4. DOKUMENTY DOWODZENIA SZCZEBLA BATALIONU 4.1. Klasyfikacja dokumentów dowodzenia

P

roces przygotowania i prowadzenia działań bojowych wiąże się z koniecznością opracowania przez sztab batalionu, wielu różnego rodzaju dokumentów.

Dokumenty dotyczące przygotowania i prowadzenia działań bojowych nazywa się dokumentami dowodzenia. Opracowywanie dokumentów dowodzenia jest częścią składową procesu planistyczno-organizacyjnego działań bojowych.

Ze względu na treść zawartą w każdym z dokumentów dowodzenia, jak również jego przeznaczenia, dokumenty dowodzenia dzielą się na trzy zasadnicze grupy:

1 .Dokumenty rozkazodawcze:

2.Dokumenty planistyczne;

3.Dokumenty sprawozdawczo-informacyjne.

W każdej z wyżej wymienionych grup wyróżnia się dokumenty, które są tworzone od nowa w sztabie batalionu lub wypełniane treściami przygotowanych arkuszy komputerowych lub druków. W zależności od przeznaczenia do grupy dokumentów rozkazodawczych między innymi należą:

l.Rozkazy bojowe;

2. Wstępne zarządzenia bojowe;

3.Zarządzenia bojowe;

4.Zarządzenia przygotowawcze.

Dokumenty planistyczne z uwagi na ich przeznaczenie, należy zaliczyć do dokumentów wewnętrznych sztabu, wykonywane i wykorzystywane do planowania pracy sztabu batalionu, oceny sytuacji/położenia, kalkulacji, planowania procesu szkoleniowego, a przede wszystkim planowania działań bojowych. Dokumenty planistyczne, a zwłaszcza plany opracowywane są według stałego układu tak, aby mogły stanowić podstawę do opracowywania dokumentów rozkazodawczych.

Do grupy dokumentów sprawozdawczo-informacyjnych należy zaliczyć: meldunki okresowe i doraźne; analizy i oceny; zestawienia i wykazy; dzienniki

116

działań bojowych; mapy sytuacyjne; i inne dokumenty opracowywane stosownie do potrzeb. Służą one do informowania przełożonego, sąsiadów, wojsk współdziałających, podwładnych oraz sztabu własnego o działalności, położeniu, potencjale i możliwościach bojowych oraz przewidywanego rozwoju sytuacji w odniesieniu do wojsk własnych i przeciwnika.

4.2. Zasady opracowania dokumentów dowodzenia

Struktura każdego dokumentu dowodzenia może być:

• złożona, gdy w skład dokumentu, obok występującej zawsze
  obowiązkowo części głównej, wchodzą także załączniki¹⁰² (Rys.4.1.);

• prosta, gdy załączników się nie wykonuje.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Normy Obronnej NO-02-002A Rys. 4.1. Dokument złożony

Wszystkie sporządzane dokumenty dowodzenia muszą zostać zaopatrzone w klauzulę tajności, nadawaną zgodnie z obowiązującymi przepisami¹⁰³ przez organ wykonujący dokument. Klauzulę taką (jedną z: ŚCIŚLE TAJNE, TAJNE, POUFNE, ZASTRZEŻONE lub JAWNE) umieszcza się dwukrotnie na każdej stronie sporządzonego dokumentu, w środkowej części jej nagłówka i stopki.

¹⁰² Załączniki uzupełniają treści zawarte w części zasadniczej, a ich ilość i rodzaj uzależniona jest wyłącznie od
potrzeb.

¹⁰³ Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. z 2005 r. nr 196 poz.1631)

117

Każda część dokumentu, zawierająca więcej niż jedną stronę, powinna posiadać oddzielnie ponumerowane strony. Numer strony, zapisany w odpowiednim formacie, znaleźć się powinien w stopce każdej strony dokumentu, na środku nad klauzulą tajności. Poprawny zapis numeru strony obejmuje zawsze kolejny numer strony i ilość wszystkich stron, np. 1 z 15, 5 z 22 itp. W przypadku dokumentów dodatkowych (załączniki, uzupełnienia, tabele itp.), tak zapisany numer strony poprzedza się kodem dokumentu. Dla załączników kod dokumentu, to litera (litery) oznaczające ten załącznik, dla uzupełnień to układ cyfry i litery (liter), w którym cyfra oznacza kolejny numer uzupełnienia, a litery odnoszą się do załącznika, np. zapis „D - 2 z 5" oznacza drugą stronę z pięciostronicowego Załącznika D, zapis „G - 3 - 1 z 2" oznacza pierwszą stronę z dwustronicowego Uzupełnienia 3 do Załącznika G.

Zgodnie z obowiązującymi ustaleniami, dokumenty tekstowe należy sporządzać na papierze A4, używając czcionki ARIAL o wielkości 12 pt. i zachowując odpowiednie wcięcia, odstępy i odległości¹⁰⁴.

Informacje najbardziej istotne, ważne dla wszystkich wykonawców, zamieszczone są zawsze w części głównej dokumentu. Część ta złożona jest z trzech członów: nagłówka służbowego, części zasadniczej i części końcowej (Rys. 4.2.).

Źródło: opracowanie własne na podstawie Normy Obronnej NO-02- A002 Rys. 4.2. Struktura dokumentu głównego

104

Zob. Załącznik 1.

118

Nagłówek służbowy każdego dokumentu dowodzenia zawiera trzy następujące grupy informacji:

- grupa 1:

•informacja o zmianach w stosunku do wydanych wcześniej rozkazów ustnych

- grupa 2 - informacje wykonawcze:
•numer egzemplarza;

•nazwę organu wydającego dokument; •miejsce sporządzenia dokumentu; •czas podpisania dokumentu; •numer kodowy dokumentu;

- grupa 3 - informacje o dokumencie:
•nazwa i kolejny numer dokumentu;
•wykaz dokumentów dowodzenia;
•oznaczenie strefy czasowej.

Informacje poszczególnych grup przedstawia się według ustalonych ściśle zasad. Wskazówki dotyczące zmian wprowadzanych w odniesieniu do wydanego wcześniej rozkazu ustnego, zarządzenia lub innych ustaleń umieszcza się bezpośrednio pod klauzulą tajności. Punkt ten ma zastosowanie tylko wtedy, gdy wcześniej wydany został inny rozkaz lub zarządzenie. Może on mieć następujące brzmienie: Żadnych zmian do rozkazu ustnego lub Rozkaz ustny bez zmian z wyjątkiem punktu 5. Jeśli nie było wcześniejszych wytycznych lub obecny dokument nie zawiera żadnych zmian w odniesieniu do tych wytycznych - punkt ten pomija się.

Podczas sporządzania rozkazu bojowego przestrzegać należy następujących zasad:

- Rozkazy wykonywane są zazwyczaj w formie pisemnej, przy czym
wybrane elementy przedstawiane są w sposób graficzny, zwykle na folii lub
(rzadziej)

na mapie stanowiącej załącznik do części pisemnej.

- W rozkazach dąży się do przekazania maksymalnej ilości informacji
w formie graficznej, jednak ZADANIE (pkt. 2) jest zawsze zapisywane, nawet

119

jeżeli zostało przedstawione na oleacie. Dopuszcza się, aby szczególnie ważne informacje (np. przebieg linii rozgraniczenia) zawarte były zarówno w części graficznej jak i pisemnej.

• W rozkazie pisemnym ujmuje się wszystkie obowiązujące punkty, lecz
  dopuszcza się stosowanie określeń typu „bez zmian", „patrz Załącznik B
  (Rozpoznanie)" itp.

• Wyjątkiem jest punkt 2 rozkazu - ZADANIE, który zawsze powinien być
  przedstawiony w pełnej formie bez żadnych podpunktów.

• W rozkazach często używa się skrótów lub akronimów celem
  zaoszczędzenia na czasie i objętości dokumentu. Jednak skróty nie mogą
  w żadnym wypadku wpływać na przejrzystość i łatwość zrozumienia rozkazu.
  Ponadto z zasady nie stosuje się skrótów, jeżeli dany dokument ma być
  użytkowany przez dowództwa innych armii, np. podczas ćwiczeń wojsk. Wyjątek
  stanowią skróty powszechnie znane w rodzaju: mm - milimetr oraz inne skróty,
  które weszły do powszechnego użycia w siłach zbrojnych państw członków
  NATO (FEBA, FLOT, FSCL i inne).

• Nazwy miejscowości, miejsc czy charakterystycznych punktów
  terenowych zapisuje się wielkimi literami dokładnie tak jak na mapie.
  Współrzędne podaje się, jeżeli dana nazwa pojawia się w rozkazie po raz
  pierwszy, później można je powtarzać dla ułatwienia pracy z dokumentem.

• Obszary (rejony) określa się przez podanie skrajnego północnego
  punktu,

a następnie kolejnych (zazwyczaj trzech), zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Jeżeli rejon przedstawiony jest graficznie na oleacie, w części pisemnej posługiwać się nadaną temu rejonowi nazwą.

• Rubieże opisywane są z lewa na prawo, od przodu do tyłu, frontem
  do przeciwnika. Dla uniknięcia pomyłek dopuszcza się określanie skrzydeł
  za pomocą kierunku stron świata zamiast „prawo", „lewo".

• Drogi, szlaki kolejowe i inne szlaki komunikacyjne przedstawia się za
  pomocą punktów terenowych, nazw miejscowości, przez które są one
  poprowadzone.

Dla określenia kierunku ruchu podaje się szereg punktów zgodnie z kierunkiem

120

ruchu. W celu określenia tylko drogi, podaje się punkty terenowe z prawa na lewo, od tyłu do przodu, frontem do nieprzyjaciela. Używa się tylu nazw (lub współrzędnych siatki, jeśli brak jest charakterystycznych punktów) aby zapewnić prawidłową identyfikację właściwej drogi. Słowo „droga" lub „tor kolejowy" musi poprzedzać nazwę miejsc, a nie występować po nim np.: „droga WARSZAWA - RADOM - KIELCE". Kiedy opisywana jest tylko trasa bez związku z jakimkolwiek ruchem nazwy miejscowości lub punktów terenowych przez które ona przebiega podaje się:

• z lewa na prawo na mapie (stojąc przodem do głównego kierunku
  przeciwnika);

• od tyłu do przodu mapy (stojąc przodem do głównego kierunku
  przeciwnika).

• W celu zwiększenia czytelności opisu trasy, jeśli istnieje możliwość
  pomyłki, podaje się wskazania kompasu np.: „Trasa na północny zachód wzdłuż
  drogi NOWY DWÓR MAZOWIECKI - MODLIN". Wskazania kompasu podaje
  się zawsze od miejsca wskazywania (rzeczywistego lub określonego na mapie),
  np.: „las na północ od GORLIC". W przypadku nadania drodze, trasie kodu, do
  jej opisu można używać tylko tego określenia, np.: DROGA BIAŁA, (ale tylko
  pod warunkiem, że wszyscy użytkownicy znają przebieg drogi, która kryje się
  pod określoną nazwą kodową).

