Mgr Anna Surówka

Problematyka prawa wyborczego

1. Zasady prawa wyborczego (przymiotniki wyborcze):

• zasada wolnych wyborów:

1. niepisana zasada polskiego prawa wyborczego,

2. elementy zasady: prawne zagwarantowanie nieskrępowanego wysuwania kandydatów, kształtowanie programów wyborczych i ich propagowanie w sposób wolny od jakiegokolwiek monopolu, swoboda decyzji wyborczych,

3. gwarancje: istnienie niezależnych organów wyborczych,

2. zasada powszechności wyborów:

1. określa krąg podmiotów, którym przysługują prawa wyborcze,

2. wymóg obiektywizowania kryteriów ograniczających dopuszczenie do korzystania z praw wyborczych; kryteria ograniczające: społecznie i moralnie uzasadnione (np. granica wieku, choroba umysłowa, pozbawienie praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym), tzw. cenzusy wyborcze (ich zastosowanie ma charakter dyskryminacyjny np. cenzus płci, rasowy, wykształcenia),

3. rejestr wyborców, spis wyborców - zasada jawności,

4. możliwość głosowania poza obszarem stałego zamieszkania,

5. tworzenie obwodów wyborczych; obwody: tworzone na zasadzie terytorialnej (obwody obejmują z reguły od 500 - 3000 mieszkańców), obwody „zamknięte” (w szpitalach, zakładach opieki społecznej, zakładach karnych, gdy przebywa w nich co najmniej 50 wyborców), obwody na polskich statkach morskich (gdy liczba wyborców jest nie mniejsza niż 15 osób), obwody dla obywateli polskich przebywających za granicą,

3. zasada równości wyborów:

1. dwa ujęcia: formalne (każdy wyborca ma jednakową liczbę głosów), materialne (siła głosu każdego wyborcy jest taka sama, czyli każdy wyborca w równym stopniu określa wynik wyborów),

2. zasada równości jako zaprzeczenie głosowania wielokrotnego,

3. w polskim prawie wyborczym jej obowiązywanie nie jest pełne (do Senatu wybory są równe tylko w ujęciu formalnym),

4. gwarancje: ujęcie tylko w jednym spisie wyborców, obowiązek osobistego, pisemnego poświadczenia swoim podpisem odbioru karty do głosowania, jednolita norma przedstawicielstwa,

4. zasada bezpośredniości:

1. prawo każdego wyborcy do wskazania swojego przedstawiciela,

2. wymóg wyłącznie osobistego uczestnictwa każdego wyborcy w wykonywaniu przyznanych mu praw

5. zasada tajności - tak aby inne osoby nie znały treści decyzji wyborczej wyborcy,

6. zasada wyborów większościowych i proporcjonalnych*,

7. zasada sądowej weryfikacji ważności wyborów.

2. Ordynacja wyborcza do Sejmu i Senatu:

• w wyborach do Sejmu i Senatu można głosować tylko osobiście i tylko jeden raz,

• wybory do Sejmu i Senatu odbywają się łącznie w dniu wolnym od pracy,

• czynne prawo wyborcze - każdy obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 18 lat i: nie jest pozbawiony praw publicznych albo ubezwłasnowolniony prawomocnym orzeczeniem sądu, pozbawiony praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu (art. 6 i 7, art. 62 Konstytucji),

• bierne prawo wyborcze:

1. do Sejmu - obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat (art. 131, art. 96 ust. 2 K),

2. do Senatu - obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat,

5. nie można kandydować jednocześnie do Sejmu i Senatu,

6. zarządzenie wyborów - Prezydent RP w drodze postanowienia, nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat rozpoczęcia kadencji Sejmu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 30 dni przed upływem rozpoczęcia kadencji Sejmu; postanowienie ogłasza się najpóźniej w 5 dniu od dnia zarządzenia (art. 9, art. 98 ust. 2 K),

7. skrócenie kadencji Sejmu przed upływem kadencji - Prezydent zarządza wybory, wyznaczając ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia wejścia w życie uchwały Sejmu o skróceniu kadencji lub od dnia ogłoszenia postanowienia Prezydenta o skróceniu kadencji Sejmu (skrócenie kadencji Sejmu: przez Sejm w drodze własnej uchwały (uchwała podjęta większością co najmniej 2/3 ustawowej liczby posłów), przez Prezydenta - 1^o obligatoryjnie - w razie niepowołania RM w trybie 155 K, 2^o fakultatywnie - nieuchwalenie ustawy budżetowej w ciągu 4 miesięcy od przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej przez RM) - art. 10, art. 98 ust. 3 - 5 K,

8. rejestr wyborców - obejmuje osoby stale zamieszkałe na terenie gminy, którym przysługuje prawo wybierania (możliwość dopisania do rejestru wyborców - Ordynacja wyborcza); można być ujętym w jednym rejestrze wyborców; rejestr służy do sporządzenia spisów wyborców dla wyboru Prezydenta RP, wyborów do Sejmu, Senatu, do Parlamentu Europejskiego, do rad gmin, powiatów, sejmików województw, itd.; wyborcy będący obywatelami polskimi, mający stałe zameldowanie na obszarze gminy są wpisywani do rejestru z urzędu; rejestr prowadzony jest przez jako zadanie zlecone; rejestr udostępniany do wglądu jest na pisemny wniosek w urzędzie gminy; rejestr składa się z części A i B:

1. część A - obejmuje obywateli polskich; w tej części wymienia się nazwisko, imiona, imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL, adres zamieszkania wyborcy,

2. część B - obejmuje obywateli UE, nie będących obywatelami polskimi, stale zamieszkałych na obszarze gminy i uprawnionych na podstawie innych ustaw do korzystania z praw wyborczych na terenie RP; w tej części wymienia się nazwisko, imiona, imię ojca, datę urodzenia, obywatelstwo państwa członkowskiego UE, numer paszportu lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość, adres zamieszkania wyborcy; wyborcę takiego wpisuje się do spisu jeśli nie jest wpisany do innego rejestru, na jego wniosek, nie później niż 30 dnia po zarządzeniu wyborów, do udziału w których wyborca jest uprawniony (ustawa określa dokumenty, które winny być dołączone do wniosku) - art. 11,

9. rejestr wyborców - wyborcy stale zamieszkali na obszarze gminy bez zameldowania na pobyt stały wpisywani są do rejestru, jeżeli złożą pisemny wniosek zawierający dane wymagane do części A, ze wskazaniem adresu ostatniego zameldowania na pobyt stały; wyborcy stale zamieszkali na obszarze gminy pod innym adresem niż ich stały adres zameldowania na obszarze tej gminy, mogą być wpisani pod adresem stałego zamieszkania, na wniosek; decyzja o wpisie - podejmuje ją wójt lub burmistrz (prezydent miasta) w terminie 3 dni od dnia wniesienia wniosku; od decyzji służy skarga do właściwego miejscowo sądu rejonowego (wnosi się ją za pośrednictwem organu, który wydał decyzję w terminie 3 dni od doręczenia decyzji),

