Politechnika Koszalińska Koszalin,06.10. 2008
Instytut Ekonomii i Zarządzania
kierunek: Finanse i Rachunkowość
Studia I stopnia Niestacjonarne
Bank
Wykonała:
Grupa II, semestr 1
Spis treści:
Wstęp.
Definicja banku.
Czynności bankowe.
Role pełnione przez bank w gospodarce
Obowiązki banku
Zasady działalności banku
Rodzaje banków
Konkurencja i współpraca między bankami
Nadzór Bankowy
Banki funkcjonujące w Polsce
Upadek banku w USA i jego konsekwencje
Literatura
1. Wstęp
Sama nazwa bank pochodzi od włoskiego słowa banco - oznaczającego kontur lub ławkę. Pierwsze operacje bankowe były przeprowadzone już w starożytności. Jednakże pierwszy bank, we współczesnym tego słowa znaczeniu powstał w 1407 roku w Genui.. Kolejne banki, które nazywane były domami handlowymi, powstały również w innych średniowiecznych miastach włoskich (Wenecja, Mediolan) oraz w miastach hanzeatyckich (Amsterdam, Hamburg).
Jednak sam bank jest instytucją stosunkowo młodą. Funkcjonujące do dziś banki powstały na przełomie XIX i XX wieku, a niektóre dopiero pojawiły się 20-30 lat temu, np. na Bahamach w 1976 roku, a tylko nieliczne mają dłuższą historię, np. założony w 1694 roku Bank w Anglii, w 1800 roku we Francji, a w 1828 roku w Ameryce.
Dyskusja nad potrzebą uporządkowania spraw monetarnych i skarbowych pojawiła się w Polsce w II połowie XVIII wieku. Upadek państwa u schyłku tego stulecia uczynił ją bezprzedmiotową. Idea utworzenia banku powróciła w Królestwie Polskim 29 stycznia1828 roku i został wydany dekret (akt normatywny mający moc ustawy wydany przez prezydenta, premiera lub rząd) królewski Mikołaja I, który powoływał Bank Polski. Bankowi podlegała mennica (zakład zajmujący się produkcją monet, medali oraz stempli). Pierwsze banknoty Banku Polskiego pojawiły się w obiegu w 1830 roku. Wybuch Powstania Listopadowego, a potem przegrana wojna z Rosją zmieniły sytuację polityczną i doprowadziły do likwidacji autonomii królestwa, co oznaczało również stopniowe pozbawienie Banku Polskiego atrybutów banku centralnego, a w 1832 roku odebrano mu mennicę.
Po wybuchu I wojny światowej z rozporządzenia generała-gubernatora z 9 grudnia 192 roku powołano Polską Krajową Kasę Pożyczkową. Walutą przez nią emitowaną była marka polska. W listopadzie 1918 roku pojawiła się konieczność powołania banku centralnego państwa. 28 lutego 1919 roku, na mocy ustawy, przyszłej polskiej jednostce nadano nazwę złoty. Ideą powołania Banku Polskiego SA, jako państwowej instytucji emisyjnej przedstawiono na forum parlamentu w maju 1919 roku, a swoją działalność rozpoczął 28 kwietnia 1924 roku, a dnia 7 stycznia 1952 roku został formalnie zlikwidowany.
Po wybuchu II wojny światowej w grudniu 1939 roku powołano Bank Emisyjny w Polsce, który rozpoczął swoją działalność w kwietniu 1940 roku, wprowadzając do obiegu złote, tzw. Krakowskie. W 1944 roku Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego zamierzał powołać własną instytucję emisyjną niezależną od Banku Polskiego SA związanego z Rzeczpospolitą Polską w Londynie, który utworzył dekretem z 15 stycznia 1945 roku bank państwowy Narodowy Bank Polski (NBP), wyposażając go w monopol emisji nowej waluty - złotego.
