Możliwości i preferencje jako przedmiot badań. Pojęcie cechy i typu. Rodzaje kryteriów stosowanych przy typologiach. Podstawowe tezy psychologii różnic indywidualnych PSYCHOLOGIA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH zajmuje się odmiennościami przebiegu prawidłowości psychologicznych różnych osób.

• Coś przebiega według ogólnej reguły u wszystkich osób, ale występują różnice w tych prawidłowościach

• Ludzie różnią się pod względem każdej cechy psychicznej i fizycznej

• Np. czas reakcji jest tym krótszy, im silniejszy bodziec. Ale i tak ludzie różnią się pod względem czasów reakcji na poszczególne bodźce

• Np. Obraz następczy dostrzegamy wszyscy, gdy długo się na coś patrzymy jednak obraz następczy utrzymuje się przez różne czasy u różnych osób.

• Np. prawo „frustracja-agresja” jest prawem ogólnym, ale u każdego przebiega inaczej

PODSTAWOWE PROBLEMY PSYCHOLOGII RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH

1. Jak opisywać różnice indywidualne?

Podstawowe pojęcia:

• Cecha (właściwość, atrybut, czynnik, wymiar, dymensja, zmienna)

• Cecha to hipotetyczna dyspozycja człowieka warunkująca względną stałość pewnej klasy jego zachowań lub stanów.

1. Hipotetyczna, ponieważ o cesze możemy wnioskować jedynie na podstawie pewnych wskaźników, jest to tylko pewien konstrukt.

2. Cecha psychiczna jest czymś latentnym, ujawnia się tylko w pewnych sytuacjach, pod wpływem pewnych bodźców

• Typ (kategoria)

• Typ to klasa ludzi, którzy różnią się od innych określoną cechą lub zespołem cech

1. Jak mierzyć różnice indywidualne?

Narzędzia psychometryczne (wyniki jednostkowe są rozpatrywane na tle wyników grupy): testy, kwestionariusze.

1. Jaka jest geneza różnic indywidualnych?

• Wkład czynników dziedzicznych (genetycznych) i środowiskowych

1. Jakie znaczenie mają różnice indywidualne?

• Czy inteligencja zwiększa prawdopodobieństwo sukcesów zawodowych?

• Jak cechy temperamentu wpływają na radzenie sobie w trudnych sytuacjach?

• Jakie cechy musi posiadać dobry menadżer?

• Jakie cechy zwiększają ryzyko chorób psychosomatycznych?

• Od jakich indywidualnych cech uczniów zależą ich osiągnięcia szkolne?

1. Pytanie o strukturę cech:

• O liczbę cech wystarczających do opisu

• O istnienie cech i naturę związków między nimi

1. Jak tworzyć typologie?

• Możliwe kryteria:

• Pojedyncza cecha

• Podejście biegunowe: np. ekstrawersja-introwersja, refleksyjność- impulsywność - to podejście opisuje zdecydowaną mniejszość ludzi, bo tylko tyle z nich posiada skrajne natężenie tych cech

• Podejście modalne np. ekstrawertyk - ambiwertyk - introwertyk

• Specyficzna konfiguracja cech skonfigurowanych

• Podejście szufladkowe, np. schizotymik, cyklotymik, iksotymik

• Układ cech nieskorelowanych

• Podejście wymiarowe - typy powstają na skrzyżowaniu pewnych wymiarów

	Mała twórczość
Niska inteligencja	I- T-	I+ T-	Wysoka inteligencja
		I- T+		I+ T+
	Duża twórczość

Na przykład typologia umysłu według Younga

		Sposoby odbioru informacji
Sposoby wartościo wania informacji		Percepcja	Intuicja
		Myślenie	Konkretno - obiektywny Logik - empiryk	Globalno - obiektywny Logik - teoretyk
		Uczucia	Konkretno - subiektywny Praktyk - analityk	Globalno - subiektywny Wizjoner - mistyk

• Przewaga jednej cechy nad drugą, na przykład konwergentyk (szuka jednego rozwiązania) i dywergentyk (szuka wielu rozwiązań)

1. Różnice międzygrupowe (np. międzypłciowe, międzykulturowe)

ZAKRES RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH

1. Możliwości:

• Zdolności (wpływają na poziom wykonania zadania)

• Temperament ( wpływa na szybkość i energię zadania)

2. Preferencje:

1. Style (określają sposoby działania: na przykład styl działania, styl poznawczy)

2. Zainteresowania, zamiłowania ( określają treść, kierunek działania)

Psychologia różnic indywidualnych interesuje się głównie zdolnościami i temperamentem, bo według klasycznych poglądów są one głównie uwarunkowane biologicznie.

Psychologia osobowości zajmuje się głównie tym, co nabyte, wyuczone.

---