• Linie rozgraniczenia pomiędzy jednostkami określa się za pomocą
  łatwych

do ustalenia punktów, rubieży terenowych (rzek, dróg, linii kolejowych), współrzędnych geograficznych lub przy użyciu siatki kodowej. Linie rozgraniczenia podczas ich podawania w natarciu, pościgu, w czasie domarszu do linii ataku podaje się w kierunku przeciwnika (od tyłu do przodu), a podczas obrony, działań opóźniających lub wycofania w kierunku wojsk własnych (od przodu do tyłu). Opis granicy (linii rozgraniczenia) powinien jednoznacznie określić, który z sąsiadujących ze sobą oddziałów, pododdziałów jest odpowiedzialny za obiekt podany w opisie. Dokonuje się tego przez podanie, czy wymieniona w opisie miejscowość (miejsce) jest „włączona" lub „wyłączona" z rejonu należącego do danego oddziału lub pododdziału. Słowo „włączona

121

(włącznie)" lub „wyłączona (wyłącznie)" powinno poprzedzać nazwę miejscowości (miejsca) lub obiektu. Należy pisać „włączona droga OLSZTYN-SZCZYTNO".

- Linie koordynacyjne (równoległe do rubieży styczności wojsk) opisuje
się z lewa na prawo. Linie te oznaczone są w dokumentach dowodzenia skrótem
PL

(phase line) oraz nadawana przez wykonawcę dokumentu nazwą własną.

- Nazwę linii pisze się drukowanymi literami, np.: PL BIAŁA. Jako linie
koordynacyjne przyjmuje się także:

• linie przejęcia odpowiedzialności za prowadzenie działań, linie te
  określane są skrótem HL (od hand over line);

• linie styczności wojsk, określane skrótem LC (od line of contact);

• linie wejścia do walki, określane jako LD (od line of departure);

• przedni skraj wojsk własnych, określany jako FLOT (od forward
  line of own troops);

• przedni skraj wojsk przeciwnika - FLET (od forward line of
  enemy troops);

• Inne linie służące do koordynacji działań.

• Brzegi rzek opisuje się jako „prawy" lub „lewy" z punktu widzenia
  obserwatora patrzącego „w dół" rzeki. Spotyka się także, zwłaszcza podczas
  prowadzenia działań prostopadle do rzeki, określenia brzegu jako „bliski
  (bliższy)"oraz „dalszy (daleki)". Jeśli istnieje możliwość pomyłki lub złej
  interpretacji należy zawsze podać wskazania kompasu lub współrzędne
  geograficzne.

• Kierunki określane są z wykorzystaniem stron świata (wskazań
  kompasu) lub poprzez podanie azymutu. Przy posługiwaniu się tym drugim
  sposobem należy zawsze precyzować, czy azymut podany jest w stopniach czy
  w tysięcznych. Słowa „w lewo", „w prawo" mogą być użyte jako uzupełnienie
  azymutu.

• Obszar lub rejon (ześrodkowania, rozmieszczenia, działania) powinno
  się opisywać, poczynając od punktu najbardziej wysuniętego na północ (godzina
  12). Pozostałe punkty należy podawać zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

122

Obszar lub rejon powinien być opisany poprzez podanie nie mniej niż trzech charakterystycznych punktów terenowych lub nazw miejscowości. Przykład: „612 bz ześrodkowana w rejonie MOSZCZENICA DE7414, WIATRÓWKI DE7912, KWIATONOWICE DE7208 ".

- Pozycje sąsiadów (sprzymierzonych) należy opisywać w kolejności od lewej strony do prawej, poczynając od przodu i posuwając się do tyłu, stojąc przodem do przeciwnika. Przy opisywaniu skrzydeł sąsiadów (sprzymierzonych) oraz pozycji przeciwnika należy wykorzystywać kierunki geograficzne. Przykład: „214 batalion znajduje się na naszym zachodnim skrzydle" albo „Czołgi przeciwnika zgrupowane są na wschód od nas".

Przystępując do opracowania dokumentu głównego np. Rozkazu bojowego dane wykonawcze umieszcza się w bloku znajdującym się z prawej strony dokumentu (wcięcie - 10 cm), zapisując kolejne informacje jedna pod drugą.

Numer egzemplarza nadawany jest przez opracowującego dokument stosownie do ilości opracowanych kopii, zgodnie z zamieszczonym w końcowej części dokumentu rozdzielnikiem.

Nazwa organu wydającego dokument, w przypadku dokumentów niejawnych może być zapisana także w postaci zakodowanej.

Nazwa miejscowości (miejsca) sporządzenia dokumentu musi być podana w sposób jednoznaczny. Zapis ten, jeśli zajdzie taka potrzeba, powinien więc zawierać także oznaczenie państwa oraz ewentualnie współrzędne miejsca¹⁰⁵.

Czas (data i godzina) podpisania dokumentu zapisywany jest w postaci tzw. grupy data — czas. Jeżeli nie zostało zapisane inaczej w dalszej części dokumentu¹⁰⁶, jest to jednocześnie termin, od którego dokument obowiązuje. W grupie data — czas podaje się czas obowiązujący w miejscu podpisania dokumentu (czas lokalny), zawsze w odniesieniu do czasu Greenwich (GMT) z podaniem lokalnej strefy czasowej, np.:

221200A MARZEC 2005, gdzie: 22 - dzień miesiąca;

Podaje się współrzędne według wojskowego systemu meldunkowego UTM występującego pod nazwą MGRS lub, jeżeli dostępne mapy nie mają nałożonej (wdrukowanej) siatki wojskowego systemu meldunkowego zorientowanego na wschód i północ, współrzędne geograficzne (stopnie i minuty długości i szerokości geograficznej). ⁰⁶ Najczęściej w ostatnim podpunkcie „Wytyczne koordynujące" punktu 3. dokumentu.

123

12 - godzina; 00 - minuta;

A - strefa czasowa ALFA;

MARZEC - miesiąc (może być użyty 3-literowy skrót); 2005 - rok (może być podany tylko jako 05). Oznaczenie dni i godzin według „ stanagu 1001" przedstawia tabela 4.1

Dni przed i po wyznaczonych dniach są przedstawione zgodnie z następującym systemem : D-2, D-l, D, D+l, D+2

Tabela 4.1

Litera	Godzina	Dzień	Znaczenie	Uwagi
(a)	(b)	(c)	(d)	(e)
A			Dodatkowe
B			Dodatkowe
C		X	Dzień w którym rozpoczyna się lub ma rozpocząć rozmieszczanie przed operacją.
D		X	Dzień w którym rozpoczynają się lub maja rozpocząć działania. Może to być początek działań wojennych lub innej operacji.
E		X	Dzień w którym rozpoczynają się ćwiczenia NATO
F	X		Godzina wyznaczona na początek operacji powietrznych „cross - FLOT"
G	X	X	Dzień i/albo godzina, w którym(ej) wydawany jest rozkaz (zwykle krajowy) do rozwinięcia (rozmieszczenia jednostki).
H	H		1. Ściśle określona godzina, w której działania i ćwiczenia rozpoczynają się lub mają rozpocząć. Jest to również czas kiedy Linia Wyjścia LD pokrywa się z rubieżą ataku. 2. W czasie forsowania, godzina kiedy pierwsza fala osiągnie przeciwległy brzeg.
I			Nie używa się	Mogłoby powodować pomyłki.
J		X	Francuski (Jour) odpowiednik litery D- dzień.
K	X	X	Dzień i/albo godzina kiedy konwój jest wprowadzany albo ma być wprowadzany na jakąkolwiek rubież (lądową lub morską)
L	X		W działaniach przeprowadzanych na wodzie lub w powietrzu godzina kiedy pierwszy śmigłowiec lub fala ataku śmigłowcowego	Porównaj godzina Y

124

			zetknie się ze swoją strefą lądowania LZ (lending zone).
M		X	Dzień w którym rozpoczyna się ma się rozpocząć mobilizacja.
N			Dodatkowe
O			Nie używa się	Mogłoby powodować pomyłki.
P	X		W działaniach powietrznych godzina, kiedy wiodący (pierwszy) spadochron ma się pojawić nad obiektem uderzenia w celu rozpoczęcia ataku.
0			Dodatkowe
R			Dodatkowe
s			Dodatkowe
T	X	X	Dzień albo godzina zmiany miejsca pracy sztabu
U			Dodatkowe
V			Dodatkowe
W			Dodatkowe
X			Dodatkowe
Y	X		W działaniach prowadzonych w powietrzu godzina, w której pierwszy śmigłowiec pierwszego rzutu uderzeniowego odlatuje z punktu zbiórki (Pick-up-Point) (PUP)
Z			Nie używa się	Mogłoby powodować pomyłki.

Strefa czasowa, w której został opracowany dokument, może być podana w grupie data - czas albo w oddzielnym punkcie w dalszej części nagłówka, nigdy jednak dwukrotnie. Zapis dni, godzin oraz minut musi zawsze zawierać dwie cyfry, stąd np. dni miesiąca od pierwszego do dziewiątego zapisuje się: 01, 02,..., 09.

Numer kodowy (identyfikacyjny, wychodzący) dokumentu, nadawany jest w celu umożliwienia skrytej wymiany informacji o tym dokumencie przez środki łączności, np. w celu potwierdzenia jego otrzymania i zrozumienia. Forma numeru kodowego nie jest jednoznacznie ustalona. Może to być np. numer wychodzący danego organu, nadawany przez jego kancelarię, lub też numer zupełnie niezależny, opracowany według indywidualnego klucza.

Trzecia grupa informacji zawartych w nagłówku służbowym zapisywana jest z wyrównaniem do lewej krawędzi. Zawiera ona ogólne dane dokumentu.

125

Umieszczona w pierwszej linii nazwa dokumentu, wskazuje jego rodzaj i numer porządkowy, np.: MELDUNEK SYTUACYJNY Nr 1, ROZKAZ BOJOWY Nr 2, ZARZĄDZENIE BOJOWE NR 3. Numery poszczególnych dokumentów nadawane są w kolejności, w cyklu rocznym, począwszy od początku roku kalendarzowego.

Wykaz dokumentów odniesienia to zestawienie wszystkich dokumentów, do których wykonawca odwołuje się w dalszej treści dokumentu. Są to najczęściej godła map, ale mogą to być także szkice, instrukcje, zarządzenia lub dotychczas wydane inne dokumenty dowodzenia. W odniesieniu do map podaje się numery arkuszy, wydanie i skalę.

Strefa czasowa, może być podana w tym miejscu, jeśli nie została umieszczona wcześniej w grupie data-czas. W tym miejscu nagłówka strefę czasową podaje się pełną nazwą: ALF, ZULU itp. Rozwinięcia poszczególnych liter alfabetu stosuje się także podczas literowania wyrazów przez środki łączności. Przyjęte rozwinięcia liter wyglądają następująco:

A-ALFA B-BRAVO C-CHARLIE D - DELTA E - ECHO F - FOXTROT

G - GOLF H - HOTEL I - INDIA

J-JULIET

K-KILO

L-LIMA

M-MIKE

N - NOVEMBER

O - OSCAR

P - PAPA

Q - QUEBEC

R - ROMEO

S - SIERRA T-TANGO U - UNIFORM V - VICTOR W - WHISKY X-XRAY

Y-YANKEE Z-ZULU

Część zasadnicza dokumentu dowodzenia zawiera najważniejsze treści i ma najczęściej ujednolicony układ, oparty na konstrukcji wielopunktowej¹⁰⁷. Zawartość treściowa poszczególnych punktów zależeć będzie przede wszystkim od przeznaczenia dokumentu dowodzenia. Można jednak przyjąć, że w części zasadniczej dokumentów dowodzenia umieszczane będą informacje o charakterze sytuacyjnym, dyrektywnym i koordynacyjnym. Zakres tych informacji może być różny, w przypadku skrajnym niektóre dokumenty dowodzenia mogą nawet nie mieć żadnych informacji dyrektywnych lub koordynacyjnych. Jedynie dokumenty rozkazodawcze będą posiadały wszystkie wymienione wyżej rodzaje informacji. Szczegółowe usytuowanie

¹⁰⁷ W niektórych uzasadnionych sytuacjach możliwe jest przyjęcie innego układu części zasadniczej dokumentu, należy jednak zachować jej logiczną spójność i przejrzystość.

