03.10.2006

Lektury:

• „Ukryty wymiar”- Hall

• „Złota gałąź”- Frazer; rozdziały:

- „Czynności tabu”

- „Osoby tabu”

- „Przedmioty tabu”

- „Słowa tabu”

- „Co zawdzięczamy człowiekowi dzikiemu”

• „Człowiek- istota społeczna”- Aronson; rozdział:

- „Uzasadnianie własnego postępowania”

• Socjologia- lektury; rozdział:

- „Człowiek i kultura”- Wina Brown, str. 277

Socjolog nie mówi, JAK układać sobie życie, lecz OPISUJE ludzi, ich relacje i zachowania!

Wiedza potoczna:

• nieanukowa

• silnie wartościująca (subiektywna, uprzedzenia np. rasowe, narodowe)

• bazowanie na podziałach dychotomicznych

• następstwo w czasie jako związek przyczynowy (np. student myśli: „oblał mnie, bo na pierwszych zajęciach zwróciłem mu uwagę”, co jest nieprawdą)

• pochopność uogólnień (np. ocenianie po wyglądzie)

• dominacja stereotypu

• bardzo łatwa, zrozumiała

• ograniczoność perspektyw

• specyfika ludzkiego umysłu działającego na skróty (wiedza potoczna przyczynia się do uproszczeń)

• emocjonalność w życiu ludzkim

10.10.2006

Wiedza naukowa:

• zmierza do wyjaśniania zjawisk, a nie tylko ich opisu („alter ego” wiedzy potocznej)

• wyjaśnianie przy użyciu istniejących teorii, bądź na bazie tych teorii- tworzenie nowych

• regułami postępowania badaczy są następujące zasady:

- wyraźne określenie badanego problemu

- staranne zbieranie danych (aby były intersubiektywnie kontrolowalne i komunikowalne)

- odróżnienie faktów od domysłów i właściwy poziom uogólnień

- powstrzymanie się od wartościowania

Prawda, pewność:

Istotą nauki jest dążenie do prawdy.

„Prawda jest to zgodność myśli z rzeczywistością”

• różne prawdziwe zdania o prawdzie

• różne relacje do prawdy

• z różnych perspektyw prawda inaczej wygląda

• różne światy- ta sama materia („góra”)

Szukamy prawdy, ale rzadko kiedy ją odnajdujemy. Poszukując prawdy, często dochodzimy do pewności.

• pewność- `alter ego' prawdy

• może nas zwieść zwykła pewność, rezygnujemy w połowie drogi nie dochodząc do prawdy.

Umiejętność stawiania problemów pozwala nam na zachowanie teorii naukowej.

„Trzeba być znawcą, a nie wyznawcą”

17.10.2006

3 poziomy językowe:

• język rzeczywistości- „bycie w rzeczywistości”, relacjonowanie, zwykły język

• język mówiący o rzeczywistości- język specjalistyczny, potrafi uogólniać, wyciągnąć refleksję

• metajęzyk- język naukowy, opisuje jak uprawiać naukę, posługują się nim m.in. logicy, filozofowie nauki

Socjologia- nauka o społeczeństwie

• Krótka historia (A. Connte w 1838r. formułuje program socjologii naukowej) i długa przeszłość (już np. Platon się nią zajmował; 5040- według Platona w mieście powinno żyć tyle osób, ponieważ taka liczba mieściła się na stadionie)

• Nauka podstawowa

• Nauka o społeczeństwie interpretowanym w kontekstach:

- demograficznym

- grupowym

- systemowym

- strukturalnym

- aktywistycznym (działania ludzkie)

- kulturalistycznym

- zdarzeniowym

Socjologia a inne nauki społeczne:

• socjologia a historia- socjologia mówi o teraźniejszości, nie ma takiej wiedzy o przeszłości)

• antropologia społeczna- w pierwotnej wersji: badanie społeczeństw przedpiśmiennych- oddalonych od nas w przestrzeni, a nie w czasie; teraz: badanie, opis społeczeństw

• etnografia, etnologia- analiza jakościowa, a nie ilościowa; korzystają bardzo z obserwacji, np. jak ludzie są poubierani, jakie śmieci wyrzucają itp.