10. skreślenie z listy wyborców - na podstawie przekazanych gminom zawiadomień sądu albo Trybunału Stanu,

11. reklamacja - może być wniesiona do wójta, burmistrza (prezydenta miasta) na nieprawidłowości w rejestrze wyborców przez każdego w razie: pominięcia wyborcy w rejestrze, wpisania do rejestru osoby, która nie ma prawa wybierania, niewłaściwych danych osobowych, ujęcia w rejestrze osoby, która nie zamieszkuje stale na obszarze gminy; wnosi się ją ustnie do protokołu lub pisemnie; wójt, burmistrz (prezydent miasta) obowiązany jest rozpatrzyć reklamację w terminie 3 dni od dnia jej wniesienia i wydać decyzję w sprawie; na decyzję nie uwzględniającą skargi można wnieść skargę do sądu rejonowego właściwego miejscowo w ciągu 3 dni od doręczenia decyzji,

12. dane w rejestrze podlegają ochronie; minister właściwy ds. administracji publicznej przekazuje właściwym organom państw członkowskich UE dane dotyczące obywateli polskich chcących korzystać z praw wyborczych za granicą,

13. spis wyborców - służy do przeprowadzania głosowania; wpisywane są do niego osoby, którym przysługuje prawo wybierania; spis - sporządzany i aktualizowany przez gminę jako zadanie zlecone; spis sporządza się w dwóch egzemplarzach, oddzielnie dla każdego obwodu głosowania, według miejsca zamieszkania, najpóźniej w 14 dniu przed dniem wyborów; wyborca niepełnosprawny - dopisywany do spisu w wybranym przez siebie obwodzie głosowania, na obszarze gminy właściwej ze względu na miejsce jego stałego zamieszkania, na wniosek wniesiony najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów; wyborca przebywający czasowo na obszarze gminy w okresie obejmującym dzień wyborów, a także wyborca nigdzie nie zamieszkały - dopisywani są do spisu na wniosek wniesiony do urzędu gminy najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów; spisy wyborców sporządzane są także w szpitalach i zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych na podstawie wykazu osób, które będą w nich przebywać w dniu wyborów; inne przypadki określa ustawa - art. 21 - 26,

14. spis wyborców - udostępniany na pisemny wniosek do wglądu w urzędzie gminy albo w siedzibie organu, który spis sporządził; możliwość wniesienia reklamacji do spisu w sprawie nieprawidłowości w sporządzeniu spisu, przy czym terminy rozpatrzenia reklamacji i wniesienia skargi do sądu rejonowego wynoszą 2 dni,

15. głosowanie - przeprowadza się w obwodach: stałych (utworzonych na terenie gminy na podstawie przepisów ustawy Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw), utworzonych w szpitalach, zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych, aresztach śledczych, na polskich statkach morskich, obwodów utworzonych za granicą,

16. komisje wyborcze:

1. Państwowa Komisja Wyborcza - do jej zadań należy: nadzór nad przestrzeganiem prawa wyborczego, nad prowadzeniem i uaktualnianiem rejestru wyborców oraz sporządzaniem spisów wyborców, powoływanie okręgowych komisji wyborczych, rozwiązywanie okręgowych i obwodowych komisji wyborczych, rozpatrywanie skarg na działalność okręgowych komisji wyborczych, ustalenie wzorów urzędowych formularzy oraz druków wyborczych, ustalanie i ogłaszanie wyników głosowania, inne zadania; PKW wydaje wytyczne wiążące komisje wyborcze niższego stopnia oraz wyjaśnienia dla organów administracji rządowej i organów samorządu terytorialnego,

2. Okręgowa komisja wyborcza - skład 7 - 11 sędziów, w tym z urzędu jako jej przewodniczący komisarz wyborczy; sędziów do składu zgłasza Minister Sprawiedliwości, najpóźniej w 52 dniu przed dniem wyborów; PKW powołuje okręgowe komisje wyborcze najpóźniej w 48 przed dniem wyborów; zadania: nadzór nad przestrzeganiem prawa wyborczego, rejestrowanie okręgowych list kandydatów na posłów oraz kandydatów na senatorów, ustalanie i ogłaszanie wyników wyborów w okręgu, rozpatrywanie skarg na działalność obwodowych komisji wyborczych, zapewnienie wykonania zadań wyborczych we współdziałaniu z wojewodą i organami jednostek samorządu terytorialnego, wykonywanie innych zadań ustawowych i zleconych przez PKW,

3. Obwodowa komisja wyborcza - powoływana przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta) spośród wyborców, najpóźniej 21 dnia przed dniem wyborów; skład 6 - 10 osób spośród kandydatów zgłoszonych przez pełnomocników wyborczych komitetów wyborczych lub upoważnione przez nich osoby, jedna osoba wskazana przez wójta burmistrza (prezydenta miasta): dla stałych obwodów - spośród pracowników samorządowych gminy, dla obwodów w szpitalach, domach pomocy społecznej, zakładach karnych, aresztach śledczych - spośród pracowników tych zakładów; kandydatami mogą być tylko osoby ujęte w stałym rejestrze wyborców danej gminy; pełnomocnik wyborczy komitetu wyborczego lub osoba przez niego upoważniona mogą zgłosić do każdej komisji po jednym kandydacie; zgłoszenia dokonuje się najpóźniej w 30 dniu przed dniem wyborów; w przypadku zgłoszenia do komisji więcej niż 10 kandydatów - publiczne losowanie składu komisji; w przypadku zgłoszenia mniej niż 6 kandydatów - uzupełnienie do składu minimalnego spośród osób ujętych w stałym rejestrze wyborców tej gminy; zadania: przeprowadzenie głosowania w obwodzie, czuwanie w dniu wyborów nad przestrzeganiem prawa wyborczego w miejscu i czasie głosowania, ustalenie wyników głosowania w obwodzie i przekazanie ich właściwej okręgowej komisji wyborczej,

17. Krajowe Biuro Wyborcze - organ wykonawczy PKW; zadania: zapewnienie warunków organizacyjno - administracyjnych, finansowych i technicznych związanych z przeprowadzeniem wyborów i referendów w zakresie określonym ustawami; pracą kieruje Kierownik Krajowego Biura Wyborczego, powoływany i odwoływany przez Marszałka Sejmu na wniosek PKW; jednostkami organizacyjnymi są zespoły i delegatury,