126

poszczególnych treści w dokumentach dowodzenia zależy od rodzaju dokumentu, obowiązuje jednak przestrzeganie określonych zasad.

Na początku zasadniczej części dokumentu umieszczane są informacje sytuacyjne stanowiące podstawę do zrozumienia treści zawartych w dalszych częściach dokumentu. Ich zakres, zarówno ilościowy jak i jakościowy, uzależniony jest od rodzaju dokumentu dowodzenia. Informacje te są logicznie pogrupowane -zwykle w oddzielnych podpunktach ujmuje się treści dotyczące przeciwnika i wojsk własnych. Wskazane jest zawarcie w tym miejscu informacji o sytuacji do dwóch wyższych szczebli dowodzenia. Kolejne podpunkty zawierać mogą informacje uzupełniające, wtórne w stosunku do dwóch wcześniejszych, np. zmiany w podporządkowaniu.

W następnej kolejności, w części zasadniczej dokumentu umieszcza się (jeśli wynika to z rodzaju dokumentu) informacje dyrektywne. W tym miejscu zapisywane są zadania do wykonania przez adresatów dokumentu. Układ tej części powinien być spójny i logicznie uporządkowany, zgodnie z zasadą „od ogółu do szczegółu". W związku z tym, wskazywanie zadań dobrze jest rozpocząć od celu działań batalionu, później scharakteryzować planowany przebieg tych działań i zakończyć wyliczeniem w odrębnych podpunktach zadań dla dowódców pododdziałów. Ze względu na ogromne znaczenie treści zawartych w tej części dokumentu, należy zapewnić bardzo dużą przejrzystość zapisów i jednoznaczność sformułowań.

W ostatniej kolejności w zasadniczej części dokumentu dowodzenia umieszcza się informacje niezbędne do zapewnienia koordynacji działań. W zakres tych informacji wchodzić będą wszelkiego rodzaju terminy, zalecenia dotyczące potrzeb współdziałania oraz ustalenia dotyczące zabezpieczenia działań i dowodzenia.

Każdy dokument dowodzenia jest niejako „zamknięty" sformalizowaną częścią końcową. Zawarte w niej są cztery elementy: podpis, ustalenia dotyczące potwierdzenia przyjęcia dokumentu, wykaz załączników i rozdzielnik. Opracować je należy według poniższych wskazówek.

Najważniejszym elementem tej części dokumentu jest podpis dowódcy. Zasadą jest, że oryginał dokumentu podpisywany jest przez dowódcę lub - jeśli to nie jest możliwe lub jest znacznie utrudnione - przez upoważnioną osobę. Zważywszy, że zwykle sporządza się większą ilość egzemplarzy dokumentu stosować można

127

pewne udogodnienia mające na celu odciążenie dowódcy od obowiązku składania wielu podpisów. Dlatego też w tym zakresie możliwe są dwa rozwiązania. W pierwszym przypadku, jeżeli dokument jest powielany przed jego podpisaniem, dowódca własnoręcznie podpisuje jedynie pierwszy egzemplarz. Pozostałe są natomiast uwierzytelniane przez upoważnionego oficera, zwykle szefa komórki planowania.

W miejscu podpisu dowódcy umieszcza się nazwisko i stopień wojskowy dowódcy, a dodatkowo z lewej strony, nieco poniżej wpisuje się formułę „Za zgodność", dodaje nazwisko, stopień wojskowy i komórkę organizacyjną (S3) oficera potwierdzającego autentyczność oraz obowiązkowo własnoręczny podpis. W drugim przypadku, gdy dokument jest powielany po podpisaniu go przez dowódcę, uwierzytelnienie dokumentu nie jest konieczne. W obydwu przypadkach pozostaje zasadą, że dowódca (lub inny upoważniony przez niego oficer) musi własnoręcznie podpisać pierwszy egzemplarz dokumentu.

Adnotacja odnośnie wymagalności potwierdzenia otrzymania dokumentu, jest zwykle ujęta w jednym wyrażeniu „Potwierdzenie" lub „Potwierdzenie otrzymania", może jednak zawierać także inne uzupełniające treści, jak np.: „Otrzymanie rozkazu potwierdzić przez radiostacją". Potwierdzenie umożliwia wysyłającemu dokument kontrolę jego otrzymania przez podwładnych, a także - co często jest zapominane -zrozumienie przez nich zawartych w dokumencie treści.

Wykaz załączników umożliwia sprawdzenie kompletności i zachowanie spójności całego dokumentu, szczególnie wtedy, gdy niektóre załączniki przekazywane są oddzielnie, w innym czasie niż reszta dokumentu. Wykaz ten ma także znaczenie formalne - zapewnia bowiem powiązanie załączników, stanowiących przecież integralną część dokumentu, z jego częścią główną. Podczas sporządzania wykazu załączników obowiązuje praktycznie tylko jedna zasada - wymienia się je w kolejności alfabetycznej liter, jakimi zostały oznaczone.

Rozdzielnik zawiera zestawienie wszystkich odbiorców dokumentu i numerów przekazanych im kopii. Zgodnie z zapisem zawartym w najważniejszej normie obronnej dotyczącej dowodzenia¹⁰⁸, pełną listę adresów należy podać tylko wtedy, gdy dokument jest wysyłany za granicę, do odbiorcy innej narodowości lub do dowództwa

¹⁰⁸ N0-02-A002 DOKUMENTY DOWODZENIA, s.l l

128

NATO. Zwykle jednak zawsze sporządza się pełny rozdzielnik, umożliwia on, bowiem kontrolę przekazywania informacji pomiędzy poszczególnymi uczestnikami działań. Wszyscy wyszczególnieni w rozdzielniku odbiorcy przydzieleni są do jednej z jego czterech kolejnych części: zewnętrzny do realizacji, zewnętrzny do wiadomości, wewnętrzny do realizacji i wewnętrzny do wiadomości. Określenie „zewnętrzny" odnosi się do kopii wysyłanych poza struktury organu sporządzającego dokument, natomiast termin „wewnętrzny" dotyczy kopii pozostawianych we własnych komórkach organizacyjnych sporządzającego dokument. Należy pamiętać o pozostawieniu przynajmniej jednego egzemplarza w aktach organu sporządzającego dokument i przynajmniej jednego zapasowego.

W przypadku, gdy ilość treści przewidywanych do umieszczenia w zasadniczej części dokumentu dowodzenia jest duża lub występuje potrzeba umieszczenia w dokumencie treści bardzo specjalistycznych, kierowanych do niewielkiej grupy odbiorców, główną część dokumentu dowodzenia uzupełnia się załącznikami¹⁰⁹, których ilość i rodzaje zależą od konkretnych potrzeb. Głównym celem opracowywania załączników jest usystematyzowanie treści zawartych w dokumencie. Załączniki powinny zwiększać jasność, użyteczność i zwięzłość dokumentu. Dlatego też

w załącznikach nie powtarza się danych zapisanych w głównej części dokumentu, dąży się natomiast do ich rozwinięcia i uszczegółowienia. Dopuszczalne jest jednak, aby szczególnie ważne informacje, na które dowódca chce zwrócić uwagę podwładnych, były w załącznikach powtórzone.

Załącznikom nadaje się indywidualne nazwy i oznacza się kolejnymi wielkimi literami alfabetu (A, B, C, ...). Ponieważ stanowią one integralną część dokumentu, sporządza się je w ilości identycznej, jak dokument.

Ogólna struktura typowego załącznika jest identyczna, jak w przypadku każdego dokumentu dowodzenia - składa się z nagłówka służbowego, części zasadniczej i części końcowej. Mogą natomiast wystąpić różnice w formie tych części załącznika,

¹⁰⁹ W Normie Obronnej używany jest termin „ANEKS" (zob. N0-02-A002 DOKUMENTY DOWODZENIA, s.15), jednak należy konsekwentnie stosować pojęcia polskie i dlatego w niniejszej pracy używa się pojęcia „ZAŁĄCZNIK". Taki termin używany jest zresztą w instrukcji „Zasady przygotowania i opracowania dokumentów rozkazodawczych " (Zob. s. 45)

129

szczególnie w jego części zasadniczej. Może mieć ona bowiem formę pisemną, graficzną lub tabelaryczną.

Załączniki pisemne zawierają treści zapisane w postaci kolejnych punktów i podpunktów, nie koniecznie takich, jak w dokumencie głównym. Zawartość poszczególnych punktów uzależniona będzie zawsze od rodzaju załącznika oraz rodzaju

i zakresu zawartych w nich informacji. Jednak mimo braku jednoznacznie ustalonej formy zasadniczej części załącznika, wskazane jest, aby w miarę możliwości zachować układ identyczny z układem części głównej dokumentu.

Załączniki graficzne są to zazwyczaj różnego rodzaju sytuacje, plany, szkice lub schematy przedstawione na papierze, oleatach (folii, kalce) lub mapie. Oczywiście graficzna forma załącznika nie zwalnia wykonawców dokumentu z obowiązku sporządzenia jego nagłówka i części końcowej.

Załączniki tabelaryczne opracowywane są wtedy, gdy istnieje potrzebą przedstawienia zestawień, porównań i innych danych w formie tabelarycznej. Jest to stosowane najczęściej w wypadku konieczności udokładnienia lub rozwinięcia danych zawartych w dokumencie głównym.

W sytuacjach, gdy przedstawione w załączniku treści wymagają dalszych uszczegółowień i rozwinięć, sporządzić możną tzw. uzupełnienia¹¹⁰, opracowywane zgodnie z zasadami obowiązującymi dla załączników¹¹¹.

Ogólny układ nagłówka służbowego załącznika i uzupełnienia jest identyczny, jak w przypadku dokumentu głównego. Jednak w przypadku, gdy załącznik wysyłany jest razem z dokumentem zasadniczym, w nagłówku wystarczy umieścić oznaczenie i nazwę załącznika (uzupełnienia). Podobną sytuacją dotyczy części końcowej. Gdy załącznik nie jest wysyłany oddzielnie, część końcową może zawierać tylko wykaz uzupełnień, (jeśli załącznik takie zawiera) lub też może być w ogóle pominiętą.

¹¹⁰ Podobnie jak w przypadku załączników, również uzupełnienia są w Normie Obronnej określane inaczej.
Używana dla nich nazwa „APENDYKS" nie spełnia jednak oczekiwań zawartych w Ustawie z dnia 7.10.1999 r.
o języku polskim (Dz. U. Nr 90 poz. 999 z dnia 8 listopada 1999 r.) i jako taka nie powinna być stosowana.
Dlatego też zespół badawczy proponuje używać do oznaczania tego typu dokumentów terminu
„ UZUPEŁNIENIE".

¹¹¹ Jedyna różnica polega na oznaczaniu uzupełnień kolejnymi cyframi arabskimi, a nie - jak w przypadku
załącznika — literami.