• psychologia społeczna- opisuje zachowania jednostki w grupie; socjolog doszukuje się cech grupowych

• ekonomia- prawidłowości z życia gospodarczego; poszukuje czynników „miękkich”- wpływających na ekonomię

• nauki polityczne- problemy władzy

• geografia społeczna- zachowania społeczne w kontekście przestrzennym

2 nurty podejścia socjologii do rzeczywistości:

• socjologia scjentystyczna- hołduje prawom przyrody, posługuje się głównie metodami ilościowymi, bazuje na statystyce, ogólne tezy, zjawiskami rządzą prawa, które można odkryć

• socjologia humanistyczna- świat społeczny nie jest gotową strukturą, nie ma gotowych praw, jest nieprzewidywalny, bada jakościowo

Perspektywy poznawcze badacza

Badacz uczestnik danej Badacz zewnętrzny

zbiorowości obserwator badanej zbiorowości

znajomość reguł niebezpieczeństwo niebezpieczeństwo

życia w danej nadmiaru obiektywizmu niezauważania, bądź

zbiorowości. w trakcie zbierania mylnej obserwacji

Możliwość ich materiałów, opracowania zjawisk, wynikające

łatwej rezultatów oraz z nieznajomości reguł

klasyfikacji deprecjonowanie obserwowanego świata

i szansa zewnętrznych ekspertów oraz zagrożenie chęcią

ciekawych dopuszczania łatwej

obserwacji rzeczywistości społecznej

do znanych badaczowi reguł

badacz posiadający dystans do danej

rzeczywistości, posługujący się

procedurami badawczymi, obserwujący

„chłodnym okiem”, a zarazem szanujący

ramy normatywne budowanej

zbiorowości, słuchający opinii członków

społeczności oraz potrafi przeniknąć

w głąb badanej grupy i być przez nią

zaakceptowany

31.10.2006

Wybrane ujęcia teoretyczne:

• teorie funkcjonalno- strukturalne

• teorie konfliktowe

• symboliczny interakcjonizm

• teorie wymiany społecznej

• teorie ekologiczne

ad. funkcjonalizm:

• początki funkcjonalizmu- XIX w, Spencer mówi o organicyzmie

• społeczeństwo jest zdrowe dzięki regułom, schematom

• prawa przyrodnicze w świecie społecznym

• zdrowa jednostka = zdrowe społeczeństwo

Społeczeństwa są zbudowane tak jak organizmy biologiczne i aby przetrwać muszą spełniać określone funkcje:

• funkcja operacyjna:

- tworzy struktury organizmu

- produkcja i reprodukcja

• funkcja dystrybucyjna:

- odpowiada za przepływ informacji i materiałów

• funkcja regulacyjna:

- spaja organizm

- sprowadza się do koncentracji władzy w celu koordynacji i kontroli

Organicyzm- podwaliny teorii funkcjonalno- strukturalnej

• społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm, a instytucje społeczne są ze sobą powiązane tak, jak części organizmu (od uch wzajemnej współpracy zależy sprawne funkcjonowanie społeczeństwa)

• jednostka traktowana przedmiotowo, jednak posiadająca określoną funkcję

Podstawowe założenia funkcjonalizmu:

• spoistość systemu społecznego- system jest całością, a nie przypadkowym zbiorem elementów

• samoregulacyjność systemu- system (struktura) ma tendencję do utrzymania w stanie równowagi. Tą samoregulacyjność regulują kultura i aparat władzy

• aby system znajdował się w stanie równowagi muszą być spełnione wymogi funkcjonalne (obowiązki narzucane przez system, i które muszą być spełnione)

- funkcje jawne

- funkcje ukryte

.

ad. teorie konfliktowe:

Marks, Dahrendorf, Coser

Główna teza: społeczeństwo jest pełne napięć i konfliktów, a siłą napędową tych konfliktów są powszechne nierówności.

Miasto jest pełne konfliktów.

