Współczesne modele administracji publicznej.

dr Anna Piszcz III semestr

egzamin - test zamknięty jednokrotnego wyboru - 14 pytań = 14 minut.

1,2 pytania z wykładu.

„0” - na ostatnim wykładzie

Literatura:

Hubert Izdebski, Kulesza - Administracja publiczna - zagadnienia ogólne.

30.09.2006 r.

Zajęcia organizacyjne.

Zagadnienia:

1. Wpływ ustroju państwowego na administrację publiczną.

2. Funkcje administracji publicznej w obecnych czasach.

• relacje między administracją, a prawem, ze szczególnym uwzględnieniem źródeł prawnych administracji

• prawo jako źródło działania administracji,

• relacje między administracją, a polityką (wpływ ich na siebie) - na ile polityka ma wpływ na administrację,

• relacje pomiędzy administracją a obywatelem.

Organizacja administracji centralnej ze szczególnym uwzględnieniem podmiotów realizujących zadania centralne (ministerstw, ministrów, agencji, inne podmioty na szczeblu centralnym.

• zasady funkcjonowania ministerstw,

• jednostki organizacyjne ministerstw.

• Administracja terenowa.

• relacje terenowej administracji rządowej między sobą,

• organizacja samorządu terytorialnego (szczeble, poziomy, przesłanka stworzenia, przekazania władzy samorządowi, czy samorząd ma charakter pierwotny czy wtórny, historyczny ukształtowanie samorządu, a dzisiaj).

• Kadry administracji.

• instytucje, zasady zatrudniania, selekcja, nabór kształcenie w instytucjach unijnych i krajowych.

• Kontrola administracji ze szczególnym uwzględnieniem sądowej kontroli, czyli prawa do sądu (kraje demokratyczne). W Ukrainie sąd - od 2 lat, w Rosji - 1 rok działają.

Kontrola przez:

• parlament

• rząd

• instancyjna (zaskarżanie indywidualne)

• sądowa,

• obywatelska.

• Nowe tendencje w funkcjonowaniu administracji publicznej

• partnerstwo publiczno - prawne

• prywatyzacja zadań publicznych (banki, księgowość - podmioty publiczne)

• ekonomika postępowania/działania administracji publicznej,

• wpływ nauki o zarządzaniu

• wpływ nauki na funkcjonowanie administracji.

14.10.2006 r.

Administracja publiczna, a ustrój państwowy, przedmiot zainteresowania administracji.

Administracja publiczna - pojęcie: (nie będzie na pewno na egz. Pojęcia)!!!

• jest systemem globalnym,

• nie jest systemem zamkniętym, przeciwnie, system otwarty,

• otoczenie administracji publicznej + inne systemy otoczenia hierarchicznego.

Najbliższe otoczenie:

• system polityczny,

• administracja jest podsystemem systemu politycznego,

• jest subsystemem systemu publicznego.

Całokształt relacji administracji publicznej i jej otoczenia nazywamy polityczną ekologią administracji.

Cechy:

• Administracja publiczna - to część systemu politycznego.

• Administracja publiczna obejmuje podmioty ulokowane w obszarze władzy wykonawczej.

• Samodzielność, autonomia administracji publicznej, jest uwarunkowana systemem politycznym, w którym istnieje.

• Administracja publiczna spełnia funkcje, które są pochodnymi funkcji systemu politycznego.

• Administracja publiczna zapewnia trwałość, stabilność i ciągłość systemu politycznego.

Podział władzy - tradycja europejska:

• pionowy (wertykalny) - administracja rządowa, samorządowa,

• poziomy (horyzontalny) np. władza:

• ustawodawcza,

• wykonawcza - administracja polityczna = egzekutywa (rząd) + administracja publiczna.

• sądownicza.

Wyjątkiem jest Szwajcaria:

- system rządów zgromadzenia

- organ ustawodawczy, któremu władza wykonawcza jest podporządkowana.

Polityzacja administracji publicznej polega na:

1. Zwycięskie partie mają możliwość utworzenia rządu ewentualnie wejścia do rządu koalicyjnego. Tak utworzony gabinet ponosi odpowiedzialność przed:

• parlamentem,

• partiami,

• wyborcami.

2. Centra decyzyjne, a w szczególności rząd są obsadzane liderami partyjnymi, a nie profesjonalistami.

3 czynniki, które mają wpływ na polityczną ekologię:

1. Typ reżimu politycznego.

1. reżim parlamentarny,

2. reżim prezydencki,

3. reżim półprezydencki (semiprezydencki),

4. Szwajcarski reżim rządów zgromadzenia.

2. Typ przestrzennej dystrybucji władzy.

1. unitaryzm (państwa unitarne),

2. federalizm (państwa federalne, np. USA).

3. Typ systemu partyjnego.

Reżim prezydencki - występuje w czystej postaci tylko!!! w USA.

Cechy:

• monizm egzekutywy (w odróżnieniu od dualizmu), przejawia się w pozycji prezydenta,

• Prezydent: cechą jest koncentracja władzy; koncentruje on w swoim urzędzie 2 funkcje - głowy państwa i jednocześnie szefa rządu,

• cała władza wykonawcza skupiona jest w ręku Prezydenta, on sam o wszystkim decyduje

• nie ma decyzji podejmowanych większością głosów, o wszystkim decyduje prezydent,

• nie ma solidarnej odpowiedzialności sekretarzy (ministrów) - odpowiadają tylko przed prezydentem indywidualnie,

• prezydenta powołują/wybierają wyborcy,

• wybory są powszechne

• prezydent powołuje rząd, którego jest zwierzchnikiem/szefem,

• na powołanie rządu nie ma wpływu parlament,

• władza ustawodawcza i sądownicza są ściśle odseparowane,

• nie ma instytucji votum nieufności ani votum udzielenia zaufania,

• władza wykonawcza - prezydent, nie może wnosić o przedterminowe rozwiązanie parlamentu.

