PSYCHOLOGIA - naukowe badanie zachowania i procesów psychicznych\
Obiekt zainteresowań:
- ludzie; - zwierzęta
Psychologia jest nauką empiryczną! / Metody badawcze w psychologii
-obserwacja; metody sondażowe; testy psychologiczne; eksperymenty
Czym zajmują się
psychologowie?
Teoretycy:
- Badania podstawowe (poznanie mechanizmów rządzących zachowaniem człowieka - np. Jak funkcjonuje pamięć człowieka?)
- Badania stosowane (rozwiązywanie konkretnych problemów praktycznych - np. Jak motywować pracowników do pracy?)
Praktycy:
- Diagnostyka - opis cech i zachowania człowieka, jego predyspozycji, deficytów, zaburzeń
- Terapia - zmiana negatywnych, nieprzystosowawczych zachowań, przekonań, emocji
- Poradnictwo - pomoc w zmianie zachowania, aby skuteczniej osiągać swoje cele, podnoszenie jakości życia
Dziedziny psychologii
PSYCHOLOGIA OGÓLNA -opisuje ogólne prawidłowości ludzkiej psychiki i zachowania
PSYCHOLOGIA KLINICZNA - zajmuje się nienormalnymi, zaburzonymi, nieprzystosowawczymi zachowaniami (chorobami psychicznymi); głównie działalność praktyczna (diagnoza i terapia)
Dziedziny psychologii
PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA - badanie zmian - fizycznych, emocjonalnych, poznawczych, społecznych - występujących w ciągu życia człowieka
PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA - zajmuje się badaniem relacji, wpływu jaki wywierają na siebie ludzie (jednostka-jednostka, jednostka-grupa, grupa-grupa)
Dziedziny psychologii:
PSYCHOLOGIA PRACY I ORGANIZACJI - stosunki międzyludzkie w miejscu pracy, zwiększanie efektywności pracy, czynnik ludzki w układzie „człowiek-maszyna”
-PSYCHOLOGIA WYCHOWAWCZA
- PSYCHOLOGIA SĄDOWA
- PSYCHOLOGIA SPORTU
- PSYCHOLOGIA OSOBOWOŚCI
Metody badawcze w psychologi:
OBSERWACJA: świadome, planowe i celowe spostrzeganie zjawisk i zdarzeń.
-W warunkach naturalnych
- W warunkach laboratoryjnych
- Obserwacja uczestnicząca
METODY SONDAŻOWE: uzyskiwanie informacji o poglądach, przekonaniach, opiniach, zachowaniach od osób badanych.
-Wywiad, rozmowa psychologiczna; -Ankiety
- Kwestionariusze; -Analiza danych archiwalnych
TESTY PSYCHOLOGICZNE: wystandaryzowane, obiektywne metody pozwalające na pomiar cech osoby badanej (wynik wyrażony liczbowo)
-Testy osobowości
-Testy inteligencji; -Testy uzdolnień
EKSPERYMENTY:
zaplanowana, kontrolowana i możliwa do powtórzenia sytuacja, w której badacz wywołuje określone zachowanie (np. agresję, uległość, udzielanie pomocy)
i analizuje wpływ różnych czynników (tzw. zmiennych niezależnych) na to zachowanie (tzw. zmienną zależną)
Eksperyment psychologiczny
-„Maskowanie” eksperymentu - wprowadzenie w błąd osoby badanej
-Zmienna zależna: skłonność do konformizmu
-Zmienna niezależna: jednomyślność grupy
Metody badań naukowych - efekty
-Metoda obserwacyjna - opis zachowania Np. jakie formy agresji występują u dzieci w wieku przedszkolnym
-Metoda korelacyjna - związek (współwystępowanie) między analizowanymi czynnikami
Np. związek między agresją a oglądaniem telewizji
Metoda eksperymentalna - związek przyczynowo-skutkowy Np. jednomyślność grupy jest przyczyną wzrostu konformizmu
Psychologiczne koncepcje człowieka
-Koncepcja psychodynamiczna
Główne założenia:
Zachowanie człowieka ukierunkowane jest przez wewnętrzne siły motywacyjne, tzw. Popędy; Są one nieświadome i dochodzi między nimi często do konfliktów. Człowiek zazwyczaj nie wie, dlaczego postępuje tak a nie inaczej.
Konflikty są powodem cierpienia człowieka i zaburzeń zachowania.
Inna nazwa: PSYCHOLOGIA GŁĘBI
PSYCHOANALIZA
Z. Freud (1856-1939)
Koncepcja osobowości Freuda
ID - najgłębsza warstwa osobowości, rozwija się najwcześniej./ Stanowi źródło naszych instynktów (EROS i THANATOS) oraz podstawowej energii życiowej LIBIDO./ Rządzi się „ZASADĄ PRZYJEMNOŚCI”
angażuje się całkowicie w zachowania samolubne i zorientowane na przyjemność.
dąży do natychmiastowego zaspokojenia potrzeb, bez uwzględnienia rzeczywistości czy moralności.