Marks- nierówności klasowe wywołują konflikty społeczne i przestrzenne

Właściwości konfliktu (kreujące konflikt):

• konflikt t zjawisko normalne

• konflikt może być funkcjonalny

• konflikt może prowokować pozytywną zmianę społeczną

• konflikt jest nieuchronny, a negatywne napięcia w stosunkach społecznych pełnią oczyszczającą rolę

Coser- formułuje następujące zdania dotyczące siły konfliktu:

• „im bardziej upośledzeni członkowie struktur społecznych kwestionują prawomocność rozdziału wszystkich dóbr, tym bardziej prawdopodobne, że zainicjują konflikt”

• „im w większym stopniu deprywacje (zahamowanie potrzeb) ulegają przekształceniu z abstrakcyjnych w realne, tym bardziej prawdopodobne, że osoby upośledzone zaangażują konflikt”

• „im większe zaangażowanie członów grupy w konflikt, tym jest on silniejszy”

• „im bardziej konflikty ulegają obiektywizacji, tym są większe”

ad. teorie wymiany społecznej: (14.11.2006)

Człowiek jest istotą racjonalną i wyznacza sobie w życiu cele, zadanie, kalkuluje koszty różnych sposobów osiągania tych celów.

Teorie dysonansu społecznego (racjonalizacja)

Maksymalizujemy korzyści, minimalizujemy straty.

Altruizm.

Wszystko jest przedmiotem wymiany.

Podstawowe terminy:

• bodziec

• działanie

• nagroda

• kara

• koszt

• oczekiwanie

Twierdzenia Homansa:

• twierdzenie o sukcesie- jeżeli jakieś działanie podejmowane przez jednostkę jest częściej nagradzane, tym bardziej prawdopodobne staje się podjęcie tego działania w przyszłości.

• twierdzenie o bodźcu- jeżeli w przeszłości wystąpienie określonego bodźca lub zespołu było powodem do otrzymania nagrody za jakieś działanie, to im bardziej aktualny bodziec podobny jest do tych z przeszłości, tym bardziej prawdopodobne, że jednostka podejmie to działanie.

• twierdzenie o wartości- im większą wartość ma dla jednostki działanie, tym bardziej prawdopodobne, że będzie ona podejmować działanie.

• twierdzenie o deprywacji- im częściej jednostka w niedawnej przeszłości otrzymywała nagrodę, tym mniej wartościowa staje się da niej każda następna nagroda tego samego typu.

• twierdzenie o agresji u uznaniu- jeśli działanie jednostki nie doprowadzi do otrzymania oczekiwanej kary lub dostane karę, której się nie spodziewała, pojawi się prawdopodobieństwo, że zareaguje gniewem. Jednostka będzie zachowywała się agresywnie. Rezultat takiego działania stanowi dla niej niewspółmiernie dużą nagrodę.

Jeśli działanie jednostki przyniesie jej oczekiwaną nagrodę, a zwłaszcza jeśli nagroda będzie wyższa, niż się spodziewała lub nie spotka jej oczekiwana kara, zareaguje z zadowoleniem. Wzrośnie prawdopodobieństwo zachowań pozytywnych, rezultaty takiego zachowania są dla niej niewspółmiernie cenne.

• twierdzenie o racjonalności- wybierając pomiędzy działaniami alternatywnymi, jednostka wybierze takie, dla którego, jak wynika z jej subiektywnej obserwacji, wartość rezultatu pomnożona przez prawdopodobieństwo uzyskania jest większa.

Teoria gier (rozwinięcie teorii wymiany społecznej):

Uruchamia duże nakłady matematyki i statystyki. Próba przewidzenia zachowań.

„Gra w szachy”, proces interakcji.

Ekonomiczne korzenie, optymalizacja i racjonalizacja działań

Założenia:

• wyniki i działania jednego aktora zalezą od działań i reakcji pozostałych aktorów.

• działania i reakcje aktorów nie są całkowicie pewne i mogą ulegać zmianie (element nieprzewidywalności).

• dylemat więźnia- ukazanie, jak korzyści indywidualne mogą destabilizować zachowania kolektywne.

