Wykład 1 06.10.2011

Temat: Warunki powstania socjologii.Literatura:

• P. Sztąpke, Socjologia , analiza społeczeństwa

• A. Gidens, Socjologia

• B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii

• Berger, Zaproszenie do socjologii

Początki socjologii to około I połowa XIX wieku od opublikowania Augusta Conte „ Kurs socjologii pozytywnej” - w 1837 roku ( V tomowe dzieło). Już wcześniej problematyka socjologiczna była podejmowana np. Platon ( lecz nie był on socjologiem)

3 rewolucje potrzebne do powstania socjologii:

• 1 rewolucja: uświadomienie sobie że świat społeczny człowieka jest inny od świata przyrodniczego

• 2 rewolucja : uświadomienie sobie że czymś innym jest społeczeństwo a czymś innym ustrój społeczny

• 3 rewolucja: samo pojawienie się nauki , w swoim centrum stawia społeczeństwo

Przed socjologiczna refleksja dzieli się na :

• Wiedzę teoretyczną np. opis społeczeństwa doskonałego.

Cechy tej refleksji:

• Pogląd normatywny ;finalistyczny punkt widzenia( jak powinno być nie jak jest )

• Tendencja do wolontarycznego punktu widzenia ( władza poukłada wszystko)

• Koncentracja uwagi na władzy i państwie

• Druga gałąź przed socjologicznej refleksji to tzw. wiedza potoczna jest to zasób informacji który każdy z nas posiada .

Cechy tej refleksji:

• Wiedza o charakterze narastającym , kumulatywny zmienia się w czasie- dynamiczna

• Wiedzę tą przyswajamy w sposób spontaniczny w toku codziennych zajęć

• Wiedza ta ma charakter praktyczny ( jest przydatna)

• Poznajemy ograniczony wycinek rzeczywistości to często wiedza przetworzona, przekazywana nam przez innych (poznanie wielozmysłowe jest trwalsze , przejawem wiedzy potocznej są przysłowia oddają one obraz struktury społecznej)

• Jest to ograniczony zakres informacji , przyswajamy to co użyteczne

• Jest to wiedza nacechowana emocjami dlatego bardzo rzadko ma charakter neutralny , związana z wartościami ( dobre/ złe)

• Tworzenie dychotomii ( dobre/ złe, czarne/ białe)

• Szukanie związków przyczynowo - skutkowych

• Tendencja do szybkich uogólnień

• Obecność stereotypów

Czym się różni nauka od wiedzy potocznej?

1. Nauka nie zadowala się tylko opisem a będzie dążyć do wyjaśnienie zdarzeń

2. Wiedza potoczna ma charakter swobodny, nauka jest poddana przestrzeganiu reguł badawczych

3. Nauka będzie wolna od wartościowania (emocji) jest bezstronna i obiektywna

• 
  
  Dwie rewolucje; wiek XVII przyniósł doświadczenie o różnym zróżnicowaniu przestrzennym, wiek XVII to doświadczenie że zmienia się czasowo formy społecznej organizacji, wiek XVIII wzrost znaczenia społecznego ( rewolucja francuska i przemysłowa)

Conte twórca socjologii „ Kurs socjologii pozytywnej” od socjusz-…., logos- nauka.

• Ostatnia rewolucja ; powstanie nauki której przedmiotem zainteresowania jest społeczeństwo .

( czwarta rewolucja to co dzieje się teraz)

Conte zajmował się dziedzinami przyrodniczymi , prawami przyrody tłumaczył świat przyrody - nie miał racji.

August Conte uważał że w świecie naukowym da się odkryć prawa, które są stałe.

Socjologia różnie przenikała na grunt akademicki :

• Najszybciej w 1892 r. Uniwersytet w Chicago ( USA), powstała pierwsza Katedra Socjologiczna

• Najpóźniej pojawiła się socjologia w Wielkiej Brytanii

• W Polsce - Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet w Poznaniu

1918/1919 r. pierwsza katedra socjologii na Uniwersytecie Warszawskim , Leon Petrarzycki

1920/ 1921 r. druga katedra socjologii Uniwersytet Poznański założyciel Florian Znaniecki a także Polski Instytut Socjologiczny ( 1920 r. w Poznaniu)

W Polsce w 1930 r. powstał kierunek studiów socjologii. W tym roku także powstał Przegląd Socjologiczny ( przegląd prac socjologicznych) oraz Polskie Towarzystwo Socjologiczne .

Socjologia jest jedną z nauk społecznych . Inne dyscypliny to : ekonomia , nauki polityczne . Jak również inne dyscypliny wymienne to : historia , antropologia, psychologia.

Podejście holistyczne socjologii- patrzymy na całość świata zjawisk społecznych.

SOCJOLOGIA

• Wg. Gumplowicza ; socjologia to nauka o grupach społecznych.

• Wg. Emila Durkheima ; socjologia jest nauką o faktach społecznych.

• Wg. B. Szackiej; socjologia to wiedza naukowa o zjawiskach i procesach zachodzących w zbiorowościach ludzkich.

Postacie sztandarowe dla rozwoju socjologii:

• August Conte- francuz , stworzył i nadał nazwę, wprowadził rygor w naukowości socjologii

• Herbert Spencer- twórca funkcjonalizmu socjologii , interesowała go złożoność organizacji społeczeństwa. Twórca funkcjonalizmu nawiązującego do świata przyrody. Był on anglikiem. Jego dzieło „ Zasady socjologii” w nim to rozwinął zasady organizacji społeczeństwa.

• Emil Durkheim ( francuz) - zwrócił uwagę na strukturę mikrospołeczeństwa i próbował zrozumieć dlaczego tworzy całość i jest to wynik symboli. Zwrócił jako pierwszy uwagę na zachowanie pojedynczych ludzi.

• Karol Marks - twórca teorii konfliktu ; uważał że społeczeństwo składa się z elementów które ze sobą nieustannie walczą co powoduje rozwój społeczny.

• Marks Weber ( Niemiec) ; teoria zróżnicowania społecznego , pokazał ze Marks się myli , uważał iż zróżnicowanie wynika z 3 pozycji. Teoria działań społecznych 3 rodzaje : racjonalny, emocjonalny, tradycyjne). Twórca socjologii organizacji.

• Teoria działań społecznych

• Teoria celowej organizacji formalnej

• Oraz 3 wymiany zróżnicowania społecznego

• Florian Znaniecki ( Polak); czynności społeczne- analiza , współtwórca socjologii w Polsce , twórca z Polski w socjologii wychowania

Socjologia amerykańska postacie z nią związane:

• Meat- jeden z twórców interakcjonizmu

• Parsons- koncepcja funkcjonalizmu strukturalnego

• Merton - teoria anomii, dewiacji

Wewnętrzne zróżnicowanie socjologii!

I. podział socjologii

• 
  
  Socjologia scientestyczna i humanistyczna

Perspektywa postrzegania społeczeństwa:

• W sposób holistyczny- społeczeństwo jako całość

• W sposób redukcjonalistyczny - zbiór pojedynczych jednostek

Poziom analizy społecznej:

• Makrospołeczna- duże struktury społeczne

• Mikrospołeczna- patrzymy na społeczeństwo w kontekście małych struktur

• Mezospołeczna- struktury pośrednie jak np., zbiorowość regionalna

Wybrane orientacje socjologii:

1. Funkcjonalizm- ( Bronisłw Malinowski, Parsons, Spenser, Parsons, Merton) ; zakłada . że społeczeństwo to spójna całość składająca się z części , które mają swoje miejsce i pełnią określone funkcje na rzecz całości system składa się podsystemów . Stanem naturalnym społeczeństwa jest ład i porządek. Celem badań jest wyjaśnienie w jaki sposób wewnętrzne powiązania różnych elementów społecznych przyczyniają się do utrzymania takiego porządku.

2. Teoria konfliktu - ( Marks, Weber, Dahrendorf) ; zakłada że stanem naturalnym społeczeństwa jest konflikt. Poszczególne części rywalizują o dobra, władza- jest pożądana bo powoduje to rozwój społeczny.

3. Teoria wymiany społecznej- ( Homans, Peter Black) ; zakłada że społeczeństwo składa się z jednostek racjonalnych - jednostki zachowują się w sposób przewidywalny ( kalkulujemy zyski i straty)

4. Teoria interakcjonalizmu - ( Mead, Blumer) ;zakłada że zachowując perspektywę indywidualistyczną , odznacza się tutaj obraz człowieka jako biernego organizmu reagującego tylko na bodźce płynące z otoczenia zewnętrznego . Człowiek postrzegany jest jako jednostka aktywna , posiadająca refleksyjny stosunek do siebie i owych czynów. [ społeczeństwo jest zbiorem jednostek , które mogą oddziaływać na innych partnerów w sposób dowolny, nieprzewidywalny].

5. Teoria działania społecznego- ( Parsons, fundamenty Weber, Znaniecki) ; bliska symbolicznemu interakcjonizmowi , ale wnika jeszcze głębiej w anatomie poszczególnych działań ludzkich , traktując dzielenie jako podstawowy , ostateczny składnik życia społecznego . Na działanie składa się z jednej strony motywacja , intencje a z drugiej sens kulturowy , uznawane wzory społeczne i reguły nadające pewnym zachowaniom określoną wymowę.

6. Teoria fenomenologiczna - ( Schultz, Berger, Luckman); zakłada że wszystkie byty społeczne nie istnieją realnie ale tylko w naszej świadomości.

Specjalizację w ramach socjologii:

1. historia socjologii; socjologia religii, kultury, medycyny, miasta itd.

Metody badań socjologicznych:

• Źródło wiedzy:

• Życie społeczne wokół nas

• Nośniki czyli przekazy o życiu społecznym np. Mas Media , opisy

• Sytuacje prowokowane przez badacza, eksperta

Główne narzędzia badawcze socjologiczne:

I. Eksperyment- sprawdzenie skutków zjawiska, laboratoryjne ( możemy sterować pewnymi elementami), środowiskowe ( w warunkach naturalnych)

II. Ankieta - najczęściej stosowna

III. Wywiad swobodny

IV. obserwacja - gromadzenie danych o pewnym zjawisku bez ingerencji

V. obserwacja uczestnicząca- badający staje się uczestnikiem tej obserwacji

VI. badanie historyczne

VII. analiza źródła pisanego

Wykład 2 13.10. 2011

Temat : Orientacja biologiczna w naukach społecznych.

Socjobiologia - jest to orientacja ,która przedmiotem swoich badań/ analiz czyni zachowania społeczne wszystkich gatunków łącznie i stawia sobie za cel poszukiwanie ich jednolitych podstaw biologicznych.

2 trudności które muszą być rozwiązane , aby móc mówić/ tworzyć zbiorowość:

• Ograniczenie agresji wewnątrzgatunkowej

• Zapewnienie / zorganizowanie współpracy, współdziałania

Rywalizacja- podstawowy instynkt świata zwierzęcego gra o maksymalizację sukcesu. Rywalizacja o zasoby( pożywienie , warunki życia) jego konsekwencją jest agresja.

Współzawodnictwo

Zachowania agresywne to napaść fizyczna lub grożenie napaścią skierowane ku osobnikowi tego samego gatunku biologicznego . Agresja jest stałym elementem zachowania zwierząt.

Warunkiem funkcjonowania w społeczności jest rozwiązanie problemu między innymi z agresją , przeżywanie wewnątrzgatunkowej agresji jest warunkiem tworzenia zbiorowości.

Lęk człowieka przed samotnością sprawia, ze człowiek poszukuje gromady.

3 podstawowe mechanizmy które warunkują eliminację agresji wewnątrzgatunkowej :

• Hierarchia/ hierarchiczność

• Terytorializm

• Podział na swoich i obcych

Hierarchia pokazuje strukturę która warunkuje się w grupie. Stopnie tej skali pokazują miejsce osobnika w tej grupie. Reguluje współzawodnictwo o zasoby poprzez ustawienie kolejności dostępu do tych zasobów.

2 możliwe kryteria:

• Społeczności zwierzęce AGONISTYCZNE - o miejscu w hierarchii decyduje sprawność i siła fizyczna

• Społeczności zwierzęce HEDONISTYCZNE - oceniając inne cechy niż siła np. spryt, kolorystyka, przyciąganie .

Hierarchizacja w świecie ludzkim ( np. podział na klasy, stany)

Role przywódców / przewodnika w zbiorowościach , grupie:

• Obrona osób słabszych

• Dbanie o dobre relacje w grupie

• Zapobieganie wewnątrzgatunkowej agresji

• Zapewnienie współpracy , dbanie o dobrą kondycję

• Realizowanie pewnych celów

Terytorializm :

• Reguluje współzawodnictwo do dostępności do zasobów poprzez wyznaczenie praw do tych zasobów na określonej części użytkowanej przestrzeni

• Obrona przed obcymi ( każdy gatunek ma inne relacje dotyczące terytorium)

• Terytorializm- przestrzeń aktywności życiowej dalszego osobnika

Rozpoznawalność - podział na swoich i obcych

Jak tłumaczyć zachowania altruistyczne zwierząt?

Teoria I : ( inclusive fitness) łącznej wartości dostosowawczej - mówi że dostosowanie danego organizmu jest sumą sukcesu reprodukcyjnego i wpływu tego organizmu na sukces reprodukcyjny jego krewniaków.

Teoria II altruizmu od wzajemnego - zgodnie z t ą teorią między dwoma osobnikami może zajść akt altruizmu jeśli koszt ponoszony przez dowódcę jest niższy niż korzyść biorcy i jeśli można oczekiwać iż akt altruizmu zostanie odwzajemniony.

Wnioski które pozwolą nam zaobserwować zmiany altruistyczne :

1. Do współpracy między osobnikami będzie dochodzić częściej jeżeli prawdopodobieństwo powtórnego spotkania się tych osobników jest dostatecznie wysokie

2. Do spontanicznej współpracy dochodzi raczej w grupach małych niż w grupach dużych. Im mniejsza grupa tym częściej mamy do czynienia z zachowaniami altruistycznymi . W zbiorowościach których się znamy częściej udzielamy pomocy.

3. Współpraca jest łatwiejsza do utrzymanie w populacji osiadłej- osobniki żyją w niedostatecznej odległości przez długi czas.

4. Zachowania w populacjach zmieniają się w sposób skokowy.

• Zmiany zachodzą rzadko a jeżeli zachodzą mają charakter gwałtowny.

Człowiek jest gatunkiem specyficznym który ma możliwości świadomego kierowania kontaktów międzyosobniczych.

Bycie w zbiorowości jest jednym z warunków przetrwania gatunku ludzkiego.

Człowiek:

• Może modelować przyszłość

• Myślenie abstrakcyjne

• Może zdobywać wiedzę przez przekaz symboliczny czyli przez porozumiewanie się

Orientacja biologiczna funkcjonuje w naukach społecznych ale to co łączy te nauki to odwołanie się do biologii ewolucyjnej przy wyjaśnieniu zjawisk życia społecznego człowieka.

