Obrót papierami wartościowymi

PAPIERY WARTOŚCIOWE

Papier wartościowy - zaliczamy do grupy dokumentów pisemnych, zawierający w sobie prawo majątkowe, które to nie istnieje bez tego dokumentu.

Dokument - dowód - środek dowodowy faktu, zdarzenia, istnienia jakiegoś prawa.

Dokumenty zwykłe nie mają silnej mocy dowodowej.

Dokumenty urzędowe art. 244 KC służą do zaświadczania pewnych faktów, zdarzeń, prawa mają moc dowodową. Korzystają one z prawa prawdziwości.

Papier wartościowy - stwierdza prawo majątkowe, korzysta z domniemania, że prawo korzysta z treści istniejących w dokumencie. Może być realizowany tylko przez osobę posiadającą go. Ucieleśnia w sobie prawo majątkowe a jednocześnie idzie to prawo za dokumentem.

Prawa majątkowe są zbywalne - zwykle przelew wierzytelności (cesja), czyli określenie, jakie prawo jest przedmiotem, kto, na kogo przelewa, itp.

Inkorporuje prawo majątkowe.

Papier wartościowy na okaziciela - przeniesienie prawa następuje automatycznie w momencie przekazania.

Przy realizacji tego trzeba posiadać legitymacje formalną.

Podział papierów wartościowych wg rodzaju wierzytelności:

• wartościowe, reprezentujące wierzytelności pieniężne (bazy ilościowe, certyfikaty),

• towarowe, reprezentujące wierzytelności towarowe (dowody składowe, konosamenty - morskie listy przewozowe),

• udziałowe, reprezentujące prawa udziałowe, głównie w spółkach.

Podział papierów wart. w oparciu o sposób oznaczenia uprawnionego z papieru wart.

• imienne,

• na zlecenie,

• na okaziciela.

Określa, kto go wystawił, do czego zobowiązał się emitent.

1. imienne, wymieniona osoba, która ma otrzymać dany dokument.

2. na zlecenie, osoba uprawniona jest wymieniona w dokumencie z imienia i nazwiska, emituje się z założenia, że będą uczestniczyły w intensywniejszym obiegu. .................... INDOS - na odwrocie ze wzmianką, że jeden udostępnia (zrzeka się) dokument remitent. Osoba nabywająca indosatariuszem, który może papier ten przenosić dalej, aż do terminu płatności.

3. na okaziciela, nie znajdujemy w tym dokumencie danych imiennych. Obrót ten jest najprostszy z możliwych.

Papiery wartościowe wg sposobu obrotu:

• przelew, poprzez umowy cesji (imienne),

• indos, poprzez indosowanie (na zlecenie),

• wydanie, dotyczy papierów wart. na okaziciela.

Papiery imienne nie mogą być wydane osobie nie pożądanej, natomiast jest to

utrudnione w obrocie.

Papiery na zlecenie są bezpieczne dla nabywcy poprzez wymienianie go w indosie.

Przy papierach masowo obracanych na giełdzie używa się w szczególności papierów wartościowych na okaziciela.

Papiery wartościowe wg kryterium substraty, czy jest to dokument materialny czy zdematerializowane:

• materialne,

• zdematerializowane.

Podział papierów wart. wg zdarzenia, które tworzy papier wartościowy:

1.

• konstytutywne - prawo powstaje z chwilą wytworzenia dokumentu, np. akcje spółek akcyjnych powstaje z chwilą rejestracji spółki, a nie samego wydania akcji, które potwierdzają tylko nabyte prawa przez akcjonariuszy.

• deklaratywne -

2.

• bezwarunkowe - dają uprawnienie do konkretnych świadczeń.

• losowe - wierzytelności losowe np. akcje spółki, losy loteryjne, udziały w grach losowych lub wzajemnych.

FUNKCJE PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

• legitymacyjna - aby ułatwić identyfikację partnerom klasyfikację czy umowę. Szczególnie przy umowach czasowych.

• kredytowa - wydaje się ją na dowód zaciągnięcia długu, pożyczki, aby zabezpieczyć pożyczkodawcy gwarancję zwrotu. Przy emisji obligacji, bankowych papierów wartościowych.

• płatnicza - regulowanie wzajemnych zobowiązań między kontrahentami.

• obiegowa - najbardziej podatne są tutaj papiery wart. na okaziciela, które mogą pełnić funkcję i płatniczą i obiegową. Funkcję tą mogą pełnić także papiery wart. na zlecenie, np. weksle.

• gwarancyjna - (niekiedy przecenia się papiery wart. w tym znaczeniu). Tam gdzie dłużnik jest wypłacalny, a dłużnik uchyla się od wypłacania, papiery wart. dają prawo do wyegzekwowania określonej kwoty. Daje silną pozycje dowodową i ułatwienia procedurowe.

Funkcje te obrazują możliwość stosowania papierów wartościowych.

• lokacyjna - traktuje się papiery wart. jako lokaty należności, czyli pewną formę oszczędności. Mamy gwarancję otrzymania wkładu plus odsetki. Emitent może jedynie nie być w stanie wypłacalności, dlatego bezpieczniejsze są obligacje państwowe.