2. Definicja banku
BANK jest to samodzielna i samofinansująca się jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną i działająca na podstawie ustawy „Prawo bankowe” oraz własnego statutu, która powinna zawierać w szczególności: nazwę banku, która powinna zawierać słowo BANK i odróżniać się od innych nazw banków, oraz wskazywać formę prawną banku, siedzibę banku, podmiot i zakres działania, organy i organizacje banku, zasady sprawowania kontroli wewnętrznej, fundusze własne zasady gospodarki finansowej. Bank występuje jako przedsiębiorstwo tworzące pieniądz i handlujące nim. Z jednej strony banki kierują pieniądzem gotówkowym lub bezgotówkowym, a z drugiej strony dokonują nim obrotu w postaci udzielania kredytów i pożyczek pieniężnych, gromadzenia depozytów (pewna suma pieniędzy lub innych wartości, powierzona na przechowanie bankowi), przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych. Banki działają jako spółka akcyjna, bank spółdzielczy lub bank państwowy.
Określenie banku, jako osoby prawnej oznacza, iż może on działać jako pełnoprawny uczestnik obrotu gospodarczego i jako taki może samodzielnie nabywać prawa i zaciągać zobowiązania we własnym imieniu i na własny rachunek. Banki rozwijają swą aktywność na rynku kapitałowym dzięki środkom, które pozyskały od klientów oraz mogą się zrzeszać z innymi bankami w różnych formach. Środki własne stanowią 10-15%, a reszta to kapitał obcy. Bank działa na podstawie zezwoleń, czyli jest działalnością licencjonowaną, wydawaną przez Narodowy Bank Polski.
PRAWO BANKOWE jest to zespół norm prawnych, które regulują zasady prowadzenia działalności bankowej, określają organizację wewnętrzną banku, określają procedurę tworzenia banku, określają sposób wykonywania nadzoru bankowego, określają zasady działania oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych w naszym kraju.
3. Czynności bankowe
Bank jest uprawniony do wykorzystania czynności bankowych ustanowionych według art. 5 Prawa bankowego.
Ustawa „Prawo Bankowe” wyróżnia następujące czynności bankowe :
1. Czynności wykonywane wyłącznie przez banki w granicach określonych statutem bankowym:
przyjmowanie wkładów pieniężnych płatne na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków z tych wkładów,
prowadzenie rachunków bankowych
udzielanie kredytów
emitowanie bankowych papierów wartościowych
udzielanie gwarancji bankowych
Przeprowadzenie bankowych rozliczeń pieniężnych
Wykorzystanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banków w odrębnych ustawach
2. Czynności wykonywane przez banki ( ale mogą być także wykonywane przez inne instytucje):
udzielanie pożyczek pieniężnych
operacje czekowe i wekslowe
wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu
terminowe operacje finansowe
nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych
przechowywanie podmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych
prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych
udzielanie i potwierdzania doręczeń
wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych
pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym
3. Czynności bankowe to także :
operacje użyte kartą płatniczą
nabywanie akcji i udziałów innej osoby prawnej
dokonywanie zmian swych wierzytelności na składniki majątku dłużnika
zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych
nabywanie i zbywanie nieruchomości oraz wierzytelności zabezpieczonych hipoteka
świadczenie usług konsultacyjno doradczych i innych usług finansowych
4. ROLE PEŁNIONE PRZEZ BANK W GOSPODARCE:
Rola pośrednika finansowego pełnią funkcje:
Transakcyjna - Banki doprowadzają do zawierania transakcji pomiędzy tymi co mają wolne środki finansowe, a tymi co ich potrzebują. Banki doprowadzają do zawierania umów, kontraktów między podmiotami gospodarczymi, które chcą bankowi powierzyć lub je pożyczyć. Banki pośredniczą miedzy tymi podmiotami. Pośredniczą miedzy różnymi strukturami podaży i popytu na kapitał. Bank jest pośrednikiem finansowym dysponującym usługami związanymi z przyjmowaniem i udostępnianiem kapitału, kojarzy w ten sposób podaż kapitału i popyt na inwestycje kapitałowe.