Założenia wstępne i reguły opisujące dylemat więźnia:

• dwóch wspólników dokonuje dużego przestępstwa

• zostają aresztowani za coś zupełnie innego

• obaj trzymani są osobno

• dla obu przedstawione są takie reguły:

- jeżeli przyzna się do popełnienia tego dużego przestępstwa i jeżeli będzie sypać tego drugiego, to idzie na wolność

- jeżeli przyznają się obaj, to wyrok jest normalnie wysoki (obaj spędzą 3 lata w więzieniu)

- jeżeli jeden się przyzna, a drugi nie, to ten, który się nie przyzna zostanie potraktowany surowiej (6 lat więzienia)

- jeżeli obaj milczą, zostają skazani za to małe przestępstwo, za które zostali skazani (małe przestępstwo- mała kara)

Działanie kolektywne przynosi tylko wtedy zysk, kiedy wszyscy działają kolektywnie.

Tragedia wspólnego pastwiska:

• na gminnej łące, według tradycji, każdy mieszkaniec może wypasać jedną krowę

• jeden z mieszkańców, poprzez racjonalne chęci zysku, zaczyna wypasać 2 krowy

• inni- sąsiedzi robią to samo- mają zyski. Pozostali cierpią- poszkodowani, ratując się, wprowadzają 2 krowy

• wszyscy mają 2 krowy. Zysk z 2 krów jest mniejszy, niż kiedyś z jednej krowy

• w efekcie wszyscy tracą

Działanie indywidualne przynosi straty.

Dylemat społeczny- myśląc o optymalizacji korzyści indywidualnych, przestajemy kooperować i w efekcie tracimy grupowo więcej.

ad. teorie ekologiczne: (07.11.2006)

Ludzie o podobnych profilach koncentrują się w konkretnych obszarach, a ludzie o odmiennych profilach ich nie zakłócają.

Obszary naturalne- są składową przestrzeni i cech społecznych grupy użytkującej ten obszar.

Szkoła chicagowska- powstała w 1915 roku, w 1930-1940 roku nastąpił jej upadek. Związani z nią były Robert Park i Robert Burgess.

Bada (o odniesieniu do przestrzeni):

• uwarstwienie społeczne

• ruchy społeczne

• rodzinę, grupy religijne i etniczne

• patologie

Park i Burgess odpowiedzialni są za wprowadzenie następujących pojęć:

• koncentracja- tendencja do skupiania się ludzi i instytucji o podobnych cechach na jednym obszarze.

• centralizacja- naturalna tendencja do skupiania się ludzi i instytucji o jednorodnych lub podobnych cechach na obszarze centralnym.

• segregacja- tendencja do zamykania się pewnych grup ludzi, do izolacji.

• inwazja- przenikanie przedstawicieli określonego typu populacji w pewne miejsca.

• sukcesja- wyparcie ludności pierwotnej i opanowanie terenu przez ludność napływającą.

21.11.2006

Symboliczny interakcjonizm:

• nurt traktujący o wzajemnym oddziaływaniu w sposób symboliczny

• Symboliczne- rozpoznawalne

• Interakcja- oddziaływanie wzajemne

• Jest to fundament socjologii, powstaje w XX w

Główne założenia:

• Rzeczywistość społeczna wyłania się z procesu interakcji między jednostkami i grupami

• Interakcja kształtowana jest przez komunikowanie

• Podstawą interakcji jest „gest znaczący”

5 etapów symbolicznej interakcji:

• Rozpoznanie partnera interakcji

• Interakcja partnera jako kogoś ważnego, istotnego z jakiś powodów dla nas

• Definicja sytuacji - fałszywa definicja sytuacji sprawia, że interakcja nie może się rozwinąć

• Interpretujemy gesty

• Spoglądamy na siebie i sytuację oczami partnerów interakcji

12.12.2006

Teorie rozwoju społecznego

K.R. Pooper- „Przewidywanie dziejów ludzkości jest niezniszczalne”

• bieg dziejów zależy w różnym stopniu od rozwoju wiedzy- niewiedza nas ogranicza

• przyszłego rozwoju wiedzy nie da się przewidzieć za pomocą żadnych racjonalnych metod

• nie można zatem przewidzieć biegu ludzkości, a w związku z tym nie można sformułować naukowej teorii rozwoju społecznego.