Cechy orientacji biologicznej :

1. Podstawowym założeniem w orientacji biologicznej jest to że wzory zachowania człowieka , podobnie jak wzory jego budowy anatomicznej są wytworem jego procesu ewolucji i są zakodowane w jego materiale genetycznym

2. Nie kwestionuje się względnej autonomii stwarzanego przez człowieka świata ( kultury) ale wskazuje się na jej źródła biologiczne ( to że zachowujemy się w dany sposób to jest przejaw naszej kultury)

3. Zjawiska życia społecznego należy i można tłumaczyć na różnych poziomach np. poziom społeczno- kulturowy

4. W orientacji biologicznej , która jest zainteresowana poszukiwaniem ostatecznych przyczyn zjawiska życia społecznego i zachowań społecznych człowieka wyróżnia się dwa kierunki:

• Odwołanie się na do matematycznych modeli opartych na schemacie koszt- zysk

• Skierowanie się w stronę nauk biologicznych np. psychiatrii, biologii

Świat biologiczny jest zintegrowany.

Orientacja biologiczna funkcjonuje we wszystkich warunkach społecznych ale w różnym natężeniu.

Osobowość - funkcjonuje na gruncie wielu nauk społecznych utworzonych w psychologii.

Osobowość jest to zorganizowana struktura cech indywidualnych i sposobów zachowania , które decydują o sposobach przystosowania się danej jednostki do jej środowiska.

Trzy główne kierunki badań/ zainteresowań nad osobowością:

1. Geneza osobowości: jak się tworzy? Skąd się bierze? Jak się przekształca?

2. Co składa się na osobowość , z jakich elementów i czy są one powiązane ze sobą.

3. Jakie struktury naszych narządów przyczyniają się od powstania osobowości?

Ad 1. Osobowość nie jest dana nam od początku - jest tworzona , kształtuje się w czasie . Na tworzenie się naszej osobowości mają zasadniczy wpływ nasze doświadczenia z dzieciństwa. Podkreśla się również silną role nowych emocji.

Ad 2. Możemy wskazać różne elementy które składają się na osobowość. Osobowość kształtuje nasze motywacje i relacje.

Podstawowe składniki/ cechy osobowości ludzkiej które pozwalają zrozumieć zachowanie się człowieka w społeczeństwie:

1. Motywy które kierują naszym zachowaniem , determinują , wyznaczają nasze zachowania

2. Umiejętności i styl wykonywania ról, zestaw umiejętności związanych z wykonywaniem ról społecznych

3. Dyrektywy kulturowe czyli podzielanie wraz z innymi wspólnych wartości , przekonań , uznawanie tych samych norm instytucjonalnych

4. Koncepcja własnego „ja” - wyobrażenie o sobie , zdolność do popatrzenia na siebie jako odrębny podmiot

5. Emocje- strach , gniew , smutek, szczęście , zdziwienie - emocje które ( elementarne) są wrodzone, stanowią wyposażenie biologiczne. Emocje łączą się ze sposobem ich sygnalizowania , okazywania.

Wszystkie te elementy naszej osobowości są ze sobą silnie zintegrowane. Dlatego możemy mówić o silnej osobowości. Elementy te są zintegrowane i powoduje że możemy mówić o osobowości jako czymś stabilnym.

Osobowość nie jest zbiorem przypadkowych elementów , cech ale jest całością która nadaje zachowaniom człowieka jednolitości i spójności w czasie .

Typy osobowości - konstruuje się je wyodrębniając w postaci dwubiegunowej , jakąś właściwość , cechę uznawaną za podstawową. Określającą funkcjonowanie psychiczne a następnie wskazuje się na jej związki , powiązania z innymi cechami.

Np. Typy osobowości autorytarnej ( Teodor Adorno) starał się dowiedzieć jakie cechy sprzyjają temu iż ludzie przyjmują autorytarny typ .

Cechy sprzyjające zmianom:

• Aprobata konwencjonalnych wartości i przyjęte zwyczaje

• Tendencja konformistyczna , karanie osób wyznające inne normy, wartości

• Bezkrytyczne podporządkowanie się autorytetom

• Niechęć wnikania w psychikę ( zarówno swoją jak i innych)

• Silne poczucie zagrożenia

• Silne poczucie wrogości wobec obcych

• Duży stopień etnocentryzmu

• Oschłość , sztywność w relacjach z innymi

• Odrzucenie indywidualizmu i inwencji twórczych

• Preferowanie działań z pozycji siły

• Identyfikowanie się ( z osobami) sprawującymi władzę

• Projekcja własnych nieuświadomionych stanów emocjonalnych w otoczeniu

• Przesadne zainteresowanie sprawami seksualnymi

• Typy osobowości - przedstawicieli różnych kultur są odrębne , są odmienne

• W różnych kulturach występują różne inne ideały osobowości ( modele szczególnie cenionych właściwości i dyspozycji z punktu widzenia danej społeczności , kultury)

Różnice :

• Zwrócenie uwagi na proces wychowawczy w którym dochodzi , zachodzi kształtowanie osobowości

Osobowość podstawowa:

• Część wspólna wszystkich członków społeczności

• To część powiązanych ze sobą elementów osobowości występujących i przedstawicieli danej kultury i zharmonizowanych z jej instytucjami

• Baza nad która nadbudowujemy cechy świadczące o waszej indywidualności

Osobowość modalna :

1. nawiązuje do statystyki częstotliwości występowania w danej populacji.

2. to typ osobowości występujący najczęściej w danej populacji.

Ideał osobowości- zespół szczególnie cenionych właściwości i dyspozycji uznawanych przez uczestników danej kultury.

Typy osobowości ( typologie)

• Hipokrates - pierwszy twórca typologii . Wyodrębnił 4 typy ( jaki płyn dominował w budowie i jaki oddziałuje żywioł)

• Sangwinik - dominuje krew ( jako płyn ustrojowy), usposobienie żywe płynna zmienność

• Choleryk- dominuje żółć ( ogień) , usposobienie gwałtowne, silne reakcje, trudności w opanowaniu reakcji

• Flegmatyk- dominuje flegma, usposobienie powolne, spokojne, trudności w wywołaniu reakcji emocjonalnej

• Melancholik- dominuje czarna żółć , usposobienie łagodne, łatwo powstające emocje

Typologia Floriana Znanieckiego ( na 4 typy ludzkie)

1. Typ człowieka dobrze wychowanego- osobą które właściwie przyswoiła sobie wartości i postawy w obrębie kultury w której się wychowała.

2. Człowiek pracy- podkreślał motorykę działań i wartości związane z pracą , osoba bardzo przedsiębiorcza , aktywna często przejawia aktywności, łatwo przystosowuje się do nowych warunków

3. Człowiek zabawny - osoba która bardzo dobrze posługuje , buduje relacjami interpersonalnymi w dużo przebywała z osobami , w grupach rówieśniczych , dobrze funkcjonuje w grupach społecznych

4. Człowiek zboczeniec:

• Podnormalny - odchylenie „ w dół” , brak umiejętności lub niechęć do przystosowania się do panujących norm , systemów kulturowych

• Nadnormalny- odchylenie „ w górę” wczucie się jednostki w rolę tak iż wykonuje ona ją lepiej niż wymaga ją wzór osobowy.

Współczesna typologia osobowości:

Osobowość człowieka nowoczesnego ( twórca A. Inkeles), cechy: otwartość na nowe doświadczenia i łatwość akceptacji zmian ( innowacyjność):

• Gotowość podejmowania ryzyka

• Rozbudowana potrzeb osiągnięć

• Negowanie fatalizmu

• Przekonanie o możliwości zapanowania nad siłami przyrody/ natury

• Orientacja na teraźniejszość i przeszłość

• Aspiracje oświatowe i zawodowe

• Chęć zdobywania informacji

• Umiejętność do kalkulowania i przewidywania następstw

• Nastawienie liberalne i demokratyczne

• Teoria dysproporcji wiedzy

Nasza osobowość zależy od naszych warunków życia i od pracy.

Wpływ kultury społecznej na osobowość :

Jak praca wpływa na osobowość?

1. klasa średnia : przedmiotem pracy są idee i stosunki interpersonalne , zawody umożliwiające większą samodzielność wykonywania pracy, sukces związany z własnym działaniem

2. zawody robotnicze : praca polega na manipulowaniu przedmiotami , większa standaryzacja, podatne na sprawy nadzoru, sukces , porażka zależy od działań zbiorowych.

Osobowość rozbudowuje się przez całe nasze życie ( nie kończy się na dzieciństwie)

Typy osobowości:

1. samosterowny ( zawody klasy średniej) cechy: działa na podstawie własnego , wypracowanego osądu sytuacji

2. konformistyczny ( zawody robotnicze)

Ad 1.

Cechy typu osobowości samosterownego :

• Działanie na podstawie własnego, indywidualnego osądu sytuacji

• Zwrócenie uwagi na wewnętrzną dynamikę zachowań i zewnętrzne obserwowalne konsekwencje, rezultaty

• Szerokie horyzonty myślenia

• Ufność wobec innych

• Wyznaczenie standardów moralnych wg. Których nic nie zwalnia człowieka od odpowiedzialności za własne zachowania przed sobą samym

Ad 2.

Cechy typu osobowości konformistycznego:

• Przestrzeganie nakazów zewnętrznego autorytetu

• Koncentracja na zewnętrznych efektach zachowania z pominięciem wewnętrznej motywacyjno- emocjonalnej dynamiki

• Nietolerancyjność wobec zachowań nono formistycznych

• Brak ufności wobec innych

• Wyznawanie standardów moralnych akcentujących mechaniczne podporządkowanie się litery PRAWA

Tożsamość - źródłem jest psychoanaliza Freuda

Poczucie tożsamości jest to świadomość własnej spójności w czasie i przestrzeni w różnych okresach życia w sytuacjach społecznych i pełnionych rolach a także świadomość własnej odrębności , indywidualności.

Wykład 3 20.10.2011

Temat : Kultura

Dlaczego człowiek jako jedyna z istot żywych może tworzyć kulturę?

• Struktura mózgu , umiejętności myślenia analitycznego, abstrakcyjnego

• Umiejętność komunikacji- rozwinięta

Człowiek twórca kultury , tworzony przez kulturę , jest uczestnikiem kultury.

KULTURA- oznacza wszystko to co jest przez człowieka stworzone, wszystko co jest przez niego nabywane przez proces uczenia się . Jest to przekazywane innym pokoleniom na drodze poza genetycznej.

W świecie zwierzęcym mamy do czynienia z pro kulturą ( przekazywanie sobie informacji przez zwierzęta) - coś co w świecie zwierzęcym jest przekazywane na drodze nauki ( naśladownictwo np. polowanie)

Cechy kultury ludzkiej:

1. Obejmuje wszystkie sfery życia człowieka

2. Kultura nie ma charakteru wartościującego ( to co dobre , ładne ale i to co złe ,brzydkie)

3. Kultura jest zawsze tworem zbiorowym, nie indywidualnym

4. Kultura jest układem dynamicznym- narasta i przekształca się w czasie

Wąskie pojęcie : Kultura to wszystko to czego możemy się nauczyć.

Definicja Ossowskiego: Kultura- to wzory reakcji mięśniowych , uczuciowych i umysłowych , czyli wszytko to czego możemy się nauczyć.

Elementy kultury:

1. wzory ( rekcji mięśniowych, uczuciowych)

2. wartości

3. normy ( chronią wartości)

4. sankcje ( zabezpiecza realizację norm)

Wzory- pewne procedury, informacje o tym jak należy myśleć , zachowywać się, czuć. Rodzaje wzorów:

1. wzór idealny- mówi w jaki sposób mamy się zachowywać, jakim uczuciom mamy dać wyraz w określonych okolicznościach.

2. wzór realny- pokazuje nam w jaki sposób rzeczywiście się zachowujemy, widoczne regularności w zbiorowości ludzkiej. Mogą mieć 2 postaci ( wzory realne)

• Jawne- to takie, z którego zdajemy sobie sprawę , wiemy dlaczego tak się zachowujemy np. ubieranie choinki.

• Ukryte- wzór, który realizujemy ale nie zdajemy sobie z tego sprawy ( a są widoczne dla osoby zewnątrz).

Realizacja wzorów:

- wzory idealne - umożliwia nam proces socjalizacji, określa w jakim stopniu je realizujemy.

Wartości- to dowolny przedmiot materialny lub idealny w stosunku do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku, przypisują mu ważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus.

Co różni kulturę?

Kultury różnych zbiorowości mogą różnić się kategoriami wartości jak również hierarchie wartości są różne w różnych kulturach.

Wartości możemy podzielić na kategorię:

a) uznawane b) odczuwane c) realizowane

Uznawane- to takie wartości o których wiemy że są dla nas cenne, że powinniśmy je realizować np. życie, ojczyzna. Realizację możemy odczuwać jako presję.

Odczuwane- to takie które realizujemy dlatego że sprawiają nam przyjemność. Głęboko zinternalizowane wbudowane w naszą osobowość. Dążenie do ich realizacji odczuwamy jako własną potrzebę np. robienie zakupów.

Realizowane- takie, które w sposób rzeczywisty realizujemy ( czasami jest tak że wartości uznajemy, a ich nie realizujemy).

Konflikt wartości- to taka sytuacja życiowa , w której jesteśmy poddani przymusowi wyboru pomiędzy wartościami:

• Kiedy dobra mają różną wartość - wybieramy wartość wyższą np. zdrowie- sport

• Kiedy dobra mają zbliżoną wartość rodzi się dylemat np. kariera- rodzina

Normy - to jakiś przepis , prawidłowość, reguła postępowania według których żyje grupa. Normy wyrastają z wartości. Normy wiążą się z poczuciem powinności- im wartość większa tym ściślejsze normy. Możemy je przyswajać w sposób spontaniczny ale także systematyczny. Dotyczą różnego rodzaju wartości . Mogą się pokrywać ze wzorami idealnymi.

Ład aksjologiczny- właściwy dla danej kultury to zbiór jej wartości i norm.

3 główne systemy norm:

1. zwyczaje 2. moralność 3. Prawo plus 4. twórczość artystyczna 5. Prawo

Sankcje- są to wszystkie mechanizmy które nas do czegoś skłaniają (zarówno kary i nagrody) . Rodzaje:

• Sankcje pozytywne i sankcje negatywne

• Sankcje formalne i nieformalne

	Negatywne (kary)	Pozytywne (nagrody)
formalne	Np. więzienie	Np. awans, medal
nieformalne	Np. obrażenie się, obgadanie kogoś	Np. poczucie zadowolenia, prestiż, szacunek społeczny

Kultura ze względu na podział terytorialny:

Np. terytorialna , narodowa

Np. kultura antyczna, współczesna- ze względu na czas

Podkultura- jest to pewien zespół regularności kulturowych występujących w dowolnej zbiorowości, która jest mniejsza od największej zbiorowości , która jest podstawą wyodrębnienia tej kultury.

Subkultura- są to wzory zachowań występujących w niewielkich zbiorowościach , które dzięki odmienności tych wzorów wyodrębniają się w ramach szerszych społeczeństw. Subkultury tworzymy np. w oparciu o wiek.

Podkultura alternatywna ( kontr kultura) to programowa negacja wartości występujących w kulturze szerszej zbiorowości.