Źródła regulujące papiery wartościowe:

• kredyt kupiecki regulowany przez weksle,

• możliwość emisji obligacji (po raz pierwszy w 1985 r.), ustawa z 1995 r. o obligacjach,

• przepisy art. 921 (6-16) KC, poświęcone papierom wartościowym,

• regulacje papierów wartościowych i ich poszczególnych typów znajduje się w odrębnych ustawach.

ZASADA NUMERUS CLAUSUS PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH:

Oznacza zamkniętą listą taksatywną, uregulowane są pewne typy praw do rzeczy i nie można tworzyć innych typów praw poza tymi uregulowanymi w ustawie. Tylko takie papiery można do obrotu, wprowadzać, jakie są zgodnie z ustawą.

ZASADA SWOBODY ZAWIERANIA UMÓW

Ktoś, kto nabywa papier wart. musi mieć gwarancję o zwrocie jego inwestycji. Tylko papiery wart. o reżimie ustawodawczym mogą się znajdować w obrocie.

Tzw. postępowanie amortyzacyjne odnosi się umorzenia postępowania w przypadku utracenia papierów wartościowych. Nie dotyczy to dokumentów na okaziciela, jeżeli w regulaminie (umowie) jest zawarta taka klauzula.

UMORZENIE DOKUMENTU:

• Papiery mogą być umorzone art. 1 dekretu.

• Nie podlegają umorzeniu dokumenty na okaziciela, papiery wykluczone z umorzenia, losy loteryjne. Art. 2.

Gdy po umorzeniu papier odnajduje się, już jest nieważny.

Podobieństwo do papierów wart. są tzw. papiery (znaki) legitymacyjne, znaki wartościowe, ale nimi nie są.

1. Papiery legitymacyjne - (bilety tramwajowe, kwit bagażowy)

1. czasami przybierają postać papieru i określone jest świadczenie, do jakiego uprawnia on posiadacza, zwykle na okaziciela,

2. niektóre z nich nie mają określonego świadczenia bezpośrednio na znaku, które to określone jest w regulaminie,

3. działają one podobnie jak papiery wartościowe.

2. Znaki wartościowe - (znaki opłaty sądowej, skarbowej, pocztowej)

1. ucieleśniają w sobie pewną wartość nominalna, ekonomiczną,

2. nie ma określonego świadczenia, które wynikają z prawa, regulaminu pocztowego, itp.

3. wtórny obrót tymi znakami nie jest wykluczony (możemy je odsprzedać),

4. służą ułatwieniu regulowania czynności.

WEKSLE

To najstarszy papier wart., obszernie uregulowany, posiadający bogate orzecznictwo i literaturę, niektóre papiery wart. opierają się epoki wywodzą z weksli. Spotykamy na różnym poziomie obrotu (prywatnym, instytucjonalnym).

Wykształciły się w XII/XIII w. i powstawały w obrocie kupieckim w Republikach Włoskich.

W XX wieku 1930 roku uchwalono kilka konwencji międzynarodowych, poświęcone wekslom (Genewa), do dziś prawo to jest obowiązujące.

Przystąpiło do tej konwencji wiele krajów Europejskich.

Prawo wekslowe zawiera ponad 100 art.

Weksel własny - sformalizowane, pisemne przyrzeczenie zapłaty sumy pieniężnej.

Weksel trasowany - sformalizowane polecenie zapłaty, (kto inny wystawia, kto inny otrzymuje weksel, a kto inny płaci).

Weksel własny zawiera:

• nazwę weksel własny w języku wystawienia,

• termin płatności,

• miejsce,

• nazwisko osoby na rzecz której ma być dokonana zapłata,

• data wystawienia,

• podpis wystawcy,

• suma wekslowa. Art. 101.

1. Brak któregoś z w/w elementów powoduje nieważność dokumentu za wyjątkiem:

• braku osobnego oznaczenia miejsca płatności oraz terminu,

• braku miejsca wystawienia.

2. Powinien być to dokument pisemny (nie jest wymagane wypełnienie tym samym rodzajem pisma, naszywanego czy ręcznego).

3. Blankiet wekslowy na 5zł. - można sumę 5000na 1% od kwoty max wystawionej na wekslu.

4. Prawo wekslowe nie wymaga opłaty skarbowej za mocą nieważności weksla.

5. Brak opłaty skarbowej, która powinna być uiszczona nie powoduje nieważności weksla, a jedynie obowiązek uregulowania opłaty.

Weksel to papier wartościowy na zlecenie, możliwe jest odebranie właścicielowi prawa do indosowania treścią na rzecz J. N. lecz nie ma jego zlecenia*, gdyby tego dokonano indos traktowany jest jako przelew lub „z wyłączeniem prawa do indosu”.

• trzeba stosować prawo w momencie wystawienia weksla, a nie późniejsze jego regulacje.

