Spis tłumaczeń:

1. Czyste tłumaczenie

2. Tłumaczenie z podkreślonymi częściami mowy

Czyste tłumaczenie:

Lingua latina	Lingua polonica
Audi, vide, tace, si vis vivere in pace.	Słuchaj, patrz, milcz, jeśli chcesz żyć w pokoju.
Stultum facit fortuna, quem vult perdere.	Głupim {lub „głupcem”} czyni los, kogo chce zgubić.
Quae volumus, credimus libenter.	[W to] czego chcemy, wierzymy chętniej.
Si dare vis aliis, non debes quaerere: vultis?	Jeśli dać chcesz innym, nie jesteś zobowiązany pytać: chcecie?
Omnes beatam vitam agere volunt.	Wszyscy chcą wieść szczęśliwe życie.
Noli alia dicere, alia sentire.	Nie mów jednego, nie myśl drugiego. {lub: „Nie mów co innego, nie myśl co innego”}
Noli fortunam temptare.	Nie wystawiaj na próbę los.
Nolite iram meam commovere!	Nie wzbudzajcie mojego gniewu.
Scimus vos nocere nobis non voluisse.	Wiemy, że wy nie chcieliście nam przeszkadzać.
Quis vult sua vitia reprehendi.	Kto chce skarcenia {lub „ukarania”} swoich błędów.
Idem velle atque idem nolle ea demum vera amicitia est.	Tego samego chcieć, a także tego samego nie chcieć, to dopiero jest prawdziwą przyjaźnią.
Si omnes idem vellent atque idem nollent, discordia numquam esset.	Jeśli wszyscy to samo chcą, a także tego samego nie chcą, nigdy nie ma niezgody.
Potestne esse lex amicitiae, ut amici semper idem velim atque idem nolint?	Czy może być prawem przyjaźni, aby przyjaciele zawsze tego samego chcieli, a także tego samego nie chcieli?
Quod voluit, et potuit; quod potuit et voluit.	Co chciał, a mógł; co mógł i chciał.
Si voluisses, potuisses; quoniam noluisti (non voluisti), nunc non potes.	Jeśli chciałbyś, mogłbyś; ponieważ nie chciałeś (nie chciałeś), teraz nie możesz.
Bene vixit is, qui potuit mori, cum voluit.	Dobrze żył ten, kto mógł umrzeć, kiedy chciał.

Legenda Tłumaczenia:

[ ] - domyślnie, nie ma słowa w danym zdaniu odpowiadającego, ale można dodać aby uchwycić sens

{ } - mój prywatny komentarz

Notatka (aby wygadać się z niektórych zdań):

W języku łacińskim nie ma podwójnych zaprzeczeń. To jak z zasadą w matematyce „dwa minusy dają plus”. Stąd dosłownie zdanie po łacinie znaczące „Nigdy jest niezgoda” w języku polskim brzmi „nigdy nie jest niezgoda”. Polski język daje 2 zaprzeczenia w jednym zdaniu, w łacinie, aby się nie męczyć istnieje tylko jedno zaprzeczenie. Gdyby jednak były w zdaniu dwa zaprzeczenia np: „numquam (nigdy) non sum (nie jestem)” to jest ono równoważne zdaniu „semper (zawsze) sum (jestem)”. Dwa przeczenia obok siebie dają potwierdzenie, jak w matematyce „dwa minusy dają plus”.

Zdania z noli (nie chciej), nolite (nie chciejcie)

Gdy w zdaniu trafisz bezokolicznik i czasownik nolo w trybie rozkazującym, czyli: noli lub nolite, dosłownie zdanie brzmi np: „noli commovere” - „nie chciej wzbudzać”. Jednak jest ono tłumaczone jako: „nie wzbudzaj”. Jaka różnica? Przy „non commove” - „nie wzbudzaj” mamy wyraźny rozkaz (zmuszamy kogoś do wykonania tej czynności). Zaś przy „noli commovere” - „nie wzbudzaj” mamy wydźwięk groźby lub ostrzeżenia (sugeruje to, że coś niedobrego się stanie, gdy ktoś się do tego nakazu nie zastosuje, chociaż nikogo do wykonania tej czynności nie zmuszamy).

Discordia numquam esset.