Kultura w socjologii jest postrzegana jako:

• Kultura jako zbiór oryginalnych elementów

• Kultura jako system elementów i ich powiązań

• Kultura jako system znaczeń

Definicja Kłoskowskiej ( szersze ujęcie); Kultura- to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające według wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorców wykształconych i przyswojonych w oku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zachowań.

Jak możemy postrzegać kulturę? Aby móc ją badać?

- wyodrębniamy jakąś zbiorowość w ramach szerszej zbiorowości ( np. lekarzy i ich podejście do pacjenta)

- badamy całość populacji ale tylko pewien segment kultury

Kategorie/ dziedziny kultury wg. Kłosowskiej:

1. Kultura bytu- część kultury odnosząca się do relacji ze środowiskiem zewnętrznym ( po to abyśmy mogli przeżyć)

2. Społeczna- te treści kulturowe które odnoszą się do relacji pomiędzy ludźmi

3. Symboliczna- to ta część kultury dotycząca aktów twórczych , ekspresji, procesów realizowania siebie

Wąskie rozumienie siebie odnosi się od kultury symbolicznej , która wiąże się z tymi wartościami , wzorami związanymi z zaspokajaniem potrzeb czysto ludzkich.

Znak- to pewna dostrzegalna zmiana przestrzeni , która odnosi nas do czegoś innego. Stosunek znaczącego ( czerwone światło) do znacznego ( zatrzymaj się). Znaki są dostrzegalne! Np. język. Znaki są rozbudowane - występują w postaci systemów np. alfabet. Większość znaków ma charakter instrumentalny tzn. sam nic nie znaczy , jest częścią jakiejś struktury np. litera k. Znaki które same coś oznaczają to symbole( wąskie ujęcie) . Wszystkie symbole są znakami , nie wszystkie znaki są symbolami.

Symbol- to taki znak w stosunku do którego ludzie dokonali uzgodnienia jaką jest jego zawartość znaczeniowa ( szerokie ujęcie)

Symbol- to taki znak który odnosimy do wartości o dużym znaczeniu tak że części szacunku dla tej wartości udziela się samemu znakowi ( wąskie ujęcie). Np. flaga

Kultura symboliczna jest związana z znakami i symbolami.

Zainteresowania kultury:

• ………..

• Badania perspektywy spójności społeczeństwa

Kanon kultury narodowej- zespół pewien specyficznych dzieł kultury ,muzyki, który Kady przedstawiciel danej kultury powinien znać ( poznajemy w procesie socjalizacji) . Które wspólnota narodowa uważa za szczególnie ważne np. program naukowy, szkolny.

Kultura jako proces komunikowania się ( kto , co , dla kogo, jakim sposobem , z jakim skutkiem):

• Komunikowanie jest związane z przekazywaniem treści, które są nasycone ideologicznie

• Z uzgodnieniem pojęć

• Kultura jako element wzmacniania pozycji w strukturze danej społeczności

Ścieżki / perspektywa przekazu kultury:

1. Przekaz osobisty i niesprofesjonalizowany , spontaniczny , bezpośredni ( bez podziału na twórców i odbiorców , dotyczy życia codziennego ( kultura bytu i społeczna- forma kultury)

2. Przekaz bezpośredni , sprofesjonalizowany ( wyrażamy podział na twórców i odbiorców kultury ) , kontakty mają charakter osobisty , najczęściej za pośrednictwem instytucji np. teatr , filharmonia ( kultura elitarna- formy kultury)

3. Przekaz pośredni , za pośrednictwem nośników np. książka , telewizja, kino ( kultura masowa- forma kultury)

Złożoność kultury:

Etnocentryzm - ( postrzegamy naszą kulturę jako coś lepszego) to skłonność do wynoszenia własnej grupy ponad inne i traktowanie jej (kultury) jako przezwyciężającej wszystkie inne oraz ocenianie praktyk innych kultur według norm własnej kultury).

Relatywizm kulturowy- ( przeciwieństwo etnocentryzmu)

1. Relatywizm jako zasada metodologiczna oznacza wymóg aby badacz obserwując i analizując daną kulturę opisywał ją według takiej perspektywy jaką mają uczestnicy tej kultury.

2. Relatywizm kulturowy jako element światopoglądu polega na przekonaniu że wszystkie kultury są równe , dlatego należy oceniać je w taki sam sposób

3. Relatywizm kulturowy jako teoria i filozofia człowieka - człowiek jest wynikiem kultury

4. Relatywizm kulturowy jako realizm wartości jeśli wszystkie kultury są równe, a mają różne wartości, to także wszystkie wartości są równe a więc nie ma antywartości.

Kultura jest tym co nas różni:

• Powszechniki kulturowe- takie elementy kultury , które dostrzegamy we wszystkich kulturach np. rodzina jako instytucja związana z prokreacją.

• Przeżytki kulturowe- to takie elementy kultury , które kiedyś znaczyły coś innego , były przydatne a współcześnie całkowicie oderwały się od pierwotnej treści np. jazda dorożką.

Systemy aksjonormatywne

Samner ( antropolog) ; wskazał że w życiu społecznym normy m reguły życia skupiają się w 3 grupy i składają się na ład aksjonormatywny:

1. Reguły życia codziennego ( zwyczaje)

2. Moralność

3. Prawo

Ad 1.

1. Reguły zwyczajowe- mają ułatwić nam życie, dzięki nim nie musimy koncentrować się na danej codziennej czynności , a robimy coś automatycznie- często nie zdajemy sobie z nich sprawy ( bo są dla nas oczywiste). Zaczynamy sobie zdawać z nich sprawę np. kiedy wyjdziemy za granicę i znajdziemy się w innej kulturze

2. Normy zwyczajowe mają charakter konwencjonalny czyli umowny

3. Zwyczaje są tworzone w sposób spontaniczny - są powielane przez zbiorowość , ale trudno nam wskazać ich twórcę

4. Zwyczaje nie dotyczą reakcji międzyludzkich - są neutralne dla innych

5. Normy zwyczajowe w przypadku ich naruszenia spotykają nas sankcje społeczne podejmowane w sposób spontaniczny . Sankcje są po to aby społeczeństwo mogło żyć w pewnym ładzie.

• Im większa zbiorowość tym normy i sankcje mają słabszy charakter

• Jeżeli grupa jest heterogeniczna ( jednorodna- preferują ten sam system wartości) tym większe oddziaływanie jest norm zwyczajnych

• Miejsce zamieszkania im mniejsza społeczność np. wieś tym mniejsze oddziaływanie zwyczajów

• Te zawody które mają kontakt z innymi zbiorowościami są bardziej otwarte wobec norm zwyczajowych , natomiast np. rolnicy są najbardziej konserwatywni i poddają się zwyczają

Normy zwyczajowe czasami się kodyfikują np. zebrane w podręczniku savear viwe - zwyczaje jednak są spontaniczne.

Ad 2.

Normy moralności- wnikają w relacje międzyludzkie i tym różnią się od norm zwyczajowych . Mają najmniej konwencjonalny charakter są najmniej umowne. Dotyczą fundamentalnych podstaw współżycia społecznego. Normy moralne wnikają w relacje międzyludzkie . Normy moralne są silnie przestrzegane przez społeczeństwo. Dotyczą też innych kultur np. nie zabijaj. Ludzie na nieprzestrzeganie tych norm reagują sankcjami o głębszym charakterze. Są kodyfikowane często ( katalog tych norm np. Dekalog) . Możemy próbować wskazać autora tych norm najczęściej jest to nie możliwe.

Ad 3.

Normy prawne mają potrójną specyfikę. Cechy:

• Prawo nie wytwarza się spontanicznie jest stanowione przez pewne reguły , stanowi je państwo lub jego organy ( zawsze organy polityczne)

• Prawo musi być znane - czyli forma piana, publikowana, klasyfikowane, jawne , ogłoszone, formalne

• Przestrzeganie prawa - sankcje są egzekwowane wykonywane przez aparat administracyjny działający w imieniu państwa przymus legalny np. sądy

Prawo w stosunku do zwyczajów : Jeżeli normy prawne są zgodne ze zwyczajami przestrzegamy i praw i zwyczajów. Jednak gdy normy prawne regulują normy zwyczajowe wtedy przestrzegamy prawa (np. palenie w miejscu publicznym).

Prawo w stosunku do moralności: Jeżeli prawo pokrywa się z moralnością postrzegamy je jako słuszne- wtedy są bardziej przestrzegane. Jeżeli prawo jest niezgodne z moralnością to wówczas musi być kładziony większy nacisk państwa na postrzeganie norm prawnych bo bez tego ludzie wybrali by moralność.

2 podsystemy aksjonormatywne

1. styl artystyczny- ( mieści się na pograniczu zwyczaju, ale nie jest zwyczajem) dotyczy reguł tworzenia dziel artystycznych np. reguł malowania obrazu. Styl artystyczny nie zawsze ma twórcę. Na naruszenie stylu artystycznego reagujemy uznaniem ( coś nowego) lub reagujemy negatywnie. Nie ma kwestii moralnej i prawnej , odnosi się do kategorii piękna, sankcje pozytywne to- uznanie, naśladownictwo, sankcje negatywne to- odrzucenie.

2. moda- zbiór pewnych reguł dotyczy gustów, preferencji, jest podobna do zwyczajów ale w przeciwieństwie do nich moda zmienia się bardzo szybko . Moda - odbieramy ją w sposób świadomy, zamierzony nie jest tworzona spontanicznie.

21.10. 2011 Wykład 4

Temat: Socjalizacja - czyli jak człowiek staje się członkiem zbiorowości.

Socjalizacja- jest to złożony wielostronny proces uczenia się dzięki, któremu człowiek istota biologiczna staje się istotą społeczną, czyli członkiem danego społeczeństwa i reprezentantem danej kultury, to proces stwarzania się takim jakim chce nas otoczenie społeczne.

Trzy główne poziomy socjalizacji:

1. proces najbardziej ogólny : zdobycie umiejętności , kompetencji niezbędnych dla naszej społecznej egzystencji

2. proces nieco wyższy , konkretnej kultury: wejście do kultury , przyswojenie konkretnych idei , wartości

3. proces najbardziej szczegółowy : umiejętności odgrywanie ról społecznych , które wiążą się z naszymi pozycjami

Te trzy poziomy reguł przyswajamy w różny sposób naprzemiennie- dlatego socjalizacja jest złożona!

Kultura- to zbiór reguł jednak nie wszystkie przyswajamy bo nie wszystkie są nam potrzebne ( np. wzór rywala). Przyswajamy sobie kody nie przyswajamy sobie wszystkich ról społecznych.

Proces socjalizacji to oddziaływanie społeczeństwa i kultury na jednostkę i wpajanie je jednostce.

Internalizacja- przekształcenie się treści kulturowych we własne prywatne aspiracje, normy, postawy.

Socjalizacja ma 2 fazy - etapy:

• Internalizacja- to wchłanianie postaw [ kultura oddziałuje na osobowość- treści zostając przyswojone , ulegają internalizacji , kształtują się nasze aspiracje , postawy)

• Eksternalizacja - przejawianie się zinternalizowanych postaw w osobowości treści kulturowych w konkretnych działaniach.

Poprzez socjalizację kształtuje się osobowość i tożsamość.

Socjalizacja- to wpływy zamierzone i niezamierzone ( jest to szerokie spojrzenie)

Wpływy zamierzone -- > wychowanie ( szkoła, rodzina)

Wpływy niezamierzone -- > reklamy, filmy, książki

Człowiek w toku socjalizacji przez:

1. Umiejętności ( w ramach komunikacji społecznej, kody, symbole)

2. Normy i wzory zachowań

3. Wartości i skorelowane z nimi normy

4. Umiejętności techniczne

Mechanizmy w socjalizacji- uczenia się;

1. Wzmacnianie - zachowania społecznie aprobowane są nagradzane i kojarzą się z przyjemnością. Karanie z nieprzyjemnością.

2. Naśladowanie- wiele informacji przyswajamy patrząc jak inni radzą sobie z problemami

3. Przekaz symboliczny -właściwy tylko człowiekowi ( tworzy, rozumie i porozumiewa się symbolami)

Proces socjalizacji trwa całe życie, najbardziej dynamiczny jest w dzieciństwie.

Rodzaje socjalizacji:

• Pierwotna- ta część socjalizacji , którą człowiek przechodzi w dzieciństwie i dzięki niej staje się członkiem społeczeństwa. W toku tej socjalizacji uczymy się podstawowych ról społecznych ( związanych z życiem rodzinnym), podstawowych wzorców uczymy się znaków. Dokonuje się w małych grupach w rodzinie. Jest silnie zabarwiona emocjonalnie przyswajamy ją spontanicznie . Treści które przyswajamy w toku tej socjalizacji zapadają głęboko w pamięci „ znaczący inni” od których się uczymy najczęściej rodzice- nie wybieramy ich - jesteśmy na nich skazani. W toku tej socjalizacji kreuje się osobowość podstawowa . Ta socjalizacja kończy się gdy pojawia się „ uogólniony inny”. „ Uogólniony inny”- to uświadomienie sobie ogólnych reguł funkcjonowania życia społecznego. [zachodzi na pierwszym wstępnym etapie. Człowiek przechodzi ją w dzieciństwie - stajemy się częścią społeczeństwa , uczy się komunikacji, odczytywać znaki , symbole . Istotne jest pojęcie znaczący inny , są to osoby najbliższe danej osobie ( rodzice, rodzeństwo ) i ta osoba nie może sobie wybrać innych znaczących , gdyż są one jednostce przypisane. Odbywa się ona w środowisku silnie nacechowanym emocjonalnie. Głębokie zapadanie w treści kulturowe , Charakteryzuje się dla danej zbiorowości osobowość podstawowa kończy się , gdy w środowisku jednostki pojawia się pojęcie uogólnionego innego. ]

• Wtórna- to umiejętności posługiwania się elementami które poznaliśmy w socjalizacji społecznej. Często jest związana z edukacją czyli to proces celowy , instytucjonalny. Możemy wybierać” znaczących innych” nie musi istnieć więź emocjonalna. Socjalizacja ta zależy od socjalizacji pierwotnej . Uczymy się w niej przede wszystkim ról społecznych - szerszych ( uczeń, kolega, zawodowe). Często w sposób świadomy wywołujemy więź emocjonalną. [pojawia się gdy jednostka ma za sobą socjalizację pierwotną i zna abecadło społeczne . związane z okresem szkolnym i tam przebiega. Wprowadza nas w konkretne segmenty życia społecznego, odgrywanie konkretnych ról społecznych. Dominująca to rola zawodowa . jednostka decyduje kto jest dla niej znaczący . wpływ emocji na przekazywanie treści - nie ma obowiązku i może wcale nie istnieć .Element emocjonalności wprowadza się sztucznie, aby treści przekazywane zapadały głębiej, nasza przeszłość określa naszą teraźniejszość]

• Resocjalizacja ( to socjalizacja osób które źle przeszły proces socjalizacji) , wymaga zmiany mentalności jednostki . W tej socjalizacji odwołujemy się do mechanizmów z socjalizacji pierwotnej np. silna więź emocjonalna ze „ znaczącymi innymi” . dotyczy osobnika ukształtowanego , to przemiana postaw człowieka. [eliminowanie głęboko zinternalizowanych wzorów kultury i wpojenie wzorów przeciwstawnych . proces przemiany człowieka silnie emocjonalny między sobą , resocjalizowana a znaczącym innym. Teraźniejszość wpływa na interakcje przeszłości. ]

Stadia socjalizacji:

-- > Model stadiów Mead

Istotą procesu socjalizacji jest wchodzenie w role, dziecko musi umieć komunikować się ze społeczeństwem - znaki symbole : 3 stadia:

1. Stadium zabawy- dotyczy umiejętności odczytywania zachowań innej osoby . Dziecko potrafi odczytywać gesty i wchodzić w rolę tylko 2 osoby.