EGO - druga warstwa osobowości.
„Dział wykonawczy osobowośc/ Jego podstawowym celem jest spełnienie żądań ID w taki sposób, aby zapewnić człowiekowi dobrobyt i przetrwanie. Kieruje się zasadą rzeczywistości.
SUPEREGO - rozwija się wraz z nabywaniem przez dziecko reguł społecznych postępowania, znajomością zasad moralnych - dobra i zła.
-Ponieważ dążenia seksualne i agresywne ID pozostają w sprzeczności z regułami i zakazami społecznymi, SUPEREGO dąży do opanowania go, zakazując złych czy niemoralnych pragnień./ SUPEREGO oddziałuje na ID poprzez EGO.
Rządzi się zasadą moralności.
Współczesna koncepcja psychodynamiczna
- Siły kierujące zachowaniem człowieka - popędy pierwotne i wtórne (nieświadoma motywacja).
- Większość popędów i sposobów ich zaspokojenia nabywamy w wyniku socjalizacji
- Kluczowy dla rozwoju osobowości okres to wczesne dzieciństwo.
Koncepcja behawiorystyczna
- Rozwój behawioryzmu - początki XX w., w USA
- Główni przedstawiciele:
John WATSON,
Burrhus SKINNER;
w Europie: Iwan PAWŁOW,
Jerzy KONORSKI
Koncepcja behawiorystyczna
-Podejście zakładające, że jedynym uzasadnionym naukowo przedmiotem badań psychologicznych jest obserwowalne i mierzalne zachowanie (badanie ludzi i zwierząt).
- Zakwestionowanie znaczenia PROCESÓW PSYCHICZNYCH i ŚWIADOMOŚCI - bo nie można ich badać.
Koncepcja behawiorystyczna
Zachowanie człowieka zależy od oddziałujących na niego bodźców./ Model S - R
(stimulus reaction)
widok węża-reakcja ucieczki
Późniejsza modyfikacja:
Model S - O - R
widok węża - strach reakcja ucieczki
O - procesy psychiczne, pośredniczą w zachowaniu, ale nie stanowią jego przyczyny
Kluczowe zagadnienie behawioryzmu - UCZENIE SIĘ.
Osiągnięcia: prawidłowości uczenia się, warunkowanie klasyczne i instrumentalne.
WZMOCNIENIE - organizmy (ludzie i zwierzęta) uczą się różnych reakcji dzięki wzmocnieniu.
Reakcje wywołują różne skutki w otoczeniu - pożądane i niepożądane (nagrody i kary).
Te skutki to wzmocnienia.
Koncepcja poznawcza
Główna teza: człowiek sam decyduje o własnym losie i działa na ogół świadomie i celowo dzięki kompetencjom własnego umysłu.
Przyjmuje, przechowuje, interpretuje, tworzy i przekazuje INFORMACJE i nadaje im pewną wartość (sens, znaczenie).
Rozwój koncepcji poznawczej - lata 60. XX wieku, głównie USA. Główni przedstawiciele: George KELLY, Harold KELLEY, Leon FESTINGER.
Inspiracja związana z rozwojem cybernetyki, technik informacyjnych, komputerów, gdzie głównym pojęciem jest „informacja”.
Działanie komputera jako metafora ludzkiego umysłu (mózg - „osobisty komputer).
!!! Dominujący obecnie nurt w psychologii.
Koncentracja na mechanizmach funkcjonowania umysłu - jak ludzie przetwarzają informacje?
Główne cechy ludzkiego umysłu:gromadzenie i przetwarzanie informacji, a także umiejętność tworzenia nowych informacji i wiedzy (twórczość, myślenie innowacyjne, nauka, kultura).
Główne pojęcia psychologii poznawczej:
PROCESY POZNAWCZE - spostrzeganie, myślenie, zapamiętywanie, uczenie się, podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów, planowanie, twórczość.
STRUKTURY POZNAWCZE - system informacji utrwalonych w umyśle. Są one źródłem wiedzy o otoczeniu, o własnym „Ja” oraz programach działania, które umożliwiają osiąganie celów.
Główne struktury poznawcze:
Wiedza o świecie zewnętrznym (o rzeczach, organizmach, relacjach między nimi). Wiedza o kulturze (o obyczajach, religii, sztuce, metafizyce). Wiedza o świecie społecznym (normy i reguły zachowania).Wiedza o sobie (samowiedza, struktura „Ja”).//
Człowiek jest samodzielnym sprawcą - w ciągu życia wykonuje różne celowe działania i sprawuje nad nimi poznawczą kontrolę (korzysta z wiedzy zakodowanej w umyśle i informacji płynących ze środowiska).
Uwaga: umysł człowieka nie jest systemem doskonałym - możliwości przetwarzania informacji są ograniczone, nie zawsze działa racjonalnie.