130

4.3. Dokumenty Rozkazodawcze

Dokumenty rozkazodawcze są zasadniczymi i niewątpliwie szczególnie ważnymi dokumentami dowodzenia. Zawarte w nich treści, wypracowane w procesie podejmowania decyzji, zawierają wolę dowódcy batalionu, określającą pożądane zachowanie odbiorców (dowódców pododdziałów). Do opracowania tych dokumentów wykorzystywane są pozostałe rodzaje dokumentów dowodzenia, tzn. dokumenty planistyczne i sprawozdawczo-informacyjne.

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Metody i treść pracy zespołów funkcjonalnych na stanowisku

dowodzenia wojsk lądowych, (red J. Michniak) AON, Warszawa 1999r. Rys. 4.3. Usytuowanie dokumentów rozkazodawczych w cyklu decyzyjnym

procesu dowodzenia

Dokumenty rozkazodawcze opracowywane są przez cały czas sprawowania dowodzenia, zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie prowadzenia działań bojowych. Kilka spośród tego rodzaju dokumentów opracowywanych jest jednak wyłącznie

131

podczas trwania walki lub bezpośrednio przed jej rozpoczęciem. Do nich należy zaliczyć przede wszystkim (Rys. 4.3.): rozkazy bojowy, rozkazy bojowy na oleacie, wstępne zarządzenia bojowe, zarządzenia przygotowawcze i zarządzenia bojowe.

4.3.1. Rozkaz bojowy

Rozkaz bojowy jest najczęściej dokumentem o złożonej strukturze, zawierającej kilka - kilka załączników. Forma części głównej jest typowa, składa się zawsze z nagłówka służbowego, części zasadniczej i części końcowej.

Przyjmując, że układ nagłówka i części końcowej jest typowy. Zasadnicza część każdego rozkazu bojowego zawiera pięć głównych punktów:

• SYTUACJA

• ZADANIE

• REALIZACJA

• ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE

• DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

Układ i treść poszczególnych punktów rozkazu bojowego dowódcy batalionu jest następujący:

Egz. nr... z... Wydający Miejsce wydania Grupa Data-Czas Numer kodowy (wychodzący)

ROZKAZ BOJOWY NR i i

Dokumenty odniesienia: Mapy, plany i inne dokumenty, do których odwołuje?, się wykonawca w części zasadniczej rozkazu.,

Strefa czasowa:;...

Podział sił:....

Wyszczególnienie podległych sił, elementów ugrupowania wraz ze zmianami w podporządkowaniu;

Określenie relacji dowodzenia (wsparcie ogólne, bezpośrednie, itp.);

Podział sił, jeżeli jest zbyt długi, może być załącznikiem (Załącznik A);

Terminy, które określają od kiedy dany podział sił obowiązuje, mogą być zawarte tutaj lub w podpunkcie „Zmiany w podporządkowaniu".

132

1. SYTUACJA

a. Przeciwnik

(1) informacje dotyczące najbardziej prawdopodobnych sposobów działania przeciwnika jeden szczebel w dół w stosunku do własnego szczebla dowodzenia;,

(2) jeżeli sporządzany jest Załącznik B (Rozpoznanie), można się do niego odwołać;

(3) Możliwe jest także odwołanie się do innych dokumentów

rozpoznawczych, które otrzymali podwładni.

b. Wojska własne

1. Zadanie i krótkie wyjaśnienie (przedstawienie) zamiaru działania]
   i myśli przewodniej przełożonego)

2. Przedstawienie w kolejnych podpunktach ogólnych zadań,
   sąsiadów i innych sił własnych, (których nie dotyczy rozkaz), ważnych dla]
   wykonania zadania.,

c. Zmiany w podporządkowaniu

1. Nie powtarza się informacji zawartych w podziale sił;

2. 
   jeżeli podział sił jest [kompletny, można podać „Patrz Załącznik A
   (Podział sił);,

(3) W razie potrzeby określa się od kiedy obowiązują ewentualne zmiany w podporządkowaniu),

2. ZADANIE

Krótkie i zrozumiałe określenie zadania własnego: KTO, CO, KIEDY,

GDZIE, W JAKIM CELU WYKONUJE. Punkt ten nie zawiera podpunktów.

W zasadzie nie używa się w nim trybu rozkazującego (np. być w gotowości
do...), a trybu oznajmującego (np. jest w gotowości do...).

3. REALIZACJA

a. Zamiar działania

(1) Myśl przewodnia dowódcy wydającego rozkaz.

(2) Sposób działania - ogólne ramy manewru (sposobu działanial pododdziałów „walczących"- zmechanizowanych, czołgów, aeromobilnychj, od początku do końca walki, w razie potrzeby stosuje się podział na etapy; wskazuje się punkt ciężkości, ewentualne zmiany w tym zakresie podczas działań;

3. 
   
   Ugrupowanie bojowe

4. 
   Wsparcie i zabezpieczenie - krótkie wyjaśnienie istoty wsparcia i,
   zabezpieczenia z zaakcentowaniem priorytetów. Ewentualne odwołania do,
   właściwych załączników.,

5. 
   Inne informacje w zależności od potrzeb.

133

b. Zadania dla zmechanizowanych (piechoty, piechoty górskiej) i
pancernych elementów ugrupowania bojowego

Zadania stawiane są w takiej samej kolejności jak poszczególne elementy, pojawiły się w podziale sił, przy użyciu kolejnych podpunktów (b, c, d, lid.); nie}, powtarza się zadań przedstawionych wyraźnie w zamiarze walki, w sposób] graficzny w załączniku lub określonych w „Wytycznych koordynujących"; nie podaje się zadań dotyczących dwóch i więcej elementów ugrupowania. Są one określane w zamiarze i w wytycznych koordynujących:,

c. 1 kz (kp/kcz)

d. ■■■■■■'■

e.

f. : inne.!

g. wytyczne koordynujące, -ostatni podpunkt punktu nr 3}

(1) terminy i czasy;

(2) tylko informację dotyczące dwóch i więcej elementów ugrupowania bojowego;

3. 
   niezbędne współrzędne linii koordynacyjnych;

4. 
   w planach -podanie terminu, w jakim plan staje się rozkazem:

5. 
   
   inne dane;

4. ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE

i Krótkie przedstawienie koncepcji zabezpieczenia logistycznego w zakresie

| niezbędnym do jego zrozumienia, ewentualne odwołanie się do właściwego
załącznika.

5. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ.

a. Dowodzenie

(1) rozmieszczenie głównego stanowiska dowodzenia i punktu-':dowódczo-obserwacyjnego;

(?) określenie przynajmniej jednego przyszłego położenia każdego, ze stanowisk dowodzenia;,

(3) określenie kolejności przejęcia powodzenia w wypadku obezwładnienia elementów systemu dowodzenia:

(4) wyszczególnienie niezbędnych sygnałów dowodzenia.

b. Łączność

(1) wyszczególnienie obowiązujących procedur łączności.

(2) odwołanie do Załącznika (ŁĄCZNOŚĆ I INFORMATYKA), jeśli jest taka potrzeba.

134

POTWIERDZENIE. NAZWISKO

DOWÓDCY

STOPIEŃ :

DOWÓDCY

ZA ZGODNOŚĆ:

ZAŁĄCZNIKI:

Załącznik A (Podział sił). Załącznik B (Rozpoznanie). Załącznik C (Plan działania). Załącznik D (Łączność i informatyka). Załącznik ... (..............................._._._.)*:

ROZDZIELNIK:

Zewnętrzny: Egz. nr

Do realizacji:

Podwładny 1 i

Podwładny 2

Do wiadomości:

Przełożony

Sąsiad 1

Sąsiad 2

Wewnętrzny: Do realizacji:

Grupa działań bieżących dowodzenia

Grupa planowania

Do wiadomości:

135

a/a zapasowe

Uwaga!

i i - obszar w którym należy umieścić odpowiednie treści rozkazu

bojowego

* - inne załączniki w razie potrzeby

Przykład Rozkazu Bojowego dowódcy batalionu do obrony zawiera załącznik 4.1.

Zgodnie z zapisami zawartymi w dokumentach normatywnych¹¹², liczba i typy użytych załączników zależą od konkretnych potrzeb. Decyzja w tym zakresie należy zawsze do odpowiedzialnego za opracowanie rozkazu bojowego (szefa sztabu batalionu).

Załącznik może mieć formę tekstu, kalki, oleatu, mapy z naniesioną sytuacją, szkicu, planu lub tabeli. Może on być użyty do uszczegółowienia dowolnej części rozkazu. Każdy załącznik może mieć jedno lub więcej uzupełnień, które należy numerować cyframi arabskimi.

Załączniki powinno się wydawać razem z głównym rozkazem i w tej samej liczbie egzemplarzy, co rozkaz bojowy. W takiej sytuacji wystarczy zaopatrzyć je tylko w nazwę załącznika i - w razie potrzeby - wykaz uzupełnień. Jeśli jednak, co jest dopuszczalne, załączniki są wydawane w innym czasie niż rozkaz bojowy, powinny obowiązkowo zawierać pełny nagłówek służbowy i pełną część końcową.

Układ zasadniczej części załącznika powinien korespondować z układem części zasadniczej dokumentu głównego - z reguły powinien mieć, podobnie jak rozkaz, układ pięciopunktowy. W uzasadnionych przypadkach, dotyczących niektórych załączników, możliwe i w pełni uzasadnione są odstępstwa od tej reguły.

Podział punktów na podpunkty oraz ich rozwinięcia (tzn. podanie w nich odpowiednich informacji), dokonywany jest natomiast bardziej dowolnie, z uwzględnieniem potrzeb i specyfiki danego załącznika.

¹¹² Zarówno w Normie Obronnej, jak i w instrukcji Zasady przygotowania i opracowania dokumentów rozkazodawczych.

136

Przykładowy układ i treść załącznika dotyczącego podziału sił jest następujący:

ZAŁĄCZNIK A (PODZIAŁ SIŁ)

DO ROZKAZU BOJOWEGO NR

1. I rzut

2. Odwód

3. 
   Rozpoznanie

4. 
   
   
   
   
   
   Artyleria

5. 
   
   
   
   
   
   Wojska Inżynieryjne

137

6. Logistyka

Załącznik do rozkazu bojowego dotyczący rozpoznania, ma charakter szczególny. Zawiera on bowiem bardzo istotne informacje, niezbędne dla wszystkich uczestników procesu dowodzenia. Dlatego też jego forma może być inna, niż w przypadku pozostałych załączników. Może on być także wydany odrębnie, z reguły wcześniej niż rozkaz bojowy. Przeznaczenie tego załącznika jest następujące:

• rozpowszechnić niezbędne informacje o przeciwniku;

• służyć jako środek instruktażu dla podległych dowódców i być źródłem
  informacji niezbędnych do prowadzenia działań, z wyjątkiem tych, które mogą być
  uzyskane tylko tuż przed walką lub w momencie jej rozpoczęcia;

• przekazać wszystkie inne niezbędne rozkazy lub wskazówki
  rozpoznawcze, dotyczące przyszłych działań;

Instrukcja „Zasady przygotowania i opracowania ..." przewiduje dla tego załącznika układ typowy, pięciopunktowy.

ZAŁĄCZNIK B (ROZPOZNANIE)

DO ROZKAZU BOJOWEGO Nr

1. SYTUACJA

a. Informacje o siłach przeciwnika;;

b. Wnioski z oceny terenu i warunków atmosferycznych;

c. Wskazanie właściwych załączników oraz komunikatów
rozpoznawczych (jeśli były przesyłane oddzielnie).

d. Prognoza najbardziej prawdopodobnych działań przeciwnika
2. ZADANIE

Wyrażone w zwięzłej formie (bez podpunktów!) ogólne zadanie realizowane przez elementy rozpoznawcze.