2. Stadium gry- jednostka jest w stanie wczuwać się w role większej ilości osób, ale nie uogólnia , nie myśli abstrakcyjnie

3. Wchodzenie w rolę uogólnionego innego- jest w stanie myśleć abstrakcyjnie , ogólnie , rozwiązuje trudne problemy. Wchodzi w rolę osób bezpośrednio obcych jak i nieobecnych . Oceniając zachowania swoje i inne. Jednostka taje się świadomym podmiotem.

-- > Model stadium poznawczego Piageta

1. Etap sensoryczny - od niemowlęctwa do 2 roku. Etap doświadczeń zmysłowych, następnie uczy się manipulować symbolami

2. Faza przed operacyjna - od 2 roku do 7 roku życia dziecko uczy się posługiwać symbolami ale nie umie posługiwać się pojęciami abstrakcyjnymi waga , obojętność itd.

3. Faza operacji konkretnych od 7 do 11 roku życia . dziecko uczy się myślenia logicznego, ciągi przyczynowo - skutkowe, ma trudności z ….

4. Faza operacji formalnych - 12 ( okres dojrzewania) osoba postrzega świat abstrakcyjnie, wyraża się o ogólnospołecznych regułach zna kategorie tyczne

-- > Model Zygmunta Freuda „ model stłumionych potrzeb”

3 elementy jaźni :

1. Popędy ( potrzeby) (Id) często wbrew społeczeństwu

2. Proces gdzie ścierają się potrzeby i normy społeczne ( Ego)

3. Normy kulturowe ( Superego)

Id Ego Superego

Wykład 5 03.11.2011

Funkcja socjalizacji:

• Przekazywanie ( transmisja treści kulturowych ; kultura się rozwija ) jest to proces dynamiczny przy zachowaniu pewnej zmiennej

• Wytwarza się pewien stopień porządku, ładu społecznego

Efekty socjalizacji :

1. Jednostka w pełni przyswaja ( internalizacja) sobie treści kulturowe

2. Ludzie znają treści kulturowe ale nie koniecznie chcą je realizować . Poczucie obowiązku - więc musimy to robić.

3. Treści kulturowe mówią nam co mamy zrobić ale nie koniecznie chcemy to robić. Nie traktujemy tego jako obowiązku tylko społeczeństwo to na nas wymusza. Mamy się zachowywać tak jak inni tego oczkują , bo inaczej możemy być ukarani. Jest to sytuacja względnie trwała . Mogę tego uniknąć jeśli mogę się obronić !

4. Socjalizacja wy ogóle nie osiąga żadnego stosunku , nie ma obowiązku co do treści kulturowych , nie obawia się społeczeństwa , nie przyswoiliśmy żadnych treści

Temat : Teoria działań społecznych .

Zachowanie- jest to zewnętrznie obserwowalny ruch fizyczny przejawiany przez ludzi. Zachowanie z naddatkiem to działanie. Zachowanie wyposażone w sens . Sens zachowaniu nadaje jednostka.

Homans- przedstawiciel behawioryzmu.

Zachowanie to zewnętrznie obserwowalny ruch fizyczny przejawiany przez ludzi.

Postrzeganie zachowania z pewnym naddatkiem czyli : ZACHOWANIE WYPOSAZONE W SENS czyli działanie.

Sens motywacyjny ( intencjonalny) sens jaki jednostka nadaje psychologiczny swojemu zachowaniu.

Sens uznawany / kulturowe

• Rozumienie bezpośrednie - wskaźnik zachowania pozwalający poznać sens zachowania np. kontekst sytuacji

• Rozumienie pośrednie ( interpretacyjne) próbujemy znaleźć sen działania podmiotu wnikając w kulturę. ( jaki sens temu działaniu nadaje moja kultura?)

Czasami pomimo tego zachowania mogą być dla nas nie czytelne.

Działanie- zachowanie z którym związane jest znaczenie motywacyjne i znaczenie kulturowe. Działanie realizowane do innych będziemy nazywać czynnością

Czynności społeczne - działanie skierowane celowo dla innych ludzi. Termin ten wprowadził Florian Znaniecki.

Kategorie czynności społecznych wprowadzonych przez Znanieckiego

Np. czynności społeczne, wychowawcze, informacyjne, zabawowe, edukacyjne, wyrażone w prośbach, nakazach

Adresat czynności społecznych

• Adresat bezpośredni- możemy wskazywać konkretną osobę do której kierowana jest czynność społeczna

• Adresat obecny przestrzennie

• Adresat temporalny - osoba nieobecna w tym samym układzie przestrzennym ale w tym samym czasie np. rozmowa telefoniczna

• Testament - adresat nieobecny w danym czasie i przestrzeni

• Anonimowy adresat - adresaci są nie do końca zidentyfikowani np. pisarz pisze książkę ale nie wie kto ją będzie czytał

Działania społeczne - wprowadził je Max Weber ; jest to takie działanie które bierze pod uwagę rzeczywiste lub spodziewana reakcje partnera i jest nieustannie modyfikowane w zależności od takich reakcji.

Dla dobrego działania społecznego jest wskazanie sobie innego - partnera działań społecznych , Adresata naszych działań społecznych.

Kategorie działań społecznych wg. Webera

1. Działania racjonalne - to działania podejmowane po przemyśleniu , kalkulacji, jak najmniejszym kosztem mamy uzyskać jak największe efekty . Jest to działanie po namyśle . racjonaliści oceniają w sposób indywidualny . jeżeli ja zachowuje się racjonalnie to oczekuje iż mój partner też tak się zachowuje.

2 rodzaje racjonalności :

• Racjonalności instrumentalna - właściwość działań które są efektem kalkulacji kosztów i zysków zmierzających w subiektywnym rozumieniu działającego do uzyskania jak najwięcej , jak najmniejszym kosztem.

W kontakcie kulturowym są obszary gdzie spodziewamy się racjonalności i obszary gdzie się ich nie spodziewamy.

• Racjonalność autoteliczna - to właściwość działań w których jednostka zmierza do celu tak dla niej wartościowego, że nie liczy się z największymi nawet kosztami .

II. działania tradycjonalne ( rutynowe) - są to działania spontaniczne, wykonujemy je dla tego iż wszyscy to robią bądź tak było zawsze. Naśladujemy, powielamy innych członków naszej społeczności . Sposób automatyzmu , mają charakter pewnego rytuału.

Proces odczarowania świata - to zmniejszenie roli działań tradycyjnych i afektywnych ( emocjonalnych) na rzecz działań racjonalnych opartych na kalkulacji.

III. działania afektywne ( emocjonalne) - dajemy wyraz naszym stanom emocjonalnym. Tutaj mamy do czynienia z racjonalnością jak również tradycji. Zachowania emocjonalne nie zawsze muszą być takim.

Cywilizacja gorąca- to społeczność w której reguły kulturowe dopuszczają publiczną ekspresję emocji a nawet jej wymagają

Cywilizacja zimna- to społeczności w której reguły kulturowe wymagają opanowania i powściągliwości w publicznym wyrażaniu uczuć.

Interakcja społeczna- ( pojęcie bliskie pojęciu czynności społecznej i działania społecznego)

• Jest to takie działanie społeczne które wynika z orientowania się na innych ludzi jest odpowiedzią na ich zachowania i działania. Z interakcją mamy do czynienia wtedy gdy oddziałujemy na inną osobę . Uczestników interakcji nazywamy tzw. aktorami społecznymi.

Interakcja ( wąskie pojęcie); to proces wzajemnego oddziaływania co najmniej 2 osobników ludzkich.

Badania interakcji na gruncie socjologii:

1. Postrzeganie interakcji jako wzajemne oddziaływanie racjonalnych podmiotów, które dążą do realizacji własnych interesów. Interakcję postrzegamy jako wymianę i jako grę.

2. Interakcja rozumiana jako komunikacja partnerów , którzy swoim zachowaniem przypisują pewne znacznie. ( postrzeganie nie ludzi lecz relacji pomiędzy nimi)

Interakcja jako wymiana- twórcą tej teorii jest Homans.

Wymiana to dobrowolne transakcje polegające na przekazywaniu różnego rodzaju dóbr między dwoma lub więcej osobnikami z których wszyscy odnoszą korzyść.

Dla Homans'a interakcja = wymiana

Z interakcją mamy do czynienia wówczas kiedy aktywności lub sentyment jednego człowieka zostaje nagrodzony bądź ukarany przez innego człowieka.

Dla interakcji jako wymiany istotny jest dobór osoby- jeżeli ktoś jest nam w stanie jakoś pomóc, nagroda jest wysoka to wychodzimy w interakcję . Ważna jest też częstotliwość nagród.

Interakcja jako gra; jest postrzegana jako gra pomiędzy podejmującymi decyzje racjonalnymi osobnikami w sytuacji gdy stopień zaspokojenia potrzeb którego kol wiek z nich zależy nie tylko od jego sposobu postępowania ale również od sposobu postępowania innych.

• Gra o sumie zerowej- gdy suma dóbr o które toczy się rozgrywka jest z góry określona . Ktoś wygra kosztem pozostałych.

• Gra o sumie zmiennej- pula dóbr zależy od współpracy podejmowanej przez aktorów . Wszyscy razem mogą zyskać lub stracić.

Dylemat społeczny- to taka sytuacja decyzyjna lub konfliktowa w której stojące naprzeciwko siebie strony starają się doprowadzić do optymalnego urzeczywistnienia własnych interesów w rezultacie wychodzą na tym zarówno każda z osobna jak i obie razem gorzej niż gdyby te interesy ze sobą ustaliły np. dylemat państwa.

Zbiorowość społeczna z perspektywy teorii racjonalnego wyboru są postrzegane nie jako proste agregaty pojedynczych aktorów i ich działań ale jako całość o swoistych właściwościach.

Przedmiotem zainteresowań teorii racjonalnego wyboru są związki pomiędzy mikrospołecznym poziomem indywidualnych działań a makrospołecznym poziomem zachowania się systemów.

Interakcja jako komunikowanie ma 3 ujęcia:

1. Interakcja jako komunikacja symboliczna

2. Interakcja jako manipulowanie wrażeniami

3. Interakcja jako ukryte założenia i milcząco przyjmowane procedury

Ad 1. Interakcja jako komunikacja symboliczna ( wg. Meada)

Punktem wyjścia jest postrzeganie człowieka jako istoty umiejącej tworzyć symbole i posługiwać się nimi w celu komunikowania się np. kod symboliczny - język.

W przypadku procesu komunikowania istotne jest ustalenie znaczenia symboli bez tego niemożliwa była by komunikacja.

W toku interakcji ludzie rozszyfrowując znacznie symboli używanych przez drugą stronę odczytują i interpretują wzajemnie swoje zachowania. Ostatecznie na interakcję symboliczną składają się 2 procesy : odczytywanie znaczenia zachowania samemu zamierza się postąpić i jak się chce żeby postąpiła ona.

Ad 2. Interakcja jako manipulowanie wrażeniami .

Goffman jest to twórca kierunku interakcji jako manipulowania wrażeniami. Punktem wyjścia Goffmana było „ rozbieranie” na czynniki pierwsze interakcji.

Metafora teatru- Goffman

Interakcja- jest to występ , mamy scenę gzie się odgrywa jak i kulisy gdzie się to przygotowuje. Jeśli jest scena to musi być i fasada czyli :

- dekoracje

- powierzchowność jednostki

- sposób bycia jednostki

Definicja sytuacji - polega na określeniu przez aktorów orientacji wobec danej sytuacji i dyspozycji do działania w niej.

Istotnym elementem definicji sytuacji jest także zdefiniowanie ról występujących w nich osób.

Konsekwencją definicji sytuacji jest określenie naszego miejsca w niej a co za tym idzie naszego zachowani. Celem wszystkich występków jest zdefiniowanie przez jednostkę samej siebie i dorzucenie tej definicji obserwatorom.

III. Postrzeganie interakcji jako ukryte założenia i milczące procesy interakcji ( Garfinkel)

Społeczności ludzkie są wspólnotami poznawczymi , tworzą system znaczeń , hierarchię wartości członków zbiorowości. Reakcje mają charakter bezrefleksyjny, rutynowy . W procesie socjalizacji kształtujemy umiejętności komunikowania się. Wspólnie przekładamy te same znaczenia n te same symbole0 dzięki wiedzy potocznej nabytej w procesie socjalizacji. Procedury komunikacyjne stosujemy w sposób schematyczny. Badania Garfinkela pokazały że wszystkie zakłócenia procesu interakcji denerwują partnera , wprowadzają niepokój i powodują dezorganizację procesu interakcji.

Wizja społeczeństwa z perspektywy interakcji

Społeczeństwo postrzegane jako agregat interakcji jest czymś zmiennym i dynamicznym .Każdorazowo nasze interakcje się zmieniają. Społeczeństwo postrzegane jako proces wzajemnego oddziaływania - sieć interakcji. Istotnym elementem jest definiowanie sytuacji jest związane z dopasowaniem się aktorów interakcji i negocjowania ich pozycji . Ważny jest cel interakcji. Dynamika może polegać na korekcie wadliwie przyjętych ról lub wzroście jednej a obniżeniu sytuacji drugiej strony, aktywne postrzeganie społeczeństwa jako proces. Swobodę interakcji ograniczają reguły interakcji.

Wykład 6 10.11. 2011

Temat: Struktury społeczne.

Rola społeczne - jest ściśle związana z pozycją społeczną.

Pozycja społeczna - jest to wyróżnienie i nazwane w danej kulturze typowe miejsce w społeczeństwie które może zajmować wiele osób.

Cechą społeczeństwa jest chęć zajmowania jak najwyższych pozycji społecznych. ( hierarchiczność pozycji)

2 kategorie pozycji społecznych:

1. Pozycje przypisane - takie na których zajmowanie człowiek nie ma wpływu są mu nadawane przez społeczeństwo bez jego woli.

2. Pozycje osiągane- efekt działań własnych danej osoby lub pozycje narzucone pod wpływem własnego zachowania np. więzień.

Im bardziej rozwinięte społeczeństwo tym pozycji osiąganych jest więcej kosztem pozycji przypisanych.

Rola społeczne pokazuje czego oczekuje społeczeństwo od osoby posiadającej dana pozycję społeczną . to zbiór wartości , norm , reguł postępowania takiej osoby.

Rola społeczna to zbiór norm i wartości związanych z określoną pozycją poręczną , przypisany dla tej pozycji i wymagany od każdego kto tę pozycję zajmuje ( w ujęciu normatywnym)

Ujęcie realistyczne : jak dana osoba będzie odgrywać swoją rolę rzeczywiście.