18. komitety wyborcze:

1. komitet wyborczy partii politycznej - w imieniu partii politycznych zgłaszają kandydatów na posłów i senatorów, wykonują czynności wyborcze, prowadzą na zasadzie wyłączności kampanię wyborczą; tę funkcję pełnie organ partii politycznej uprawniony do jej reprezentowania na zewnątrz; komitet obowiązany jest zawiadomić PKW o zamiarze zgłoszenia kandydatów na posłów oraz senatorów, powołaniu pełnomocnika wyborczego oraz pełnomocnika finansowego komitetu wyborczego; zawiadomienie może być dokonane przez pełnomocnika od ogłoszenia postanowienia o zarządzeniu wyborów do 50 dnia przed dniem wyborów,

2. koalicyjny komitet wyborczy - utworzony przez koalicję wyborczą partii politycznych w celu wspólnego zgłaszania kandydatów na posłów lub senatorów; utworzony jest przez organy uprawnione do reprezentowania na zewnątrz partii politycznych wchodzących w skład koalicji utworzony w okresie od ogłoszenia postanowienia o zarządzeniu wyborów do 50 dnia przed dniem wyborów; skład - co najmniej 10 osób wskazanych przez organy partii politycznych; powołuje pełnomocnika wyborczego i pełnomocnika finansowego komitetu wyborczego; pełnomocnik dokonuje zawiadomienia w terminie od ogłoszenia postanowienia o zarządzeniu wyborów do 50 dnia przed dniem wyborów,

3. komitet wyborczy wyborców - może być utworzony przez grupę co najmniej 15 osób mających prawo wybierania, którzy składają pisemne oświadczenia o utworzeniu komitetu z podaniem nazwisk i imion, adresów zamieszkania oraz numerów PESEL; powołuje pełnomocnika wyborczego i pełnomocnika finansowego komitetu wyborczego; po zebraniu co najmniej 1000 podpisów obywateli mających prawo wybierania, popierających utworzenie komitetu, pełnomocnik komitetu dokonuje zawiadomienia PKW o utworzeniu komitetu; zawiadomienie może być dokonane do 50 dnia przed dniem wyborów;

19. przyjęcie zawiadomienia - jeżeli zawiadomienie spełnia warunki ustawowe PKW w terminie 3 dni od dnia jego doręczenia postanawia o przyjęciu zawiadomienia; w razie wad zawiadomienia - PKW w terminie 3 dni od dnia doręczenia zawiadomienia wzywa pełnomocnika do ich usunięcia w terminie 5 dni; w razie nieusunięcia wad - PKW postanawia o nieprzyjęciu zawiadomienia; pełnomocnikowi przysługuje na postanowienia PKW skarga do SN (może być wniesiona w ciągu 3 dni od doręczenia postanowienia PKW, a SN w składzie 7 sędziów wydaje orzeczenie w ciągu 5 dni),

20. komitety wyborcze mogą wykonywać czynności wyborcze po wydaniu przez PKW postanowienia o przyjęciu zawiadomienia,

21. rozwiązanie komitetu wyborczego - po przyjęciu sprawozdania wyborczego komitetu przez PKW, po bezskutecznym upływie terminu do wniesienia skargi na postanowienie PKW o odmowie przyjęcia zawiadomienia o powstaniu komitetu wyborczego, po wydaniu orzeczenia przez SN uwzględniającego skargę na postanowienie PKW w przedmiocie odrzucenia sprawozdania komitetu,

22. kampania wyborcza - rozpoczyna się z dniem ogłoszenia postanowienia Prezydenta o zarządzeniu wyborów, a kończy na 24 godziny przed dniem wyborów; od zakończenia kampanii wyborczej do zakończenia głosowania zabronione jest podawanie do publicznej wiadomości przedwyborczych sondaży opinii publicznej; zabronione jest prowadzenie na terenie zakładów pracy lub instytucji publicznych kampanii wyborczej zakłócającej ich normalne funkcjonowanie; zabronione są jakiekolwiek formy agitacji na terenie szkół, gimnazjów wobec uczniów nieposiadających prawa wybierania, na terenie jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej, w oddziałach obrony cywilnej; zabronione jest organizowanie w ramach kampanii wyborczej gier losowych i konkursów, w których wygranymi są nagrody pieniężne lub przedmioty o wyższej wartości niż wartość przedmiotów zwyczajowo przyjętych w celach reklamowych lub promocyjnych; zabronione jest podawanie napojów alkoholowych nieodpłatnie lub po cenach sprzedaży netto, nie wyższych od cen nabycia lub kosztów wytworzenia; materiały wyborcze winny zawierać oznaczenia od kogo pochodzą; możliwość nadawania audycji wyborczych w Telewizji Polskiej S.A. i Polskim Radiu S.A. nieodpłatnie - od chwili zarządzenia wyborów; jeżeli plakaty, ulotki, hasła i wypowiedzi lub inne formy prowadzonej w okresie kampanii agitacji wyborczej zawierają informacje nieprawdziwe, kandydat na posła albo kandydat na senatora lub pełnomocnik zainteresowanego komitetu wyborczego mają prawo wnieść do sądu okręgowego wniosek o wydanie orzeczenia: zakazu rozpowszechniania takich informacji, przepadku materiałów wyborczych zawierających takie informacje, nakazania sprostowania takich informacji, nakazania publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszające dobra osobiste, nakazania przeproszenia osoby, której dobra zostały naruszone,

23. finansowanie kampanii wyborczej - jest jawne; wydatki związane z prowadzeniem kampanii wyborczej są pokrywane przez komitety wyborcze ze źródeł własnych; za gospodarkę finansową komitetu odpowiada pełnomocnik finansowy; komitet wyborczy może pozyskiwać i wydatkować środki jedynie na cele związane z wyborami; zabronione jest pozyskiwanie środków przez komitet wyborczy po dniu wyborów i ich wydatkowanie po złożeniu sprawozdania PKW; środki finansowe komitetu wyborczego partii politycznej mogą pochodzić jedynie z Funduszu Wyborczego tej partii; koalicyjny komitet wyborczy i komitet wyborczy wyborców nie mogą przyjmować środków finansowych pochodzących od osób fizycznych nie mających miejsca zamieszkania na terytorium RP (wyjątek - obywatele polscy zamieszkali za granicą) oraz od cudzoziemców mających miejsce zamieszkania na terytorium RP; komitet wyborczy wyborców może zaciągać kredyty bankowe na cele związane z wyborami; zabronione jest przekazywanie wartości finansowych i niepieniężnych przez jeden komitet wyborczy innemu komitetowi, a także prowadzenie przez komitet wyborczy zbiórek publicznych; środki finansowe mogą być gromadzone wyłącznie na rachunku bankowym, a wpłacane mogą być jedynie czekiem, przelewem lub kartą płatniczą; limity kwot, które mogą być przeznaczane na kampanię wyborczą:

1. limit okręgowy - ustalany jest dla komitetu, który zarejestrował kandydata lub kandydatów na posłów lub senatorów tylko w jednym okręgu wyborczym; wysokość limitu obliczana jest poprzez podzielenie liczby wszystkich zarejestrowanych wyborców w kraju przez liczbę 560 i pomnożenie uzyskanego wyniku przez liczbę mandatów posłów i senatorów wybieranych w danym okręgu, w którym komitet zarejestrował swojego kandydata lub kandydatów; każdemu wyborcy odpowiada kwota 1 zł,

2. limit ponadokręgowy - ustalany jest dla komitetu, który zarejestrował kandydata lub kandydatów na posłów lub senatorów w więcej niż jednym okręgu wyborczym; jego kwota stanowi sumę kwoty limitów okręgowych, w okręgach, w których komitet zarejestrował swoich kandydatów,

24. nadwyżki środków pozyskanych na kampanię wyborczą:

1. komitet wyborczy partii politycznej - przekazuje na Fundusz Wyborczy partii,

2. koalicyjny komitet wyborczy - przekazuje na fundusze wyborcze partii politycznych wchodzących w skład komitetu zgodnie z umową koalicyjną, a w braku stosownych postanowień na rzecz instytucji charytatywnej,

3. komitet wyborczy wyborców - przekazuje fundusze na rzecz instytucji charytatywnej,

25. pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego - w terminie 3 miesięcy od dnia wyborów przedkłada PKW sprawozdanie o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych komitetu; PKW w ciągu miesiąca od upływu terminu dla złożenia sprawozdania ogłasza w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski” sprawozdanie przedstawione przez komitet; PKW w ciągu 4 miesięcy od złożenia sprawozdania przyjmuje sprawozdanie, przyjmuje sprawozdanie wskazując uchybienia, odrzuca sprawozdanie; postanowienie o odrzuceniu sprawozdania finansowego pełnomocnik finansowy komitetu ma prawo zaskarżyć do SN w terminie 7 dni od doręczenia postanowienia; konsekwencje niezłożenia sprawozdania finansowego albo jego odrzucenia - art. 125 i 126 Ordynacji wyborczej,

26. dotacja podmiotowa - przysługuje partii politycznej, a także komitetowi wyborczemu wyborców, którzy uczestniczyli w wyborach za każdy uzyskany mandat posła i senatora; wysokość dotacji oblicza się poprzez podzielenie przez 560 sumy wydatków uwidocznionej w sprawozdaniu wyborczym komitetów, które uzyskały chociaż jeden mandat w wyborach wg wzoru

Dp =
* M

Dp - wysokość dotacji podmiotowej

W - suma wydatków na kampanię wyborczą komitetów, które uzyskały co najmniej 1 mandat (przy zastosowaniu limitów)

M - liczba mandatów uzyskanych przez dany komitet wyborczy

• wybory do Sejmu - powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne, głosowanie tajne,

• skład Sejmu - 460 posłów wybieranych w wielomandatowych okręgach wyborczych,

• klauzule zaporowe (progi wyborcze) - w podziale mandatów w okręgach wyborczych uczestniczą wyłącznie okręgowe listy wyborcze kandydatów na posłów komitetów, których listy otrzymały co najmniej 5% ważnie oddanych głosów w skali kraju; w przypadku koalicyjnych komitetów wyborczych - wymagane jest uzyskanie co najmniej 8% ważnie oddanych głosów w skali kraju; komitety wyborcze utworzone przez wyborców zrzeszonych w organizacjach mniejszości narodowych mogą korzystać ze zwolnienia z klauzul, pod warunkiem, że złożą PKW oświadczenie w tej sprawie najpóźniej w 5 dniu przed dniem wyborów; gdyby listy okręgowe żadnego komitetu nie uzyskały poparcia odpowiednio 5 i 8%, w podziale mandatów w okręgach wyborczych uwzględnia się listy kandydatów komitetów wyborczych, które otrzymały co najmniej 3% ważnie oddanych głosów w skali kraju, a listy koalicyjnych komitetów wyborczych - jeśli otrzymały co najmniej 5% ważnie oddanych głosów w skali kraju,

• okręgi wyborcze - obejmują obszar województwa lub jego część; w okręgu wybiera się co najmniej 7 posłów, przy czym liczba posłów wybieranych w danym okręgu ustalana jest z zastosowaniem tzw. jednolitej normy przedstawicielstwa,

• jednolita norma przedstawicielstwa - obliczona jest przez podzielenie liczby mieszkańców kraju przez ogólną liczbę posłów wybieranych w okręgach,

• zgłaszanie list kandydatów na posłów (listy okręgowe) - zgłoszenia dokonuje komitet wyborczy; kandydować można tylko w jednym okręgu i tylko z jednej listy okręgowej; wyborca może udzielić poparcia więcej niż jednej liście okręgowej, a wycofanie poparcia nie rodzi skutków prawnych; lista okręgowa powinna być poparta podpisami co najmniej 5000 wyborców stale zamieszkałych w danym okręgu wyborczym; komitet wyborczy, który zarejestrował listy w co najmniej połowie okręgów wyborczych, może zgłosić dalsze listy bez konieczności poparcia zgłoszenia podpisami wyborców; zgłoszenia list dokonuje się najpóźniej do godziny 24 w 40 dniu przed dniem wyborów do okręgowej komisji wyborczej; liczba kandydatów na liście nie może być mniejsza niż liczba posłów wybieranych w danym okręgu wyborczym ani wyższa niż dwukrotność tej liczby; pisemnego zgłoszenia listy dokonuje pełnomocnik wyborczy lub upoważniona przez niego osoba; okręgowa komisja wyborcza rejestruje listę okręgową zgłoszoną zgodnie z przepisami sporządzając protokół z rejestracji; PKW na podstawie protokołów rejestracji list okręgowych przyznaje w drodze losowania jednolity numer dla list tego samego komitetu wyborczego (najpóźniej w 30 dniu przed dniem wyborów),

• mężowie zaufania - mogą być wyznaczani przez pełnomocnika wyborczego lub osobę przez niego upoważnioną do każdej obwodowej komisji wyborczej,

• karty do głosowania - drukowanie zarządza okręgowa komisja wyborcza, według wzoru urzędowego, opatrzone są pieczęcią właściwej okręgowej i obwodowej komisji wyborczej oraz zawierają zwięzłą informację o sposobie głosowania,