138

3. REALIZACJA

a. Schemat wsparcia

b. Zadania dla podległych pododdziałów:

(1) Dla pododdziałów podporządkowanych lub przydzielonych -oddzielne, numerowane podpunkty zawierające zadania dla każdej grupy,

od której wymaga się określonych informacji. Pododdziały powinny być wyszczególnione w tej samej kolejności, w jakiej są wymienione w rozkazie, bojowym:,

(2) Potrzeby informacyjne w stosunku do przełożonych i sąsiadów,

c. Kontrwywiad

d. Koordynacja działań

1. Wymagania w zakresie rozpoznania},

2. 
   Pozyskiwanie danych rozpoznawczych:

3. 
   
   Obchodzenie się z ludźmi, dokumentami i materiałami.,

4. 
   
   Wymagania w zakresie wyposażenia i informacji:,

5. Meldunki i ich rozdział

6. 
   
   Inne instrukcje.

4. ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE

a. Załącznik ... (Zabezpieczenie logistyczne)

b. Załącznik ... (Zabezpieczenie medyczne)

5. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

a. Dowodzenie

(1) Rozmieszczenie i czasy pracy stanowisk dowodzenia
rozpoznaniem,

(2) Zasady składania meldunków}
b. Łączność

(1) Załącznik ... (ŁĄCZNOŚĆ I INFORMATYKA)

UZUPEŁNIENIA:

1. Prognoza zagrożenia.

2. Pogoda i warunki terenowe.

139

4.3.2. Rozkaz bojowy do przemieszczenia

Rozkaz do przemieszczania może być wydany w wersji podstawowej albo pomocniczej.

Wersja podstawowa jest oddzielnym dokumentem bojowym wraz z niezbędnymi załącznikami, nakazującym wykonanie określonych czynności manewrowych.

Wersja pomocnicza jest dokumentem będącym załącznikiem do „Rozkazu bojowego", nakazującym wykonanie czynności manewrowych w obszarze innych zadań bojowych.

Rozkaz do przemieszczania powinien zawierać wszystkie elementy tytułowe nadające cechy dokumentu rozkazodawczego oraz spełniające wymagania dystrybucyjne i archiwizacyjne. Zasadnicza jego treść powinna składać się z pięciu punktów oznaczonych cyframi alfabetu arabskiego od 1 do 5.

Egz. nr... z...

Wydający

Miejsce wydania

Grupa Data-Czas

Numer kodowy

wychodzący

ROZKAZ BOJOWY DO PRZEMIESZCZENIA NR ..........

Dokumenty odniesienia: Mapy, plany i inne dokumenty, do których odwołuje się wykonawca w części zasadniczej rozkazu:

Strefa czasowa: ALFA.

Podział sił:

1. SYTUACJA

Należy tu podać wszystkie informacje mające wpływ na przegrupowanie.;

a. Przeciwnik.

(1) ..........

b. Wojska własne.

(1) ..........

c. Zmiany w podporządkowaniu.

(1) ............

2. ZADANIE

Krótkie i zwięzłe określenie zadania i jego celu:

140

3. REALIZACJA

a. Zamiar przemieszczenia.

(1) ...........

b. Zadania dla podległych jednostek.:
c

d. Koordynacja działań.

1. 
   Czasy.

2. 
   Drogi,

3. W^t^py (pomiędzy kolumnami, pojazdami):

4. 
   
   Prędkości.

5. 
   Ubezpieczenie i zasady działania w przypadku ataku,
   przeciwnika.,

6. Punkty wejściowe i zejściowe (na i z drogi marszu):

7. 
   
   Punkty kontrolne (wyrównania).,

8. 
   
   Wytyczne do działania w wypadku awarii (przymusowego
   zatrzymania, postoju).

9. 
   Zasady oświetlania drogi marszu w warunkach nocnych i
   ograniczonej widoczności:

4. ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE

a. Regulacja ruchu.

(1) ........

b. Zabezpieczenie techniczne.

(1) ..........

c. Zabezpieczenie medyczne.

(1) .......

d. Zaopatrywanie (tankowanie, uzupełnienie materiałów eksploatacyjnych).

(1) ............

e. Uzupełnienie wody

(1) ...........

5. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

Punkt zawiera informacje dotyczące miejsc postoju i przemieszczania s/ę 'dowództwa sposobów łączności oraz rozpoznania i identyfikacji, ogólnych zasad [użycia środków łączności oraz innego wyposażenia elektronicznego, jeśli to konieczne. Dla poszerzenia powyższych treści może być opracowany załącznik do rozkazu.

a. Dowodzenie

141

(1) .........

b. Łączność i informatyka

(1) .......

POTWIERDZENIE

ZAŁĄCZ

Do wiadomości:

Przełożony

Sąsiad 1 Sąsiad 2

142

4.3.3. Rozkaz bojowy na oleacie

Rozkaz bojowy typu oleata powinien być sporządzony na folii albo kalce i zawierać w sobie połączenie formy opisowej z graficzną. Wykonawca tego rozkazu ma swobodę w określeniu, które informacje powinny być przedstawione graficznie, a które pisemnie.

Do sporządzenia tego typu rozkazu można stosować dowolną technikę graficzną. Sytuacja graficzna powinna być zobrazowana za pomocą znaków (symboli) wojskowych. Dopuszcza się zastosowanie nietypowych znaków, innych niż aktualnie obowiązują, ale ich znaczenie powinno być wyjaśnione w legendzie. Dopuszcza się także sporządzanie oddzielnie części graficznej i oddzielnie części opisowej.

Część opisową rozkazu należy sporządzać z zachowaniem zasad obowiązujących przy tworzeniu dokumentów pisemnych.

Do części opisowej powinien być załączony w formie graficznej załącznik sporządzony na folii albo kalce. Jeśli ilość informacji tego wymaga, rozkaz może - ze względu na przejrzystość - składać się z więcej niż jednej oleaty.

Przy sporządzaniu oleaty powinny być przestrzegane następujące zasady:

• zasadnicze punkty i podpunkty rozkazu bojowego na oleacie powinny
  być sporządzone według opisanego już wzoru i układu treści rozkazu;

• podział sił (ugrupowanie) może być podane w punkcie trzecim,
  w załączniku lub oddzielnie na oleacie. W tym ostatnim przypadku może być
  naniesiony za pomocą znaków (symboli) wojskowych;

• dwukropek (:), po którym nie następuje żaden tekst, oznacza, że
  informacja jest pokazana na oleacie. Dodatkowe informacje mogą być podane
  przez dodanie krótkiej uwagi, np.: „patrz Załącznik...." itd.;

• informację o przeciwniku (punkt 1, ppkt a) może być podana na oleacie
  lub sporządzona oddzielnie. Informacja, która nie może być przedstawiona
  w formie graficznej, powinna być opisana. Dopuszczalne jest odwołanie się do
  innych dokumentów;

• informacje o siłach własnych (punkt 1, ppkt b), nie podane w rozkazie
  bojowym, które mogą dotyczyć podległych dowódców, mogą być naniesione na
  oleacie albo podane w części pisemnej rozkazu;

143

• ocena dowódcy (punkt l.d.) może, ale nie musi być zawsze stosowana;

• zamiar własny (koncepcja) walki (punkt 3 ppkt a.) powinien być
  powtórzony bez względu na to, czy zamiar jest zobrazowany graficznie, czy nie.
  Zwykle też ogólny plan wsparcia ogniowego podawany jest w formie pisemnej;

• zadania dla podwładnych (punkt 3.) nie podaje się w formie pisemnej,
  jeśli jasno wynikają z odwzorowania graficznego, umieszczonego na oleacie;

• jeżeli używa się wytycznych koordynujących, powinny one stanowić
  ostatni podpunkt punktu 3. (REALIZACJA);

• organizacja zabezpieczenia logistycznego (punkt 4.) może być
  przedstawiona na oddzielnej oleacie lub podana w formie załącznika pisemnego;

• miejsce rozwinięcia stanowisk dowodzenia, a także ich przemieszczania
  powinny być podane na oleacie;

sytuacja taktyczna w formie graficznej powinna być zobrazowana zgodnie z zasadami.

4.3.4. Zarządzenie przygotowawcze

W celu umożliwienia wcześniejszego przygotowania pododdziałów batalionu do walki może do nich być wysyłane zarządzenie przygotowawcze.

Ilość szczegółów, które mogą być w nim zawarte, zależy od czasu i środków komunikowania oraz danych, które uważane są za niezbędne do przekazania podległym dowódcom.

Wyrażenia używane w tym dokumencie powinny wskazywać, co jest do wykonania a co jest tylko zapowiedzią (informacją) przyszłych działań. Zwykle zadania dla podległych jednostek (z wyjątkiem wskazanych w punkcie trzecim, czas, miejsce

i sposób postawienia zadania, wymagane mapy, plany czas otrzymania rozkazu bojowego) nie powinny być podawane w tym zarządzeniu.

Podwładni powinny otrzymać jak najwcześniejsze informacje o nadchodzących wydarzeniach. Dane te mogą być przekazane werbalnie (radio, telefon, oficer łącznikowy) lub pisemnie.

144

Zarządzenia przygotowawcze powinny ułatwić podwładnym rozpoczęcie procesu przygotowania i wykonania nowego zadania, dzięki podaniu im najważniejszych szczegółów nadchodzącej walki łącznie z czasem, którym dysponują do celów planowania.

Zarządzenia przygotowawcze zawsze powinny zaczynać się słowami „ZARZĄDZENIE PRZYGOTOWAWCZE" oraz zawierać żądanie potwierdzenia.

Każde zarządzenie przygotowawcze, dotyczące przemieszczania pododdziałów, powinno podawać czas przed upływem, którego nie będzie żadnego ruchu. Znaczy to, że przed upływem tego czasu powinien być wydany kolejny rozkaz, podający termin przemieszczania lub przedłużający okres bezruchu, ewentualnie podający czas gotowości (w godzinach lub minutach).

Dowódca ma ułatwione zadanie, jeśli stwierdzenie „nie ma przemieszczeń przed" jest połączone ze stopniem gotowości wyrażonym w godzinach. W innym przypadku powinien on być przygotowany do przemieszczania się w bardzo krótkim czasie, po upływie określonego terminu, jeśli nie otrzyma innych rozkazów. Tekst zarządzenia przygotowawczego powinien mieć formę: „Wszystkie pododdziały w gotowości dwugodzinnej od 31 godz. 8:00".Takie stwierdzenie wskazuje, że nie będzie żadnych ruchów przed 10:00. Jeżeli pododdziały są w gotowości dwugodzinnej od godziny 8:00, dowódca wie, że nie będzie od niego wymagane przemieszczanie się, przed 10:00 ale do tego czasu powinien poczynić wstępne przygotowania do przemieszczania się. Wobec tego ma prawo oczekiwać dwóch godzin na przygotowanie od momentu otrzymania rozkazu do wykonania. Przy kalkulowaniu czasu gotowości sztab batalionu powinien zawsze brać pod uwagę zwłokę czasową, jaka powstaje między przybyciem rozkazu do dowództwa batalionu i dostarczeniu jego treści na szczebel kompanii.

