Właściwości planowania a skuteczność realizacji celów.

Planowanie i realizacja celów już na pierwszy rzut oka, jak i na tak zwany chłopski rozum wydają się ze sobą związane poprzez proces działania. Proces ten bowiem składa się najogólniej rzecz biorąc z trzech faz: pierwszą z niech jest planowanie (faza przygotowawcza), drugą realizacja (faza wykonawcza), a trzecią faza końcowa czyli ocena działania (Mądrzycki, 1996). W tej ostatniej fazie odpowiadamy sobie na pytanie, jaka była skuteczność realizacji celów. Z powyższego wynika, że planowanie i jego właściwości mają wpływ na realizację celów i jej skuteczność.

Niektórzy autorzy (S.Szuman) opowiadają się za bardzo ścisłym związkiem między planem a celem: twierdzą wręcz, że plan działania obejmuje również cel działania. Mówimy wtedy o szerokim rozumieniu pojęcia plan. Inni, jak np. J. Nuttin, zwracając uwagę na to, że cel jest zazwyczaj ustalony przed planem (ponieważ plan zakłada w ujęciu tego autora znajomość celu, do jakiego ma prowadzić), nie włączają celu do planu działania. Mówimy wtedy o wąskiej definicji planu. W tej pracy przyjęłam bardziej potoczną, szerszą definicję planowania, w której ustalenie celu traktowane jest jako element planu.

Skoro ustalenie celu jest elementem planu, pierwszą, nasuwającą się automatycznie konkluzją jest stwierdzenie, że bez planu właściwie nie da się mówić o jakimkolwiek celu. Zatem planowanie jest potrzebne nie tylko po to, aby cel zrealizować, ale również po to, aby ten cel mógł być w ogóle określony. Oczywiście sam plan nie wystarczy - potrzebna jest jeszcze motywacja do jego realizowania, odpowiednie warunki i możliwości do jego przeprowadzenia. Można więc powiedzieć, że planowanie jest warunkiem koniecznym, choć nie wystarczającym skutecznej realizacji celów.

Teraz można zacząć się zastanawiać nad poszczególnymi właściwościami planów: jaki wpływ mają na to, jaki cel wybierzemy, i czy ten cel zostanie zrealizowany? Czy jakieś cechy planów mają szczególne znaczenie dla sposobu realizacji celów?

Mądrzycki (1996) uważa, że planowanie obejmuje ustalenie celu działania (co zamierzamy zrobić) oraz jego operacjonalizację (kiedy, gdzie i jak zamierzamy cel realizować). Trzeba przyznać, że odpowiedzenie sobie na powyższe pytania wydaje się nieodzowne, by w ogóle móc przystąpić do realizacji celu i działać sensownie.

Formułując cel, kierujemy się przede wszystkim tym, w jakim stopniu wybrany cel będzie służy zaspokojeniu naszych potrzeb oraz jaka jest subiektywna szansa jego realizacji (Mądrzycki, 1996). Dzięki tej właściwości planowania unikamy marnowania aktywności na cele nam niepotrzebne, jak również nie angażujemy wszystkich sił w działanie mające niewielkie szanse powodzenia. Jednym słowem służymy sobie. Jeśli chodzi o skuteczność realizacji celu, to można powiedzieć, że oceniając szanse jego realizacji, powinniśmy rezygnować z celów nierealnych, a zatem znacznie zwiększyć skuteczność realizacji celów w ogóle (która w czysto matematycznym ujęciu drastycznie spadłaby, gdybyśmy np. zamierzali się z motyką na słońce). Nie znaczy to oczywiście, że ludzie nigdy nie stawiają przed sobą celów nierealistycznych. Kruczek tkwi w słowach: „subiektywna szansa”. Co dla jednego jest mrzonką, niewartą chwili zastanowienia głupotą, dla innego może być bardzo ambitnym i godnym najwyższego zaangażowania celem. Ocena takiego subiektywnego prawdopodobieństwa zależna jest tak od czynników obiektywnych (rodzaj zadania, warunki w jakich przyjdzie działać), jak i subiektywnych, takich jak: poczucie kontroli nad otoczeniem, przeświadczenie o własnej skuteczności, opinia innych osób, optymizm lub pesymizm podejmującej się działania osoby, oraz inne osobowe właściwości podmiotu. Właściwości planowania zależą więc w znacznym stopniu od osobowości człowieka. Dlatego też w ocenie dążenia do realizacji celu konieczne jest uwzględnienie takich czynników jak lęk podmiotu przed niepowodzeniem czy tendencja do unikania niepowodzeń. Jasne jest więc, dlaczego w procesie decyzyjnym człowiek obok domniemanych korzyści płynących z sukcesów bierze też pod uwagę możliwe straty będące wynikiem ewentualnej porażki.

W podobny sposób człowiek przechodzi fazę operacjonalizacji celu. Rozważa więc wszystkie konsekwencje płynące z takich a nie innych odpowiedzi na pytania: „jak”, „gdzie” i „kiedy”, oraz wybiera najbardziej odpowiadającą realizacji celu kombinację tych konsekwencji. Możliwe jest też stworzenie szeregu planów w wąskim znaczeniu ( to znaczy wyznaczenie sobie kilku alternatywnych ścieżek dojścia do celu).

Jakkolwiek proces planowania poprzedza działanie, to jednak powstały plan stale temu działaniu towarzyszy. Plan nastawia na cel, ukierunkowuje oraz porządkuje czynności, stanowi podstawę kontroli procesu działania i oceny jego wyniku (Mądrzycki, 1996). Jasno więc widać, że plan jest konieczny, by długofalowo realizacja celów okazała się skuteczna.

Warto jeszcze wspomnieć, że warunkiem tworzenia przez jednostkę planów na przyszłość jest umiejętność odraczania zaspokajania potrzeb (czyli odraczania gratyfikacji), co idzie w parze z rozwojem motywacji wewnętrznej, jak również ukształtowana przyszłościowa perspektywa czasowa. Bez tych właściwości (raczej typowych dla osób dojrzałych) nie da się realizować dalekosiężnych planów a więc także osiągać równie dalekosiężnych celów. To dzięki planom aktywność jednostki jest dobrze zorganizowana i ukierunkowana, co pozwala jej maksymalnie wykorzystać własne możliwości (Mądrzycki, 1996). Tak więc planowanie jest nie tylko warunkiem pomyślnej realizacji celów - dostarcza ono jednostce zadowolenia z życia, a także często nadaje mu sens.

Bibliofrafia:

T. Mądrzycki: „Osobowość jako system tworzący i realizujący plany”; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1996.

Aleksandra Cacha, gr.1

Internetowa Baza Pomocy Studentów Psychologii - psychol

www.psychobaza.prv.pl

Odwiedź nas!

---