• przebieg głosowania - w lokalu obwodowej komisji wyborczej od 6 - 20; za granicą i na polskich statkach morskich - od 6 - 20 czasu miejscowego, ale gdyby głosowanie miało się zakończyć w dniu następnym po dniu głosowania w kraju głosowanie przeprowadza się w dniu poprzedzającym; głosuje się na urzędowych kartach do głosowania; zabroniony jest wstęp do lokalu wyborczego osobom uzbrojonym; głosowania nie wolno przerywać, gdyby jednak na skutek nadzwyczajnych wydarzeń głosowanie było przejściowo uniemożliwione - obwodowa komisja wyborcza może zarządzić jego przerwanie, przedłużenie albo odroczenie do dnia następnego (uchwała taka winna być podana do wiadomości publicznej i przesłana PKW); w lokalu wyborczym umieszcza się tylko urzędowe obwieszczenia, zapewnia tajność głosowania i umieszcza zwięzłą informację PKW o sposobie głosowania; głosować może tylko wyborca wpisany do spisu lub dopisany do niego na podstawie: zaświadczenia o prawie do głosowania, osobę pominiętą w spisie jeśli udokumentuje, iż stale zamieszkuje na terenie danego obwodu głosowani, a urząd gminy potwierdzi, że nie otrzymał zawiadomienia o utracie przez nią prawa głosowania lub o objęciu w spisie wyborców w innym obwodzie, osobę skreśloną ze spisu dla danego obwodu w związku z umieszczeniem jej w spisie wyborców w szpitalu lub zakładzie pomocy społecznej, jeżeli udokumentuje, że opuściła tą placówkę w przeddzień wyborów, obywatela polskiego stale zamieszkującego za granicą głosującego w kraju na podstawie ważnego polskiego paszportu; przed przystąpieniem do głosowania wyborca okazuje komisji wyborczej dokument umożliwiający stwierdzenie tożsamości;

• głosowanie - poprzez postawienie znaku X w kratce z lewej strony nazwiska kandydata; głosy nieważne:

1. gdy znak X umieszczono obok nazwisk dwóch lub więcej kandydatów z różnych list wyborczych lub w ogóle nie postawiono znaku X koło żadnego nazwiska,

2. gdy znak X postawiono wyłącznie obok nazwiska kandydata z listy, której rejestracja została unieważniona,

• ustalenie wyników głosowania - po zakończeniu głosowania obwodowa komisja wyborcza ustala wyniki głosowania; komisja oblicza: liczbę wyborców uprawnionych do głosowania, liczbę wyborców, którym wydano karty, liczbę niewykorzystanych kart do głosowania, liczbę ważnych kart do głosowania (nie bierze się pod uwagę kart całkowicie przedartych; karty nieopatrzone urzędową pieczęcią lub inne niż urzędowo ustalone są nieważne), liczbę kart z głosami nieważnymi, liczbę kart z ważnymi głosami, liczbę głosów oddanych na poszczególne listy, liczbę głosów oddanych na poszczególnych kandydatów; obwodowa komisja sporządza protokół z wynikami w dwóch egzemplarzach - odrębnie dla głosowania w wyborach do Sejmu i w wyborach do Senatu; mężowie zaufania mogą wnieść uwagi do protokołu; obwodowa komisja wyborcza podaje niezwłocznie wyniki głosowania poprzez wywieszenie ich w lokalu wyborczym; przewodniczący obwodowej komisji wyborczej przekazuje do okręgowej komisji wyborczej jeden egzemplarz protokołu; wyniki wyborów z obwodów za granicą przekazywane są do okręgowej komisji gminy Warszawa - Centrum, a z obwodów na polskich statkach morskich - do okręgowej komisji właściwej dla siedziby armatora; komisja okręgowa przystępuje do ustalenia wyników w okręgu; z wyników w okręgu sporządza komisja okręgowa protokół w dwóch egzemplarzach; jeden egzemplarz protokołu przesyłany jest do PKW, która ustala wyniki wyborów na terenie kraju, obliczając liczbę głosów oddanych na poszczególne listy okręgowe i ustala listy, które uczestniczą w podziale mandatów; po ustaleniu, które listy uczestniczą w podziale mandatów PKW przesyła informację okręgowym komisjom wyborczym, które dokonują podziału mandatów,

• podział mandatów (system d'Hondta) - okręgowa komisja wyborcza dzieli liczbę głosów oddanych na każdą z list w okręgu wyborczym kolejno przez 1,2,3,4,5 itd. aż do otrzymania w ten sposób tylu najwyższych ilorazów ile jest mandatów do rozdzielenia, a następnie każdej liście przyznaje się tyle mandatów, ile spośród ustalonego szeregu ilorazów przypada jej liczb kolejno największych; jeżeli kilka list ma taką samą wartość ilorazów - pierwszeństwo ma lista, która uzyskała więcej głosów, a jeżeli liczba głosów jest taka sama - liczba obwodów, w których na daną listę oddano większą liczbę głosów; mandaty otrzymują kandydaci z danej listy w kolejności otrzymanej liczby głosów; po ustaleniu wyników głosowania okręgowa komisja wyborcza sporządza protokół w dwóch egzemplarzach, podaje wyniki wyborów w okręgu do wiadomości publicznej i przekazuje dane PKW; PKW podaje do wiadomości publicznej zbiorcze wyniki głosowania i ogłasza je w Dz. U. RP w formie obwieszczenia; PKW przekazuje Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie oświadczenia i informacje złożone przez kandydatów, którzy zostali wybrani (np. informacje o ujawnieniu pracy w organach służb bezpieczeństwa); PKW wręcza posłom zaświadczenie o wyborze i przesyła Marszałkowi Sejmu i SN sprawozdanie z wyborów; np.





lista A - 50 głosów

lista B - 40 głosów

lista C - 30 głosów

lista D - 15 głosów



lista A - 50/1 = 50; 50/2 = 25; 25/3 = 8,3


lista B - 40/1 = 40; 40/2 = 20; 20/3 = 6,67

lista C - 30/1 = 30; 30/2 = 15; 15/3 = 5

lista D - 15/1 = 15; 15/2 = 7,5; 7,5/3 = 2,5

• wygaśnięcie mandatu posła np.: utrata prawa wybieralności, zrzeczenie się mandatu, śmierć posła, zajmowanie w dniu wyborów lub pełnienie funkcji, których w myśl Konstytucji nie wolno łączyć z wykonywaniem mandatu (np. RPO), wybór na posła Parlamentu Europejskiego, na radnego rady gminy, powiatu, sejmiku województwa, na wójta, złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia o ujawnieniu pracy w organach bezpieczeństwa,

