1. Geneza polityki społecznej i jej przedstawiciele na świecie i w Polsce
Za prekursorów uznawani są dwaj socjaliści utopijni Anglik R. Owen i Ch. Fourier. Utopia ich polegała na forsowaniu tzw. zasady i Termin ten upowszechnił się pod koniec XIX w. w związku z pojawieniem się kwestii robotniczej „ a więc konfliktu między pracą a kapitałem. Był to okres wyzysku ekonomicznego człowieka, który łączył się z jego degradacją czego wyrazem były choroby, epidemie, ubóstwo. Kapitalizmowi towarzyszyła nierówność uderzająca w godność człowieka. Wszystkie patologie wywołały protesty poszkodowanych co doprowadziło do reakcji władz państwowych. Chodziło o zapewnienie spokoju społecznego a także zdobycie głosów wyborców w związku z demokratyzacja życia publicznego. Działania zmierzające do poprawy sytuacji podjęto najwcześniej w Niemczech z inicjatywy kanclerza Bismarcka uchwalono liczne ustawy socjalne, ustawy ustanawiające ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe i świadczenia emerytalne. Unormowano czas pracy i warunki. Działania te zapoczątkowały na świecie systemową politykę społeczną wobec ludzi charakteryzujących się słaba pozycją ekonomiczną. Działania te początkowo nazywano polityką socjalną ale w miarę poszerzania i rozwoju przyjęła ona nazwę polityki społecznej. Pojęcie to wprowadził do literatury Walter Diehi. W Polsce za głównego prekursora polityki społecznej uważa się S. Staszica i F. Skarbka. Pierwszy z nich był głównym organizatorem działań społeczno gospodarczych po rozbiorach. Był prekursorem spółdzielczości wiej skiej i założył Hrubieszowskie stowarzyszenie rolnicze., zniósł pańszczyznę, wybudował domy chorych i sierot zakładał szkoły. Drugi przedstawiciel to profesor Uniwersytetu warszawskiego. Zajmował się on głównie wyjaśnieniem przyczyn ubóstwa. Doszukiwał się przyczyn nie tylko w samym ustroju ale w nadmiernym przyroście naturalnym jak również w subiektywnych cechach ludzi jak np. alkoholizm, tylko w odniesieniu do ludzi biednych i postulował objęcie ich opieka prze Państwo. Założył fundację dla osób ubogich i sierot.
Inni przedstawiciele to J. Supiński, A. Cieszkowski, S. Goławiński, a w latach późniejszych to K. Głąbicka, W. Anioł, J. Auleytner i inni.
2. Omów wpływ doktryny liberalnej na kształt polityki społecznej.
Model liberalny oparty jest na doktrynie liberalnej, wolnorynkowej, która wychodzi z założenia że decydującą rolę w zaspokajaniu potrzeb społecznych powinien odgrywać rynek. Każdy obywatel powinien umieć skorzystać z możliwości jakie stwarza gospodarka rynkowa i wykorzystać je dla pełnego zaspokojenia swoich potrzeb — każdy obywatel jest kowalem własnego losu.
Ingerencja państwa w tym modelu ogranicza się jedynie do tych osób, które w tej rynkowej grze ponieśli porażkę i nie są w stanie zapewnić Sobie i swojej rodzinie minimum egzystencji. Państwo ingeruje tylko w sytuacjach ekstremalnych w stosunku do osób które znalazły się w ubóstwie. Tylko w tych przypadkach mogą oni liczyć na nieznaczną pomoc państwa wsparta działalnością różnych organizacji charytatywnych.
W modelu liberalnym podmiotem polityki społecznej jest w pierwszej kolejności człowiek, na którego spada odpowiedzialność zasadnicza za rozwiązanie swoich problemów socjalnych, następnie rodzina, organizacje charytatywne a dopiero na końcu państwo, które spełnia tu rolę marginalną.
3. Omów wpływ doktryny socjalliberalnej na kształt polityki społecznej.
Model socjalliberalny inaczej zwany motywacyjnym dopuszcza ingerencję państwa w sprawy socjalne pod warunkiem, że nie będzie to naruszało podstawowych zasad gospodarki rynkowej i nie będzie osłabiało motywacji do wydajnej pracy.
Model ten opiera się na motywowaniu społeczeństwa do wydajnej pracy i od rezultatów osiągniętej wydajności uzależnia udział społeczeństwa w wytworzonym PKB.