Transformacyjnej:
transformacyjna kwot - pierwszą z nich jest koncentracja kapitałów, polegająca na wykorzystaniu małych kwot do wielkich inwestycji bankowych. System bankowy jest zasilany ponad 2/3 drobnymi oszczędnościami, dzięki którym dokonywane są duże inwestycje. W Polsce oszczędności gospodarstw domowych stanowią 65-70% wszystkich depozytów. Udzielone przez banki kredyty gospodarcze często przekraczają tę wielkość wiele tysięcy razy. Bank przekształca wiec drobne oszczędności w wielkie inwestycje. W praktyce oznacza to przejecie przez bank dużego ryzyka na siebie, ale zapewnienie sobie źródła zysku.
transformacyjna terminów - drugą z podstawowych funkcji banków jest transformacja pieniądza w czasie. Nazywamy wykorzystywanie przez bank depozytów bezterminowych (lokat bieżących) i krótkoterminowych do realizacji operacji długoterminowych . Większość pieniędzy jest składana w bankach na czas nieokreślony i na krótkie terminy. Pieniądze te są wykorzystywane przez bank do operacji na dłuższe terminy.
transformacyjna ryzyka - jest możliwa dzięki zabezpieczeniu zewnętrznemu (fundusze gwarancyjne); bank dywersyfikuje ryzyko między wieloma podmiotami. Ryzyko związane z każdym kredytem bądź innym aktywem banu; banki dywersyfikują tak, że całkowite ryzyko ich portfela aktywów jest mniejsze niż suma pojedynczych ryzyk dla poszczególnych komponentów portfela.
transformacja przestrzennej alokacji środków pieniężnych środki w banku są przyjmowane w określonych miejscowościach i z tych środków udzielany jest kredyt w zupełnie innej miejscowości.
transformacyjna informacji banki nie informują klienta jaka jest sytuacja finansowa kredytobiorcy, który z tych środków skorzystano. Klient, który oddaje na lokatę nie interesuje się jak bank będzie tymi pieniędzmi obracał.
Realizowanie płatności - Realizowanie płatności za dobra i usługi w imieniu i na rachunek klientów ( przez emitowanie czeków, telegraficzne przekazywanie funduszy oraz wypłacanie banknotów i monet )
Rola gwarancyjna - Zobowiązanie się do pokrycia zadłużenia klientów, gdy klienci nie są zdolni do zapłaty.
Rola agenta - Działanie w imieniu klientów w celu zarządzania i ochrony ich własności lub emitowanie i wykupywanie papierów wartościowych
Rola polityczna - Służenie w charakterze realizatora polityki rządu w jego dążeniu do regulowania wzrostu gospodarczego oraz realizowanie celów społecznych.
5. Obowiązki banku:
Aktualne prawo bankowe formułuje wobec banków 6 podstawowych obowiązków.
Stanowią je:
bank jest obowiązany do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju działalności w sposób zapewniający wykonywanie wszystkich zobowiązań pieniężnych zgodnie z terminami płatności;
obowiązek zachowania szczególnej staranności w celu zapewnienia bezpieczeństwa powierzonych bankowi środków pieniężnych;
obowiązek zachowania tajemnicy bankowej;
obowiązek przeciwdziałania wykorzystywania działalności banku dla prania pieniędzy (proceder określany mianem prania brudnych pieniędzy oznacza dokonywanie wszelkiego rodzaju operacji nabywania lub przenoszenia praw w celu zalegalizowania dochodów pochodzących z przestępstw);
obowiązek równego traktowania wszystkich kontrahentów banku;
obowiązek publicznego ogłaszania stosowanych przez bank stawek oprocentowania depozytów, kredytów, pożyczek, stawek prowizji i wysokości opłat pobieranych za usługi bankowe
6. Zasady działalności banku
Samodzielność banków (oznacza autonomię banku, ale nie działanie bez ograniczeń)
Bank podejmuje działania samodzielnie. Niezależnie od organów administracji państwowej oraz Banku Centralnego. Ale na działalność banku mają wpływ różne instytucje np. NBP, działa w relacjach z rządem.