• nie ważność weksla powoduje formuła „do dnia...” zapłacę za ten weksel,

• mamy tu do czynienia z długiem odbiorczym, wierzyciel jest zobowiązany do odbioru pieniędzy. Remitent - wierzyciel,

• weksel można wystawić na więcej niż jedną osobę,

• weksel jest ważny na kwotę słownie w razie różnego wpisania kwoty, ale nie powoduje to ważności weksla,

• weksel ważny jest na kwotę mniejszą w przypadku wystawienia dwóch kwot i jednej z niej nie skreślono,

• kodeks cywilny dopuszcza zobowiązań zaciągniętych w walucie obcej,

• nieoznaczenie sumy pieniężnej określona walutą powoduje nieważność weksla,

• podpis dłużnika musi być złożony własnoręczny a nie mechanicznie, art. 921¹º § 2, dopuszcza się to tylko, bowiem dla papierów masowych, a weksel jest papierem jednostkowym.

Weksel trasowany art.1 zawiera:

• nazwy weksel,

• polecenie bezwarunkowe zapłacenia określonej sumy pieniężnej,

• nazwisko osoby która ma zapłacić - TRASAT,

• terminu i miejsca płatności,

• nazwisko osoby na rzecz której ma być dokonana zapłata,

• data wystawienia i podpis wystawcy.

.....zapłac....(-icie, -ą) Pan......

............... określenie

............... trasata

• między wystawcą a trasatem występuje stosunek pozawekslowy, który powoduje, że trasat nie odmówi uregulowania należności,

• można także żądać „akceptu”, jeżeli trasat odmówi tej zapłaty wówczas remitent może udać się do wystawcy, który zobowiązany jest oddać kwotę określoną na wekslu, nawet przed terminem zapłaty wekslowej,

• nie można zastrzec sobie w wekslu sumy odsetek „klauzula ta, choć napisana na wekslu zostanie pominięta - uznana za nie mającą miejsca”, ważna jest tylko suma wekslowa, więc odsetki można jedynie ująć w tej sumie,

• weksle są dokumentem obiegowym,

• indos - jest sposobem przeniesienia prawa „ustępują na zlecenie x” umieszczona na odwrocie weksla, wypełniamy poziomo,

• przednia strona to tzw. płaszcz, odwrotna - grzbiet,

• weksel musi być podpisany w prawym górnym rogu, w przeciwnym razie powoduje jego nieważność,

• w przypadku braku miejsca na dalsze indosy to prawo wekslowe dopuszcza tzw. przedłużnik w postaci doklejonej kartki, dlatego zaleca się przepisanie na tą kartkę.

Rodzaje indosu:

• własnościowy - przenosi własność papieru wartość odm remitenta,

• pełnomocniczy - związane z inkasowaniem weksli,

• zastawniczy - zabezpieczenie spłaty kredytu,

2. wg. stopnia szczegółowości:

• zupełny,

• niezupełny (in blanco, otwarty), nie wskazując na czyją rzecz.

• Prawo wekslowe przyjmuje domniemanie, że umieszczony podpis na odwrocie uznawany jest za indos in blanco.

Miejsce i termin przedstawiania weksla do realizacji:

1. wierzyciel powinien w tym dniu lub w dwóch następnych dniach roboczych przedstawić weksel do realizacji.

-, jeżeli tego nie zrobimy, tracimy prawo do ściągania należności od pozostałych

dłużników, którzy mogą wówczas uchylić się od odpowiedzialności, nie traci

jednak prawa do należności od głównego wierzyciela,

- protest wekslowy sporządzony przez notariusza na odwrocie lub osobnej

kartce sklejonej do weksla umieści swą pieczęć i podpis - oświadczenie

notarialne.

2. klauzula napisana na wekslu „bez protestu” w skrócie „b.p.” - nie potrzeba robić protestu, a jego brak nie powoduje utraty prawa do należności, jest to nie wskazane gdyż przenosimy koszty, których nie będziemy mogli przerzucić.

Połączenie wekslowe „AWAL”

Wg prawa cywilnego poręczenie jest umową, gdzie poręczyciel zobowiązuje się wykonać zobowiązanie gdyby główny dłużnik nie wykonał umowy,

np. poręczenie za dług przyszły - jeszcze nie dostał kredytu, a my już poręczamy. Odpowiedzialność posiłkowa.

Większa jest surowość poręczenia wekslowego a niżeli cywilnego (art. 30, 31, 32 KC):

- poręczenie służy do zabezpieczenia zobowiązania płatności weksla, pochodzi od

osoby trzeciej, można poręczyć cały lub część weksla, (jeżeli nie ma żadnej adnotacji, to przyjmuje się, że poręcza za cały weksel),

- poręczenie umieszcza się bezpośrednio na wekslu „poręczam za wystawcę -

remitenta” i podpis,

- sam podpis osoby z wyjątkiem wystawcy i remitenta uważa się za poręczenie,

- dopóki istnieje dokument wekslowy, tak długo poręczyciel ponosi odpowiedzialność, nawet w przypadku błędu co do wystawcy, akceptanta nie uchyla to od odpowiedzialności.

WEKSEL IN BLANCO

1. Do weksla tego dołącza się deklarację,

2. Blankietowość, niezupełność weksla nie musi być pominięta do stopnia samego podpisu na wekslu, może brakować jedynie jakiegoś elementu.

Rekta weksel - to tzw. weksel zmienny, który może być wystawiony in blanco.