Jeśli pododdział jest w dwugodzinnej gotowości, rozkaz do przemieszczenia powinien dotrzeć do zainteresowanego dowództwa batalionu, co najmniej na dwie godziny przed rozpoczęciem marszu. Czas wydania rozkazu nie ma znaczenia. Podobnie, jeśli pododdział ma być postawiony w jednogodzinną gotowości do marszu, rozkaz może być obowiązujący dopiero po upływie godziny.

Przykładowy układ i treść zarządzenia przygotowawczego jest następujący:

145

Egz. nr... z ... Wydający Miejsce wydania Grupa Data-Czas Numer kodowy (wychodzący)

ZARZĄDZENIE PRZYGOTOWAWCZE NR

Dokumenty odniesienia: Mapy, plany i inne dokumenty, do których odwołuje wykonawca w części zasadniczej rozkazu., Strefa czasowa:!....!

1. SYTUACJA

a. Przeciwnik.

b. Wojska własne

1. Położenie jednostek innych niż wydająca zarządzenie mających)
   yypływ na realizację zadania.:

2. 
   
   Zadanie i zamiar przełożonego:,

c. Zmiany w podporządkowaniu

2. ZADANIE

Krótkie i zrozumiałe określenie zadania własnego (pododdziału wydającego zarządzenie): KTO, CO, KIEDY, GDZIE, W JAKIM CELU WYKONUJE. Punkt ten nie zawiera podpunktów.

3. REALIZACJA

a. Zadania dla podległych pododdziałów.

a. Zadania dla pododdziałów wspierających

b. Zadania dla pododdziałów zabezpieczenia bojowego

c. Koordynacja działań:

1. Czas rozpoczęcia działań (inne czasy):

2. Miejsce postawienia zadania (czas, miejsce, skład grupy)
   zadaniowej)}

3. 
   Inne dane stosownie do potrzeb,

4. 
   ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE

5. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

146

POTWIERDZENIE. NAZWISKO

DOWÓDCY

STOPIEŃ ZA ZGODNOŚĆ:

ROZDZIELNIK:

Zewnętrzny: Egz. nr

Do realizacji:

Podwładny 1

Podwładny 2

Do wiadomości:

Przełożony

Wewnętrzny: Do realizacji:

Grupa działań bieżących

Grupa planowania

Do wiadomości:

a/a

UWAGA!

Treści zawarte w poszczególnych punktach mogą być pominięte, jeśli do chwili sporządzania zarządzenia dane nie uległy zmianie lub nie są dostępne.

Jeśli ilość informacji jest niewielka, można także zrezygnować z układu pięciopunktowego, a podawane wiadomości logicznie uporządkować, rozróżniając jednoznacznie zadania „do realizacji" i „do wiadomości".

4.3.5. Zarządzenie bojowe

W czasie prowadzenia walki, w sytuacji koniecznej, można wydawać tylko część rozkazu bojowego i ograniczyć jego dystrybucję tylko do dowódców bezpośrednio zainteresowanych. W dynamice walki dowódca batalionu ocenia sytuację i podejmuje decyzję w czasie rzeczywistym. W trakcie podejmowania decyzji w dynamice walki wspiera go grupa działań bieżących. W przypadku, gdy decyzja wymaga głębszej analizy informacje mogą zostać przekazane do grupy planowania. W celu sprawnego prowadzenia działań przez dowódcę batalionu podjęte przez niego decyzje są

147

przekazywane bezpośrednio przez techniczne środki łączności. Zapis stawianych zadań przez dowódcę dokonuje się w dzienniku działań bojowych lub przy pomocy urządzeń rejestrujących. W przypadku zadań złożonych dotyczących dłuższego okresu czasu np. w trakcie działań o niskiej intensywności lub misjach (pokojowych, stabilizacyjnych, innych) opracowuje się zarządzenia bojowe. Dotyczą one zazwyczaj jednego wykonawcy (podwładnego). Stosuje się wówczas typowy dla rozkazu bojowego układ pięciopunktowy. Po podaniu nagłówka, dopuszcza się pominięcie tych części rozkazu, które pozostają niezmienione lub są mniej ważne. W przypadku pomijania treści jednego z pięciu głównych punktów, konieczne jest umieszczenie po nagłówku punktu wyrażenia „Bez zmian" lub podobnego.

Zarządzenia bojowe mogą być wykonywane w formie pisemnej i uzupełnione załącznikami lub część pisemna może być umieszczona na oleacie (mapie, folii itp.).

Układ zarządzenia bojowego może być następujący:

Egz. nr... z... Wydający Miejsce wydania Grupa Data-Czas Numer kodowy (wychodzący)

ZARZĄDZENIE BOJOWE NRI

Dokumenty odniesienia: Mapy, plany i inne dokumenty, do których odwołuje?, się wykonawca w części zasadniczej rozkazu.,

Strefa czasowa:....

Podział sił:....

Wyszczególnienie podległych sił, elementów ugrupowania wraz ze zmianami w podporządkowaniu;

Określenie relacji dowodzenia (wsparcie ogólne, bezpośrednie, itp.);

Podział sił, jeżeli jest zbyt długi, może być załącznikiem (Załącznik A);

Terminy, które określają od kiedy dany podział sił obowiązuje, mogą być zawarte tutaj lub w podpunkcie „Zmiany w podporządkowaniu".

1. SYTUACJA

a. Przeciwnik

działania przeciwnika jeden szczebel w dół w stosunku do własnego, szczebla dowodzenia;

148

(2) Jeżeli sporządzany jest Załącznik B (Rozpoznanie), można się do niego odwołać;}

(3) Możliwe jest także odwołanie się do innych dokumentów rozpoznawczych, które otrzymali podwładni.

b. Wojska własne

1. Zadanie i krótkie wyjaśnienie (przedstawienie) zamiaru działania
   i myśli przewodniej przełożonego;

2. 
   Przedstawienie w kolejnych podpunktach ogólnych zadań
   sąsiadów i innych sił własnych (których nie dotyczy rozkaz), ważnych dla
   wykonania zadania:,

c. Zmiany w podporządkowaniu

(1) Nie powtarza się informacji zawartych w podziale sił;,

(2) Jeżeli podział sił jest kompletny, można podać „Patrz Załącznik A (PODZIAŁ SIŁ);

(3) W razie potrzeby określa się od kiedy obowiązują ewentualne zmiany w podporządkowaniu:

2. ZADANIE

Krótkie i zrozumiałe określenie zadania własnego: KTO, CO, KIEDY,

GDZIE, W JAKIM CELU WYKONUJE. Punkt ten nie zawiera podpunktów.

3. REALIZACJA

a. Zamiar działania

(1) Myśl przewodnia dowódcy wydającego rozkaz:,

(2) Sposób działania - ogólne ramy manewru (sposobu działania,

pododdziałów „walczących"- zmechanizowanych, czołgów, aeromobilnych), od początku do końca walki, w razie potrzeby stosuje się podział na, etapy; wskazuje się miejsce i/lub sposób skupienia głównego wysiłku,, ewentualne zmiany w tym zakresie podczas działań;

3. 
   
   Ugrupowanie bojowe,

3. 
   Wsparcie i zabezpieczenie - krótkie wyjaśnienie istoty wsparcia i
   zabezpieczenia z zaakcentowaniem priorytetów. Ewentualne odwołania do
   właściwych załączników.

4. 
   Inne informacje w zależności od potrzeb.

b. Zadania dla zmechanizowanych (piechoty, piechoty górskiej) i pancernych elementów ugrupowania bojowego

,Zadania stawiane są w takiej samej kolejności jak poszczególne elementy,

pojawiły się w podziale sił, przy użyciu kolejnych podpunktów(b, c, d,itd.); nie

powtarza się zadań przedstawionych wyraźnie w zamiarze walki, w sposób graficzny w załączniku lub określonych w „Wytycznych koordynujących"; nie podaje się zadań dotyczących dwóch i więcej elementów ugrupowania. Są one określane w zamiarze i w wytycznych koordynujących:,

149

c. 1 kz (kp/kcz)

d. wytyczne koordynujące, [ostatni podpunkt punktu nr 3}

(1) terminy i czasy;

(2) tylko informacje dotyczące dwóch i więcej elementów ugrupowania bojowego;

3. 
   niezbędne współrzędne linii koordynacyjnych,

4. 
   w planach - podanie terminu, w jakim plan staje się rozkazem}

5. 
   inne dane:

4. ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE

Krótkie przedstawienie koncepcji zabezpieczenia logistycznego w zakresie niezbędnym do jego zrozumienia, ewentualne odwołanie się do właściwego załącznika.

5. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ.

a. Dowodzenie

(1) rozmieszczenie głównego stanowiska dowodzenia i punktu, dowódczo-obserwacyjnegoj

(?) określenie przynajmniej jednego przyszłego położenia każdego, ze stanowisk dowodzenia,

(3) określenie kolejności przejęcia dowodzenia w wypadku obezwładnienia elementów systemu dowodzeniaj

(4) wyszczególnienie niezbędnych sygnałów dowodzenia. b. Łączność

(1) wyszczególnienie obowiązujących procedur łączności,

(2) odwołanie do Załącznika (ŁĄCZNOŚĆ I INFORMATYKA), jeśli i jest taka potrzeba.

POTWIERDZENIE. NAZWISKO

DOWÓDCY

STOPIEŃ

DOWÓDCY ZA ZGODNOŚĆ:

ZAŁĄCZNIKI:

Załącznik A ( ).

Załącznik B ( ).

ROZDZIELNIK:

150

Zewnętrzny: Egz. nr

Do realizacji:

1 kz .......... "i

Do wiadomości:

Przełożony

Wewnętrzny: Do realizacji:

Grupa działań bieżących

Grupa planowania

Do wiadomości:

a/a

Uwaga!

i i - obszar w którym należy umieścić odpowiednie treści zarządzenia

bojowego

* - inne załączniki w razie potrzeby

4.4. Dokumenty planistyczne

Dokumenty planistyczne mają charakter pomocniczy i wykorzystywane są reguły w procesie planowania działań. Zalicza się do nich wszelkiego rodzaju plany (w tym plan pracy dowództwa, warianty działania itp.), zestawienia, tabele itp. Wykonywane są w czasie planowania działań przez niemal wszystkie komórki organizacyjne danego organu dowodzenia. Nie są jednoznacznie sklasyfikowane - ich rodzaj i forma uzależnione są od wielu czynników, w tym przede wszystkim od bieżących potrzeb i stylu pracy konkretnej komórki organizacyjnej, a nawet poszczególnych osób pracujących w tych komórkach.

4.4.1. Plan pracy dowództwa

Plan pracy dowództwa opracowuje szef sztabu w trakcie analizy zadania. Jest to dokument niezbędny do właściwej organizacji pracy dowództwa batalionu. Skróconą wersję planu pracy dowództwa przedstawia tabela 4.2.