Samofinansowanie oznacza pokrywanie wydatków z przychodów, ale także ponoszenie wydatków na rozwój i wzrost wartości banku
Uniwersalizm (jednakowe warunki dla prowadzenia wszystkich rodzajów czynności bankowych, prawo klienta do wyboru banku, jednakowy tryb dopuszczania do działalności bankowej, takie same zasady postępowania uzdrawiającego, upadłościowego i likwidacyjnego)
Zasada ochrony interesów klientów, zgodna z przepisami UE
Zasada komercjalizmu (banki działają odpłatnie za swoje usługi)
Zasada konkurencyjności (bank musi tak ustalać ceny, aby były konkurencyjne)
7. Rodzaje banków
BANK CENTRALNY- bank państwowy, który spełnia jednocześnie trzy funkcje: banku emisyjnego, banku banków i banku gospodarki narodowej. Dba o stabilność waluty narodowej, oddziałuje na gospodarkę narodową tak, żeby następował jej stały rozwój, wzrost dochodu narodowego i spadek bezrobocia.
BANK BANKÓW- bank rezerwowy dla banków operacyjnych (komercyjnych). Reguluje cyrkulację emitowanego pieniądza (gotówkowego i żyrowego), reguluje wielkość tworzonego przez banki operacyjne pieniądza bankowego, reguluje płynność całego systemu bankowego, kształtuje potencjał kredytowy banków operacyjnych.
BANKI OPERACYJNE (DEPOZYTOWO- KREDYTOWE I UNIWERSALNE)- świadczą określone usługi niezbędne z punktu widzenia społecznego (np. obsługa obrotu gotówkowego i bezgotówkowego), ale również są przedsiębiorstwami nastawionymi na zysk.
BANKI SPECJALNE-banki, których sfera działania ma specjalny charakter pod względem zakresu i formy działania albo rodzaju klienteli. Są to:
banki inwestycyjne- zapewniają takie usługi jak: operacje na rynku papierów wartościowych, na rynku pieniężnym, zarządzanie funduszami, doradztwo finansowe.
banki hipoteczne- udzielają pożyczek zabezpieczonych na hipotece nieruchomości. Środki na udzielanie kredytów pod zastaw ziemi i nieruchomości banki te mobilizują w drodze sprzedaży listów zastawnych, których zabezpieczeniem jest zastawiona w bankach ziemia lub hipoteka.
HOLDING BANKOWY-korporacja która jest posiadaczem akcji jednego lub więcej banków.
KONGLOMERATY FINANSOWE- rodzaj holdingów finansowych, świadczą „pod jednym dachem” usługi bankowe, ubezpieczeniowe i maklerskie.
KASY OSZCZĘDNOŚCIOWE-samodzielne banki uniwersalne, z jednej strony gromadzą oszczędności i udzielają kredytu zwłaszcza dla drobnych przedsiębiorców i gospodarstw domowych, z drugiej udziela kredytu samorządowi i częściowo przeznacza zysk do kasy gminy.
SPÓŁDZIELNIE KREDYTOWE-instytucje drobnego kredytu zorganizowanego na zasadach spółdzielczych, polegających gł. Na powiązaniu kredytobiorców (członków spółdzielni) m.in. przez ich wkłady członkowskie z solidarną odpowiedzialnością materialną za działalność danej spółdzielni.
8. Konkurencja i współpraca między bankami
Reformy z roku 1989 wprowadziły konkurencję między bankami na polskim rynku finansowym. Pierwsze trzy lata ta konkurencja była mało odczuwalna, ale potem stawała się ona coraz bardziej widoczna. Walka konkurencyjna zaczęła w coraz większym stopniu określać politykę bankową. Banki walczą ze sobą głównie o najlepszych klientów, najtańszy pieniądz z depozytów, najlepsze kredyty, najkorzystniejsze usługi. Banki usilnie walczą ze sobą o prowadzenie rozliczeń pieniężnych. Dla banków konkurentami są nie tylko banki, ale także instytucje finansowe innego typu, takie jak: towarzystwa ubezpieczeniowe, inwestycje emerytalne, leasingowe, domy maklerskie, przedsiębiorstwa zarządzania aktywami, pośrednictwa kredytowe, factoring.
Konkurujące między ze sobą banki jednocześnie ze sobą współpracują. Współpraca ta jest w Polsce daleko mniej aktywna, niż większości krajów zachodnich. W wielu dziedzinach, takich jak: szkolenie kadr bankowych, prowadzenie badań nad bankami, wpływanie na środki masowego przekazu, efekty wspólne prowadzonych działań były dotychczas bardzo małe. W niektórych jednak tych dziedzinach bankom udało się już osiągnąć znaczne korzyści ze współpracy.