USA - federalizm, dwupoziomowa struktura władzy. System dwupartyjny - republikanie, demokraci.

System ten ma luźną budowę. Wynika to z reżimu politycznego. On nie zachęca by tworzyć nowe partie oraz by te, które już są się ustruktualizowały.

System łupów - obsada administracji - ok. 1600 urzędników najwyższych szczebli. A nie 160?

Całą administrację federalną obsadza się zwolennikami Prezydenta. Przychodzi nowa administracja i nowi ludzie, niestabilność, rotacja, niewielki profesjonalizm. Przestrzenna dystrybucja władzy.

Federalizm to dwupoziomowa struktura władzy:

- Rząd i struktura federalna poszczególnych stanów

- administracja stanowa.

Charakter:

- niższy poziom

- ma niższe gwarancje autonomii

- szkolnictwo,

- ochrona zdrowia,

- porządek publiczny.

Reżim półprezydencki (semiprezydencki).

• Francja, Finlandia.

We Francji:

• dualizm egzekutywy:

• prezydent wybrany w wyborach powszechnych (u Janusza bezpośrednich)

• szef rządu - premier stoi na czele kolegialnego rządu,

• Prezydent musi wybrać premiera z opozycji

• prezydent jeżeli z większości parlamentarnej swobodnie wybiera rząd, gdy z mniejszości prezydent wybiera premiera z opozycji

• koabitacja - współpraca pomiędzy Prezydentem, a opozycyjnym premierem

• rząd ponosi polityczną odpowiedzialność solidarną przed parlamentem,

• egzekutywa może rozwiązać parlament przed upływem kadencji,

• prezydent przewodniczy posiedzeniom rządu/gabinetu,

• w odróżnieniu od systemu prezydenckiego we Francji większość z urzędników jest profesjonalistami.

System mandarynatu - (Francja) - polega na tym, że teki ministerialne/stanowiska w rządzie proponuje się osobom, które zajmują wysokie stanowiska w służbie cywilnej, które najczęściej są po renomowanych uczelniach (dyplom). Ok. 500 stanowisk - to łupy.

Francja - system łupów.

Finlandia:

• prezydent ma słabszą pozycję niż we Francji,

• Prezydent pełni rolę arbitra,

• premier ma mało władzy jak na szefa rządu,

• wiodącą rolę odgrywają partie polityczne - liderzy partii w formie negocjacji,

• w systemie półprezydenckim jest większa stabilność władzy publicznej niż w USA.

Reżim parlamentarny (współczesne demokracje, najbardziej zróżnicowany).

Rodzaje:

• rywalizacyjne

• 1. rywalizacyjny parlamentaryzm dwupartyjny, (Wielka Brytania, Niemcy),

• 2. rywalizacyjny parlamentaryzm wielopartyjny (Włochy, Norwegia)

• konsensualne

• 3. konsensualny parlamentaryzm dwupartyjny (Belgia),

• 4. konsensualny parlamentaryzm wielopartyjny (Belgia do końca lat 60).

Cechy:

1. rywalizacyjny parlamentaryzm dwupartyjny:

• możliwość sformowania gabinetu większościowego i silna pozycja premiera w tym gabinecie,

• administracja publiczna - kariera polityczna i biurokratyczna nie przeplatają się,

• poszczególni członkowie gabinetu mają niewielką autonomię,

• „wielkie bestie dżungli” - Wielka Brytania - o ministrach spraw zagranicznych, wewnętrznych, finansów.

2. rywalizacyjny parlamentaryzm wielopartyjny:

• koalicje większościowe lub mniejszościowe,

• premier ma osłabioną pozycję,

• premier musi uwzględniać żądania partnerów koalicyjnych i musi zabiegać o ich poparcie,

• Włochy - partyjny gabinet podziemny (nieformalny), który równolegle funkcjonuje.

3. konsensualny parlamentaryzm dwupartyjny (Belgia),

• dwie najsilniejsze partie tworzą rząd koalicyjny,

• pozycja premiera jest najsłabsza, jest pierwszym między równymi.

4. konsensualny parlamentaryzm wielopartyjny (Belgia do końca lat 60).

• wielka koalicja tworzy rząd

• pozycja premiera jest najsłabsza, jest pierwszym między równymi.

28.10.2006 r.

I. Funkcje administracji publicznej.

II. Administracja, a polityka.

III. Administracja, a prawo.

IV. Administracja, a obywatel.

I. Funkcje administracji publicznej.

• funkcja rządzenia - polityka administracji jako aktywność administracji publicznej, która ma wymiar polityczny,

• realizacja zadań bieżącej administracji,

• funkcja zarządzania rozwojem instytucjonalnym.

Realizacja zadań bieżącej administracji:

1. funkcja - władcza (porządkowo - reglamentacyjna),

2. funkcja - administracja świadcząca,

3. funkcja - właścicielska,

4. funkcja - planistyczne i koordynacyjne.

1. F. WŁADCZA (porządkowo - reglamentacyjna):

• przejaw 1 - ochrona porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego (np. regulacja ruchu drogowego - znaki drogowe),

• przejaw 2 - reglamentacyjna działalność:

• koncesje, zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej itp. + obowiązek spełnienia szeregu wymagań w:

• ruchu drogowym,

• handlu krajowym i zagranicznym,

• ochrona środowiska i przyrody,

• sferze zdrowia publicznego i żywności,

• budownictwie i inne.

• przejaw 3 - ustawowe uregulowania postępowania administracyjnego:

• model tradycyjny - rozbudowana, szczegółowa i spójna merytorycznie kodyfikacja (Austria, Niemcy, Polska)

• model zwięzłej regulacji ramowej - zespół zasad pozwalających na elastyczność administracji, soft law - miękkie prawo (Szwecja, Włochy, Grecja),

• model regulacji złożonej - powiązanie w jednej ustawie unormowań procesowych, ustrojowych i materialnych (Hiszpania, Holandia),

• model regulacji rozproszonej - reguły, procedury administracyjne są wielowarstwowe, zróżnicowane i nieskodyfikowane (Francja, Wielka Brytania),

(źródło „Postępowanie administracyjne w Europie” pod red. Z. Kmieciak, wyd. Zakamycze).