N. Eberstadt- „Mniej istotne stało się to, że ludzie mnożą się jak króliki, ważniejsze, że przestali umierać jak muchy”

Huntington- „Około 2010 roku czeka nas globalny konflikt” (sformułowanie tezy w latach 80- 90). Sugerował, że w pierwszych latach XXI wieku będzie można wyłonić 7 kręgów kuturowych, które doprowadzą do konfliktu

W XXI w na ziemi będzie można wyróżnić 7 kręgów kulturowych:

• Zachodni- Ameryka Północna, Europa zachodnia i środkowa

• Chiński- Chiny, Azja południowo- wschodnia

• Japoński

• Muzułmański- kraje Arabskie, Pakistan, Turcja

• Hinduistyczny- Indie

• Słowiańsko- prawosławny- Rosja, Białoruś, Ukraina, Bułgaria, Rumunia, Grecja, Serbia

• Latynoski- Ameryka Południowa i środkowa

Teorie naukowe rozwoju społecznego:

• Teorie linearne

• Teorie cykliczne

• Teorie dychotomiczne

Druga połowa XX wieku:

• Teorie modernizacji

• Teorie zależności

• Teorie światowego systemu

• Teorie zbieżności

ad. teorie linearne:

• mówią, że rozwój społeczeństw jest:

- kierunkowy

- zdeterminowany

- liniowy

• wszyscy poruszamy się po drodze jednokierunkowej; wszyscy musimy się rozmijać w jednym kierunku

• dążymy do miejsca, w którym już ktoś był/jest, wyprzedzamy, doskonalimy (np. Stalin opóźnił nasz rozwój o 50 lat, ale jakoś wskoczyliśmy na przyzwoite miejsce)

• wadą i cechą zasadniczą jest stworzenie społeczeństwa finalnego, kończącego ten cykl rozwojowy (koniec autostrady- moment, w którym społeczeństwo jest idealne)

Technicznie jesteśmy doskonali, a społecznie beznadziejni.

Teorie linearne w wydaniu Marksa (typy społeczeństw według Marksa):

• wspólnota rodowo- plemienna

• niewolnictwo

• feudalizm

• kapitalizm

• komunizm (jako szczęśliwość powszechna)

„Byt społeczny określa świadomość społeczną”. Na początku jest fajnie, później zauważamy wady systemu i bytu, umysł dojrzewa i prowokuje do zmian.

Neoewolucjonizm- w XX wieku, koncepcja dendrytu, zmiany są nadal kierunkowe, zdeterminowane, nie są linearne; złagodzenie „bzdur”, o których była mowa przed chwilą, rozszerzanie „autostrady”

Spencer mówi, że prawa rządzące rozwojem społecznym to prawa przyrody.

• społeczeństwa rozwijające się od zdezintegrowanej homogeniczności do zintegrowanej heterogiczności

• rozwój społeczny = zwiększająca się integracja społeczeństw

19.12.2006

Sformułowanie typów społecznych (Spencer):

• zbieracko- myśliwskie

• rolnicze

• rozwinięte rolnicze

• przemysłowe

• poprzemysłowe

Społeczeństwo tradycyjne:

• bazuje na rolnictwie

• gospodarstwa domowe są samowystarczalne i w dużym stopniu są jednostkami produkcyjnymi

• rodzina to wszystko

• słabo rozwinięta wymiana towarowa

• pieniądz ma niewielki udział w społeczeństwie

• miejsce człowieka warunkują (każdy ma swoje miejscie):

- wiek

- płeć

- role społeczne

- stopień wtajemniczenia, sacrum

• komunikacja odbywa się drogą ustną

• miasta nie istnieją, bądź jest ich niewiele

• zasadnicza warstwa społeczna to rodziny

• orientacja jest na przeszłość, na tradycję przodków, religię, miejsce

W ramach społeczeństwa tradycyjnego można wyróżnić:

• społeczeństwo 1. fazy- pierwotne (brak magazynowania, mobilności, rozwarstwienia)

• społeczeństwo 2. fazy- zaawansowane rolniczo (magazynowanie, pojawia się klasa mieszczańska, dwory, pałacyki, rozwarstwienie społeczne- stany i kasty, mobilność- konie, karety itp., kultura symboliczna i technicznie użytkowa)

Pierwsza fala

Społeczeństwo przemysłowe (wg Tofflera, mówi o 1. fazie rozwojowej trwającej tysiące lat przed społeczeństwem przemysłowym):