3 RODZAJE KLAUZUL:

1. wywołujące określone skutki prawne,

2. umieszczone na wekslu nie wywołujące skutków prawnych - wekslowo obojętna,

-dotyczy klauzuli oprocentowania sumy wekslowej,

3. takie, których umieszczenie na wekslu powoduje nieważność weksla,

-dotyczy klauzuli oprocentowania sumy weksla,

-wprowadzanie warunku zapłaty (np. zapłacę, gdy firma będzie lepiej

prosperować, itp.).

Dochodzenie roszczeń zwrotnych z weksli:

1. Weksel dnicylowany (donicyl) - umiejscowiona jest płatność w ściśle określonym miejscu.

2. Zasada solidarnej odpowiedzialności - możemy żądać zapłaty od każdego z dłużników, bądź wybrać, od kogo chcemy zapłatę.

3. Jeżeli przychodzimy w terminie, czy po to przysługuje się nam zapłata z weksla.

4. Jeżeli przychodzimy w dniu zapłaty, a dłużnik nie ma określonej kwoty zwrotu to od tego dnia możemy naliczać odsetki,

- 3 letni termin przedawnienia dotyczy wystawcy weksla własnego, albo

akceptanta weksla trasowanego,

- uprawnienia posiadania w stosunku do indosantów w przypadku akceptu,

czy też do poręczycieli przedawniają się w przeciągu roku, od daty spłacania

weksla,

- 6 miesięczne przedawnienia - roszczenia indosantów między sobą od daty

kiedy indosant sam wykupił weksel.

wystawca akceptant remitent X Y

trasat

Bank Bank

• bank może odwrócić sytuację i udać się po zapłatę do Y.

• ostatni posiadacz BANK w stosunku do akceptanta ma 3 lata na roszczenia ,

a w stosunku do pozostałych i remitenta rok na roszczenia przedawnienia,

• jeżeli Y chce dochodzić roszczeń od X, czy remitenta ma na to 6

miesięcy.

DYSKONTO WEKSLOWE

Weksel cieszy się powodzeniem w obrocie ze względu na surowość prawa wekslowego.

Jeżeli mamy weksel a kontrahent nie chce go przyjąć jako zapłatę, to można się udać do banku, który weksel nam zdyskontuje i otrzymamy płynne środki. Bank płaci sumę niższą niż ta na wekslu, na okres oczekiwania pobiera odsetki lub prowizję. Jest to formuła kredytu dyskontowego.

Następuje indos własnościowy czyli całość praw przelana na bank. Odsetki oblicza się poprzez odliczanie od kwoty weksla odsetek, np.

100000 - wymagalna jest jednak ta suma

98000

2000 odsetki

CZEK

Czek - trarat - instytucja bankowa.

Prawo czekowe z 1936 r. reguluje ten papier.

Czek zawiera:

• nazwę czek,

• polecenie bezwarunkowego zapewnienia określonej sumy pieniężnej,

• nazwisko osoby, która ma zapłacić, czyli trasata,

• miejsce płatności,

• data i miejsce wystawienia czeku.

Czek jest na okaziciela.

FUNKCJE CZEKU:

1. nie pełni funkcji kredytowej w odróżnieniu od weksla,

2. płatnicza.

Umowa czekowa to umowa rachunku bankowego.

Nie ma urzędowego zwrotu czeku.

Liczba czeków jest limitowana.

RODZAJE CZEKÓW:

1. krajowy - wystawiany i płatny w Polsce, 10 dni na przedstawienie do wypłaty,

zagraniczny - wystawiany za granicą, płatny w Polsce 20 dni, czasem 70,

2. gotówkowy - poleca bankowi wypłacić kwotę w gotówce,

bezgotówkowy - inaczej ....................... bezpieczniejszy, tej dyspozycji nie można cofnąć,

3. zupełne - zwykle wystawione,

niezupełne - brakujące elementy uzupełnia klient czyli in blanco są wystawione jako zabezpieczenie wierzycieli,

4. zakreślone:

ogólne - taki czek może zrealizować stały klient banku lub inny bank,

szczególne - może być zrealizowany tylko przez bank, którego nazwa

widnieje na zakreśleniu,

Zakreślenie to jest dokonywane przez posiadacza (lub wystawcę),

5. potwierdzone - nie nosimy gotówki bank potwierdza na czeku, że mamy pieniądze na rachunku,

Potwierdzenie jest ważne 30 dni. Jeżeli nie wstawimy czeku w tym czasie to potwierdzenie wygasa i bank odblokowuje środki na rachunku.

gwarantowane

in caso czeku- posiadacz,

skup czeku.

OBLIGACJE

1. Z łacińskiego „obligatio” - zobowiązanie.

2. Zobowiązanie, które jest rodzajem pożyczki zwielokrotniona pożyczka, bo od wielu osób.

3. Sprecyzowanie w warunkach emisji.

4. Jest papierem reprezentującym wierzytelność pieniężną, może uprawniać do wierzytelności o charakterze niepieniężnym (np. obligacje zamienna wymiana obligacji na akcje).