9. Nadzór Bankowy
Władze państwowe dla zapewnienia bezpieczeństwa wkładów gromadzonych przez banki tworzą urząd nadzoru bankowego, który sprawowany jest przez bank centralny lub Ministra Finansów. W 1998 roku utworzono w ramach struktury Narodowego Banku Polskiego Departament Nadzoru Bankowego , który przekształcony później w Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego , podporządkowany bezpośrednio Prezesowi NBP.
Zadania nadzoru bankowego to :
Niedopuszczenie do naruszenia prawa bankowego i innych przepisów
Zapobieganie utraty płynności przez banki
Ocena rentowności banku, by nie doszło do jego likwidacji
Określanie priorytetowych zasad bezpiecznego funkcjonowania banków poprzez tworzenie tzw. regulacji (norm) ostrożnościowych.
Nadzór bankowy może stosować kary administracyjne , zawieszać i odwoływać
zarządy banków ,stawiać bank w stan likwidacji. Nadzór udziela zezwoleń na uruchomienie instytucji bankowych, a więc reglamentuje konkurencją bankowości .Polski nadzór bankowy funkcjonuje w oparciu o polskie prawo bankowe , które nie przewiduje pełnego wydzielenia Urzędu Nadzoru Bankowego ze struktur NBP.
10. Banki funkcjonujące w Polsce:
AIG Bank Polska
Bank Polskiej Spółdzielczości
Bank BPH
Bank Gospodarki Żywnościowej
Bank Gospodarstwa Krajowego
Bank Handlowy
Bank Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych
Bank Zachodni WBK
PKO B.P.
Bank PEKO S.A.
ING Bank Śląski
Bank Millenium
Kredyt Bank
Lukas Bank
Bank Pocztowy
Bank Ochrony Środowiska
I wiele innych polskich i międzynarodowych banków
11. Upadek banku w USA i jego konsekwencje
Dnia 14 września 2008 roku amerykański bank Lehman Brothers ogłosił upadłość, a następnego dnia rano, czasu europejskiego, wystąpił o sądową ochronę przed wierzycielami, w następstwie załamania się rozmów z dwoma bankami rozważającymi przejęcie go. Do ogłoszenia upadłości doszło przez to, że bank Lehman Brothers posiadał w swoich aktywach tzw. skażone pożyczki na łączną sumę 80 mld USD. Przyznał się on do tego do tego w sierpniu 2007 roku, a w marcu bieżącego roku akcje banku przeceniono na 40%, po tym jak inny amerykański bank Bear Stearns ogłosił upadłość. Długi Lehman Brothers ocenia się łącznie na 613 mld USD. Upadek Lehman Brothers pociągnął za sobą w dół notowania spółek na londyńskiej giełdzie, a najbardziej poszkodowany był w Wielkiej Brytanii bank hipoteczny HBOS.
To, co się wydarzyło w USA odbiła się również na warszawskiej giełdzie. WIG 20 (WIG - Warszawski Indeks Giełdowy, a WIG 20, to 20 największych spółek z WIG-u) zakończył notowania najniżej od października 205 roku, na poziomie 2367,7 pkt po spadku o 3,8% . Dalsze spadki na giełdzie warszawskiej mogą się utrzymywać przez 3 miesiące.
Doniesienia z USA wpłynęły także na inne europejskie giełdy, na których notowano mocne spadki, np. największy indeks londyńskiej giełdy FTSE-100 spadł na otwarciu sesji o 2,5%.
12. Literatura:
W. L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz, B Kosiński „Banki. Rynek, operacje, polityka” wydawnictwo: POLTEXT, Warszawa 2002.
„Bankowość. Podręcznik akademicki”, praca pod redakcją W. Jaworskiego i
Z Zawadzkiej, wydawnictwo: POLTEXT, Warszawa 2002
Z. Dobosiewicz „Podstawy bankowości”, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1997.
„Prawo bankowe”
9