151

Tabela 4.2

PLAN PRACY DOWÓDZTWA

Ip.	PLANOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIE	CZAS
				TRWANIA	ASTRONOMICZNY	OPERACYJNY
1.	Analiza zadania	Od Do	Od Do	Od G do G+0:15
2.	Informowanie operacyjne	Od Do	Od Do	G+0:15 do G+0:45
3.	Wydanie zarządzenie przygotowawcze	Od Do	Od Do	G+0:45 do G+1:00
4.	Ocena czynników wpływających na wykonanie zadania. Opracowanie wariantów działania.	Od Do	Od Do	G+1:00 do G+1:45
5.	Rozważenie wariantów działania	Od Do	Od Do	G+2:00 do G+2:30
6.	Porównanie wariantów działania	Od Do	Od Do	G+2:45 do G+3:30
7.	Odprawa decyzyjna	Od Do	Od Do	G+3:30 do G+4:15
8.	Sporządzenie planu operacji	Od Do	Od Do	G+4:30 do G+5:30
9.	Sporządzenie rozkazu operacyjnego	Od Do	Od Do	G+5:30 do G+6:00
10.	Podpisanie rozkazu przez dowódcę	Od Do	Od Do	G+6:00 do G+6:15
11.	Powielenie rozkazu	Od Do	Od Do	G+6.20 do G+6:45
12.	Stawianie zadań	Od Do	Od Do	G+7.00 do G+7:30

4.4.2. Wariant działania

Każdy ze sporządzonych wariantów działania składa się ze szkicu i pisemnej notatki (legendy) wyjaśniającej istotę sposobu wykonania zadania oraz podającej informacje, których nie można przedstawić graficznie (za pomocą znaków taktycznych). Szkic wariantu działania batalionu przedstawia zazwyczaj - rysunek 4.3.:

ugrupowanie bojowe;

wstępny podział sił;

152

sposób wykonania zadania, w tym punkt ciężkości (rejon o kluczowym znaczeniu);

rozmieszczenie SD.

Źródło: opracowanie własne Rys. 4.4. Szkic wariantu obrony batalionu w obronie

Ugrupowanie bojowe oraz wstępny podział sił przedstawia się jeden szczebel w dół. W zasadzie nie podaje się na szkicu numerów (nazw) pododdziałów, pozostawiając to decyzji dowódcy. Szkic zawiera tylko elementy ogólnowojskowe, chyba, że rozmieszczenie i sposób użycia elementów specjalistycznych jest szczególnie istotny dla sposobu wykonania zadania w danym wariancie działania (patrz rysunek 4.4.).

4.4.3. Zestawienie sił

W celu umożliwienia realistycznej i opartej na stanie rzeczywistym oceny wojsk własnych wykorzystuje się pomocniczy dokument dowodzenia o charakterze sprawozdawczo

153

informacyjnym - zestawienie sił i środków Tab. 4.3. Jest on prowadzony i w sposób ciągły uaktualniany we wszystkich komórkach stanowiska dowodzenia. Tabela 4.3.

Stan na: 031530A PAŹ2001

...bz Grupa Planowania

ZESTAWIENIE SIŁ I ŚRODKÓW
Siły i środki Pododział\	Stany osobo we	BWP	Moździerze
1 kz
2kz
3kz
bwsp
pldow
plzaop
plrem
plmed
Razem

Dysponując wnioskami z oceny przeciwnika oraz wojsk własnych możliwe staje się dokonanie porównania sił. Porównanie to ma charakter globalny, to znaczy obejmuje przeciwstawienie posiadanemu potencjałowi wojsk własnych potencjału przeciwnika,

z uwzględnieniem zmian tych potencjałów w czasie i przestrzeni. Jako dokument o charakterze pomocniczym może być w tym zakresie wykorzystywana tabela porównania sił - (patrz tabele. 4.4., 4.5.)

154

Tabela 4.4.

Stan na : 031530A PAŹ2001

...bz Grupa Planowania

Tabela 4.5.

Stan na : 031530A PAŹ2001

...bz Grupa Planowania

TABELA PORÓWNANIA SIŁ
Wojska własne		Wyszczególnienie	Przeciwnik		Stosunek sił
Poddodział	Ilość		Ilość	Pododdział	Ilościowy			Jakościowy
		ludzie
		plz, plcz
		czołgi
		BWP
		art. do ognia pośr.
		środki ppanc
		czołgi, BWP, śr.ppanc

155

4.4.4. Tabela planu synchronizacji

Najczęściej stosowaną metodą w trakcie rozważenia wariantów działania jest symulacja przyszłych działań. W trakcie planowania działań dowództwo batalionu które dysponuje odpowiednią ilością czasu może zorganizować i przeprowadzić symulację przyszłych działań. Będąca próbą określenia przyszłych zdarzeń symulacja działań powinna przebiegać według zasady: AKCJA - REAKCJA -PRZECIWREAKCJA. Wyniki prowadzonej symulacji mogą zostać zapisane w tabeli zdarzeń lub w postaci wstępnych danych do planu synchronizacji, który będzie uszczegóławiany po podjęciu decyzji przez dowódcę batalionu. Przykład tabeli zdarzeń przedstawia tabela 4.6. Postać planu synchronizacji obrazuje tabela 4.7.

W przypadku ograniczeń czasowych sztab batalionu może skupić się na zidentyfikowaniu wad i zalet opracowanych przez siebie wariantów działania. Wady i zalety poszczególnych wariantów działania powinny być zapisane po przeprowadzeniu czynności rozważenia wariantów na oleatach przedstawiających warianty działania.

Tabela 4.6

Tabela zdarzeń

	Akcja	Reakcja	Przeciw reakcja	Ocena ryzyka	Czas	Punkt decyzyjny *	Potrzeby informacyjne*	Element kontroli	Uwagi

* - odwołania do oleaty wsparcia decyzji sporządzanej w ramach RPPW Uwaga:

Plan synchronizacji w batalionie opracowuje się tylko wtedy, gdy batalion posiada więcej niż niezbędną ilość czasu na przygotowanie działań.

156

Tabela 4.7.

4.4.5. Tabele do porównania wariantów działania

Porównanie wariantów działania jest jedną z najważniejszych czynności w procesie pracy sztabu. Jednocześnie pamiętać należy, iż wyniki jakiejkolwiek metody porównawczej nie zastępują i nie są jednoznaczne z podjęciem decyzji! Wszystkie metody należy traktować jako narzędzia pomocne w wyborze wariantu rekomendowanego dowódcy oraz jako argumenty podczas prezentowania przyjętych rozwiązań. Przykładowe rozwiązania tabel obrazujących wyniki porównania wariantów działania przedstawiono w rozdziale trzecim.

157

4.5. Dokumenty sprawozdawczo-informacyjne

Zasadniczym przeznaczeniem dokumentów sprawozdawczo-informacyjnych

jest przekazywanie określonych informacji pomiędzy wszystkimi uczestnikami realizowanego procesu dowodzenia. Informacje te dotyczą zwykle określonych zdarzeń, ale możliwe jest także wykorzystanie tego rodzaju dokumentów dowodzenia do przekazywania wszelkiego rodzaju analiz i prognoz, a nawet do zgłaszania określonych potrzeb. Dokumenty sprawozdawczo-informacyjne wykorzystywane są także do systematyzowania i archiwizowania napływających z różnych źródeł informacji. Funkcja ta, często niedoceniana, jest bardzo ważna, gdyż jej prawidłowe wypełnianie implikuje poprawne, oparte na wiarygodnych podstawach, rozpoczęcie każdego kolejnego cyklu decyzyjnego procesu dowodzenia. U źródeł tego cyklu stoi, bowiem zawsze solidna podstawa informacyjna. Większy zakres czytelnych wiadomości w interesującym obszarze zwiększa w istotnym stopniu jakość prowadzonych analiz, a tym samym pozytywnie wpływa na przebieg całego realizowanego następnie planowania.

4.5.1. Meldunek o sytuacji

Wszystkie informacje muszą być odnotowane w dzienniku działań bojowych i naniesione na mapy sytuacyjne poszczególnych grup. Każda informacja musi w pierwszej kolejności trafić do szefa sztabu on decyduje o ważności i komu ją dalej przekazać.

Meldunki sytuacyjne przekazywane są w następujący sposób

- Dowódcy Brygady do przełożonego - cztery razy na dobę:

z godz.: 03.00; 09.00; 15 00; 21.00; do godz.:04.00; 10.00; 16.00; 22.00.

- Dowódcy batalionu -cztery razy na dobę:

z godz.: 01.00; 07.00; 13 00; 19.00;

do godz.: 02.00; 08.00; 14.00; 20.00. - Dowódcy kompanii -cztery razy na dobę:

z godz.: 24.00;06.00;14.00;20.00 do godz.: 01.00;07.00;13.00;19.00

158

Meldunek o sytuacji jest zasadniczym sposobem meldowania o sytuacji operacyjnej przełożonemu. Meldunki takie są przedkładane przełożonemu o określonej godzinie oraz doraźnie na wniosek przełożonego. Zawiera się w nim informacje na temat sytuacji w obszarze meldującego dowódcy.

W meldunkach podaje się tylko zmiany w sytuacji, które zaszły od czasu ostatniego meldunku. Jeśli nie zaszły żadne zmiany, stan taki opisuje się jako bez zmian w odpowiednim punkcie.

Meldunki o sytuacji przekazywane ustnie potwierdza się następnie w formie pisemnej (graficznej - pisemnej) tak szybko, jak to możliwe.

Układ meldunku na szczeblu batalion przedstawiono poniżej:

Egz. nr... z... Wydający Miejsce wydania Grupa Data-Czas Numer kodowy (wychodzący)

MELDUNEK O SYTUACJI BOJOWEJ Nr... Za okres: (od - do)

Dokumenty odniesienia: Mapy, plany i inne dokumenty, do których odwołuje się wykonawca w części zasadniczej rozkazu.

1. PRZECIWNIK

a. Siły będące w styczności.

(1)

b. Odwody przeciwnika, które mogą mieć wpływ na lokalną sytuację.

(1)

c. Działania przeciwnika podczas okresu objętego meldunkiem.

(1)

d. Ocena sił przeciwnika, (w tym jego sytuacji logistycznej) prawdopodobna znajomość sytuacji wojsk własnych.

(1) e. Wnioski.

2. SYTUACJA WOJSK WŁASNYCH

a. Przebieg przedniego skraju.

b. Położenie podległych jednostek.

c. Położenie sąsiadów i jednostek wspierających.

159

d. Krótki opis i wynik działań prowadzonych w okresie objętym meldunkiem.

3. ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE

Ogólne uwagi o sytuacji, jeśli są inne niż przewidywano, jeżeli mogą wpłynąć bezpośrednio na sytuację:,

4. INNE INFORMACJE

Informacje nie występujące gdzie indziej.

5. OCENA ROZWOJU SYTUACJI

Wnioski i ewentualne propozycje dotyczące aktualnej sytuacji objętej meldunkiem oraz zamiar dalszego działania:

POTWIERDZENIE NAZWISKO DOWÓDCY

STOPIEŃ

ZAŁĄCZNIKI:

Załącznik A (.

ROZDZIELNIK: Egz. nr

Dowódca batalionu może przekazywać informacje o położeniu własnego pododdziału w formie graficzno - pisemnej. Przykład meldunku o sytuacji w formie pisemno - graficznej przedstawia rysunek 4.5.