Udział ten będzie determinował wysokości otrzymanych świadczeń społecznych co oznacza że ich wysokość będzie związana ze stażem pracy z wysokością osiąganych zarobków, zasługami. Standardem w tym modelu są powszechne i obowiązkowe ubezpieczenia socjalne, które uzupełniane są z reguły systemem ubezpieczeń prywatnych.
4. Scharakteryzuj istotę i zakres polityki społecznej w Unii Europejskiej.
W krajach UE można wyróżni 4 różne modele prowadzonej polityki społecznej:
- model kontynentalny — Niemcy, Francja, Włochy, Polska
- model anglosaski — Irlandia, Wielka Brytania,
- model nordycki — Szwecja, Dania, Finlandia
- model śródziemnomorski — Hiszpania, Portugalia, Grecja Konieczność wspólnej polityki społecznej wynika z dwóch głównych powodów:
- nie można osiągnąć spójności ekonomicznej bez spójności społecznej, a więc konieczne jest realizowanie tzw. zasady jedności postępu ekonomicznego i społecznego.
- wspólna polityka społeczna aby zneutralizować zjawisko tzw. dampingu socjalnego jeżeli jedne kraje będą oferowały lepsze warunki społeczne niż inne kraje to ludzie będą się przenosić. Cecha charakterystyczną UE jest to że w wielu krajach występuje silna dysproporcja między celami ekonomicznymi a celami społecznymi, a to oznacza, że polityka ekonomiczna poddana jest szybkim procesom europeizacji a więc w wielu dziedzinach ma już charakter wspólny, podczas gdy polityka społeczna nadal prowadzona jest na poziomie narodowym.
Dążenie do integracji socjalnej wspólnoty europejskiej jest niezwykle trudne do zrealizowania nie tylko z powodu zróżnicowania modeli polityki społecznej w różnych krajach, ale również z powodu braku zgody państw członkowskich na wprowadzenie wspólnych jednolitych rozwiązań w zakresie polityki społecznej. W chwili obecnej działania na skale europejską sprowadzają się do ustalenia wspólnych minimalnych standardów, które muszą być akceptowane przez wszystkie kraje członkowskie. Określane są one za pomocą dyrektyw oraz dotyczą celów polityki społecznej jakie powinny być Osiągnięte lecz pozostawiają państwom członkowskim swobodę form oraz środków ich realizacji. Przykłady dyrektyw to: zapewnienie odpowiednich warunków i bezpieczeństwa pracy, BHP, czas pracy, płatny urlop, równouprawnienie płci, zwolnienia zbiorowe itp.
5. Podaj klasyfikację i scharakteryzuj cele polityki społecznej.
Cele polityki społecznej można ująć w 4 podstawowe grupy:
- cele nadrzędne priorytetowe
- cele ekonomiczne
- cele społecznopolityczne
- cele moralne.
Cele nadrzędne odnoszą się do realizacji przez organy publiczne 2 zasad:
- zasada zabezpieczenia społecznego inaczej bezpieczeństwa socjalnego- to całokształt środków i działań instytucji publicznych za pomocą których państwo stara się zabezpieczy swoich obywateli przed niezawinionym przez nich niedostatkiem, przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych potrzeb. Jest to pojęcie szerokie i może by rozpatrywane jako swego rodzaju idea lub jako system instytucji realizujących ten cel.
- zasada sprawiedliwości społecznej i ekonomicznej- jest to cel korygujący działania władz publicznych, oznacza wartościowanie społecznej rzeczywistości z punktu widzenia jej faktycznego dystansu do pewnych określonych prawem standardów jak i norm spożycia zbiorowego. Współcześnie uważa się że zasada sprawiedliwości jest urzeczywistniana przez przestrzeganie praw przez każdy organ władzy publicznej. W systemie rynkowym trudno jest tą zasadę realizować bo sprowadzało by się to do tzw. urawniłowki dzielenia wszystkim po równo.
Cele ekonomiczne dotyczą przede wszystkim zapewnienia po przez politykę społeczną rozszerzonej reprodukcji makro ekonomicznej oraz racjonalnego wykorzystania zasobów pracy, które łącznie warunkują procesy rozwoju gospodarczego i społecznego. Realizacja tych celów poprzez politykę społeczna następuje przez pewne dziedziny polityki społecznej tj. politykę demograficzna, ludnościową, rynku pracy itp.