• gospodarka rynkowa

• produkcja maszynowa

• pojawienie się dużych miast

• pieniądz zaczyna decydować o miejscu w społeczeństwie

• wyparcie tradycji, spoglądanie do przodu, zapatrzenie w teraźniejszość

• mobilność, migracje

• pojawiają się grupy zrzeszeniowe, rodzina traci na znaczeniu na rzecz instytucji

• wyraźne rozbicie na warstwy i klasy

• odchodzenie od kolektywizmu

• rozwija się kultura masowa, era usług i rozrywki

Przełom społeczeństw przemysłowych trwa ok. 300 lat i nazywa się drugą falą.

Społeczeństwa poprzemysłowe (my):

• technologie, techniki komunikacyjne, Internet

• miasta wewnętrzne (korporacja w centrach), usługi, rozrywki

• rozrywkowy styl życia

• aktywność gospodarczo przemysłowa- usługi

• wzrost roli baz danych i informacji, magazynuje się nie żywność, ale wiedzę

• wzrost płynności zawodowej

• wzrost mobilności

• warstwy i klasy przestają istnieć, społeczeństwo dzieli się według specjalizacji

• dom miejscem pracy

• procesy wykorzenienia, zapatrzenie w przyszłość

Trzecia fala, trwa kilkadziesiąt lat

9.01.2007

ad. teorie dychotomiczne:

Teza zasadnicza: społeczeństwa w toku rozwoju przechodzą do struktur społecznych opartych na grupach pierwotnych do struktur złożonych umownych.

Najpierw, tysiące lat temu było stadium pierwotne (rodzina, sąsiedzi).

Coraz bardziej nasze struktury wypełniają grupy złożone.

Przedstawiciele tej teorii:

• Ferdynand Tőnnis- mówił, że świat zbudowany jest na wspólnotach i zrzeszeniach. Według niego wspólnoty to:

- twory budujące na więziach krwi- rodzina

- twory budujące na więziach ducha- przyjaciele

- twory budujące na więziach miejsca- sąsiedzi

Były to twory wczesnych czasów człowieka, później weszły grupy zrzeszeniowe.

• Charles Cooley- mówi o primary group (grupa pierwotna) i secondary group (grupa wtórna) i traktuje je podobnie.

ad. teorie cykliczne:

Teza zasadnicza: społeczeństwa przechodzą od jednej fazy do drugiej, a następnie wracają do fazy wyjściowej, nieco zmodyfikowanej.

Fn- faza następna

Fw- faza wstępna

Fn jest podobne do Fn1, ale zmodyfikowane o Fw.

Przedstawiciele tej teorii:

• Vilfredo Pareto- twórca teorii krążenia elit (jak elity stają się nieelitami, a nieelity potem elitami itp.)- każda elita kostnieje, ulega erozji. Mamy elity rządzące, nierządzące (np. artyści) i nieelity. Jednak V.P. zajmował się głownie elitami i nieelitami, bo właśnie te toczą „bój”.

• Kazimierz Kelleskrauz- według niego społeczeństwa przechodzą z fazy indywidualizmu (przewaga interesów jednostkowych nad ogólnospołecznymi) do socjalizmu ( socjalizmu w sensie kolektywizmu)

Teorie modernizacji, systemu światowego i konwergencji (upodabniania się):

Te 3 teorie łączy schemat, na którym bazują:

Teoria modernizacji- współczesnym światem rządzi neokolonializm i kraje rdzenia zawłaszczają sobie mniejsze państewka

Teoria systemu światowego- jest bardziej obiektywna. Mówi, że jakiś system światowy istnieje, jesteśmy w niego uwikłani i naturalną koleją rzeczy awansujemy (a nie ktoś nas „wciąga”)

Teoria konwergencji- kraje trzeciego świata i drugiego świata chcą być podobne do krajów najbogatszych (np. to Polska weszła do UE z własnej woli, bo chce być lepsza).

Fw

Fn

Fw1

Fn1

Fw2

Fn2

***

Fn3

Fn1

Fw1

kraje rdzenia

kraje

półperyferyjne

kraje

peryferyjne

np. Polska

---