskonałej jedno przedsiębiorstwo zostaje tzw. „przywódcą cenowym” może zostać nim przedsiębiorstwo które produkuje jak najwięcej produktów lub uzyskuje jak najmniejsze koszty produkcji i wtedy ustala ono cenę za produkt na rynku.
Taką aby mogło ono mieć zysk ale i zarazem ograniczało zyski pozostałym (niższa cena ustala) oligopol charakteryzuje się stosunkowo dużą koncentracją.
Ad II. Rynek monopolu pełnego:
- monopol administracyjny - państwo ustala ceny maksymalne.
- monopol pełny naturalny - powstaje gdy przedsiębiorstwo zdołało otrzymać nową technologię produkcji i uzyskało możliwość produkowania nowych nieznanych produktów.
Monopol ten to stan rynku na którym pojawia się pionier w jakiejś dziedzinie produkcji i jest on rynkiem zamkniętym dla nowych przedsiębiorstw.
Dlatego iż musi zainwestować w:
- technologię produkcji (wymyśleć lub nabyć technologię),
- uzbroić produkcję (kupić maszyny),
- wejść na rynek (marketing np. reklama, prezentacja, promocja)
Ale gdy przedsiębiorstwo które pierwsze wprowadzi produkt na rynku i zaczyna odnosić wymierne zyski, pojawią się przedsiębiorstwa które wykorzystają kapitał i też wchodzą na rynek. Monopol pełny po prostu jest stanem przejściowym. Gdy pojawi się drugi producent na rynku oligopolistycznym produkcja jest docelowym stanem rynku gdyż „dążą do niego z każdej strony”.
RUŻNICOWANIE CEN:
Polega na tym że monopol wypuszcza na rynek całą gamę produktów po niższych cenach po to aby zdobyć jak największą część rynku, im większy obszar rynku zostanie opanowany przez monopol tym trudniej będzie innym przedsiębiorstwom wejść na ten rynek.
Monopol prowadzi rachunek ekonomiczny dla cełej produkcji na rynku i poprzez różnicowanie cen monopol na tym nie traci gdyż patrzy na sumaryczny zysk z całości.
Konkurencję zmonopolizowaną opisuje się poprzez stopień monopolizowania lub formach monopoli które na rynku występują.
Formy monopoli na rynku:
I - monopol niższego żędu:
1 - pool,
2 - ringi,
3 - kartele,
4 - syndykaty
oparte są one na porozumieniu pomiędzy przedsiębiorstwami i przedsiębiorstwa te nie tracą swojej niezależności (odrębności ekonomicznej), swoje wydatki pokrywają ze swoimi dochodami i że mają swoje podstawę prawną traktowane są jako odrębne przedsiębiorstwa.
Ad 1 i 2. Pool i ringi - mają praktycznie już wymiar historyczny celem umowy było ograniczenie kontaktów miały charakter ustawy i obowiązywały tylko na czas kryzysu gdy kryzys mijał kończyła się współpraca.
Ad 3. kartel - umowa ta przewiduje ograniczenie kont. a w tym w tej umowie zakłada się prowadzenie wspólnej polityki cenowej oraz podziału rynku.
Kartel - jest trwałą umową i występują do dnia dzisiejszego jeden z nich ma wpływ na dzisiejszą gospodarkę globalną jest to kartel ropny.
Ad 4. Syndykat- jest rozwiniętą formą kartelu jest umową na rynku w syndykacie powołane jest biuro rynku zbytu i następuje scentralizowana sprzedaż.
II - monopole wyższego rzędu:
Ten rodzaj powstaje gdy dwa rodzaje produkcji łączą się w jedno duże przedsiębiorstwo. Następuje ono pod wpływem konkurencji i następuje dobrowolnie lub pod przymusem można wtedy mówić że powstaje monopol pod wpływem fuzji przedsiębiorstw. Ale może powstać pod wpływem przegrania jednego przedsiębiorstwa i wchłonięcia go przez drugi tzw. przejęcie przedsiębiorstwa.
Form Tych monopoli jest sporo majone różne nazwy w zależności od kraju i regionu swiata.
Ale trzy podstawowe podziały monopoli wyższego rzędu to:
Trust.
Koncern.
Konglomerat.
Ad 1. Trust - to inaczej zjednoczenie przedsiębiorstw które wytwarzają podobne lub takie same produkty łączą się w jedno wielkie. (połączenie poziome).
Ad 2. Koncern - polega także na połączeniu przedsiębiorstw ale w innych relacjach. Łączą się w układzie pionowym. Poprzez etapy produkcji w koncernie łączą się przedsiębiorstwa które zajmują się kolejnymi fazami produkcji.