Rola społeczna na gruncie socjologii ( Merton i Linton)

Cechy roli teatralnej:

• Została napisana wcześniej zanim aktor ją podejmie

• Jest dla autora elementem zewnętrznym

• Wyznaczona aktorowi precyzyjnie sposób postępowania

• Aktor musi najpierw roli się nauczyć zanim ją odegra

• Ról uczymy się różnie , mamy do czynienia ze specjalizacją ról

• Aktor występuje w otoczeniu innych aktorów bądź widowni i role ich są wzajemnie skoordynowane

• Aktor w ciągu swej kariery życiowej podejmuje różne role

2 ujęcia roli społecznej :

1. Zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją społeczną

2. schemat zachowania związany z daną pozycją społeczną ( scenariusz pozycji społecznej)

Rola składa się z 3 elementów:

• elementy nakazane

• elementy zakazane

• margines swobody

Role społeczne często różnią się marginesem swobody ( większy/ mniejszy)

Wielość ról społecznych : jesteśmy nosicielami wielu ról społecznych związanych z życiem osobistym , zawodowym. Grozi nam konflikt ról gdy nasze role w tym samym czasie wymagają sprzecznych ze sobą zachowań.

Aby uniknąć konfliktu ról społecznych :

• unikamy sytuacji w których nasze role będą sprzeczne

• ucząc się własnej roli uczymy się także roli powiązanych z nimi

• role społeczne będzie różnie postrzegana w zależności od tego kto tą rolę i jak będzie określał

Dwa ujęcia roli społecznej :

1. w ujęciu funkcjonalno- strukturalnym ; postrzeganie społeczeństwa jako czegoś stabilnego, rola jest składnikiem struktury społecznej. Role wprowadzają poczucie ładu i porządku . wiemy czego się spodziewać po osobach pełniących daną rolę społeczną. Społeczeństwo jest tu postrzegane jako układ ról społecznych. Rola jest czymś zewnętrznym w stosunku do osoby ( przedstawiciel Merton) . MERTON wprowadził pojęcie zespołu ról - z jedną pozycją związane jest wiele ról.

2. Ujęcie interakcyjne; rola społeczna to coś co powstaje w procesie interakcji, jedna i ta sama rola jest różnie odgrywana, wielowymiarowość roli społecznych , interesuje nas w tym ujęciu sposób odgrywania ról. Margines swobody - dowolność zachowań partnerów.

Rola społeczna wpływa na osobowość ( -eksperyment Simbardo więźniowie strażnicy)

Kontrola społeczna- wszelkie mechanizmy uruchamiające a niekiedy wymuszające współdziałanie które wymuszają porządek społeczny ( def, szeroka- klasyczna),

Kontrola społeczna tworzy się w oparciu o 2 mechanizmy:

I. proces instytucjonalizacji - czyli tworzenia się instytucji społecznych . kontekst społeczny to wyróżniona dziedzina życia społecznego w której ludzie realizują jakieś ważne w życiu funkcję. Instytucja- zbiór reguł związanych z określonym kontekstem społecznym realizującym podobne społecznie istotne funkcje nazywa się INSTYTUCJA ( rozumienie normatywne)

II. proces socjalizacji- proces przyswajania reguł życia społecznego przez członków zbiorowości . im bardziej ustalony jest proces socjalizacji tym bardziej będziemy przestrzegać reguł życia społecznego.

Elementy / poziomy kontroli społecznej:

• Wewnętrzna kontrola- uruchamiana na poziomie świadomości jednostki

• Kontrola zewnętrzna - gdy nie wystarczają mechanizmy kontroli zewnętrznej . sankcje l kary i nagrody, dzieli się na :

• Kontrola formalna- wynika z aktów prawnych , ustawy , przepisy, regulaminy . zawsze jest kontrolą charakterze zamierzonym . w społecznościach formalnych i nieformalnych.

• Kontrola nieformalna- wszystkie wzory zachowań przekazywane w kontaktach osobistych , kary i nagrody udzielana na zasadzie przyzwyczajeń , efekty naszego funkcjonowania w społecznościach nieformalnych.

• Kontrola zamierzona- dziania podejmowane w celu kontroli zachowań innych ludzi w celu utrzymania ładu społecznego

• Kontrola niezamierzona- kontrola wykonywana mimowolnie przy okazji wykonywania innych ról społecznych.

Kontrola społeczna odpowiada stanowi rozwoju społeczeństwa . małe społeczeństwa - sila kontrola nieformalna ( wszyscy się znają)

Jeżeli zbiorowość jest homogeniczna- wszyscy przestrzegają te same reguły tym łatwiej zaprowadzić porządek.

Konformizm - to dostosowanie własnego zachowania i myślenia do zachowania i myślenia innych członków zbiorowości.

3 powody:

• Zachowanie innych norm pokazuje jak należy poradzić sobie z danym problemem

• Obawiamy się kary

• Chęć akceptacji przez innych

Dewiacja - zachowania niezgodne ze standardami normatywnymi składającymi się na wspólnotowo podzielną formę ładu określane są jako dewiacje.

1. czy dewiację są takie cechy nad którymi jednostka ma kontrolę czy wszystkie cechy odbiegające od norm a nad którymi kontroli nie ma>

2. czy istnieje dewiacja pozytywna czy dewiację są tylko zachowania odbiegające od normy w dół?

3. kto określa co jest normą a co dewiacją?

4. gdzie są granice tolerancji pomiędzy zachowaniami dewiacyjnymi i normalnymi i kto określa te granice tolerancji.

I. ujęcie - perspektywa funkcjonalno- strukturalna ; system norm i wartości danego zachowania jest czymś obiektywnym i jest to element zewnętrzny w stosunku do jednostki. Normy i reguły są stałym elementem w społeczeństwie. Dewiacja jako naruszenie pewnych reguł przez świadome działanie.

II. ujęcie - perspektywa interakcjonizmu ; świat społeczny , reguł i norm nie istnie jako obiektywna rzeczywistość są odtwarzane w procesie naszych interakcji ( dziś są inne jutro inne)

Teorie związane z postrzeganiem dewiacji w perspektywie funkcjonalno- strukturalnej:

1. Dewiacje zawsze są wynikiem rozregulowania systemu społecznego

2. Dewiacje zawsze jest wynikiem transmisji kultury dewiacyjnej

3. Dewiacja jest efektem niesprawności mechanizmów kontroli społecznej

Wykład 7 17. 11. 2011

3 teorie dewiacji w nurcie funkcjonalno- strukturalnym:

1. Dewiacja jako efekt rozregulowania społecznego czyli anomii

2. Dewiacja jako wynik transmisji kultury dewiacyjnej

3. Dewiacja jako wynik niesprawności mechanizmów kontroli społecznej

Ad 1. Dewiacja jako efekt rozregulowania społecznego . Anomia pojęcie to wprowadziła Emil Durkheim . Anomia to zjawisko załamania się ładu społecznego . To określenie stanu społecznego w którym jednostki w którym narzuconych przez społeczeństwo celów czy wartości , które trzeba realizować , nie mają możliwości zrealizować tych celów za pomocą społecznie akceptowanych środków. W sytuacji anomii wzrasta liczba zachowań dewiacyjnych.

Teoria Mertona: w społeczeństwie możemy wyróżnić 4 modele ze względna wartości i cele i ze względu na działania.

Wartości + cele	Zachowania
Konformizm +	Akceptowanie wartości i celów i wzorców zachowań +
Innowacje +	Aprobowanie wartości i celów ale odrzucenie wzorców zachowań podanych przez społeczeństwo -
Relatywizm -	Odrzucamy wartości i cele ale akceptujemy wzory zachowań +
Strona czynna: Bunt odrzucam cele i wartości i zachowania ale wprowadzam nowe -	Odrzucamy wartości i odrzucamy wzory zachowań 2 rodzaje : Strona bierna: wycofanie: nie akceptuje zachowań i wartości ale nic w zamian nie wprowadzam ( ucieczka)

Ad. 2 dewiacja jako wynik transmisji kultury dewiacyjnej

Szerokim społeczeństwie zawsze znajdują się subkultury które są konformistyczne wobec tej mniejszej grupy np. rodziny ale z perspektywy zeszłego społeczeństwa są to zachowania dewiacyjne. ( socjalizacja w subkulturze o charakterze negatywnym jest konformizm wobec tej grupy a dewiacja dla szerszych struktur społecznych).

Ad. 3 dewiacja jako rezultat niesprawności mechanizmów kontroli społecznej.

Teoria zakłada ze człowiek jest egoistą i zrobił by coś za wszelką cenę- takie zachowania hamuje świadomość kontroli społecznej , lęk przed społeczeństwem , które może nas ukarać. Człowiek kalkuluje co się bardziej opłaca czy opłaca mu się zachować dewiacyjnie czy konformistycznie. Im więcej mechanizmów osłabiających kontrolę społeczną tym więcej zachowań dewiacyjnych.

Teoria dewiacji z perspektywy interakcjonizmu ( patrzymy na dewiację poprzez interakcje społeczne):

Dewiacja jest to na co reakcja społeczna jest specyficzna . kryterium jest tu reakcja ludzi:

1. dlaczego pewne zachowania są normalne a inne jako dewiacyjne?

2. dlaczego jedni ludzie są postrzegani jako normalni a inni jako dewianci?

Ad. 1

Teoria wzmacniania ( nagłośnienia) . Kreujemy jakąś dewiację pokazujemy że jest ona szczególnie niebezpieczna społeczeństwu w efekcie pewne organizacje, policja, zyskują pewne korzyści , dodatkowe usprawnienie.

Zmienność w czasie - historycznym. Prawo- wprowadza wraz z ustawami nowe normy i wyznacza co jest dewiacją.

Ad. 2

Każdemu z nas zdarza się zachować w sposób dewiacyjny- jest to dewiacja pierwotna- naruszenie norm brak konsekwencji kary społecznej- nie jesteśmy nazwani jeszcze dewiantami. Kiedy do kogoś przyczepiamy „ Łatkę dewianta” doszukujemy się w każdym jego zachowaniu dewiacji- osoba zostaje naznaczona jako dewiant i społeczeństwo oczekuje od niego zachowań zgodnych z tą „łatką”. Społeczeństwo wypycha tę osobę w rolę dewianta. I osoba ta zaczyna sama o sobie myśleć jako o dewiancie tzw. kariera dewiacyjna , osoba przyjmuje nazwę tożsamości i rola i rola dewianta ( teoria naznaczenia) staje się jego sposobem na życie.

Negatywne role dewiacji:

• Naruszają porządek społeczny

• Osłabiają postawy konformistyczne

• Dewiacje są zawsze kosztowne ( koszty psychiczne , koszty materialne)

Negatywne skutki dewiacji to dysfunkcje które utrudniają funkcjonowanie społeczności.

Pozytywne role dewiacji ( E. Durkheim):

• Dewiacja pozwala wyjaśnić sens norm

• Dewiacja pomaga określić tożsamość grupy i wyznacza jej granice

• Dewiacje są wentylem bezpieczeństwa dla niezadowolenia społecznego

• Dewiacje stanowią źródło zmiany społecznej

Definicja wąska kontroli społecznej

Dewiacja- postrzegana jako patologia społeczna. Kontrola społeczna odnosi się do tych mechanizmów uruchamianych w celu reagowania na mechanizmy dewiacyjne ( w kategoriach kontroli zewnętrznej ). Dzielimy na kontrolę:

*prawną - wykonana za pomocą odpowiedniego aparatu państwowego

*pozaprawną- odbywa się bez pomocy aparatu państwowego ( szersza)- spontaniczna.

Formy i style kontroli społecznej

2 formy kontroli społecznej:

• Kontrola na zasadzie samopomocy - osoba pokrzywdzona sama dochodzi swoich racji ( pokrzywdzony i krzywdzący). Forma starsza.

• Zakłada istnienie 3 stron : pokrzywdzony, krzywdzący i osoba rozstrzygająca spór- rozjemca . Tą formą jest kontrola prawna.

W obecnych czasach na skutek zmniejszania samopomocy zwiększa się kontrola prawna.

Style kontroli są pochodną celu wykonywanej kontroli. Cele:

• Chcemy złapać złoczyńcę

• Zadośćuczynienie ofierze

• Chcemy pogodzić krzywdziciela i ofiarę

• Chcemy zapobiec dalszym tego typu zachowaniom na przyszłość

Cele te przekształcają się na style:

• Penalizacyjny- styl koncentruje się na czynie zwraca uwagę na fakt naruszenia norm.

• Kompensacyjny- kieruje uwagę na czyn i jego konsekwencje.

• Rozjemczy- zwracamy uwagę na relację między stronami sporu.

• Terapeutyczny- zwracamy uwagę na przestępcę.

Temat: Grupy społeczne.

Geneza zainteresowań grupą społeczną na gruncie socjologii.

Społeczeństwo to zbiorowość trwająca przez wiele pokoleń, istniejąca dłużej niż życie jednostki, zespolona wewnątrz , wielorakimi systemami stosunków społecznych. Wyodrębniona od innych zbiorowości przez trwałą przynależność członków. Stanowiąca w mniejszym bądź większym stopniu zbiorowości.

Cechy : posiadanie własnej kultury i rekrutacja członków na zasadzie reprodukcji.

Grupa społeczna- obejmuje wszystkie struktury istniejące wewnątrz społeczeństwa np. naród , kościół, wspólnota etniczna, rodzina.

Trudno zdefiniować grupę społeczną , pojawia się wielość definicji i kategorii.

Wg. Ossowski ( 1905)

Grupa to wszelki zbiór osób, które możemy ujmować za całość ze względu na jakiekolwiek stosunki zachodzące pomiędzy jego członkami.

Termin grupa społeczna w czasach obecnych ulega zawężaniu:

*dzisiaj w grupach społecznych definiujemy w kategoriach mikrospołecznych .

1. Co powoduje że w grupie mówimy jako o czymś nieprzypadkowym ?

2. Jak spostrzegamy tą zbiorowość?

Aby powstała grupa potrzeba trzech osób co najmniej , powstaje wtedy zagęszczenie stosunków społecznych.

Kryteria wyróżniające grupę:

- obiektywne relacje, interakcję pomiędzy członkami grupy

Merton- każda grupa jest zbiorowością, ale nie każda zbiorowość jest grupą społeczną. Kryterium ą tu wzajemne interakcje- jeżeli je możemy zawierać ( interakcje) to jest grupa. Grupa to minimum 3 osoby a maximum to liczba osób mogących wchodzić ze sobą we wzajemne interakcje.

- czynnik subiektywny , świadomość wspólnoty , postrzeganie siebie w kategorii „my” m ten sam stosunek do symboli i wartości

- struktura, hierarchia grupy

Współczesne definicje:

Grupa społeczna- to zbiór jednostek w którym wspólnota pewnych istotnych społecznie cech wyraża się w tożsamości zbiorowej i towarzyszą temu kontakty, interakcje i stosunki społeczne, w jej obrębie częstsze, bardziej intensywne ni ż z osobami z zewnątrz.

Grupa społeczna- to zbiorowość ludzi pomiędzy którymi występuje więź obiektywna , subiektywna i behawioralna.