5. Połączenie świadczeń pieniężnych z innymi świadczeniami.

6. Są emitowane w seriach.

7. Ustawa z 1995 r. o obligacjach z późniejszymi zmianami.

Ustawa określa, kto może emitować obligacje:

1. podmioty prowadzące działalność gospodarczą posiadające osobowość prawną a także spółka komandytowo - akcyjna (wyjątek),

2. gminy, powiaty, województwa (jednostki samorządu terytorialnego) a także związki tych jednostek tzw. obligacje komunalne,

3. podmioty posiadające osobowość prawną upoważnione do emisji obligacji na podstawie innych ustaw,

4. instytucje, których członkiem jest NBP lub instytucje finansujące te podmioty nazywane są w ustawie emitentami,

5. obligacje można emitować Skarb Państwa i NBP.

Banki emitują bankowe papiery wartościowe, które przypominają obligację.

Emitent - jest dłużnikiem właściwych obligacji i zobowiązuje się wobec niego do spłacenia określonego świadczenia.

Obligatoriusz - nabywca, posiadacz obligacji.

W ramach danej serii wszystkie papiery są takie same, są podzielone na liczbę nowych jednostek.

Obligacja powinna zawierać: Art.5

• powołanie podstawy prawnej emisji,

• nazwę lub firmę siedziby emitenta, miejsce ich wpisu do właściwego rejestru,

• nazwę obligacji np. inwestycyjne, zamienne, itp.,

• cel emisji,

• wartość nominalną i numer kolejny obligacji w ramach danej serii,

• oznaczenie obligatoriusza,

• zakaz zbywania obligacji imiennych,

• data i miejsce wystawienie obligacji,

• podpisy osób upoważnionych do zaciągnięcia zobowiązania w imieniu emitenta,

• gdy są odsetki to dołącza się arkusz oprocentowania

OBLIGACJE: <1 krótkoterminowe

1-5 średnioterminowe

> 5 długoterminowe

• określenie oprocentowania i jego daty, termin i miejsce wykupu,

• obligacje o stałym oprocentowaniu,

• obligacje zero kuponowe.

Według zasady emitowania wyróżniamy:

1. obligacje wprowadzone do publicznego obrotu (wyłącza się obligacje krótkoterminowe),

2. i takie, które nie będą wprowadzone do publicznego obrotu.

Przy wartości > powyżej 40000 EURO - emitent nie potrzebuje zgody, gdy wprowadza do publicznego obrotu.

Jednostki wykorzystują obligacje jako sposób finansowania.

Odmianą obligacji komunalnych (gdzie cel musi być globalny) są obligacje przychodowe - wykup obligacji nastąpi z przychodów, jakie przyniesie ta inwestycja.

Ustawa o obligacjach określa, jakie podmioty mogą emitować obligacje.

Mogą mieć charakter pieniężny lub w niektórych przypadkach niepieniężny.

Art. 5 ust. - obligacja powinna zawierać podstawę.

Mogą być emitowane jako:

• papiery imienne - wskazanie nabywcy jest tu pewne ograniczenie prawne w zbywaniu obligacji,

• na okaziciela.

Emitent może zbankrutować i obligatoriusze mogą mieć obawy, więc ustala się zabezpieczenia:

• gwarancja banku lub Skarbu Państwa,

• ustanowienie hipoteki na nieruchomości emitenta.

Te zabezpieczenia powinny być wyraźnie zaznaczone w treści obligacji.

Emitent zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia pieniężnego; odpowiada całym swym majątkiem.

Obligacja jest formą pożyczki, zwykle z odsetkami.

PODZIAŁ OBLIGACJI:

• materialne

• dematerializowane

• zabezpieczone

• niezabezpieczone

• zobowiązujące do spełnienia świadczeń:

• pieniężnych:

• oprocentowane:

-stała stopa procentowa,

-zmienna stopa procentowa,

-zerokuponowe -nie ma arkuszy oprocentowania lub są z kwotą 0.

Dyskonto, które zastępuje oprocentowanie ze zwykłej obligacji.

• niepieniężne:

• ze względu na termin wykupu:

• krótkoterminowe < 1,

• średnioterminowe 1-5,

• długoterminowe > 5.

AKCJE

Akcje - występują w Spółce Akcyjnej, może pojawiać się też w spółce komandytowo- akcyjnej.

W XVII w. powstały pierwsze przedsiębiorstwa w formie Spółki Akcyjnej udziałowcy otrzymują specjalne dokumenty o cechach papierów wartościowych - akcje i dlatego jest nazywana S.A. pozwala na zebranie wielkich kapitałów od wielu osób.

Uproszczony tryb - dokumenty na okaziciela za wpłacenie określonej kwoty.

Dla spółki nieistotne jest, kto wpłaca. Spółka Akcyjna nie prowadzi kontroli nad tym, kto wchodzi w skład wspólników.

Akcja termin wieloznaczny ujmowany w różnych ujściach:

1. Cząstka kapitału zakładowego, każdy udział ma te samą wartość nominalną.

2. Jako pewien zespół praw służących akcjonariuszowi wobec spółki akcjonariusz = wierzyciel. Akcja określa prawa akcjonariusza.

3. Jako dokument występujący przez Spółkę Akcyjną, który ucieleśnia ogół praw akcjonariusza wobec spółki.

Emisja akcji: przez Spółkę Akcyjną to sposób pozyskiwania środków na działalność gospodarczą spółki. Spółka nie ma obowiązku zwrotu tych środków, dlatego kredyt nie jest dobrym rozwiązaniem, - bo trzeba kredyt spłacić.