Ad 3. Konglomerat - charakteryzuje się największą złożonością ponieważ łączy ze sobą przedsiębiorstwa w układzie pionowym i poziomym. A takrze takie które nie są z sobą związane są one wielkie o zakresie globalnym, zdarza się że mają wpływ na gospodarkę ekonomiczną kraju. Powstały ze względu na ograniczenie ryzyka poprzez rozproszeniu produkcji. Zmiana tech. Koncentracji produkcji powoduje rozwój produkcji na większą skale.
Nowe tech. - sprawiają że koszty wytworzenia produktu się obniżają.
Obok postępu tech. Działa drugi czynnik który przyśpiesza rolę tego akceleratora stanowi zmiany strukturalne prywatnej zasobności (kapitału).
Rozrost monopoli, przyśpieszyło pojawienie się spółek, co zwiększa kapitał, pojedynczy kapitał jest zamały ale łączenie kapitałów powoduje rozwój.
Pierwszy rodzaj spółki była tzw. spółka jawna.
Spółka jawna - w gruncie rzeczy nie odegrała dużej roli w koncentracji kapitału gdyż było za mało udziałowców ale i drugi czynnik wiązał się z tym ryzyko gdyż udziałowiec odpowiadał całym swoim majątkiem ale dzięki temu że się pojawiła nastąpił ich rozwój. Spółki jawne występują do dzisiaj w „małym biznesie”
Kolejnym etapem było pojawienie się spółki Z.O.O oznacza mniejsze ryzyko własne ale podobna jest do spółki jawnej stąd miemają ani możliwości do gromadzenia dużych kapitałów. Występują one w „drobnym i średnim biznesie”
Podstawą znacznie dla monopolizacji kolejna forma spółki S.A.
S.A. - podobnie jak Z.o.o. ogranicza odpowiedzialność udziałowców tylko do wkładu jaki włożyli w zakup akcji ponad to ma charakter anonimowy i posiada dużą liczbę udziałowców, funkcjonuje ona na zasadzie emisji i sprzedaży akcji.
AKCJA - w języku ekonomicznym określana jest jako papier wartościowy potwierdzający udział w spółce. Akcje dielą się na anonimowe i imienne (głównie dla założycieli spółki)
AKCJONARIUSZ - jest to osoba nabywająca akcje on bieże odpowiedzialność za spółkę ale do kwoty wartości kupionych akcji i daje pewne uprawnienia, prawo do udziału z zysków ze spółki (DYWIDENDY)
Najwyższą władzą spółki jest jej walne zgromadzenie (parlament spółki), podejmuje ono decyzje o strategi spółki, podziale zysków podejmuje też decyzje personalne. Walne zgromadzenie podejmuje większość głosów zazwyczaj uczestnik maa tych głosów ile ma akcji z wyjątkiem akcji uprzywilejowanych, uprzywilejowania są różne ale mogą byż takie które dają dodatkowe głosy w Polsce to max 3 głosy.
PAKIET KONTROLNY - W PRAKTYCE WYSTARCZY NAWET 20% AKCJI SPÓŁKI DLATEGO ŻE SPÓŁKI MAJĄ TYSIĄCE AKCJONARIUSZY.
SLAMFLACJA - slumpflacja
STAGFFLACJA- te dwa pojęcia to rodzaje inflacji.
Inflacja w gospodarce rynkowej pojawiła sięwtegy gdy rynek wchodził w faze niedoborute okresy niedoboru towarów wystąpiły gdy gospodarka wchodziła w fazę koniunktury.
1974 r. pojawiła się recesja i pojawiło się zjawisko SLUMPFLACJI w USA i 19755r. w krajach rozwiniętych. Oznacza to skokowy wzrost cen poprzez działanie monopoli dlatego że ograniczyły produkcji i podniosły ceny co spowodowałao protesy ludności i związków zawodowych. Które wymusiły podwyżkę płac w monopolach więc monopole znów podniosły ceny i związki znów wymusiły podwyżkę płac nastąpiła inflacja co doprowadziło do stagnacji.
Monopole powodują w gospodarce szereg skutków które mają zdecydowanie ujemny charakter.
Prawo antymonopolowe - pierwsze ustawy antymonopolowe powstały w USA ustawa Stermana w 1890r druga Klarksona w 1914r.
ustawa Stermana zakazywała - ograniczania konkuręcyjności tajnych związkaków monopolowych.
Ustawa Klarksona - kontynuowała poprzednią ustawę ale była bardziej rozwinięta.
Cel prawa antymonopolowego:
- ograniczenie negatywnego wpływu na konkuręcje,
- ograniczyć monopole.
TEMAT: RYNKOWE ZACHOWANIA KONSUMENTÓW.
Czynniki:
- potrzeby:
Wyższego i niższego rzędu,
Indywidualne (z własnych środków), zbiorowe (potrzeby grup społecznych) zalicza się do nich edukację (oświatę), zdrowie, środowiska naturalnego bezpieczeństwa, zaspokajane są za pomocą dóbr publicznych.
- preferencje,
- ograniczenia budżetowe.