• przejaw 4 - ciężary publiczne (osobowe, rzeczowe, fiskalne).

Polityka niskich podatków w USA. Osoba, która w Polsce zapłaciłaby 30% podatku, w USA zapłaciłaby 10% podatku.

Zalety:

• przywrócenie dynamizmu amerykańskiej gospodarce (udało się!),

• zmniejszenie bezrobocia - stopa bezrobocia w USA - 5% (6,5 mln nowych miejsc pracy), w Europie - 8%.

Wady:

• deficyt budżetowy w 2006 r. (ale konsekwentnie spadający!!!)= 1,9 % PKB (248 mln $), w Europie 2,2 % PKB.

2. F. ADMINISTRACJA ŚWIADCZĄCA (usługi publiczne).

Przejawy:

• ubezpieczenia społeczne,

• emerytury,

• zasiłki dla bezrobotnych,

• opieka społeczna,

• ochrona zdrowia,

• opieka paliatywna (hospicja),

• oświata,

• komunikacja zbiorowa,

• światło i energetyka cieplna,

• oczyszczanie miast,

• inne usługi na rzecz społeczeństwa finansowane lub dotowane przez państwo,

• zaopatrzenie w wodę i kanalizację (wodociągi).

Przykłady:

• społeczeństwo starzeje się,

• 2006 r. - na 1 emeryta pracują 4 osoby,

• 2050 r. - na 1 emeryta będą pracowały 2 osoby.

Destynatariuszy (klientów) usług politycznych typu społecznego jest coraz więcej.

Rosną wydatki na:	Maleją wydatki na:
emerytury, służbę zdrowia, opiekę społeczną/ paliatywna	edukację, zasiłki dla bezrobotnych

Wymaga to od państwa potencjału rzeczowego i kadrowego.

Wg oceny KE, w związku ze starzeniem się społeczeństwa. Katastrofy finansów publicznych związane są z …

W państwach tych koszty starzenia się społeczeństwa wzrosną do 2050 r. nawet o 7% PKB. W całej UE koszty wzrosną do 2050 r. o ok. 4 % PKB.

Jak można zapobiegać katastrofie finansów publicznych?

• zachęcając kobiety do rodzenia (Trudne),

• podnosząc wiek emerytalny,

• ograniczone prawo do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę,

• przeprowadzając reformę emerytalną,

• przyjmując emigrantów, pozwala to systemowi emerytalnemu uniknąć deficytu,

• przyspieszając wzrost gospodarczy (Wielka Brytania) pomogli w tym przypadku obywatele z nowych państw członkowskich,

• redukować deficyt budżetowy np. Finlandia, Holandia.

Zasiłki dla bezrobotnych - NIEMCY tego nie będzie na egzaminie

MIT:

• państwo bogate i zamieszkane przez bogatych obywateli.

PRAWDA:

• 400 tys. Niemców ma majątek o wartości ponad 1 mln Euro, 10% najbogatszych ma prawie ½ prywatnej własności w Niemczech,

• granica ubóstwa = 936 Euro (60% średniego dochodu) (bilet na przejazd metrem = 2,2 Euro).

Rodzaje zasiłków dla bezrobotnych w Niemczech:

• dla tych, którzy w ciągu ostatnich 2 lat przepracowali min. 12 m-cy - 60 % poprzedniej płacy miesięcznie, a jeśli mają dzieci na utrzymaniu - 67 % przez 1 rok,

• dla tych, którzy nie przepracowali 12 m-cy, to 345 Euro + miesięczne opłaty za mieszkanie.

Programy rządowe - Wielka Brytania - np. SURE START - programy rządowe mające ułatwić dzieciom start w życiu, brytyjski rząd zalecił podawanie dzieciom w wieku szkolnym kwasów omega - 3 (Tran - tłuszcz rybi).

Do czego może doprowadzić zbytnia rozbudowa funkcji administracji świadczącej?, np. Szwecja. Już od 30 lat …

3. F. WŁAŚCICIELSKA (o tym w książce Izdebskiego, Kleszy)

• przejaw 1 - zarząd majątkiem publicznym i gospodarczym.

Problem:

• brak jasnego rozgraniczenia pomiędzy dwoma tymi majątkami, np. majątek służący do wykonywania usług pocztowych - działalność pocztowa to zadanie administracji publicznej, czy działalność gospodarcza?

Usługi pocztowe - Wlk. Brytanii - wiejskie urzędy pocztowe działają na zasadzie franchisingu (macdonald),

• w kraju istnieje min. 800 urzędów pocztowych, z których średnio korzysta nie więcej niż 16 osób tygodniowo,

państwo musi do nich dopłacać, więc chce je zamknąć.

PROTEST SPOŁECZEŃSTWA.

• Raport o wpływie poczty na życie małych wiejskich społeczności w Szkocji: „Personel poczty odgrywa ważną rolę w społeczności”.

• przejaw 2 - formy działania państwa w sferze jego majątku:

• działalność bezpośrednia administracji,

• przedsiębiorstwa państwowe (Francja, Włochy, Finlandia, Wielka Brytania, Irlandia, Niemcy, Brazylia - procesy prywatyzacyjne),

• rozwiązanie pośrednie - zakład budżetowy,

• handlowa spółka kapitałowa (z udziałem Skarbu Państwa, komunalna).

• przejaw 3 - Skarb Państwa

• Polska - Skarb Państwa jest osobą prawną - art. 33 KC ...