160

Źródło: opracowanie własne Rys. 4.5. Meldunek o sytuacji w formie graficzno pisemnej

4.5.2. Mapa sytuacyjna

Mapy sytuacyjne opracowywane są we wszystkich komórkach organizacyjno -funkcjonalnych stanowiska dowodzenia. W batalionie oznacza to, że mapę sytuacyjną prowadzi każda grupa na GSD. Mapy w batalionie powinny być w skali 1:50 000 zakodowane w systemie opracowanym w batalionie odpowiedzialny jest za to szef S2 . Mogą być również używane mapy w skali 1:100 000 np. do marszu. Mapy na szczeblu kompanii również w skali 1:50 000 . Mapy na szczeblu plutonu 1:50 000 ale również mogą występować w skali 1:25 000. Jeżeli pozyskujemy informacje z plutonu lub jest pluton bezpośrednio podporządkowany d-cy batalionu (odwód, BPR, przydzielony pododdział) i posiada tylko mapę 1:25 000, wtedy szef S3 powinien również zadania dla tych elementów przesyłać tylko w tej skali. Nie dopuszczalnym jest „naciąganie skali mapy podwładnego" dla własnego wygodnictwa. Nie można kazać prowadzić d-cy plutonu mapy w skali 1:50 000 jeżeli zadanie które ma wykonać

161

to wyklucza. Mapa sytuacyjna powinna zawierać tylko aktualne informacje, każda zdezaktualizowana powinna zostać usunięta. Można, jeżeli jakieś stare informacje mogą mieć znaczenie stosować nakładane folie tak ażeby je zachować. Wszelkiego rodzaju plany działania zaznaczmy kolorem czarnym i one mogą pozostać na mapie sytuacyjnej (lub na podwójnej folii) aktualne położenie wojsk własnych i sojuszniczych kolorem niebieskim, wojsk neutralnych kolorem zielonym, przeciwnika kolorem czerwonym.

Przykład oleatu mapy sytuacyjnej grupy działań bieżących przedstawia rysunek 4.6. i 4.7.

Źródło: opracowanie własne Rys. 4.6. Oleat mapy sytuacyjnej grupy działań bieżących batalionu - wariant 1

162

Źródło: opracowanie własne Rys. 4.7. Oleat mapy sytuacyjnej grupy działań bieżących batalionu - wariant 2

Mapa sytuacyjna powinna zawierać:

linie rozgraniczenia;

inne linie koordynacyjne oraz elementy dowodzenia i koordynacji działań;

wybrane informacje na temat przełożonego i sąsiadów istotne dla prowadzonych działań;

położenie wojsk własnych (w obronie i działaniach opóźniających dwa szczeble w dół w natarciu i marszu jeden);

charakter działań wojsk własnych;

rozmieszczenie stanowisk dowodzenia;

163

położenie i działania przeciwnika (o jeden szczebel w dół w każdym rodzaju działań)

inne informacje ważne dla danej komórki GSD.

Mapa sytuacyjna główna na tablicy z możliwością jej zdjęcia i użycia np. w ZWD. Dodatkowa mapa sytuacyjna będąca na wyposażeniu ZWD dowódcy na PDO oraz pełniąca rolę mapy zapasowej w przypadku zniszczenia głównej. Prowadzi ją dowódca wozu dowodzenia dowódcy batalionu. Standardowo używa się głównej mapy sytuacyjne zamocowanej na tablicy informacyjnej w grupie dowodzenia.

Podział tablicy informacyjnej /wariant/

Liczbę i rodzaj zestawień dyktuje rodzaj działań bojowych oraz sposób pracy danej zmiany. Każde zestawienie prowadzone jest na bieżąco i łączy czas oraz siły rys 4.8.

		Plan zapór - oleata
1
		PLAN DZIAŁANIA
2		48X27 km
3		4	5	6

Plan walki ogniowej -oleata	1
PLAN DZIAŁANIA 44X36 km
		2
		3
		4

Źródło: opracowanie własne Rys. 4.8. Przykłady rozmieszczenia dokumentów na tablicy informacyjnej

1. Zestawienie głównego sprzętu bojowego

2. Plan rozmieszczenia GSD i PDO batalionu

3. Podległość / Przynależność / Współdziałanie

4. Wyciąg z tabeli rozmówczej

5. Miejsce zaopatrywania

6. Zadania / Wnioski

1. Zestawienie głównego sprzętu
   bojowego

2. Plan rozmieszczenia GSD i PDO
   batalionu

3. Porównanie sił

4. Miejsce zaopatrywania

Mapa-deska

Używana jest do takich celów, które krótkookresowo będą realizowane; może być

częścią dużej mapy - rysunek 4.9.

1		2
3	4		5

1. Obiekty chronione prawem
   międzynarodowym

2. Zaopatrzenie ze stopnia
   nadrzędnego

3. Siły - zestawienie osobowe
5. Plan rozmieszczenia GSD i

164

PDO batalionu.

Źródło: opracowanie własne Rys. 4.9. Przykłady rozmieszczenia dokumentów na mapie - desce

4.5.3. Dziennik działań bojowych

Dziennik działań jest dokumentem dowodzenia na podstawie, którego można prześledzić przebieg działań bojowych batalionu, przebieg pracy poszczególnej sekcji, grupy na stanowisku dowodzenia. Na podstawie zapisów można również odtworzyć przepływ dokumentów i informacji pomiędzy wybranymi elementami tzn. stanowiskami dowodzenia lub określonymi komórkami stanowiska dowodzenia. Odzwierciedla on również przepływ dokumentów i informacji z podwładnymi, przełożonym, sąsiadami i pododdziałami wspierającymi.

Stwierdzono, iż dziennik działań prowadzony jest w powiązaniu z mapą sytuacyjną danej grupy stanowiska dowodzenia. Ogół przedsięwzięć batalionu powinien być zawarty w dzienniku działań prowadzonym w grupie działań bieżących na głównym stanowisku dowodzenia. Oficer prowadzący dziennik działań prowadzi go za dobę walki. Informacje o charakterze dyrektywnym i sytuacyjnym wpisywane są w porządku chronologicznym zapisując dokładną datę, godzinę i minutę zdarzenia oraz do kogo została przekazana informacja. Każdorazowy wpis potwierdzony jest podpisem prowadzącego dziennik oficera. Wszystkie dzienniki działań są archiwizowane i mogą służyć do odtworzenia przebiegu zdarzeń jak również do opracowywania analiz i wniosków. Przykłady dziennika działań obrazują rysunki 4.10., 4.11. W przypadku pracy z użyciem sieci komputerowej lub zastosowania zautomatyzowanego systemu dowodzenia rolę dziennika działań przejmuje system., Jednak zakładając prawdopodobieństwo zakłóceń i ewentualnych technicznych ułomności systemu należy liczyć się z dublowaniem zapisu.

Źródło: Metody i treść pracy zespołów funkcjonalnych na stanowisku dowodzenia wojsk lądowych (red. nauk.) J. Michniak, AON, Warszawa 2000, s. 160.

Rys. 4.10. Strona tytułowa dziennika

Źródło: Metody i treść pracy zespołów funkcjonalnych na stanowisku dowodzenia wojsk lądowych (red. nauk) J. Michniak, AON, Warszawa 2000, s. 160

Rys. 4.11. Strona robocza dziennika

4.6. Podstawowe znaki taktyczne

Wydawnictwo Sztabu Generalnego Wojska Polskiego pozwala zobrazować różne sytuacje, działanie rodzajów sił zbrojnych, rodzajów wojsk i służb oraz pozamilitarnych ogniw obronnych, a także będący na ich wyposażeniu sprzęt z uwzględnieniem specyfiki współczesnych potrzeb.

Nie opisano w nim wszystkich znaków i symboli, lecz tylko te najczęściej stosowane. Wydawnictwo stanowi cenne źródło i pomoc w praktycznej działalności służbowej szkolenia dowództw i sztabów na wszystkich szczeblach głównie w planowaniu i prowadzeniu działań pokojowych, kryzysowych jak i wojennych¹¹³.

W wydawnictwie zostały określone następujące zasady, które winny być stosowane w opracowywanych graficznych dokumentach dowodzenia.

Ramki w poszczególnych kategoriach znaków (Rys. 4.12.) powinny być rysowane w kolorze lub być czarne. Zależeć to będzie głównie od koloru tła na jakim są kreślone. Należy dążyć do zapewnienia optymalnego kontrastu między znakiem

¹¹³ Zbiór Znaków i Skrótów Wojskowych, Część II, Szt. Gen. WP, Warszawa 2003. s.5.

166

a tłem na jakim jest rysowany, tak, aby nie naruszyć ogólnej czytelności sytuacji (znaku).

Źródło: Zbiór znaków i skrótów wojskowych /część II/ Szt. Gen. WP Warszawa 2003. Rys. 4.12. Wzór kreślenia ręcznego znaków.

Rozróżniamy cztery podstawowe kategorie znaków (Rys. 4.13.):

• nieznany (ramka w kształcie koniczyny czterolistnej rysowana w kolorze
  czarnym lub żółtym);

• swój, własny (ramka w kształcie koła lub prostokąta rysowana w kolorze
  czarnym lub niebieskim);

• neutralny (ramka w kształcie kwadratu rysowana w kolorze czarnym lub
  zielonym);

• przeciwnika (ramka w kształcie rombu rysowana w kolorze czarnym lub
  czerwonym);

Ramka może być linią ciągłą lub przerywaną w zależności od położenia obiektu:

• linią ciągłą (aktualnie jego położenie lub potwierdzone);

• linią przerywaną (przewidywane j ego położenie lub planowane).

167

Źródło: Zbiór znaków i skrótów wojskowych /część II/ Szt. Gen. WP Warszawa 2003. Rys. 4.13. Kategorie znaków

Symbole mobilności sprzętu określają rodzaj środków służących do przemieszczania pojedynczego środka bojowego i stosuje się je do wszystkich kategorii znaków rys 4.14.

168

Źródło: Zbiór znaków i skrótów wojskowych /część II/ Szt. Gen. WP Warszawa 2003. Rys. 4.14. Znaki mobilności sprzętu

Znak podstawowy posiada określoną ilość pól, w którym mogą być umieszczone informacje o właściwościach danego znaku - rysunek. 4.15.

169

Źródło: Zbiór znaków i skrótów wojskowych /część II/, Szt. Gen. WP Warszawa 2003. Rys. 4.15. Opis pól znaku podstawowego

Nie wszystkie wspomniane wyżej pola (rysunek. 4.15.) znajdują zastosowanie do większości znaków, ale w każdym przypadku pola oznaczone literami A, B, M, T powinny być opisane. Jeżeli informacja aktualnie jest nieznana należy wstawić w jej miejsce znak zapytania. Pozostałe pola powinny być wypełnione dowolnie w razie potrzeby, jeśli wymaga tego zaistniała sytuacja taktyczna.

Rozmieszczenie opis przy punktach, obszarach, liniach oraz przy zdarzeniach obrony przed bronią masowego rażenia przedstawia rys. 4.16., 4.17.

Źródło: Zbiór znaków i skrótów wojskowych /część II/ Szt. Gen. WP Warszawa 2003. Rys. 4.16. Opis punktów, linii, obszarów

Źródło: Zbiór znaków i skrótów wojskowych /część 11/ Szt. Gen. WP Warszawa 2003. Rys. 4.17. Opis zdarzeń OPBMR

Sposób oznaczania wielkość jednostki przedstawia tabela 4.8. Tabela 4.8.

Wskaźnik	Opis
0	Zespół/załoga
•	Obsługa/sekcja
••	Drużyna
•••	Pluton
I	Kompania/bateria/klucz
II	Batalion/eskadra/dywizjon
III	Pułk/grupa
X	Brygada
XX	Dywizja
xxx	Korpus
xxxx	Armia
xxxxx	Grupa armii
xxxxxx	Teatr

Źródło: Zbiór znaków i skrótów wojskowych /część 11/ Szt. Gen. WP Warszawa 2003.

Wybrane znaki niezbędne w sztabie batalionu przedstawia tabela 4.9.

171

Pozostałe znaki zawarte są w załączniku 4.2.

Tabela 4.9.

172

Jednostki wojsk lądowych. Stanowiska kierowania i dowodzenia.

173

---