Tutaj wszystko zależy od punktu widzenia. Doscordia jest podmiotem, ponieważ można zdanie tłumaczyć dosłownie: „Niezgoda nigdy nie istnieje”. Ale dla ułatwienia przekazu tłumaczenia: „Nigdy nie ma niezgody”. Stąd ze względu na dosłownie tłumaczenie i fakt, że „discordia (niezgoda)” jest w nominativie, staje się ona podmiotem.

Potestne itp.

-ne jest dodawane do czasownika w zapytaniach i znaczy: „Czy...”. Stąd dla słowa „credo” (wierzę) dodanie „credone” (czy wierzę) nadaje mu sens pytania. Tak samo ma się z „potest” (może) i „potestne” (czy może). Jednak orzeczeniem jest tylko ta część po odcięciu -ne. Często to ułatwia sprawę przy długich zdaniach, bo końcówkę -ne dodajemy tylko do orzeczenia.Podstawowe Badanie zdania:

Lingua latina	Lingua polonica
Audi, vide, tace, si vis vivere in pace (warunkowe - modus realis).	Słuchaj, patrz, milcz, jeśli chcesz żyć w pokoju.
Stultum facit fortuna, quem vult perdere.	Głupim {lub „głupcem”} czyni los, kogo chce zgubić.
Quae volumus, credimus libenter.	[W to] czego chcemy, wierzymy chętniej.
Si dare vis aliis, non debes quaerere: vultis? (warunkowe - modus realis)	Jeśli dać chcesz innym, nie jesteś zobowiązany pytać: chcecie?
Omnes beatam vitam agere volunt.	Wszyscy chcą wieść szczęśliwe życie.
Noli alia dicere, alia sentire.	Nie (chciej) mów(ić) jednego, nie myśleć drugiego. {lub: „Nie mów co innego, nie myśl co innego”}
Noli fortunam temptare.	Nie (chciej) wystawiaj na próbę los.
Nolite iram meam commovere!	Nie (chciejcie) wzbudzajcie mojego gniewu.
<ACI> Scimus vos nocere nobis non voluisse.	Wiemy, że wy nie chcieliście nam przeszkadzać.
Quis vult sua vitia reprehendi.	Kto chce skarcenia {lub „ukarania”} swoich błędów.
Idem velle atque idem nolle, ea demum vera amicitia est.	Tego samego chcieć, a także tego samego nie chcieć, to dopiero jest prawdziwą przyjaźnią.
Si omnes idem vellent atque idem nollent, discordia numquam esset. (warunkowe - modus irrealis)	Jeśli wszyscy to samo chcą, a także tego samego nie chcą, nigdy nie ma niezgody.
Potestne esse lex amicitiae, ut amici semper idem velim atque idem nolint? (okolicznikowe celu)	Czy może być prawem przyjaźni, aby przyjaciele zawsze tego samego chcieli, a także tego samego nie chcieli?
Quod voluit, et potuit; quod potuit et voluit.	Co chciał, a mógł; co mógł i chciał.
Si voluisses, potuisses (warunkowe - modus irrealis); quoniam noluisti (non voluisti), nunc non potes. (okolicznikowe przyczyny)	Jeśli chciałbyś, mogłbyś; ponieważ nie chciałeś (nie chciałeś), teraz nie możesz.
Bene vixit is, qui potuit mori, cum voluit.	Dobrze żył ten, kto mógł umrzeć, kiedy chciał.

Legenda Tłumaczenia:

(...) - tutaj umieszczam typ zdania podrzędnego, które występuje.

<ACI> - w tym zdaniu jest konstrukcja ACI

<NCI> - w tym zdaniu jest konstrukcja ACI

<DP> - w tym zdaniu jest konstrukcja Dativus Possessivus (dativus + nominativus + esse)

<OI> - w tym zdaniu jest konstrukcja Orzeczenia Imiennego

-->Szukaj odmiany sum, esse, fui <== jest to charakterystyczne w tej konstr.

kolor - podmiot

kolor - orzeczenie

kolor - przymiotnik (dotyczący podmiotu)

kolor - verbum regens (w ACI) i jego odpowiednik w NCI

kolor - infinitivus

kolor - w DP jest to Dativus (jest podmiotem zdania)

W przypadku ACI podkreślam tylko podmiot (w accussativie) i orzeczenie (w infinitivie) zdania podrzędnego (tej części po słowie „że”).

Zapamiętaj: Przecinki oddzielają zdania nadrzędne (podkreślone linią) od podrzędnych.

---