Nabywanie akcji przez inwestorów jest sposobem na inwestowanie i bezpiecznego ulokowania środków pieniężnych poprzez także lokaty bankowe.

Kupno obligacji skarbowych - forma oszczędności.

Kupno obligacji to forma inwestycji dająca większą szansę mnożenie swych zysków niż przy lokacie czy obligacji, jednak w tym przypadku istnieje ryzyko i niebezpieczeństwo utraty całego wkładu - kapitału. Jednak z umowy tej można się wycofać poprzez sprzedaż tych akcji na rynku.

Akcja to dokument ucieleśniający prawa akcjonariusza względem spółki:

• Akcjonariusz ma prawa, ale i obowiązki, - które spełnia w drodze nabycia, - czyli kupna, bowiem wnosi aport bądź prawa majątkowe do spółki. Większości są to jednak opłaty w gotówce.

Prawa ucieleśniające akcję:

• majątkowe:

1. prawo do dywidendy - cząstka zysku przypadająca na jedną akcję wypłacana akcjonariuszowi,

2. prawo do udziału w masie likwidacyjnej, akcjonariusze są współwłaścicielami spółki i po spłacie zobowiązań majątek jest dzielony między nimi,

3. prawo poboru akcji nowej emisji, spółka akcyjna może podwyższać swój kapitał zakładowy, wspólnicy mogą sami pozbywać się tego prawa,

• korporacyjne:

1. prawo do udziału w zgromadzeniu akcjonariuszy (zatwierdzić bilans na ostatni okres rachunkowy),

2. prawo głosu na walnym zgromadzeniu, może być uprzywilejowana akcja 1,5 głosu lub 2,

3. prawo do zaskarżania uchwał podjętych na walnym zgromadzeniu,

4. prawo do informacji - akcjonariusz nie ma uprawnienia do kontroli działalności spółki,

5. prawo mniejszości, - jeśli jest 10% akcjonariuszy to mogą żądać zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia.

Źródła regulacji akcji - KSH.

Akcja nie stwierdzona w swej treści klarownych praw do określonych świadczeń.

Prawa majątkowe mają charakter warunkowy.

Dywidenda - należy się pod warunkiem, że spółka wypracuje zysk i zgromadzenie wspólników podejmie uchwałę o podziale tego zysku między akcjonariuszy.

Akcja zawiera:

Art. 328 KSH, który określa, co powinno się w dokumencie akcji znaleźć:

• powinna być na piśmie,

• 1 firmy, siedzibę, adres,

• 2 oznaczenie Sądu Rejonowego i nr rejestru, datę zarejestrowania spółki i

datę wystawienia akcji,

• 3 wartość nominalna akcji, seria i nr wysokości dokonanej wpłaty w

przypadku akcji imiennych,

• ewentualne ograniczenia rozporządzania akcji,

• 4 powinien być opatrzony pieczęcią spółki i podpisem zarządu.

Elementy 1, 2, 3, 4 - są niezbędne - w przeciwnym razie akcja jest nieważna.

Moment wydania akcji nie jest rozstrzygający dla powstania praw wynikających z akcji. Musi nastąpić rejestr spółki. Do tego czasu nie można przyszłym...................

KSH mówi, że akcje są niepodzielne, tzw. że kapitał akcyjny podzielony na akcje nie może być już bardziej rozdrobniony, np. nie może sprzedać ½ akcji.

- Mogą być wydawane akcje w odcinkach zbiorowych w jednym dokumencie zawarte

jest kilka akcji, np. 100 czy 1000 itd. na jednym papierze.

- Akcja nie może mieć niższej wartości niż 1zł.

- Akcje mogą stać się obiektem współwłasności oraz podmiotem dziedziczenia.

ROZPORZĄDZENIE AKCJAMI:

• sprzedaż,

• zamiana,

• darowizna,

• dziedziczenie - spadkobrania.

W spółce mogą występować akcje różnego rodzaju:

1. imienne,

2. na okaziciela

Niekiedy wymagane prawnie są akcje imienne:

1. po to aby np. wiedzieć od kogo jest aport. Po upływie czasu akcjonariusz może żądać wymianę na akcję na okaziciela,

2. wówczas gdy jest niepełna wpłata (tzw. imienne świadectwo tymczasowe),

3. akcje uprzywilejowane, jeśli mają lepszy udział w dywidendzie, dodatkowy glos,

4. obowiązek akcjonariusza jak i świadczeń dodatkowych.

PODZIAŁ AKCJI:

1. gotówkowe - opłacane pieniądzem,

aportowe - majątkiem,

2. zwykłe - przypada na nią 1 głos, jednakowy podział zysku,

uprzywilejowane - zwykle w I emisji, czasami pojawiają się jednak później zwykle podczas kłopotów spółki,

3. nieme - nie dają prawa do głosu tzw. upośledzone, które to upośledzenie jest czasowe.