• USA - skarb państwa to resort administracyjny,

• Francja - skarb państwa to Dyrekcja Skarbu w Ministerstwie Finansów.

4. F. PLANISTYCZNA I KOORDYNACYJNA.

przykład - gospodarka przestrzenna.

Francja, Niemcy, Polska - dualistyczne plany miejscowe, tj. akt planowania o charakterze ogólnym + powszechnie wiążący plan zabudowy (zagospodarowania przestrzennego).

18.11.2006 r.

T: Administracja, a polityka.

Modele politycznego sterowania administracji publicznej.

• model legislacyjny - parlament jako organ ustawodawczy, jest hierarchicznie nadrzędny wobec administracji, dokonuje wyboru programu przez uchwalanie ustaw (historycznie PRL, ZSRR),

• model kierownictwa egzekutywy - rząd podejmuje decyzje polityczne, a parlament je jedynie kontroluje. Administracja jest hierarchicznie podporządkowana Prezesowi RM, nie ma prawa dokonywania wyboru między różnymi programami, ani przedstawiania własnych propozycji rządowi.

• model kierownictwa korelatywnego - administracja publiczna przygotowuje alternatywy decyzyjne, a polityczne kierownictwo dokonuje wyboru, wykonanie programu należy do administracji, a kontrola wykonania do rządu (np. Niemcy),

• model agentury - inspirowany przez koncepcje marksistowskie, w praktyce nie został zweryfikowany w żadnym państwie. Model ten zakłada, że kapitalizm opanował legislaturę, rząd, administrację. Decyzje systemu politycznego służą interesom kapitału, a administracja publiczna jest wobec tej presji bezsilna, nawet jeśli chciałaby urzeczywistniać inne interesy.

T: Administracja, a prawo.

• kontrola administracji - odrębny/ostatni wykład,

• zasada państwa prawnego - art. 2 konstytucji: RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

• zasada legalności działania administracji - art. 7 konstytucji: Organy władzy publicznej działają na podstawie w granicach prawa.

Kraje anglosaskie - konstrukcja rządów prawa (rule of law),

Zasada legalności - działa na podstawie prawa, zasada praworządności - działa w granicach prawa.

Administracja nie tylko prawo stosuje, ale i prawo tworzy.

T: Administracja, a obywatel.

Prawo dostępu do informacji publicznej = prawo obywatelskie.

(po raz pierwszy prawo status taki uzyskało w Szwecji w XVIIIw. nie jest ustawowo uregulowane już tylko w RPA (RFN?), na szczeblu federalnym oraz w niektórych niemieckich krajach związkowych).

Polska - Art. 54 ust. 1 konstytucji: Każdemu zapewnia się wolność wyrażenia swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.

- Art. 74 ust. 3 konstytucji: Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.

- Art. 61 konstytucji: (nie będzie na egzaminie!!)

- ustawa o dostępie do informacji publicznej z 6 września 2001r., Dz.U. Nr 112 poz. 1198 z późn.zm.

Państwa obce. (tego nie będzie na egzaminie!!).

1. Zasada jawności działania administracji jest zapisana w konstytucji lub ustawie zwykłej.

USA - ustawa o wolności informacji z 1978 r., Holandia - ustawa o jawności administracji z 1978 r.

2. Jawność działania administracji jest deklarowana w ustawach odrębnych, poświeconym poszczególnym dziedzinom spraw.

T: Kadry administracji publicznej.

Charakter stosunków pomiędzy państwem, a urzędnikami:

• administracyjno prawny - oparty na hierarchii służbowej, której towarzyszy daleko posunięta dyspozycyjność urzędnika piastującego swój urząd - na podstawie mianowania,

• cywilnoprawny - stosuje się zwykłe zasady, tj. umowa o pracę.

Modele organizacji systemu zatrudnienia kadr administracji publicznej. (egzamin 1 i 2 model)

• model kariery - stopniowa kariera urzędnicza od dołu do góry hierarchii, zatrudnienie jest w zasadzie dożywotnie, podstawowe znaczenie ma egzamin wstępny, urzędnika zatrudnia państwo, a jego status określają przepisy ze sfery prawa publicznego (status publicznoprawny) np. Francja, Niemcy, Hiszpania, Belgia, Grecja, Portugalia, Austria.

• model stanowisk - (pozycyjny) - rekrutacja na konkretne stanowisko, zatrudnienie nie jest dożywotnie, w wielu sferach model ten nawiązuje do rozwiązań sektora prywatnego, jest popierany przez zwolenników tzw. nowego zarządzania publicznego, np. Wielka Brytania, Szwecja, Dania, Holandia, Finlandia, Włochy, USA.

• model mieszany - łączy rozwiązania modelu kariery i modelu stanowisk, np. Polska (służba cywilna tylko w administracji rządowej).

• model naboru rynkowego (systemu menedżerskiego w służbie państwowej) - np. Nowa Zelandia, potrzeba istnienia szczególnego korpusu służby cywilnej.

Organizacja kadr administracji samorządowej - modele.

1. ustawodawstwo obejmuje całość służby publicznej, tak rządowej jak i samorządowej - Hiszpania, Portugalia, Szwecja, Włochy.

• szczególny przypadek - ustawodawstwo o służbie publicznej ma część wspólną z ustawodawstwem, o służbie samorządowej (Francja),

2. ustawodawstwo reguluje służbę samorządową oddzielnie - Belgia, Irlandia, Finlandia, Szwajcaria.

• szczególny przypadek - Holandia, gdzie uregulowane są jedynie zasady wynagrodzenia.

3. służba samorządowa poddana jest ogólnym przepisom prawa pracy - Wielka Brytania (urząd i urzędnik zawierają umowę o pracę, nie ma władczego aktu mianowania ze strony urzędu).

Problemy zarządzania zasobami ludzkimi administracji publicznej.