• uzupełnienie mandatu - w razie wygaśnięcia mandatu posła, na to miejsce powoływany jest następny kandydat z listy, który uzyskał największą liczbę głosów, a przy równej liczbie głosów rozstrzyga kolejność umieszczenia na liście,

• wybory do Senatu - powszechne, bezpośrednie, głosowanie tajne,

• skład Senatu - 100 senatorów wybieranych wg zasady większości,

• okręgi wyborcze - tworzone na obszarze poszczególnych województw; w okręgu wyborczym wybiera się 2 - 4 senatorów; okręg obejmuje obszar województwa lub jego część; art.192 Ordynacji wyborczej określa ilu senatorów jest wybieranych w poszczególnych województwach; jeżeli województwo nie jest jednym okręgiem wyborczym do Sejmu, to liczbę senatorów wybieranych w okręgu wyborczym ustala się uwzględniając jednolitą normę przedstawicielstwa; jednolitą normę przedstawicielstwa określa się, dzieląc liczbę mieszkańców województwa przez liczbę senatorów wybieranych w danym województwie,

• wybory organizują - PKW, okręgowe komisje wyborcze, obwodowe komisje wyborcze,

• komitety wyborcze - analogiczne jak w wyborach do Sejmu,

• zgłoszenie kandydata - zgłoszenie kandydata na senatora wymaga poparcia podpisami co najmniej 3000 wyborców; zgłoszenie każdego kandydata na senatora dokonuje się odrębnie; jeżeli komitet zgłasza więcej niż jednego kandydata, to zgłoszenie każdego kandydata musi być poparte odrębnie podpisami wyborców; komitet wyborczy może zgłosić w każdym okręgu wyborczym najwyżej tylu kandydatów na senatorów, ilu senatorów jest wybieranych w danym okręgu wyborczym; kandydatów na senatorów rejestruje okręgowa komisja wyborcza; w przypadku gdy zgłoszenie kandydata na senatora zawiera wady, komisja wzywa komitet do ich usunięcia w terminie 3 dni; w razie nieusunięcia wad w wyznaczonym terminie komisja odmawia zarejestrowania kandydata na senatora,

• karty do głosowania - okręgowa komisja wyborcza po zarejestrowaniu kandydatów na senatorów zarządza wydrukowanie kart do głosowania i zapewnia ich dostarczenie obwodowym komisjom wyborczym,

• głosowanie - poprzez postawienie znaku X w kratce z lewej strony nazwisk najwyżej tylu kandydatów, ilu senatorów jest wybieranych w okręgu wyborczym; wyborca może głosować na mniejszą liczbę kandydatów; głos nieważny:

1. nie postawiono znaku X obok nazwiska żadnego z kandydatów,

2. znak X postawiono przy nazwiskach większej liczby kandydatów niż liczba senatorów wybieranych w danym okręgu wyborczym,

3. jeżeli znak X postawiono wyłącznie przy nazwisku kandydata, który został skreślony z listy,

• ustalenie wyników głosowania - obliczenie: liczby wyborców uprawnionych do głosowania, liczby wyborców, którym wydano karty, liczbę kart wyjętych z urny (nieważnych i ważnych), liczbę głosów (nieważnych, ważnych oraz liczbę głosów oddanych na poszczególnych kandydatów); po ustaleniu wyników w obwodzie obwodowa komisja wyborcza przesyła wyniki okręgowej komisji wyborczej, która dokonuje sprawdzenia poprawności ustalenia wyników w obwodzie; okręgowa komisja wyborcza ustala wyniki głosowania i wyniki wyborów, sporządza protokół w dwóch egzemplarzach; wyniki głosowania w okręgach przekazywane są PKW,

• wybór senatora - za wybranego uważa się tych kandydatów, którzy otrzymali w okręgu wyborczym kolejno najwięcej oddanych głosów; jeżeli dwóch kandydatów uzyskało taką samą liczbę głosów - mandat uzyskuje ten kandydat, który otrzymał większą liczbę głosów w większej ilości obwodów, a przy równej liczbie obwodów rozstrzyga losowanie; protokół wyników głosowania przekazywany jest PKW,

• PKW ogłasza w Dz. U. RP w formie obwieszczenia wyniki wyborów do Senatu; PKW wydaje senatorowi zaświadczenie o wyborze,

• wygaśnięcie mandatu senatora np.: utrata prawa wybieralności, zrzeczenie się mandatu, śmierć posła, zajmowanie w dniu wyborów lub pełnienie funkcji, których w myśl Konstytucji nie wolno łączyć z wykonywaniem mandatu (np. RPO), wybór na posła Parlamentu Europejskiego, na radnego rady gminy, powiatu, sejmiku województwa, na wójta, złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia o ujawnieniu pracy w organach bezpieczeństwa,

• kampania wyborcza i finansowanie kampanii wyborczej - uregulowanie analogiczne jak przy wyborach do Sejmu,

• protest wyborczy - przysługuje przeciwko ważności wyborów, ważności wyborów w okręgu lub wyborowi posła lub senatora z powodu dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom, naruszenia przepisów Ordynacji wyborczej dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów; protest może wnieść:

1. każdy wyborca - jeżeli podstawę protestu stanowi zarzut popełnienia przestępstwa przeciwko wyborom lub naruszenia przez PKW przepisów Ordynacji wyborczej dotyczących ustalenia wyników głosowania i wyników wyborów,

2. wyborca, którego nazwisko umieszczone było w spisie wyborców w jednym z obwodów głosowania na obszarze danego okręgu wyborczego - jeżeli podstawę protestu stanowi zarzut dotyczący ważności wyborów w okręgu wyborczym lub przeciwko wyborowi posła lub senatora,

55. protest wyborczy - wnoszony na piśmie do Sądu Najwyższego w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez PKW w Dz. U. RP; SN rozpatruje protest w składzie 3 sędziów w postępowaniu nieprocesowym i wydaje w formie postanowienia opinię w sprawie protestu; SN pozostawia bez rozpoznania protest wniesiony przez osobę nieuprawnioną lub wniesiony po terminie; SN w składzie całej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rozstrzyga o ważności wyborów oraz o ważności wyboru posła lub senatora; rozstrzygnięcie SN podejmuje nie później niż 90 dni po dniu wyborów; w razie podjęcia przez SN uchwały o nieważności wyborów w okręgu lub o nieważności wyboru posła lub senatora ponowne czynności wyborcze lub ponowne wybory przeprowadza się wyłącznie na terytorium kraju, a ponowne wybory przeprowadza się w zakresie unieważnienia,

3. Wybory Prezydenckie:

• wybory są - powszechne, równe, bezpośrednie, głosowanie tajne,

• prawo wyborcze:

1. czynne - każdy obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat; nie mają prawa wybierania osoby pozbawione praw publicznych lub ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu, pozbawione praw wyborczych orzeczeniem TS,

2. bierne - przysługuje obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat, korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu (art. 127 ust.3 K),

3. zarządzenie wyborów - wybory zarządza Marszałek Sejmu nie wcześniej niż na 7 miesięcy i nie później niż na 6 miesięcy przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta i wyznacza ich datę na dzień wolny od pracy przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta; w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Marszałek Sejmu zarządza wybory nie później niż w 14 dniu po opróżnieniu urzędu i wyznacza datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów,

4. kadencja - 5 lat; ta sama osoba może być wybrana na urząd Prezydenta ponownie tylko raz; nowo wybrany Prezydent składa przysięgę wobec Zgromadzenia Narodowego,

5. wybór - Prezydentem zostaje wybrany kandydat, który uzyskał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów; jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu urządza się kolejne głosowanie, ale w drugiej turze biorą udział dwaj kandydaci, którzy uzyskali największą liczbę głosów; jeżeli któryś z kandydatów do drugiej tury utraci prawi wyborcze lub umrze, jego miejsce zajmuje kandydat z kolejno największą ilością głosów (wybory w takim przypadku odracza się o dalszych 14 dni),

6. wybory przeprowadzają:

1. PKW,

2. okręgowe komisje wyborcze - wybierane przez PKW najpóźniej w 45 dniu przed dniem wyborów; skład - 5 sędziów, w tym 4 sędziów zgłoszonych przez Ministra Sprawiedliwości oraz z urzędu jako przewodniczący - komisarz wyborczy (jeżeli nie może on pełnić funkcji przewodniczącego, komisja wybiera przewodniczącego ze swego grona),

3. obwodowe komisje wyborcze - powołane przez wójta, (burmistrza, prezydenta miasta)najpóźniej w 21 dniu przed dniem wyborów spośród kandydatów zgłoszonych spośród wyborców danej gminy przez pełnomocników komitetów wyborczych lub upoważnione przez nich osoby; skład - 5 - 9 osób,

7. zadania PKW: nadzór nad przestrzeganiem prawa wyborczego, rejestrowanie kandydatów na Prezydenta, zarządzanie druku kart do głosowania, powoływanie okręgowych komisji wyborczych, rozpatrywanie skarg na działalność okręgowych komisji wyborczych, ustalenie wyników głosowania i wyboru Prezydenta RP, ogłaszanie wyników głosowania, określenie terytorialnego zasięgu działania okręgowych komisji wyborczych i ich siedzib, wydawanie wytycznych komisjom niższego stopnia, inne zadania,

8. zadania okręgowej komisji wyborczej: nadzór nad przestrzeganiem prawa wyborczego, zapewnienie wykonania zadań wyborczych we współdziałaniu z wojewodą i organami jednostek samorządu terytorialnego, rozpatrywanie skarg na działalność obwodowych komisji wyborczych, dostarczenie komisjom obwodowym kart do głosowania, ustalenie zbiorczych wyników głosowania na kandydatów na Prezydenta i przekazanie ich PKW, inne zadania,

9. zadania obwodowej komisji wyborczej: przeprowadzenie głosowania w obwodzie, ustalenie wyników głosowania w obwodzie, czuwanie nad przestrzeganiem prawa wyborczego w miejscu i czasie przeprowadzania wyborów,

10. obwody głosowania - jak w wyborach do Sejmu i Senatu,

11. spis wyborców - sporządzany na podstawie rejestru wyborców, wg przepisów Ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu,

12. reklamacja - wnoszona na nieprawidłowości sporządzenia spisu,

13. zgłaszanie kandydatów - kandydata zgłasza co najmniej 100000 obywateli polskich mających prawo wybierania do Sejmu (zgłoszenie musi być poparte podpisami); kandydatów można zgłaszać najpóźniej w 45 dniu przed dniem wyborów; obywatele w liczbie co najmniej 15 tworzą komitet wyborczy, który jest rejestrowany w PKW po zebraniu co najmniej 1000 podpisów poparcia (rejestracja jak przy wyborach do Sejmu i Senatu); zgłoszenia kandydata dokonuje się najpóźniej do godziny 24 w 45 dniu przed dniem wyborów do PKW, która dokonuje rejestracji kandydatów; jeżeli zgłoszenie ma wady - PKW wzywa pełnomocnika komitetu do ich usunięcia w terminie 3 dni; nieusunięcie wad w wyznaczonym terminie skutkuje odmową rejestracji kandydata; na odmowę rejestracji kandydata służy skarga do SN; skargę wnosi się w terminie 2 dni od daty doręczenia pełnomocnikowi postanowienia o odmowie rejestracji kandydata,

14. karta do głosowania - PKW po sporządzeniu listy kandydatów zarządza drukowanie kart do głosowania,

15. głosowanie - od godz. 6 - 20 bez przerwy; wyborca przystępujący do głosowania okazuje komisji dokument tożsamości i potwierdza podpisem odbiór karty do głosowania,

16. ustalenie wyników głosowania - obliczenie: liczby wyborców uprawnionych do głosowania, liczby wyborców, którym wydano karty, liczbę kart wyjętych z urny (nieważnych i ważnych), liczbę głosów (nieważnych, ważnych oraz oddanych na poszczególne listy, liczbę głosów oddanych na poszczególnych kandydatów),

17. nieważne głosy (art. 62 ust o wyb. Prez.):

1. oddane na kartach do głosowania innych niż urzędowo ustalone lub nieopatrzone pieczęcią obwodowej komisji wyborczej,

2. oddane na kartach, na których wyborca zaznaczył znak X przy więcej niż jednym nazwisku kandydata,

3. oddane na kartach, na których wyborca nie zaznaczył znaku X przy żadnym nazwisku kandydata,

18. ustalenie wyników głosowania - PKW ustala zbiorcze wyniki głosowania i podaje je do wiadomości publicznej; wynik podawany jest w formie obwieszczenia,

19. ważność wyboru Prezydenta - stwierdza ją SN w składzie całej Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych na podstawie sprawozdania z wyborów przedstawionego przez PKW oraz po rozpoznaniu protestów; w razie podjęcia przez SN uchwały stwierdzającej nieważność wyboru Prezydenta RP przeprowadza się ponowne wybory na zasadach i w trybie przewidzianym ustawą,