Spółka nie może nabywać swoje akcje art. 362 KSH. Spółka nie może nabywać akcji własnych art. 588 KSH. kto dopuszcza do takiej sytuacji podlega karze ograniczenia wolności i grzywny.

Zakaz ten nie dotyczy:

1. nabycia akcji w celu bezpośrednio zagrażającej szkodzie danej spółce,

2. gdy spółka chce zaoferować akcje swym pracownikom,

3. nabycie akcji przez spółkę nieodpłatnie albo w drodze sukcesji uniwersalnej - spadkobrania wszystko przechodzi na nabywcę,

4. gdy następuje to w trybie egzekucji,

5. w celu umorzenia tych akcji w zamian że nie wydaje świadectwa użytkowe.

W spółce akcyjnej mogą występować inne papiery wartościowe:

1. świadectwa użytkowe,

2. świadectwa założycielskie,

3. imienne świadectwa depozytowe - dotyczy papierów wartościowych zdematerializowanych funkcjami w formie zapisu na rachunkach. Jest to papier legitymacyjny nie wartościowy. Wydawane jest w celu możności uczestnictwa w walnym zgromadzeniu.

ZBIOROWE INWESTYCJE

Certyfikat inwestycyjny - emitowany przez:

• Fundusz Zamknięty i Mieszany Fundusz Otwarty na jednostki uczestnictwa.

• Jednostka uczestnictwa = wartość kapitału / ilość jednostek = aktualna cena jednostki.

• Można ją umorzyć po aktualnej cenie. Fundusz Zamknięty certyfikat - papier wartościowy nie można go umorzyć, możemy go sprzedać na giełdzie.

• Daje tylko prawo majątkowe (zwyżka) nie ma dywidendy, nie ma praw korporacyjnych na okaziciela, jednakowe prawo majątkowe zdematerializowane, nie podzielone.

Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi z 1997 r.

Art. 2 publicznym obrotem jest proponowanie nabycia lub nabywanie emitowanych w serii papierów wartościowych przy wykorzystaniu środków masowego przekazu, gdy kierowana jest do więcej niż 300 osób lub do nieoznaczonego nabywcy. (Weksle, czeki nie są publiczne).

Dz. Ust. 97 nr 118 poz. 754

Publiczne nie jest:

1. prywatyzacja,

2. likwidacja,

3. upadłość,

4. prawo poboru nowych akcji,

5. termin realizacji akcji do 1 roku, gdy emitent zgłosi 7 dni przed emisją KPW.

Papiery muszą być dopuszczane do obrotu publicznego przez KPW i G.

Do uzyskania zgody emitent zleca opracowanie wniosku maklerom, składa, opłaca i uzyskuje.

KPW i G dba o bezpieczeństwo obrotu.

Obrót publiczny powinien być zdematerializowany.

LOSY, LOTERIE, TOTOLOTEK

1992 r. ustawa o loteriach i grach losowych legalnie za licencję państwa (kasyno).

Masowe gry liczbowe - kupon - dowód umowy.

Do tej pory papiery wartościowe nie były wprowadzane do obrotu publicznego.

Art. 90 przewiduje, że papier wartościowy bankowy powinien wyróżniać się od innych nazwą, określone odpowiednie oprocentowanie, termin wykupu. W treści powinien znajdować się numer, data emisji, podpis osób upoważnionych przez bank, zastrzeżenie, że nabywca nie może żądać wcześniejszego wykupu.

Ustawa przewiduje mechaniczne odtwarzanie podpisu (przy dużych ilościach). Bank nie może zamieszczać porównania warunków z innymi emitentami - nieuczciwa konkurencja. Nabywcy sami mogą dokonać wyboru.

1. Bankowe papiery wartościowe mogą być emitowane w formie:

1. dokumentowej,

2. zdematerializowanej, musi być jednak jakoś uregulowana, dane są zawarte w treści świadectwa depozytowego, papier legitymacyjny upoważnia do dysponowania środkami na koncie depozytowym bankowym papierów wartościowych.

Przy papierach imiennych wymagana jest przeniesienia praw.

Przy zdematerializowanych papierach wartościowych na rachunku depozytowym umieszcza się adnotację co do przelania praw na inną osobę.

Giełda przyjmuje do obrotu papiery wartościowe zdematerializowane.

PAPIERY WARTOŚCIOWE EMITOWANE PRZEZ BANKI HIPOTECZNE

W Polsce bankowość hipoteczna była popularna do 39 r. Po wojnie nie reaktywowano tej kategorii banków. Banki te dobrze funkcjonują tam gdzie istnieje prywatna własność.

Hipoteka - zabezpieczenie na rzeczy nieruchomej, nieruchomości.

Gdy przedmiotem zabezpieczenia są prawa i rzeczy ruchome to mówimy raczej o zastawie. Gdy jest nieruchomość to hipoteka. Są jednak przypadki graniczne np. statki z natury rzeczy ruchome, prowadzona jest jednak rejestr statków, gdy ktoś zastawia statek, to jest to już hipoteka.

Banki hipoteczne przede wszystkim udzielają kredytów na działalność budowlaną, mieszkania, itp., a zabezpieczeniem jest właśnie hipoteka.

Istnieje wyrażenie bankowo - hipoteczna wartość nieruchomości są to metody wyznaczania wartości nieruchomości.