• syndrom pracownika przypadkowego,

• niejasne kryteria wynagrodzenia,

• niska dyscyplina i niskie morale,

• brak wrażliwości na koszty,

• syndrom braku odpowiednich ludzi na odpowiednich stanowiskach, czyli brak orientacji we własnym potencjale ludzkim.

Poziom moralny urzędników i korupcja:

• w Polsce międzywojennej przywiązywano ogromną wagę do kształtowania odpowiedniego poziomu moralnego i zawodowego aparatu urzędniczego,

• współcześnie podobnie jak w krajach wysokorozwiniętych, zwłaszcza zachodnioeuropejskich.

02.12.2006 r.

Nowe tendencje w administracji publicznej.

Wyzwania ekonomiki stojące przed administracją.

• globalizacja - urynkowienie gospodarki - administracja publiczna przejmuje coraz więcej ogólnych standardów z zakresu organizacji i zarządzania (struktur, programowania finansowego, kontroli wydatkowania funduszy).

• zmiana sposobu udziału państwa w życiu gospodarczym - państwo w mniejszym stopniu prowadzi bezpośrednią działalność gospodarczą. Zajmuje się zaś reglamentacją działalności podmiotów gospodarczych, zmienia się zatem rola administracji publicznej.

• Zasada pomocniczości - bezpośrednie zaangażowanie władz publicznych na rynku gospodarczym państwa ma funkcję jedynie pomocniczą,

• poszukiwanie oszczędności przez administrację.

Prywatyzacja administracji publicznej.

Prywatyzacja zadań publicznych = wycofanie się państwa z odpowiedzialności za określony fragment życia społecznego, gospodarczego tak rozumiana prywatyzacja zadań publicznych w praktyce raczej nie występuje.

Prywatyzacja wykonywania zadań publicznych = prowadzenie na warunkach rynkowych działalności, która należy do sfery odpowiedzialności władz publicznych, np. zaopatrzenie w wodę, działalność agencji celnych, kontrola pojazdów mechanicznych (usługi opieki zdrowotnej - w Polsce usług tych nadal nie sprywatyzowano, zarządzanie otwartymi funduszami emerytalnymi.

Partnerstwo publiczno - prywatne (PPP) = oparta na umowie o partnerstwie publiczno - prywatnym współpraca podmiotu publicznego i partnera prywatnego, służąca realizacji zadania publicznego - ustawa z 28.08.2005 r. o partnerstwie publiczno - prywatnym (05.169.1420).

Przedmiotem umowy o partnerstwie publiczno - prywatnym jest realizacja przez partnera prywatnego przedsięwzięcia za wynagrodzeniem na rzecz podmiotu publicznego. Partner prywatny ponosi w całości lub w części nakłady na realizację przedsięwzięcia lub zapewni ich poniesienie przez inne podmioty.

Partnerstwo publiczno - prywatne może stanowić sposób realizacji przedsięwzięcia, jeżeli przynosi to korzyści dla interesu publicznego przeważające w stosunku do korzyści wynikających z innych sposobów realizacji tego przedsięwzięcia.

Wyzwania techniki, a administracja publiczna.

• nowoczesna technika jest niezbędnym instrumentem współczesnej administracji.

• e - administracja (informatyzacja administracji publicznej) = usprawnienie działalności urzędów,

• sierpień 2006 r. - urząd opracował tegoroczny plan informatyzacji państwa i ogłosił, że do końca 2006 r. opracuje plan informatyzacji państwa na lata 2007 - 2010,

• tegoroczne wydatki na informatyzację w państwie wyniosą ok. 2 mld zł.

Priorytetowe projekty w zakresie informatyzacji administracji publicznej.

• e - PUAP - elektroniczna platforma usług administracji publicznej, koszt 35 mln zł, termin wykonania - 2005 - 2006,

• STAP - sieć teleinformatyczna administracji publicznej,

• Elektroniczne rozliczenia podatkowe przedsiębiorstw (e - deklaracja),

• PESEL 2 - przebudowa rejestrów państwowych,

• CEPIK - centralna ewidencja pojazdów i kierowców.

Projekty w zakresie informatyzacji administracji publicznej odłożone na inny termin.

• podpis elektroniczny - nowy termin wprowadzenia - 01.05.2008 r.,

• elektroniczne rozliczanie podatków,

• publikacja Monitora Polskiego B.

Informatyzacja - podsumowanie.

• do istotnych zmian właściwie nie doszło,

• od 2000 r., gdy powstała strategia e - Polska prawie co roku powstawała nowa strategia, bądź uchwalona była kolejna ustawa regulująca ten problem,

• w Polsce tylko do 2% usług jest dostępnych drogą elektroniczną,

• nakłady na informatyzację: Polska - 174 €/1 mieszkańca - Europa 1376€/1 mieszkańca.

Nowe zarządzanie w administracji publicznej (NEW PUBLIK MENAGEMENT).

= koncepcja leżąca u podstaw reform administracji publicznej, w szczególności reform brytyjskich za czasów Margaret Thatcher (ale nie jest regułą), która zakłada:

1. wprowadzenie logiki rynkowej w funkcjonowaniu administracji publicznej,

2. wprowadzenie najlepszych wzorców zarządzania stosowanych w sektorze prywatnym,

3. wprowadzenie elementów konkurencji w świadczeniu dóbr i usług publicznych oraz w kontraktowaniu usług w podmiotach prywatnych (outsourcing, PPP).

16.12.2006r.

Organizacja administracji centralnej. podmioty wykonujące zadania administracji centralnej.

1. Administracja rządowa:

a) centralna

b) terenowa.