6. Omów techniki zabezpieczenia społecznego i wskaż elementy różnicujące.
Zasada zabezpieczenia społecznego realizowana jest przez organy publiczne jako jeden z głównych celów polityki społecznej. Jest to System świadczeń do których obywatel mają prawo lub z których mają możliwość korzystania w wypadkach i na warunkach określonych. Można wyróżnić 3 rodzaje technik administracyjno f lub inaczej 3 rodzaje zasad zabezpieczenia społecznego
1. technika ubezpieczeniowa
2. technika zaopatrzeniowa
3. technika opiekuńcza.
Techniki te różnią się między sobą metodami finansowania, a także prawami i obowiązkami podmiotów uprawnionych, a także podmiotów zobowiązanych do świadczeń.
Technika ubezpieczeniowa wywodzi się z ubezpieczenia gospodarczego w której uprawnionemu przysługuje roszczenie prawne o spełnienie świadczeń, a podmiot zobowiązany do ich świadczenia musi je zrealizować. Świadczenie udzielane na tej podstawie maja charakter obligatoryjny, a do nabycia uprawnień wymagalne jest opłacenie składek, których wysokość jest dostosowana do rozmiarów ryzyka i wysokości dochodów.
Technika zaopatrzeniowa ma podobnie jak ubezpieczeniowa charakter roszczeniowy z tym jednak że prawo do świadczeń wynika wyłącznie z woli ustawodawcy i nie musi by związane wcale z opłacaniem składek. Świadczenie przyznawane jest w oparciu o idę zaspokojenia niezbędnych potrzeb określonych ustawowo, wypłacane są zazwyczaj jako ryczałt oraz f są z funduszy publicznych.
Podstawowym warunkiem otrzymania świadczenia w technice zaopatrzeniowej jak i ubezpieczeniowej jest spełnienie warunków ustawowych niezależnie od rzeczywistej potrzeby.
Cele społeczno polityczne — obejmują działania służące zachowaniu pokoju społecznego niezbędnego dla zapewnienia harmonijnego współdziałania różnych grup społecznych we wszystkich dziedzinach. Do realizacji tego celu najczęściej prowadzi się taką politykę dochodów, która ma zapewnić tzw. funkcjonalną równość w społeczeństwie, a więc zapewnić współpracę i współżycie ludzi.
Cele moralne — to realizacja wartości etycznych i etyczno społecznych regulujących stosunki międzyludzkie w zakresie podstawowych wartości humanitarnych takich jak : godność, wolność, szacunek, solidarność społeczna, pewne wartości moralne.
Większość tych celów usiłuje się realizować głównie po przez szeroko rozumianą politykę rodzinna i edukacyjną.
Wszystkie te cele mogą być realizowane w poszczególnych krajach z różnym nasileniem i zmieniać swoja rangę w kolejnych etapach rozwoju. Będzie to zależało od potrzeb społecznych, gospodarczych, typu ustroju politycznego ideologii, doktryny obowiązującej w danym kraju oraz układu polityczno społecznego i kondycji finansów publicznych.
7. Wymień i scharakteryzuj formy pomocy społecznej w Polsce oraz związane z nią rodzaje świadczeń.
Pomoc społeczna jest instytucją polityki państwa mającą na celu umożliwienie osoba i rodzinie przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie samodzielnie pokonać z wykorzystaniem własnych środków możliwości i uprawnień. Praktycznie celem pomocy społecznej jest umożliwienie bytowania i egzystencji osobom oraz doprowadzenie do wyrównania szans na życiowe usamodzielnienie tych osób i rodzin i ich integracji ze środowiskiem.
Pomoc społeczna w Polsce jest świadczona w 7 formach:
- pomoc rzeczowa — schronienie, posiłki, ubranie
- usługi opiekuńcze — przysługują osoba samotnym, które wymagają pomocy innych ludzi, a jeśli innych ludzi nie ma to takie usługi zapewnia władza publiczna
- pomoc instytucjonalna — prowadzenie domów pomocy społecznej, ośrodków opiekuńczych, dziennych domów pomocy dl osób które z uwagi na wiek lub zdrowie kwalifikują się do objęcia ich tą pomocą.
- pomoc finansowa — pokrywanie wydatków zaświadczenia zdrowotne dla tych osób, których na to nie stać
- praca socjalna — dotyczy poradnictwa prawnego, psychologicznego, pedagogicznego, pomocy w załatwianiu spraw urzędowych.
- pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie się — środki które oferują samorządy lokalne. Może to być jednorazowy zasiłek celowy lub forma pożyczki nie oprocentowanej dla rozpoczęcia działalności na własny rachunek lub udostępnienie pomieszczeń lub maszyn.