Na gruncie interakcjonizmu nie można zdefiniować grupy społecznej.

Grupa społeczna jest postrzegana ocenie jako całość emergentna czyli nie da się jej zredukować do prostej sumy członków stanowiących całość tej grupy.

3 struktury wewnątrz grupy :

• Socjometria

• Przywództwa

• Komunikowania

Socjometria - ( badania socjometryczne) zajmuje się wzajemnym oddziaływaniem między ludźmi zachodzącymi w każdej grupie społecznej. Badania socjometryczne pozwalają sporządzić graficzne obrazy relacji interpersonalnych grupy. Są to tzw. socjogramy . Dzięki temu możemy poznać stopień ekspansji , spoistości i zwartości grupy, czyli czy grupa jest spójna czy w jej obrębie występują kliki.

Kliki- to taki zespół członków danej zbiorowości których średnia wzajemna sympatia jest większa niż średnia sympatia do pozostałych członków danej zbiorowości.

Socjometria okazuje układ pozycji w grupie . Struktura socjometryczna jest strukturą wyznaczającą wielkość grupy.

Struktura przywództwa- istniej zespół cech którymi jednostki mogą dysponować i wówczas jednostka może zająć pozycję przywódczą. Samo posiadanie tych cech nie daje pewności , że jednostka będzie przywódcą- konieczne jest też zapotrzebowanie na przywództwo.

Rola przywódcy:

1. rola związana z dbaniem o dobrą atmosferę w grupie, zapobieganie konfliktom

2. diagnozowanie działań grupy zmierzające do realizacji celów które stawia wobec grupy

01.12.2011 Wykład 8

Badanie sprawności kierowania grupą:

Style przywództwa:

1. Autorytarny- silna pozycja ośrodka władzy, silne podporządkowanie grupy

2. Demokratyczny- wyraźnie widoczny ośrodek władzy, ale dzieli się on tą władzę z innymi członkami grupy, konsultacje decyzji z grupą

3. Anarchiczny, liberalny- ośrodek władzy nie jest wyraźnie wyodrębniony , decyzje są podejmowane przez różne ośrodki władzy.

Konsekwencje tych systemów:

1. Autorytarny - silne związanie , uzależnienie członków grupy od przywódcy , pojawienie się agresji w grupie ( skierowana na zewnątrz) rywalizacja o względy przywódcy, Grupa jest bardzo sprawna w realizacji celów. Brak przywódcy powoduje brak aktywności , rozpad grupy.

2. Demokratyczny- ośrodek władzy, jest mniej wyraźnie wskazany. Większa skłonność do współpracy , mniejsza agresja. Poziom satysfakcji z członkostwa w grupie jest największy, W przypadku braku przywódcy grupa dalej działa. Osiąganie celów jest wolniejsze mniej precyzyjne.

3. Anarchiczny, liberalny - nie można wyraźnie wyróżnić ośrodek władzy , zbiór różnych osobowości wewnątrz grupy , dezorientacja, duża aktywność członków grupy, która nie przekłada się efektywność. Największa agresja ze względu na nierealizowanie celów grupy.

Cechy indywidualne członków grupy:

Demokratycznym i Anarchicznym - najwidoczniej dostrzec można osobowości indywidualnych członków grup.

Autorytarny- cechy indywidualne członków się zatracają są niewidoczne.

Struktura komunikacji - bezpośrednie komunikowanie się wyznacza ramy, wielkość grupy.

Silny związek między konikującymi się a strukturą przywództwa ( ośrodek przywództwa jest najlepiej poinformowany)

Modele komunikacji:

*koło - każdy komunikuje się z każdym

*gwiazda- do ośrodka władzy docierają informacje od innych członków grupy i to on decyduje o informacjach zwrotnych. Ośrodek władzy posiada największą wiedzę.

*łańcuch- komunikacja na linii prostej .

Spójność grupy

Wskaźniki :

• Brak podziałów wewnętrznych - im mniej podgrup tym bardziej grupa spójna

• Przejmowanie tych samych norm i wzorów zachowań

• Wspólne działanie im szybsze podejmowanie reakcji i wspólnych działań tym grupa spójniejsza

• Więź grupowa ( społeczna)

Więź społeczna- Szczepański szerokie ujęcie; to wszystko to co spaja zbiorowości ludzkie ( system stosunków społecznych, instytucji , zdolność rozwoju itp.) W ujęciu wąskim S. Ossowski ; więź społeczna to więź psychiczna ( świadomość wspólnych interesów itd.)

3 typy podstaw spójności grupy wg. Mertona :

1. Grupy mogą być kreowane kulturowo- przynależność jest wynikiem internalizacji norm, wartości , wzorów zachowań członków grupy.

2. Grupa kreowana organizacyjnie -taka grupa gzie integracja wynika z realizacji wspólnych celów.

3. Grupa kreowania strukturalnie- przeciwstawienie interesów własnych interesom osób z zewnątrz.

Stopień spójności grupy ( na każdą grupę działają siły dośrodkowe i odśrodkowe).

Co powoduje że łączymy się w grupy ( motywy):

1. wzajemna atrakcyjność członków

2. wzgląd na korzyści i satysfakcję np. prestiż , poczucie akceptacji)

2 kategorie grup:

1. ekspresyjne - motywację do wejścia w grupę jest wzajemna atrakcyjność członków np. grupa koleżeńska

2. instrumentalne motywem przystąpienia do grupy stanowi wzgląd na korzyści i satysfakcję . są powoływane po to aby realizować jakieś cele np. instytucje, przedsiębiorstwa.

Granice między tymi grupami są dość płynne z ekspresyjnych często tworzą się instrumentalne i na odwrót.

Przemiany wewnątrz grupy związane z czasem, czynnik czasu sprawia, że grupa się konsoliduje. Im dłuższy czas tym grupa spójniejsza ,. Grupy tworzą swoje własne rytuały , swój język.

Relacje grupy na jednostkę wiążą się z ważnością grupy dla jednostki i jednostki dla grupy.

EKSKLUZYWNE	INKLUZYWNE
Grupa prowadzi pewną selekcję przynależności m trudno się do niej dostosować , dlatego jednostka bardziej ceni sobie przynależność do niej, dlatego grupa silniej oddziałuje na jednostkę, pojawia się syndrom myślenia grupowego.	Łatwo można się do niej dostać, dlatego mniej cenimy przynależność do niej

Presja grupy na jednostkę zależy od:

• Osobowości jednostki

• Pozycji jednostki w grupie , im mniejsza pozycja jednostki tym wyższa presja

Skutki presji grupy na jednostkę:

• Dezintegracja grupy- pozbawienie jednostki indywidualności , zatracenie się jednostki w grupę ( bezrefleksyjne wykonywanie poleceń)

• Syndrom myślenia grupowego ( gromadomyślenie) ( Jenis) ; wspólna decyzja jest często błędna

1. Iluzja nieomylności- pewność siebie

2. Lekceważenie niepomyślanych informacji

3. Wiara we własną etykę zawodową i nie zauważenie innych aspektów etycznych ( problemów)

4. Lekceważenie nacisku dla wywołania konformizmu

5. Samo cenzurowanie się członków grupy

6. Iluzja jednomyślności

7. Filtrowanie informacji

3 kategorie grup :

1. pierwotne, wtórne

2. własne , obce

3. odniesienia

1. grupa pierwotna ( Celey) 5 głównych cech:

• Względna trwałość

• Bezpośrednie kontakty

• Małą liczebność

• Niewyspecjalizowany charakter kontaktów

• Zażyłość członków grupy

Te grupy mają wpływ na socjalizację pierwotną !

Mamy do czynienia ze stosunkami osobowymi ( liczy się osoba a nie płaszczyzna kontaktów) np. rodzina, grupa sąsiedzka, grupa koleżeńska.

Lider opinii- ktoś to jest dla nas autorytetem , zawsze jest z grupy pierwotnej. Czujemy się członkiem społeczeństwa , rodziny poprzez przynależność do grupy pierwotnej.

Grupa wtórna- to każda grupa która nie jest grupą pierwotną.

2. grupa własna i obca (Sumner) odmienny stosunek w relacji do grupy własnej a do grup obcych. Grupę własną cechuje relacja tolerancja, zrozumienie, ład, porządek , współpraca

Do grupy obcej: niechęć, agresja, wrogość, Ten stosunek jest powszechny , jego przejawem są stereotypy dotyczące grupy własnej i obcej. Nasza grupa wydaje nam się bardziej zindywidualizowana , lepsza.

3. grupy odniesienia - rozumiana w 2 ujęciach

- grupa , która jest dla danej jednostki źródłem norm, wartości , wzorów zachowań i według których jednostka modeluje swoje zachowanie

- grupa która jest dla jednostki tłem oceny swej sytuacji bądź swojego postępowania

Co to jest grupa odniesienia:

- grupa odniesienia pozytywnego

- grupa odniesienia negatywnego

- wielość grup odniesienia

Wybór przez jednostkę grupy odniesienia: grupa odniesienia może być grupą w której uczestniczymy lub do której aspirujemy.

Człowiek marginesu- osoba która już nie należy do swojej grupy nie należy też jeszcze do grupy do której aspiruje.

Temat: Celowe grupy formalne ( organizacja)

Grupa celowa: to grupa która powstaje dla zaspokojenia jakichś potrzeb członków tej grupy bądź realizacji jakiś działań.

Organizacja- trwałe, celowe uporządkowanie działań i zachowań ludzkich dotyczy pewnych określonych sytuacji

Punkt odniesienia:

Podział pracy: rozpisanie ról, podział zadań spontanicznie w grupach pierwotnych, w celowych grupach formalnych ( organizacje) występuje sztywny, celowy podział pracy i obowiązków.

Cechy ogólne organizacji:

• Powołane w sposób formalny za pomocą określonych procedur

• Maja strukturę sformalizowaną , którą można przedstawić za pomocą diagramu

• Występuje przejrzysty i wyraźny podział pracy

• Wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy

• Występuje wymiana personelu która nie powoduje zmian w strukturze organizacji

• Dominują stosunki rzeczowe

Kierunki zainteresowania organizacjami:

• Zainteresowanie się nowoczesnym państwem i organizacjami przez niego utworzonymi

• Teorie zarządzania związane z gospodarką rynkową

Teoria Webera

Idealny typ biurokracji- stwarzał przy analizie legitymacji władzy.

Biurokracja- to władza legalna oparta na normach prawnych i kompetencjach osób sprawujących władzę na mocy tych norm.

Biurokracja w ujęciu socjologicznym to scentralizowany system organizacyjny w którym władza związana jest z zajmowanym w ramach hierarchii urzędem.

Proces racjonalizacji - biurokracja stanowi przejaw nacjonalności.

Biurokracja wg Webera- zinstytucjonalizowana forma racjonalnego działania.

Cechy biurokracji idealne Weber:

1. Wszystkie sposoby postępowania biurokracji są określone przez przepisy i normy prawne

2. Biurokracje zawsze mają charakter hierarchiczny

3. Wszystkie stosunki mają charakter bezosobowy ( liczą się stanowiska)

4. Urzędnicy są profesjonalistami

5. Urzędnicy są pracownikami najemnymi ( nie są właścicielami żadnej części organizacji)

6. Komunikacja u wymiana informacji przybiera postać pisemną drogą służbową

7. Biurokracja gromadzi dokumentację

Wykład 9 15.12.2011

3- teorie ( kierunki zainteresowań celowymi grupami formalnymi):

1. Zarządzanie naukowe

2. Stosunki międzyludzkie

3. Kierunki administracyjne

Kierunek zarządzania naukowego ( Taylor)

• Uważał że trzeba stworzyć 2 kategorię osób w przedsiębiorstwie i osób zarządzających i pracowników

• Proces pracy ( produkcji) trzeba rozłożyć na elementarne procesy, trzeba usprawnić pracę na każdym z tych elementów ( na każdym stanowisku pracy) analizowała wszystkie elementy mające wpływ na produkcję

• Koncepcja człowieka ( Taylor) człowiek ( pracownik) jest jednostką egpostyczną kieruje się tylko chęcią zdobycie jak największego wynagrodzenia - dlatego wykonuje jak najwięcej pracy ( jest to także korzystne dla pracodawcy) . Na każdym stanowisku pracy trzeba zanalizować jak najbardziej dopasowane narzędzia dostarczyć ja pracownikowi i nauczyć ich używać ( ruchy) . Kadra zarządzająca ma usprawnić proces pracy.

Stosunki międzyludzkie ( Mayo)

Zauważył że dla procesu pracy istotna jest praca zespołowa i współpraca w zespole oraz relacje między pracownikami. Pracownik czuje się elementem zespołu i chce uczestniczyć w sukcesie formy dlatego aby zwiększyć wydajność jego pracy trzeba mu pokazać że tworzy efekt końcowy. Istotne jest to czy pracownicy się lubią czy rywalizują - istotna jest atmosfera pracy.

Mayo ( koncepcja człowieka ) jednostka jest otwarta , zorientowana na los innych , pomaga innym bo ma na uwadze efekt końcowy, człowiek kieruje się dobrem grupy w której uczestniczy.

Kierunek administracyjny jest zainteresowany organizacją formy aby funkcjonowała w sposób racjonalny i ekonomiczny ( nie samą produkcją) . Patrzymy na to jakie są optymalne możliwości ukształtowania spółki , formy . Jaki dział powinien być główny w firmie? Kto powinien kierować , jak sprawnie zostaje podejmowany proces decyzyjny? Ten kierunek służy do konfrontacji z typem idealnej biurokracji Werbera.

Patologie Biurokracji ( dysfunkcje) :

1. organizacje biurokratyczne są ściśle regulowane przez przepisy prawne.

2. biurokracje mają trudności z wdrożeniem innowacji.

3. profesjonalizm : 2 kategorie osób:

• Eksperci- posiada wiedzę i umiejętności będzie zatem bardziej kompetentna , elastyczna, lepsze relacje

• Urzędnicy- mają mniejszą wiedzę ale ścisły związek ze stanowiskiem , ściślej trzymają się procedur są bardziej sztywni w relacjach z pracownikami

4. przemieszczenie celów ma 3 zasadnicze postacie:

• Organizacja, która jest powołana do realizacji jakichś celów gubi z oczy ten cel a skupia się na realizacji procedur

• Biurokracja jest zajęta tak sobą że nie ma czasu żeby zająć się otoczeniem zewnętrznym

• Żadna firma nie uzna bezsensu swego istnienia jeśli cel jest już zrealizowany będzie wymyślać cele zastępcze

5. każda z organizacji żyje życiem podwójnym:

- oficjalnym

- nieoficjalnym

Jak socjologia postrzega proces instytucji?

Instytucja totalna ( Goffman) to taka organizacja , która dla pewnej liczby osób staje się miejscem długotrwałego pobytu w izolacji do szerszego społeczeństwa i pełnego podporządkowania się rygorom administracyjnym regulującym ich wszystkie czynności życiowe.