2. Administracja zdecentralizowana:

a) związki publiczno - prawne:

- wspólnoty terytorialne (samorząd terytorialny)

- samorząd zawodowy (korporacje zawodowe) tzw. wolnych zawodów

- samorząd gospodarczy (izby gospodarcze), Krajowa Izba Gospodarcza

- samorząd rolniczy.

b) ciała administracyjne o samodzielnym statusie:

- SKO

- RIO

- KRRiT

- Rada ds. uchodźców.

c) podmioty prawa publicznego oparte na czynniku majątkowym:

-- przedsiębiorstwa użyteczności publicznej (np. Poczta Polska)

-- zakłady administracyjne:

- Agencje rynku rolnego

- Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS)

- Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej (PZOP)

- szkoły

- muzea

- biblioteki

- Instytut Pamięci Narodowej (IPN)

- Fundusz Pracy

- Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

3. Organizacje i instytucje spoza sektora publicznego:

Zadania zlecone (zadania administracji publicznej) dla ↑↑ wykonują:

- spółki

- fundacje

- stowarzyszenia.

I. CENTRALNA ADMINISTRACJA RZĄDOWA:

1. administracja obsługująca funkcję rządzenia (rząd i jego członków).

2. administracja wykonawcza:

a) model rozdziału:

- charakterystyczna dla Szwecji

- ministrowie tradycyjnie nie łączyli funkcji rządzenia z funkcją wykonawczą

- minister zajmuje się tylko funkcją rządzenia

- funkcja administracji wykonawczej należy tu do urzędów centralnych. Te urzędy cechują się samodzielnością, a to niekiedy stwarza problemy ze skoordynowaniem.

b) model mieszany:

- występuje w Wlk Brytanii

- tu szefowie urzędów centralnych, chociaż mają rangę ministrów nie zawsze wchodzą w skład Gabinetu

- ministrowie mogą pełnić funkcję rządzenia

- USA, Japonia, Francja, Belgia, Niemcy, Brazylia

- rząd - to ciało kolegialne, które jest tworzone z ministrów, podejmujące decyzje polityczne (może być też zwany RM). Na czele RM stoi szef rządu, który tez może się różnie nazywać: Premier, Kanclerz, (Prezes RM w Polsce).

- szef rządu i ministrowie ponoszą odpowiedzialność polityczną za działalność władzy wykonawczej przed władzą ustawodawczą, czyli Parlamentem

- w skład RM mogą wchodzić wszyscy ministrowie, a może być tak, że tylko niektórzy ministrowie - wtedy są 2 ciała kolegialne: rząd i Gabinet (w Wlk. Brytanii)

- szef rządu i ministrowie (RM) mają swój aparat pomocniczy - sekretariat szefa rządu.

Współczesne modele:

a) model fachowego zespołu stałych urzędników (Niemcy):

- nie podejmuje kwestii politycznych

- sekretariat nie podejmuje kwestii politycznych, on zajmuje się koordynacją

- dużo mniejszy liczebnie od tego sekretariatu jest zespół osobistych doradców szefa rządu.

b) model rozdziału zadań (Francja, Belgia, Włochy)

- sekretariat nie podejmuje decyzji politycznych

- z drugiej strony jest jednostka podejmująca decyzje polityczne

- oba te ciała są wielkością równe, nie jak w poprzednim modelu.

c) model pośredni (Wlk. Brytania):

- sekretariat jest mniej rozbudowany niż w Niemczech, a bardziej rozbudowany niż we Francji

- występuje tu czasowe pełnienie funkcji (nie ma stałych urzędników).

Modele tworzenia urzędów ministrów:

1. model tworzenia ustawowego (Włochy):

- potrzebna jest ustawa by powstał urząd ministra. Podstawa prawna w ustawie.

2. model elastycznego kształtowania składu rządu (Francja, Portugalia):

- utworzenie urzędu ministra to łatwa sprawa.

3. model pośredni (Wlk. Brytania):

- tworzenie urzędu może wynikać z podstawy ustawowej lub też bez niej, w zależności od okoliczności czy sytuacji.

Dwa rodzaje ministrów:

a) resortowi (kierujący działami administracji rządowej)

b) bez teki.

Budowa ministerstwa:

- jednostka merytoryczna

- biuro, obsługujące jednostkę merytoryczną (całe ministerstwo).

Ministerstwo = urząd = departament

Czy ministrowie mają zastępstwo?

a) model angielski (Niemcy, Węgry):

- przewiduje 2 zastępców ministra

- jeden jest zastępcą politycznym, a drugi jest zastępcą urzędniczym.

b) model francuski:

- u boku ministrów stoją podsekretarze stanu, czyli zastępcy polityczni

- nie ma tu zastępcy o charakterze urzędniczym

- wyjątek - Ministerstwo Spraw Zagranicznych.

Doradcy ministrów:

a) model angielski:

- ministrowie mają urzędy prywatne, czyli osobiste sekretariaty, obsadzane przez stałych urzędników, urzędników obok nich specjalnych doradców politycznych.

b) model niemiecki:

- minister może w bardzo wąskim zakresie korzystać z doradztwa politycznego

- wąski zakres - najczęściej polega na tym, że minister ma jednego prywatnego referenta politycznego.

c) polityczny aparat pomocniczy ministra:

- ma postać gabinetu ministerialnego.

Podobnie jest we Włoszech i Belgii.

II. ADMINISTRACJA ZDECENTRALIZOWANA.

1. Ciała administracyjne o samodzielnym statusie.

- w Wlk. Brytanii - te ciała są powoływane i nadzorowane przez ministrów i one nazywają się Quasi? (kwazi) organizacjami pozarządowymi

- ciała quasi we Francji - są finansowane przez ministerstwa, inne przez Prezydenta, ale też i samofinansujące się

- USA - od wielu lat (1887r.) Międzystanowa Komisja ds. stosunków handlowych. Gdy Kongres powołuje takie ciała, to działa po to, by wyjąć spod władzy Prezydenta, np. międzystanowe związki … .