20. protest wyborczy - może być wniesiony przeciwko wyborowi Prezydenta z powodu naruszenia przepisów ustawy o wyborze Prezydenta RP albo z powodu dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom, jeżeli to naruszenie miało wpływ na ważność wyborów; protest może wnieść wyborca, który w dniu wyborów był umieszczony w spisie wyborców w jednym z obwodów głosowania; prawo wniesienia protestu przysługuje także podmiotom zgłaszającym kandydatów oraz komisjom wyborczym; wnoszony jest do SN nie później niż w ciągu 3 dni od dnia podania wyników wyborów do wiadomości publicznej PKW; SN w składzie 3 sędziów w postępowaniu nieprocesowym wydaje opinię w sprawie protestu w formie postanowienia,

21. kampania wyborcza - po ogłoszeniu postanowienia Marszałka Sejmu, a kończy się na 24 godziny przed dniem głosowania; zabronione jest prowadzenie na terenie zakładów pracy lub instytucji publicznych kampanii wyborczej zakłócającej ich normalne funkcjonowanie; zabronione są jakiekolwiek formy agitacji na terenie szkół, gimnazjów wobec uczniów nieposiadających prawa wybierania, na terenie jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej, w oddziałach obrony cywilnej; zabronione jest organizowanie w ramach kampanii wyborczej gier losowych i konkursów, w których wygranymi są nagrody pieniężne lub przedmioty o wyższej wartości niż wartość przedmiotów zwyczajowo przyjętych w celach reklamowych lub promocyjnych; zabronione jest podawanie napojów alkoholowych nieodpłatnie lub po cenach sprzedaży netto, nie wyższych od cen nabycia lub kosztów wytworzenia; materiały wyborcze winny zawierać oznaczenia od kogo pochodzą; możliwość nadawania audycji wyborczych w Telewizji Polskiej S.A. i Polskim Radiu S.A. nieodpłatnie - od chwili zarządzenia wyborów,

22. finansowanie - jawne; wydatki komitetu nie mogą przekroczyć 12 000 000 zł; pełnomocnik finansowy może organizować zbiórki publiczne środków finansowych na cele związane z wyborami na zasadach określonych w przepisach o zbiórkach publicznych.

* prawo Duvergere'a - jednomandatowe okręgi wyborcze i ordynacja większościowa w naturalny sposób powodują tworzenie się systemu dwupartyjnego

**metody przeliczania głosów na mandaty

Metoda d'Hondta (matematyk Victor d'Handt)

Metoda stosowana do podziału mandatów w systemach proporcjonalnych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z listami partyjnymi. Faworyzuje duże ugrupowania. Metoda polega na znalezieniu największych kolejno po sobie następujących ilorazów liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi przez kolejne liczby naturalne, a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów, wybieranych jest tyle, ile jest mandatów do obsadzenia.

Metoda Sainte-Laguë (matematyk André Sainte-Laguë)

Metoda stosowana do podziału mandatów w systemach proporcjonalnych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z listami partyjnymi. Polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów z liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi wyborczemu przez kolejne liczby nieparzyste 1,3,5,7 itd., a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów wybieranych jest tyle, ile jest mandatów do obsadzenia. Istnieją różne odmiany tej metody. Niekiedy pomija się pierwszy dzielnik, dzieląc liczbę uzyskanych głosów kolejno przez 3,5,7 itd. Popularną modyfikacją jest zastąpienie pierwszego dzielnika 1 przez 1,4, co sprzyja ugrupowaniom większym - system ten znany jest jako zmodyfikowana metoda Sainte-Laguë.

* w 2001 r. w wyborach zastosowano zmodyfikowany system Sainte-Laguë - liczbę uzyskanych przez poszczególne listy głosów dzielono kolejno przez 1,4;3;5;7

Metoda Hare-Niemeyera

Metoda stosowana do podziału mandatów w systemach proporcjonalnych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z listami partyjnymi, powstała na skutek modyfikacji metody Hare'a przez niemieckiego matematyka Horsta Niemeyera. Nazywana jest także metod matematycznej proporcji lub największej reszty.

Liczbę uzyskanych mandatów oblicza się za pomocą wzoru:





Q= = X ,...

Gdzie:

Q - liczba uzyskanych przez daną listę mandatów

V₁- liczba ważnie oddanych głosów na daną listę w okręgu wyborczym

S - liczba mandatów do obsadzenia w danym okręgu wyborczym

V_t - łączna liczba głosów oddanych w danym okręgu wyborczym

X,... - wynik , np. 1,38

Liczba X przed przecinkiem oznacza liczbę mandatów przypadających w okręgu wyborczym danej liście. Jeżeli w odniesieniu do wszystkich list okręgowych nie zostaną rozdzielone wszystkie mandaty, to pozostałe mandaty przydziela się listom, dla których wyliczone ilorazy wykazują kolejno najwyższe wartości po przecinku, np. 0,39; 0,27; 0,05. Stosuje się zasadę największej reszty.

* metodę tą zastosowano przy wyborach do Sejmu w 1991 r.

***system większościowy

system alternatywnego głosu (alternative vote) np. Australia - dysponuje się wieloma głosami i głosuje się według preferencji (przeważnie numerycznie 1,2,3 itp.). Jeśli jeden kandydat uzyskuje 50% głosów i więcej z oznaczeniem 1, to ten kandydat wygrywa. Jeśli nie, odpada kandydat z najmniejszym poparciem, a jego głosy rozdziela się według dalszych preferencji wyborców. Ten proces jest powtarzany, aż jeden z kandydatów uzyska bezwzględną większość. System ten pozwala zlikwidować wieloturowość wyborów i lepiej oddaje preferencje wyborcze obywateli. Jest bardziej skomplikowany niż inne systemy większościowe i mniej zrozumiały.

Kazus

Została ustanowiona i ogłoszona w Dzienniku Ustaw ustawa - Ordynacja wyborcza do Sejmu RP. W myśl nowej ordynacji wyborczej bierne prawo wyborcze przysługiwało obywatelom polskim, którzy ukończyli 21 lat i posiadają czynne prawo wyborcze do Sejmu. W miejsce Państwowej Komisji Wyborczej powołana została Centralna Komisja do Spraw Wyborów i Referendów. Wybory do Sejmu miały odbywać się w 460 okręgach jednomandatowych w systemie większości bezwzględnej. W tydzień po wejściu w życie ustawy ogólnokrajowe władze partii politycznej AAA wystąpiły do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności ustawy z Konstytucją. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok, w którym stwierdził, że uchwalona ustawa jest zgodna z konstytucją. W uzasadnieniu wyroku trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę, że ustawodawca nie przekroczył zakresu swobody regulacyjnej, określonego w Konstytucji.

Proszę wskazać wszystkie naruszenia prawa.

Wszystkie listy uczestniczą w podziale mandatów

Mamy do obsadzenia 8 mandatów

Wybieramy 8 najwyższych ilorazów

Tyle mandatów otrzyma każda z list

V₁*S

V_t

---