Typy instytucji totalnych Goffman:

1. Powołane do opieki nad osobami niedołężnymi i nieszkodliwymi ( domy starości)

2. Instytucje powołane do opieki nad niezdolnymi do samodzielnego życia i osobami niebezpiecznymi ( oddziały psychiatryczne , szpitale zakaźne)

3. Instytucje zajmujące się ochroną społeczeństwa przed szkodzeniem mu w sposób świadomy ( więzienia)

4. Instytucje powołane do określonych zadań technicznych mające charakter instrumentalny ( obozy pracy)

5. Instytucje przeznaczone dla osób które w sposób dobro walony wycofywały się z aktywnego życia oraz konferencji religijnej ( klasztory)

Cechy charakterystyczne instytucji totalnej:

• Wszystkie fazy życia toczą się w jednym miejscu i podlegają jednej władzy

• Wyraźny podziała na personel i podwładnych i zwiana z tym hierarchiczność

• Dehumanizacja liczą się bardziej stosunki rzeczowe niż osobowe

• Ścisły plan dnia ( nadzór podwładnych)

• Stosowanie systemu kar i nagród za przestrzeganie bądź nieprzestrzeganie regulaminu

• Brak kontaktów z otoczeniem zewnętrznym jeśli są konieczne to są kontrolowane

• Manipulacja związana z bezpośrednim wpływem na podwładnych

• Różne sposoby rekrutacji do instytucji ( na zasadzie przymusu lub dobrowolności)

Goffman pokazywał że te instytucje nie są całkowicie odrębne , odcięta od środowiska zewnętrznego bo przyjmuje pojęcia z zewnątrz.

Poziomy organizacji analizy ( na gruncie socjologii)

• Poziom mikrospołeczny

• Mezospołeczny

• Markospołęczny ( z punktu widzenia całego społeczeństwa)

Mikrospołeczny : pokazuje jakie są relacje między jednostką a organizacją i miejsce jednostki w organizacji.

Mezospołęczny- to poziom poszczególnych instytucji ( przedsiębiorstw , korporacji) w społeczeństwie

Makrospołęczny- funkcjonowanie organizacji w ramach całego społeczeństwa . to system powiązań między organizacjami formalnymi . widzimy związek między organizacjami i demokracją.

T: Podział społeczny , różnorodność.

Klasyfikacja różnic między nami:

1. Różnice o charakterze biologicznym ( wzrost, wiek, kolor skóry)

2. Różnice o charakterze społecznym ( np. wykształcenie, bogactwo, zawód)

Socjologów interesują różnice biologiczne które wpływają na funkcjonowanie społeczne ( wiek, płeć ) oraz społeczne.

Wszystkie różnice przekładają się w hierarchii nierówności, ruchliwość społeczna. Społeczeństwa miały być merytokratyczne -miały posiadać indywidualne cechy.

Kapitał społeczny- sieć powiązań , kontakty nasze, naszych bliskich.

Nierówność społeczna analizowana na poziomie makrospołecznym .

SPOŁECZEŃSTWO MERYTOKRATYCZNE- tzn miało posiadać indywidualne cechy.

Podejście strukturalne- ( wydzielamy ze społeczeństwa klasy, warstwy) patrzymy na społeczeństwo jako na ponad jednostkową całość powiązanych ze sobą strukturalnie części.

Podejście gradacyjne- społeczeństwo rozumiemy jako zbiór różnorodnych jednostek , które mogą być zaliczone do kategorii tworzące stopnie jakiejś skali odnoszącej się do jakiejś cechy np. bogactwa, urody.

2 pojęcia najczęstsze na gruncie zróżnicowania społecznego:

*klasa *warstwa

Ujęcia zróżnicowania społecznego: w jej kategoriach empirycznych jest definiowanie jako nierówności szans życiowych to nierówności szans korzystania z utworzonych społecznie dóbr kulturalnych i ekonomicznych normalnie występujących w społeczeństwie.

Nierówność jest badana na 2 sposoby :

• Jako podział dóbr pomiędzy kategoriami społecznymi

• Analiza danych jednostek do grup lub kategorii społecznych nierówności oddzielonych dobrami

Teorie dotyczące podziałów społecznych / nierówności:

- podział na klasy w ujęciu Karola Marksa:

• Tym co nas różni to podejście do produkcji

• Stosunek do środków produkcji

• Wyróżnił 2 klasy : robotniczą i kapitalistyczną

• Uważał że miedzy tymi klasami istniej konflikt

3 płaszczyzny konfliktu:

1. Płaszczyzna ekonomiczny

2. Płaszczyzna polityczna - sprawowanie władzy

3. Poziom walki ideologicznej

Konflikt ten istnieje w społeczeństwie w sposób naturalny:

• Sposób pojmowania klas jako kategorii grup społecznych

• Uważał że klasy mają charakter subiektywny a jest nią świadomość klasowa

• Źródło konfliktu między klasami to sprzeczność interesów ekonomicznych

• Mówił że konflikt jest przyczyną rozwoju społecznego

22.12.2011 Wykład 10

Nierówność społeczna jest badana na 2 sposoby:

1. Jako podział dóbr miedzy kategoriami społecznymi.

2. analiza dostępu jednostki do grup lub kategorii społecznych nierówno obdzielonych dobrami.

Teorie związane z zróżnicowaniem społecznym:

1. podział na klasy w ujęciu Marksa

Marks uważał że to co nas różni to podejście do środków produkcji , ekonomi. Stosunek ten może być dwojaki: jak się je ma to jest się kapitalistą , gdy się ich nie ma jest się predentariuszem ( robotnikiem) . Marks uważał że ten stosunek przekłada się na wszystkie elementy życia społecznego . Marks uważał że między tymi klasami istnieje ciągły konflikt w 3 płaszczyznach :

• Płaszczyzna polityczna

• Płaszczyzna walki ideologicznej

• Płaszczyzna ekonomiczna

Jest to naturalne.

Klasy są kategoriami grup społecznych - ich cechą jest poczucie tożsamości czyli świadomość klasowa.

Źródło konfliktu między klasami to sprzeczność interesów ekonomicznych ale może też powstawać w tej samej klasie.

Teoria M. Marksa ( w ramach klasy mówił o warstwach jako o elementach klasy) . Uważał że model dwubiegunowy ( kapitalista, robotnik) nie jest kompletny , pojawiają się modele pośrednie. Nie da się powiedzieć że to co nas różnicuje to tylko warunki ekonomiczne.

3 płaszczyzny podziałów społecznych ( Weber)

1. Ekonomiczna- dzielimy się na klasy

2. Godności/ prestiżu - dzielimy się na stany

3. Polityczna- dzielimy się na partie

Ad 1. Płaszczyzna ekonomiczna ……………………..

Ad 2. Podział w płaszczyźnie prestiżu , godności

Stany się od siebie odgradzają. Podczas kryzysu , rewolucji społecznej gdy sytuacja jest niespokojna , dynamiczna ludzie żyją w miarę jednolitej grupie. Stany przejawiają się w zawodach ( zawody zamknięte)

Ad 3. Podział w płaszczyźnie politycznej .

Weber twierdził że dzielimy się na partie struktury społeczne o charakterze stowarzyszeń, które mają wpływ na władzę ze swoich stron.

Każda z 3 płaszczyzn jest podziałami rozłącznymi . Możemy je porównywać w różny sposób : *partie *klasy *stany

Teorie stratyfikacji ( uwarstwienia )

Stratyfikacja- to pojęcie, które jest używane do opisu społeczeństw w którym istnieje nierówny podział władzy , prestiż czy też innych pożądanych dóbr. Oznacza hierarchiczny układ poziomów położenia społecznego, które różni udział w podziale tych dóbr. To rozmieszczenie poszczególnych jednostek na skali natężenia pewnej cechy. Nie widzimy całego społeczeństwa a pojedyncze jednostki.

Badania Werner'a :

*mierzył dochód i podział ludzi na 3 klasy wyższą , średnią i niższą .

W ramach tej samej klasy ludzie są różnie szanowani . Dlatego podzielił te 3 klasy na jeszcze dwie kategorie . Nie tylko dochód ale prestiż wyznacza klasy.

Klas wyróżnił 6 :

• Wyższa - wyższa

• Wyższa- niższa

• Średnia- wyższa

• Średnia- niższa

• Niższa- wyższa

• Niższa- niższa

Bardziej szanowane są osoby które mieszkają dłużej niż osoby które dopiero się przeprowadziły.

Werner rozumiał że klasa to dwie lub więcej grup ludzi którzy sami sądzą że są rzeczywiście zgodnie umiejscowieni przez wszystkich członków tej zbiorowości na społecznie wyższych i niższych pozycjach.

Badania Davisa i Moora:

Stworzyli funkcjonalną teorię stratyfikacji . Zajmowali się tym jaką rolę pełni stratyfikacja w funkcjonowaniu społeczeństwa. Według nich gdyby ludzie byli traktowani równo nie podejmowali by aktywności , wysiłku, wyrzeczeń , wkładu dlatego stratyfikacja jest konieczna. Zakłada że wszyscy startujemy z tych samych pozycji.

Zastrzeżenia ;

• Definiowanie zróżnicowania ( żeby zawężać to szerokie pojęcie tą stratyfikację rozumieć jako układ utrwalonych warstw do których przynależność jest w znacznej mierze określona przez międzypokoleniowe przekazywanie pozycji lub co najmniej przez szansę osiągnięcia pozycji.

• Krytyka mierzenia muszą być mierzalne : dochody, wykształcenie, zawód

Stratyfikacja w perspektywie empirycznej: to takie podziały społeczne w których pozycje ludzi może być podejmowana jako wyższa bądź niższa ze względu na którąś z cech mierzalnych np. dochód , wykształcenie.

Stratyfikacja w perspektywie ogólnej:

- pewien obszar problemowy obejmujący podziały , nierówności.

Klasa

*ujęcie Webera ( cechy : podział społeczny)

*ujęcie Webera ( w płaszczyźnie ekonomicznej)

*ujęcie Wernera ( poziom podziału społecznego hierarchicznego)

*perspektywa strukturalna ( wydzielamy klasy społeczne w oparciu o posiadanie pewnej cechy : posiada nie posiada cechę, tworzymy skalę nominalną)

*perspektywa stratyfikacyjna ( kryterium ekonomiczne)

Warstwa

*koncepcja Marksa ( w ramach klasy występują nierówności , podziały są to warstwy, warstwa w ujęciu strukturalnym

*ujęcie stratyfikacyjne

*ujęcie empiryczne - natężenie cechy mierzalnej

*ujęcie ogólne

Podziały w społeczeństwie:

• Podział ze względu na płeć

• Podział na zawody

Zawód definiujemy w oparciu o 4 cechy:

• Czynności wykonywania w sposób trwały

• Wymaga przygotowań i umiejętności

• Świadczenia na rzecz innych osób

• Przynoszące dochody będące podstawą utrzymania

Klasyfikacja zawodowa:

1. społeczna klasyfikacja zawodu 1978- pierwsza w Polsce . Było 3 zawody podzielonych na 12 kategorii:

• Rodzaj wykonywanej czynność

• Podział pracy na fizyczną i umysłową

• Rodzaj kwalifikacji

• Funkcja organizacji pracy ( stanowiska)

• Stosunek do środków produkcji

2. Polska socjologiczna klasyfikacja zawodów ( lata 90-te ). Ma 14 kategorii zawodowych związane z biznesem , ekonomią.

3. Międzynarodowa klasyfikacja zawodów 1900- 88 , liczy 10 kategorii.

Klasyfikację pozwalają wyróżnić skale zawodów:

• Skala wedle złożoności pracy

• Skala według prestiżu zakładu

• Skala według pozycji społeczno- ekonomicznej ( kryterium dochodów)

Związek między zawodem a klasom społeczno- ekonomiczną wyznacza dochód:

• Kobiety na tych samych stanowiskach zarabiają mniej

• W firmie państwowej zarabiamy mniej a w biurze więcej

• W dużej firmie zarabiamy więcej w małej firmie na tym samym zawodzie zarabiamy mniej

Prestiż zawodu- pewne cechy przypisane do zawodu.

Klasyfikacja pokazuje nam też typ społeczeństwa i możliwości funkcjonowania społeczeństwa. Możemy zaobserwować zmiany na rynku pracy. Zmiany:

• Zwiększa się zapotrzebowanie na zawody specjalistyczne

• Zmiany w narzędziach pracy ( komputeryzacja)

• Oddziela się własność od zarządzania

• Zróżnicowaniu ulegają kategorie zawodowe

• Przekształcenia rynku nastawione na rozbudzenie konsumpcji

• Konieczność przebranżowania , elastyczność

• Zmiany na rynku

Różnice związane z płcią są bardziej podkreślone w społeczeństwach tradycyjnych :

3 powody - rola kobiet wzrosła:

• Nowy typ społeczeństwa liczą się pozycje osiągane a nie przypisane

• Kobiety uzyskały prawa wyborcze dlatego się liczą, warto zabiegać o elektorat

• Ideologie praw człowieka mówiące o równości praw obu płci

Różnice ze względu na płeć widzimy:

*w sferze pracy ( zawody dla kobiet- lżejsze fizycznie, wykonywane w domu):

• Różnice w wynagrodzeniu

• Częściej kobiety są zatrudnione w niepełnym wymiarze pracy

• Pracują na niższych stanowiskach

• Częściej zwolnione z pracy ( mają inną płaszczyznę realizacji dom , rodzina)

• Kobiety są postrzegane jako bardziej wykorzystywane mniej mobilnie na rynku pracy

05.01.2012 Wykład 11

Pierwsza płaszczyzna : nierówności : Praca

Tożsamość kobiet wyznaczana jest między innymi dziećmi, rodziną. Mężczyzn- pracą. Realnie kobiety identyfikuje się z dziećmi a mężczyzn z żoną.

Druga płaszczyzna nierówności kobiet i mężczyzn : Polityka

Kobiety są mniej postrzegane jak mniej walczące, mniej wartościowe.

Trzecia płaszczyzna : Obyczajowa

Ubiór, dowcipy, cechy ( różnice ) (zachowałeś się jak kobieta, wartościowość pracy , dziedziczenie postaw ( inaczej wychowujemy chłopców a inaczej dziewczynki)

RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA

2 konteksty:

• W wymiarze grupowym- przemieszanie się pomiędzy poziomami całych kategorii społecznych ( warstw, klas) . Wiąże się z zniekształceniem struktury społecznej ( przemodelowaniem) .

• W wymiarze jednostkowym - pozostałe bez zmian dla struktury społecznej. Są to jednostkowe awanse.

Ruchliwość społeczna- zmiana miejsca jednostki lub grupy w systemie społecznego zróżnicowania rozpatrywanego najczęściej jako hierarchiczny układ pozycji lub wartości.

W przypadku ruchliwości grup społecznych widzimy ruch wertykalny ( przemiesza się w górę czy w dół w hierarchii społecznej). Za każdym razem powoduje to przebudowę całej struktury społecznej.

W przypadku ruchliwości jednostek obserwacja ruch dwojaki albo wertykalny w górę lub w dół lub w poziomie ( np. zawodowo np. pracować w sklepie a potem jako listonosz) Płaszczyzna horyzontalna.