2. Bank Centralny.

Są 2 modele współcześnie, jeśli chodzi o status banku:

a) model zakłada, że Bank Centralny jest tylko instytucją doradczą organów państwowych (pomocniczy). Natomiast określenie polityki finansowej państwa należy do organów państwowych.

b) model zakłada, że Bank Centralny jest niezależny w zasadzie od wszystkiego, od kierunków polityki: parlamentu, rządu, od presji społecznej, czyli pozostaje silnie neutralny. Ten model występuje częściej.

20.01.2007 r.

Organizacja administracji terytorialnej.

Egzamin: 7 pytań, po 1 pytaniu z 1 wykładu, 4 odpowiedzi w tym 1 prawidłowa, egz.-5 luty, a wyniki za tydzień, skala oceniania: 3 - 3odp., 3+ - 4odp., 4 - 5odp., 4+ - 6odp., 5 - 7odp.

1. Terenowa administracja rządowa.

a) administracja o kompetencji ogólnej - stanowi w terenie wojewoda,

b) administracja o kompetencji szczególnej (specjalnej). Stanowią ją:

• organy właściwe w poszczególnych działach administracji, np. kurator oświaty,

• Należą do nich również: kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, podlegają oni zwierzchnictwu wojewody, ale! w sensie operacyjnym, działają w systemach ogólnokrajowych kierowanych ze szczebla centralnego, np. inspektoraty: nadzoru budowlanego, farmaceutycznego → wojewódzki inspektor farmaceutyczny → główny inspektor farmaceutyczny.

• 2. Niezespolona administracja terenowa - podlega bezpośrednio ministrom, albo centralnym organom administracji rządowej, (nie podlega wojewodzie!) np. inspektor sanitarny → wojewódzki inspektor sanitarny → główny inspektor sanitarny.

Z reguły występują 2 szczeble w terenie (niezespolonej administracji terenowej)- np. Naczelnik Urzędu skarbowego i Dyrektor Izby skarbowej.

Samorząd terytorialny w Polsce dzieli się na 3 szczeble:

Gmina (ok. 2500)	}	- samorząd lokalny
powiat
województwo	- samorząd regionalny

Nie ma w Polsce regionów, więc mówi się o samorządzie wojewódzkim jako samorządzie regionalnym. Polska administracja samorządowa nie jest zbudowana na zasadzie hierarchicznej. Nie ma jednostek nadrzędnych i podporządkowanych. Istnieje podział zadań opierający się na zasadzie subsydiarności.

Reformy samorządu terytorialnego miały miejsce również w krajach Europy zachodniej - przebiegały one jednak w znacznie wolniejszym tempie. W Polsce miały charakter gwałtowny - w 1972 r. zmniejszono ilość gmin z ok. 9000 do ok. 2000 - była to bardzo radykalna zmiana.

Podział zadań jednostek samorządu terytorialnego: (taki podział istnieje w doktrynie)

• zadania własne,

• zadania zlecone - przekazane na mocy ustawy niejako w dwojaki sposób:

• zadanie + środki finansowe na jego wykonanie

• zadanie + środki finansowe + organy administracji, które wykonują te zadanie oraz ich cały aparat, np. służby, inspekcje i straże na szczeblu powiatu.

• zadania powierzone - przekazane, przejęte na mocy porozumienia. Mogą dotyczyć tylko gmin i powiatów!!!

Przekazanie w drodze porozumienia może następować od organu administracji rządowej → do gminy, powiatu.

Porozumienia mogą także zawierać między sobą jednostki samorządu terytorialnego.

Przekazanie zadań - tylko w dół - do niższych szczebli (powiat do gminy, ale gmina powiatowi nie może powierzyć porozumieniem zadań, chyba, że na to pozwala ustawa).

Organizacja Jednostek Samorządu Terytorialnego.

	Uchwałodawcza	Organ Wykonawczy
Gmina	Rada Gminy, miasta	Wójt, Burmistrz Prezydent miasta
Powiat	Rada Powiatu	Zarząd Powiatu Starosta (przewodniczący)
Województwo	Sejmik Samorządowy Przewodniczący	Zarząd Województwa Marszałek




W gminie jednostki pomocnicze wsi - sołectwa, a miast - osiedla, dzielnice.

Aparat pomocniczy - inspektoraty, urzędy.

Relacja gmina - powiat.

W Polsce gmina jest samodzielna - posiada własne zadania (a powiat ma swoje własne zadania).

Powiat nie pełni funkcji wyrównawczej. Jeśli wykonujemy mandat radnego gminnego, to nie można go łączyć z mandatem w samorządzie powiatu.

W modelu niemieckim - powiat pełni rolę wyrównawczą - zadania powiatu i gminy pokrywają się i krzyżują. Powiat uzupełnia gminę w wykonywaniu zadań. Można łączyć mandat radnego w samorządzie gminy i powiatu.

Modele organizacji administracji terytorialnej.

Model 1 - model typowy dla Francji lat 70-80-tych. Polega na tym, że cała istniejąca administracja w terenie skupia się wokół przedstawicieli rządu w terenie. Pozycja tego przedstawiciela rządu w terenie jest tutaj dominująca. Słabszą pozycję ma administracja samorządowa oraz administracja specjalna. W tym modelu może być również taka sytuacja, że do utworzenia administracji samorządowej i specjalnej w ogóle nie dochodzi. Dominującą pozycję ma ten przedstawiciel rządu - terenowy organ o właściwości ogólnej.

2 model - model właściwy dla carskiej Rosji i dla II RP na początku jej istnienia. Cechuje się ty, że w terenie występują tylko terenowe organy administracji specjalnej niezespolonej.

3 model - model, w którym dominuje administracja samorządowa. Najważniejsze miejsce w administracji publicznej zajmują Jednostki Samorządu terytorialnego. Jednocześnie rola terenowych organów administracji rządowej ogranicza się do minimum, podobnie administracji specjalnej, niekiedy nawet w ogóle rezygnuje się z jej udziału. Np. model angielski i amerykański - brak jest terenowych organów administracji rządowej o kompetencjach ogólnych (brak wojewody). Organy samorządowe nie dzielą się na wykonawcze i uchwałodawcze. To jest charakterystyczne dla modelu amerykańskiego.