- sprawienie pogrzebu —jeśli ktoś nie ma bliskich to spada to na władze lokalne. Pogrzeb musi być godny i zgodny z wyznaniem zmarłego. Rodzaje świadczeń z pomocy społecznej określa ustawa
- różnego rodzaju zasiłki
- dodatki do zasiłków
- renty socjalne
- świadczenia z innego tytułu
Z punktu widzenia skutków finansowych największą rolę odgrywają
Technika opiekuńcza to najstarsza historycznie technika, która początkowo występowała w formie dobroczynności publicznej, a następnie w formie opieki społecznej czyli niesienie pomocy przez całe społeczeństwo.
Świadczenia pomocy społecznej maj ą charakter uznaniowy- fakultatywny co oznacza, że są przyznawane indywidualnie po uprzednim zbadaniu warunków życiowych osoby ubiegającej się o te świadczenia i są przyznawane stosownie do potrzeb. Nie wymagana jest tu aktywność zawodowa, finansowane są z funduszy publicznych.
Elementy T. ubezpiecz. T. zaopatrzen. T. opiekuń.
różnicujące
administracja zdecentralizow. scentralizow. zdecentralizow.
Zakłady pubi. Adm. państw. Gminy
finansowanie zdecentralizow. budżet central. budżet gminy
fund. Składkowe państwa, brak brak składki
składki
uprawnieni pracowni. i osoby całość ludności całość ludności
zawodowo aktyw. lub określone
grupy
świadczenia typowe, zależne od typowe zależne od indywidualne
składki, proporcjon. potrzeb, zryczał. zależne od
roszczeniowe roszczeniowe potrzeb uznan.
8. Scharakteryzuj kwestię zdrowia w Polsce.
Zdrowie oznacza — dobre samopoczucie psychiczne „ fizyczne,
społeczne pozwalające na prowadzenie przez człowieka produktywnego
sensownego i twórczego życia tak w sferze społecznej i ekonomicznej.
W odniesieniu do zdrowia na całym świecie obowiązują trzy zasady:
- równości
- sprawiedliwości
- partycypacji w korzystaniu z usług służby zdrowia
Polityka społeczna w kwestii zdrowia ukierunkowana jest na 3 kierunki
działań:
1. profilaktyka — zapobieganie rozwijania się chorób w społeczeństwie
2. lecznictwo — rozpoznanie i leczeni
3. rehabilitacja — przywracanie sprawności, przystosowanie do kalectwa
Ciągle poszukujemy nowych rozwiązań lecz wszystko rozbija się o
finanse i złe ich wykorzystanie. W Polsce toczy się szereg sporów
między zwolennikami centralizacji ochrony zdrowia NFZ a
zwolennikami decentralizacji — Kasy chorych. Toczy się również spór o
prywatyzację służby zdrowia.
Kwestia zdrowia w Polsce ma dwa oblicza:
- z jednej strony mamy do czynienia z kryzysem służby zdrowia,
pogarszającą się opieką, utrudniony dostęp do usług medycznych, a z
drugiej strony mamy do czynienia z lukami prawnymi i ze złym
zarządzaniem instytucjami opieki społecznej.
Państwo podejmuje inicjatywy, ale bezskutecznie, naprawy służby
zdrowia.
Najnowszy program prof. Religii to:
- uruchomienie systemu ratownictwa medycznego
- stworzenie publicznej sieci szpitali w Polsce
- opracowanie ustawy o ustroju ochrony zdrowia, a więc opracowanie
Czegoś na kształt konstytucji ochrony zdrowia, która powinna zwierać:
- wykaz kompetencji władz publicznych w zakresie ochrony zdrowia
- wykaz praw pacjentów
- wprowadzenie dodatkowych form ubezpieczeń
- polityka lekowa
- opracowanie ustawy o narodowym programie zdrowia 2006 -20 15.
zasiłki stałe oraz dodatki do zasiłków o charakterze stałym. Ważnym
również są renty socjalne przysługujące osoba chorym
- dodatki do renty socjalnej — z uwagi na długotrwałą chorobę
- zasiłki okresowe — osoby muszą nie przekraczać ustalonego dochodu
- gwarantowany zasiłek okresowy — dotyczy osób bezrobotnych
- zasiłek celowy
- świadczenia dla kobiet w ciąży i wychowujących dziecko
- inne świadczenia — bilety, świadczenia z tytułu klęski żywiołowej