Ruchliwość wertykalna wewnątrzpokoleniowa i międzypokoleniowa analiza jednostki w jakimś jednym momencie :

• Analiza ruchliwości pomiędzy kategoriami osobowymi , badamy punkt wyjścia jednostki np. kiedy rozpoczęła pracę a potem analiza czy wyszła w górę czy się zdegradowała

• Międzypokoleniowy polega na analizie pozycji jednostki w stosunku n. do jej ojca ( czy jest wyżej czy niżej)

Jakie czynniki decydują o ruchliwości:

• Osobiste- cechu jednostki

• Możliwości jakie stwarza społeczeństwo czy jest otwarte i w jakim stopniu. Umożliwiają one awans społeczny

• Zmiany w zakresie runku pracy, przekształceń - podaż usługi, nadpodaż kategorii zawodowych

Ruchliwość strukturalna ruch będąca wykonywania zmiany społeczno- zawodowego składu kolejnych pokoleń ( z pokolenia na pokolenie mamy przesunięcie pewnych kategorii zawodowych np. degradacja rolnika).

Ruchliwości cyrkulacyjna ( wymienna) cała pozostała ruchliwość , która nie jest ruchliwością strukturalną.

Natężenie ruchliwości społecznej - sumaryczny wskaźnik dystansu i barier społecznych oraz odtwarzania się struktury społecznej i stopnia otwartości danego społeczeństwa.

Ruchy społeczne - czynnik aktywnej jednostki : o zbiorowe dążenie ludzi do realizacji wspólnego celu ( Szczepański)

1. Podział:

1. Ruchy rewolucyjne- nastawienie na gwałtowną zmianę

2. Ruchy reformatorskie- zmiana sukcesywna, wolna

3. Ruchy ekspresywne - nie mają na celu zmiany struktury społecznej ale nastawione na wyrażenie konkretnych postaw

2. Typologia w odniesieniu do zmiany społecznej :

1. Ruch społeczny może przyczynić się do zmiany społecznej lub może być przez nią wywołany

2. Ruch społeczny może zmierzać do wprowadzenia zmian lub do ich zahamowania

3. Ruch społeczny może orientować się na przyszłość lub na przeszłość

4. Ruch społeczny może być ukierunkowany na zmianę zewnętrznej rzeczywistości albo na zmianę człowieka

5. Ruch może być nastawiony na zmianę całościową lub częściową

6. Ruch społeczny może być rewolucyjny lub reformatorski

Dlaczego ruchy społeczne powodują wzrost ruchów , są tak ważne ? znaczenie

• Urbanizacja

• Wzrost środków masowej komunikacji

• Wzrost wykształcenia

• Postępująca demokracja

• Indywidualizm

Ruchy społeczne

1. STARE- ( klasyczne) które dominowały w czasach społeczeństwa przemysłowego. Mają przeważnie podłoże ekonomiczno- polityczne tu najistotniejszym jest czynnik materialny i skupiają ludzi o mniej więcej tym samym położeniu ekonomicznym, statusie społecznym. Mają sformalizowaną , ustaloną, scentralizowaną formę organizacyjną ( np. związki zawodowe).

2. NOWE- cecha społeczna, które wychodzą ze społeczeństwa przemysłowego do postindustrialnego , ponowoczesnego. Cechą ruchów nowego typu to położenie kulturowe , uczestników nie wiąże status ekonomiczny ale przywiązanie do podstawowych wartości, problemów społecznych ,mają mniej sformalizowaną strukturę ( proste związki) np. poruszające procesem ekologii

Rewolucja- maksymalny przejaw podmiotowości społecznej, samo kreacji społeczeństwa. Społeczeństwo bierze sprawy w swoje ręce.

Cechy:

• Rewolucje zawsze przynoszą zmiany o najszerszym zakresie i obejmują wszystkie dziedziny życia społecznego

• W każdej z tych dziedzin przynoszą zmiany radykalne, fundamentalne

• Zmiany zachodzą w krótkim odcinku czasu, są wybitne

• Wiążą się z dużymi pokładami aktywności społecznej , na skalę masową

• Zmiany te są szczególnie widoczne i odczuwalne

Przyczyny rewolucji:

• Zagęszczenie skupisk ludzi - proces urbanizacji i indystrukcjii

• Pojawienie się wyraźnych dysproporcji

• Rosnący poziom edukacji i zwiększające się możliwości percepcji spraw społecznych

• Postępująca demokratyzacja

• Akcentowanie racjonalizmu

Rewolucja pozytywne/ negatywne :

1. tradycja historiograficzna

2. tradycja socjologiczna

Ad 1. Postrzega rewolucje jako coś zewnętrznego , fenomen. Jako gwałtowne zaburzenie pewnej logiki dziejowej, sensu dziejów - radykalne zerwanie ciągłości dziejowej, co wyraża się w całościowej i jakościowej zmianie systemu ekonomicznego, politycznego , hierarchii nierówności społecznej, systemu wartości , zasad prawnych , moralnych , charakter życia codziennego.

Ad.2 postrzeganie rzeczywistości jako całości i radykalne samokształcenie się społeczności : ekonomicznej, politycznej, życia codziennego w wyniku oddolnej masowej mobilizacji ruchów społecznych.

Definicje rewolucji ukazujące cechy rewolucji:

• Rewolucja to szybka, fundamentalna, gwałtowana zmiana obejmująca dominujące wartości i mity społeczne , instytucje polityczne, struktura społeczna , formy przywództwa i działania rządowe

• Rewolucja to szybkie przekształcenie podstawowych struktur państwowych i klasowych , którym towarzyszą i które są w części spowodowane przez oddolne klasowo motywacyjne bunty

Przebieg rewolucji : etapy:

1. Sytuacja przedrewolucyjna nasila się niezadowolenie społeczne , podnosi się świadomość rewolucyjna, otwarcie struktury mas politycznych

2. Etap ulicy - masowe manifestacje , starcia

3. Demobilizacja masowa- rozmowy z liderami opozycji

4. Władze posiadają umiarkowani

5. Władze posiadają radykałowie

Konsensus negocjacji- wspólna wizja wroga jakość poglądów, co do tego co chcemy zwalczyć.

Konsensus pozytywny- jasna i podzielona przez uczestników wizja rzeczywistości porewolucyjnego - trudno osiągnąć.

4. podział uczestników rewolucji:

*radykałowie

* ulicy

*konserwatyści

5. umiarkowane centrum

Elementy wpływające na powstanie rewolucji:

1. model konstruktywistyczny - rewolucja jest zawsze efektem czyjejś celowej działalności

2. model strukturalistyczny - są efektem pojawienia się pewnych społecznych walorów , które otwierają możliwości pojawienia się tego zjawiska , okoliczności .

Ad 1. Dwie odmiany :

• Model wulkaniczny - wybuch wówczas gdy mamy kumulacje niezadowolenia społecznego

• Model konspiracyjny- aby zrobić rewolucje musimy mieć środki : broń, kontakty itp. Jest wiec efektem aktywności konspiracyjnej dbającej o wszelkie potrzebne środki

Ad.2 dwie odmiany:

• Model kipiącego garnka - póki terror jest silny to nie będzie rewolucji ale gdy zaczynają się dyskusje to od razu się pojawiają

• Model arsenału- aby przeprowadzić rewolucje to musimy mieć zdolność organizacyjne nas , nakłada dopiero gdy jesteśmy gotowi to można rewolucje wywołać

Teorie rewolucji :

1. teorie behawioralne- zachowania ludzi w trakcie rewolucji( nieludzkość ludzi).

2. teorie psychologiczne- związane z deprywacją

3. teoria strukturalna- zjawisko podziału społecznego, rywalizacja

4. teorie polityczne- organizacje państwowe, zmiana struktury w państwie

19.01.2012 Wykład 12

T: Zmiany społeczne.

Zmiana społeczna

Comt- działy socjologii:

• Statystyka- opis społeczeństwa

• Dynamika- szukanie praw, które powodują że społeczeństwo się przekształca ( prognoza). Elementy zainteresowania : pokazywanie istniejących form społeczeństwa, czynniki które warunkują zmiany społeczne

Zmiana społeczna- to każde przeobrażenie które jest postrzegane jako znaczące dla życia społecznego. To pewna różnice między stanem systemu społecznego w danej chwili a jego stanem po upływie określonego czasu.

2 kierunki zmiany:

-jako rozwój

- jako regres ( cofnięcie)

Rozwój - zmiany w społeczeństwie prowadzące do wzbogacenia.

Regres- zanik elementów.

Teorie dotyczące zimny społecznej:

*Teorie Marksa * Teorie funkcjonalne

Rozwój społeczny- to zimna społeczna prowadząca do wzbogacenia i zróżnicowania elementów składowych systemu społecznego.

Czynniki , które wywołują zmiany społeczne :

- wg J. Szczepańskiego:

• Zmiany w środowisku przyrodniczym

• Innowacje naukowe i techniczne ( wynalazek)

• Przenikanie kultur

• Ruchy społeczne

• Prawo

- wg Turnera:

• Technologiczną

• Poglądy ( przekonania wartościujące)

• Zmiana symboli kulturowych

• Zmiany struktury społecznej spowodowane nie równościami społecznymi

• Subkultury młodzieżowe

• Zmiany struktur instytucjonalnych

• Zmiany zachodzące w populacjach ludzkich

Teorie społeczne dotyczące zmian społecznych:

• Marksizm- koncepcja makrospołeczna, scientestyczna, holistyczna, Elementy które dostrzegamy w społeczeństwie kapitalistycznym możemy dostrzec w każdym społeczeństwie . Formacja społeczeństwa:

- formacja wspólnoty pierwotnej

- formacja azjatycka, antyczna

- formacja feudalna

- formacja burżuazyjna ( kapitalistyczna)

- formacja komunistyczna

O istocie formacji decydują stosunki w sferze produkcji uwarunkowanej przez:

- środki produkcji + stosunki produkcji ( wytwórcze) = Baza

BAZA- element podstawowy, powoduje tworzenie struktury nadbudowy ( nadbudowa- wszystko co ma charakter kulturowy). Warunki rozwoju społecznego wg. Marksa są zależne od stosunków zachodzących w bazie. Charakterystyczny jest konflikt , który jest motorem konfliktu. Konflikt jest naturalny. Koncepcja Marksa ma charakter przyszłościowy.

2. Koncepcja ewolucjonizmu ( powiązana z funkcjonalizmem) - Spencer perspektywa makrospołeczna , scientestyczna, holistyczna, Rozwojem społecznym rządzą prawa społeczne mocno zdeterminowane jak w świecie przyrody. 2 prawa rządzące w świecie społecznym i przyrody: *materii *rozproszenie ruchu

Teoria Spencera odnosiła się do przeszłości.

- rewolucja konkretna- ewolucja kultury danej struktury społecznej w danym czasie

- rewolucja ogólna- poziom ogólny

4 typy społeczne:

• Społeczeństwo zbieracko- myśliwskie ; nie weszło na teren uprawy rolnej

• Społeczeństwo rolnicze - kopieniackie ; prymitywne narzędzia

• Społeczeństwo rozwinięte rolnicze

• Społeczeństwo przemysłowe

Typy społeczeństwa:

1. Społeczeństwo tradycyjne poprzedza społeczeństwo przemysłowe

2. Społeczeństwo przemysłowe

3. Społeczeństwo postindustrialne

Społeczeństwo tradycyjne- oparte na strukturze agrarnej, głównie wieś , największy udział w tej strukturze ma rolnictwo , sfera usług jest najmniej rozwinięta , struktura oparta na samowystarczalnych domostwach , niska wymiana towarowa, niskie znacznie pieniądza. Człowiek jest nieistotny liczy się wspólnota. Mniejsza ruchliwość społeczna, konserwatywność, niższy poziom edukacji i mniejsza presja na wykształcenie . orientacja przeszłościowa. Silne relacje między wspólnotami.

Społeczeństwo przemysłowe- wzrastający segment przemysłu . podział na sferę publiczną 9 praca) i sferę prywatna ( dom) . wzrasta rola pieniądza . masowość produkcji , duże zakłady produkcyjne . urbanizacja miast , powstają grupy celowe, formalne. Indywidualizacja ludzi , zwiększenie kontroli , zrywają się tradycyjne więzi. Państwo porządkuje życie społeczne , nakładanie podatków . wiedza i edukacja staje się upowszechniona. Rozwija się kultura symboliczna, masowa.

Społeczeństwo postindustrialne- firmy , fabryki małe , liczy się wiedza, przepływ informacji -> społeczeństwo informacyjne , praca jest przywilejem. Sur urbanizacja . nie majątek jest ważny ale umiejętności jego wykorzystania - pomnożenia. Globalizacja: - wymiar ekonomiczny , firma kieruje się ekonomią - gdzie opłaca im się działać. Glokalizacja - wyodrębnienie tego co nas wyróżnia , wartości regionalne.

Teoria modernizacji - mówimy o pierwszym świecie - kraje kapitalistyczne , drugi świat- kraje socjalistyczne ( wokół Rosji) - były wysoko uprzemysłowione . Trzeci świat - państwa biedne , nierozwinięte. Trzeba te państwa zmodernizować , pobudzić rozwój przez rozwój przemysłu.

Teoria konwersacji - przeciwstawne kierunki rozwoju w gruncie rzeczy będą się przeciągać , upodabniać . socjalizm będzie się upodabniać do kapitalizmu. Kapitalizm jest modelowy.

Teoria zależności systemy światowego wyrosła na gruncie modernizacji . Bogactwo jednych społeczeństw jest fundowane przez ubożenie innych społeczeństw, kraje bogate narzucają biedniejszym rodzaj jego funkcjonowania. Biedne kraje są uzależnione od bogatych .

• Centrum - bogate kraje samowystarczalne, stabilne, demokracja

• Peryferie - kraje biedne mogą mieć surowce ale nie czerpią z nich dochodów uzależnione od bogatych, niestabilne

• Półperyferyjne- kraje stabilne w mimo wszystko rynek podatny na wahania , niesamodzielność funkcjonowania
  

Rewolucja francuska miała miejsce w 1784 r. , emancypacja ludu ale też przemoc i ludobójstwo. Przyniosła wielkie zniszczenia , pokazała że można w sposób gwałtowny wywołać reakcje społeczne, przyniosła odwrotny skutek od zamierzonego.

Związana ze zmianą organizacji pracy, produkcji- powstają fabryki , rozdział na sferę publiczną i prywatną , zapotrzebowanie na duże grupy ludzi:

• Industrializacja- uprzemysłowienie

• Urbanizacja- rozwój miast

Powstało społeczeństwo przemysłowe, pojawiło się zapotrzebowanie na wiedzę o społeczeństwie.

Jest młodsza, świat zjawisk społecznych nie jest obiektywny .

- odrębnym w stosunku do badacza nie jest czymś gotowym , cały czas się tworzy . Duże znaczenie ma stan emocjonalny . nie da się odkryć praw zjawisk społecznych ( przeciwieństwo socjologii scientestycznej).

Jest starsza , to ta część teorii nawiązująca do nauk przyrodniczych np. zjawiska społeczne są obiektywne w stosunku do badacza .

• Faktami społecznym rządzą pewne prawa , trzeba je odkryć i opisać

• Chęć sprawdzenie wszystkiego ( wszystkich praw, teorii)

• Obiektywizm badacza - badacz ma pozbyć się emocji

Zachowanie

Działanie

Czynności społeczne

Działanie społeczne

---