Ustawa przyjmuje, że kredyt wraz z odsetkami nie może przekraczać 80% wartości bankowo - hipotecznej.

Na podstawie tych wierzytelności i zabezpieczeń bank może wyemitować papiery wartościowe. Są to hipoteczne listy zastawne.

Ustawa z 1997 r. obowiązuje od 1998 o bankach hipotecznych i listach zastawnych.

Do tej pory powstało parę banków hipotecznych, ale nie funkcjonują listy zastawne. Warunki dla tych banków są dobre gdy nie ma za dużej inflacji i inflacja jest w miarę ustabilizowana.

Art. 3 ustawy mówi, że list zastawny to papier wartościowy emitowany na podstawie wierzytelności zabezpieczone hipoteką. Emitent zobowiązuje się wobec nabywcy do określonych świadczeń pieniężnych.

Wyróżniamy:

1. hipoteczne listy zastawne,

2. publiczne listy zastawne nie są zabezpieczone hipotekami, ale gwarancjami, zabezpieczenie publiczne.

Listy mogą opiewać także na walutę obcą.

W treści powinny być zawarte:

1. nazwa listu,

2. podstawa emisji (zastawa, itp.),

3. nazwa emitenta,

4. seria i numer listu,

5. oznaczenie wartości nominalnej,

6. datę od której odlicza się odsetki,

7. warunki, miejsce, termin wykupu,

8. wysokość odsetek.

Gdy termin wykupu jest > 5 lat to po upływie tego czasu bank może dokonać umorzenia listu. Jego wykup, określa się nowe warunki (wycofanie z rynku i nowa emisja).

• informacja, że uprawnionemu do wykupu nie przysługuje przedterminowy zwrot środków.

Listy są notowane na giełdzie, czyli są w obrocie publicznym, to ułatwia nabywcy pozbycie się listu:

1. miejsce i data wystawienia listu,

2. podpis osób uprawnionych przez bank osób,

3. podpis powiernika, opłaca go bank, ale powołany przez Komisję Nadzoru Bankowego.

Przy obligacjach imiennych można ograniczyć prawo nabycia, ograniczyć zbywalność.

Obligacje przewidują oprocentowanie toteż w dokumencie powinno być określona jego wysokość, termin wykupu, itp.

Wierzyciele mogą egzekwować swoje świadczenia na drodze przymusowej, ale nie jest to zawsze możliwe. Dlatego ustalone są formy zabezpieczenia np. potwierdzenie przez bank, Skarb Państwa lub ustanowienie hipoteki.

Obligacje komunalne - emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego.

Obligacje przychodowe - emitent może określić, że wykup obligacji nastąpi z przychodów określonego przedsięwzięcia, na które wyemitowano obligacje.

Instytucja reprezentanta obligatoriuszy

Ustawa stanowi, że należy w niektórych przypadkach ustalić reprezentanta emitenta. Zleca się bankowi niezależnemu pilnowanie sytuacji danego emitenta. Bank ma dostęp do wszystkich dokumentów, dokonuje okresowej oceny emitenta i podaje do wiadomości publicznej jego sytuację. Jeżeli sytuacja jest zagrożona to bank może wymusić na emitencie naprawę sytuacji, w ostateczności może także złożyć wniosek o upadłości danego podmiotu. Przy obligacjach zabezpieczonych upadłość nie jest tak groźna.

Zasady emitenta i jego zobowiązania.

Emitent odpowiada wobec obligatoriuszy, całym swoim majątkiem. Jeśli nie realizuje zobowiązań terminowo nabywca może wstąpić na drogę prawną lub jak przewiduje ustawa może zażądać natychmiastowej zapłaty, wykupu obligacji.

Banki mogą emitować listy zastawne (banki hipoteczne) oraz papiery bankowe. Ich tożsamość jest zbliżona do obligacji. Jest to również forma pożyczki. Zasady emisji wykupu itp. określa ustawa o NBP i Prawo Bankowe, (rozdział 7 - emisja bankowych papierów wartościowych).

Art. 89 ustawy mówi, że banki mogą emitować papiery w warunkach publicznych, bank różnie upubliczniać emisję (środki masowego przekazu). Bankowe papiery wartościowe nie wymagają kontroli przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd. Bank musi jedynie poinformować prezesa NBP. Nad bankami istnieje nadzór, który sprawdza stan gospodarki danego banku (forma reprezentanta emitenta). Prezes NBP w drodze zarządznia może określić, jakie warunki ma spełniać bank, aby mógł emitować papiery wartościowe. Do tej pory mieliśmy dwie takie emisje w 89 BOŚ, BGŻ dokumenty papierowe z okresem wykupu do roku.

Ustawa określa cel emisji oraz zasady ich emisji.

Mogą to być papiery imienne (jest to jednak utrudnione) oraz papiery na okaziciela (jest zasadą, że w przypadku ich utraty nie ma możliwości ich umorzenia).

Od zgromadzonych poprzez emisję papierów środków nie odprowadza się kwot na Fundusz Gwarancyjny, dlatego jest tu ryzyko, bo nie posiadają one żadnej gwarancji w przypadku upadłości banku.

---