Federalizm - podział suwerenności pomiędzy państwo, a jego części składowe. Przykład państw: Niemcy, Belgia, Szwajcaria, USA.

Szwecja - główny organ - Rada gminy - kadencja 3 lata, bierne prawo wyborcze - 18 lat, osoba wpisana w księgach kościelnych.

Egzamin: 3 wersje testów. Przykładowe pytanie:

Powiat pełni funkcje wyrównawczą:

1. Polska

2. Niemcy

3. Nowa Zelandia

4. Powiat nie pełni funkcji wyrównawczej w żadnej ….

03.02.2007 r.

Kontrola Administracji

Czym jest kontrola ?

Kontrola=

1. ustalenie istniejącego stanu rzeczy,

2. ustalenie pożądanego stanu rzeczy,

3. zestawienie stanu 1 ze stanem 2 i ustalenie zakresu rozbieżności,

4. wyciągnięcie wniosków z działania 3 ( ustalenie źródeł rozbieżności , metod zapobiegania ich powstaniu).

Po co jest kontrola administracji ?

Działalność każdej administracji, w tym również administracyjnej, nie jest wolna od błędów. Kontrola ma zapobiegać sytuacjom które prowadziłyby do zniekształcenia zasady trójpodziału władz. Dlatego podstawową zasadą kontroli administracji jest niezależność organów kontrolujących od organów kontrolowanych.

Rodzaje kontroli administracji :

• wewnętrzna,

• 
  zewnętrzna - sprawowana przez podmioty sprawujące nią poza strukturą organizacyjną administracji publicznej (sądy, parlament, środki masowego przekazu).

Czy wystarczy jedna instytucja kontrolna ?

Nie ! Jedna instytucja nie ustrzeże wszechstronnie działającej administracji publicznej od błędów. Konieczne jest istnienie systemu instytucji kontrolnych. Instytucje kontrolne muszą być wzajemnie dostosowane i powiązane, gdyż inaczej w systemie będą luki, a system z lukami jako wadliwy nie spełnia swych zadań.

Kontrola administracji

1. Sądowa

1. wykonywana przez sądy powszechne:

model anglosaski - Wielka Brytania , USA (XIX w - Belgia, Włochy ). Obywatel może co do zasady zaskarżyć do sądu powszechnego każdą nielegalną decyzję administracji, ale nie akty parlamentu, który jest suwerennym najważniejszym źródłem władzy w państwie (z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z ustaw).

b) wykonywana przez sądy administracyjne; początki Francja

Rady prefekturalne + Rada Stanu - nie były niezawisłe, były organami administracji, zasadniczo nie działały w celu zapewnienia legalności działania administracji, tylko rozstrzygały sprawy (głównie cywilno - prawne) w których administracja była stroną, w mniejszym stopniu Rada Stanu (jako organ I i ostatniej instancji) zajmowała się rozpatrywaniem skarg na nadużywanie władzy przez administrację.

Obecnie → sądownictwo administracyjne = rozpatrywanie przez organy niezawisłe od administracji odwołań obywateli od nielegalnych decyzji administracyjnych.

Francja - Trybunały Administracyjne + apelacyjne sądy administracyjne (sądy szczególne).

Wykonują sądownictwo administracyjne rozumiane j.w. ( kontrolę aktów indywidualnych, a także normatywnych ) + orzekają o odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzane przez funkcjonariuszy + orzekają w sprawach dotyczących kontraktów administracyjnych.

→ w dalszym ciągu działa Rada Stanu, ale nie jest ona sądem szczególnym, jej członkowie nie mają formalnie zagwarantowanej niezawisłości, poza tym zajmuje się ona również sprawami (m.in. doradztwem na rzecz prezydenta i rządu w sprawach legislacji).

Niemcy- Sądy administracyjne

• ogólne - trójinstancyjne sądownictwo administracyjne = sądy administracyjne + wyższe sądy adm. + Federalny sąd Adm. W Lipsku ( rozpatruje rewizje). Zróżnicowany system skarg - 5 rodzajów skarg.

• specjalne - finansowe (ds. podatkowych, socjalne, ds. ubezpieczeń społecznych).

Niektóre sprawy administracyjne przekazano do kompetencji sądów cywilnych.

Kraje skandynawskie;

Szwecja, Finlandia- trójinstancyjne sądownictwo administracyjne.

Inne kraje skandynawskie zachowały jedynie tradycyjne instytucje kontroli administracji.

2. Pozasądowa (nie będzie państw)

• wewnętrzna (w ramach władzy wykonawczej) izby kontroli , izby / trybunały obrachunkowe ( Niemcy, USA, Belgia, Hiszpania),

• parlamentarna- sprawozdania, absolutorium , plany, ,,Krzyżowy ogień pytań'' ( Niemcy) , ,, godzina pytań'' ( Szwajcaria, Szwecja) komisje stałe.

• Ombudsman (powstała w Szwecji) I skandynawska instytucja - rzecznik praw obywatelskich ma czuwać nad przestrzeganiem prawa przez administrację w stosunku do obywateli.

Szwecja - od 1713 r, w r 1809 został podporządkowany Riksdagowi

Niemcy- brak federalnego rzecznika, tylko w niektórych landach utworzono stanowisko reprezentanta obywateli.

Wielka Brytania- parlamentarny rzecznik ds. administracji.

Hiszpania- obrońca ludu.

Kontrola ( nadzór ) nad samorządem terytorialnym;

• nadzór prawny - nadzór nad legalnością aktów sam. terytorialnego.

• nadzór fachowy- nadzór nad wykorzystywaniem środków powierzonych samorządowi.


Podmiot sprawujący kontrole- administracja rządowa np. Niemcy.


14

13

13

12

---