Brown „Strukturalne aspekty grup”
wg. Sherifa i Sherifa: struktura grupy - współzależna sieć ról i statusu w hierarchii, przypominają role i scenariusz sztuki niż samych aktorów
Zróżnicowanie ról
zróżnicowanie ról - z poszczególnymi osobami lub pozycjami w grupie wiążą się odmienne oczekiwania
Slatera: obserwował przebieg 4 kolejnych sesji rozwiązywania problemów z udziałem 20 grup
osoba najbardziej wpływowa nie zawsze była najbardziej lubiana
dwie podstawowe role w grupach rozwiązujących problemy:
- specjaliści zadaniowi
- specjaliści społeczno emocjonalni
wg. Scotta i Scotta: rodzina jest zdecydowanie najbardziej zróżnicowana od względem ról i statusów
wg. Parsonsa i Balesa: rodzinę należy traktować po prostu jako szczególny rodzaj małej grupy
jedna osoba nie może pełnić obu tych funkcji - nieprawda (wg. Slatera)
(1) zróżnicowanie ról jest powszechnym atrybutem życia grupowego, umożliwia podział pracy między członków i ułatwia osiągnięcie grupowego celu
(2) rolepomagają zaprowadzić porządek w życiu grupy
(3) role stanowią część naszego samookreślenia w grupie, współtworzą poczucie tego, kim jesteśmy
wg. Rizzo: występuje regularna korelacja między weloznacznością ról a obniżoną satysfakcją z pracy, podwyższonym lękiem i ogólnym zmęczeniem
Zróżnicowanie statusu
2 powtarzające się wątki w definicji statusu: wysoki status pociąga za sobą skłonność do przedstawienia pomysłów i inicjowania czynności (Bales, Sherif i Sherif) oraz status implkuje prestiż zbiorowy (Homans)
pozycje statusu - oczekiwania dotyczące kompetencji w różnych dziedzinach
samospełniająca się przepowiednia: ludzie dostosowują się do oczekiwanego od nich poziomu, nawet jeśli ich możliwości mogą do niego nie dorastać lub go przekraczać
nieuprawnione wnioskowanie: członkom grupy o wyższym statusie przyznaje się większe kompetencje także w innych dziedzinach
Samoocena na podstawie porównań społecznych
Teoria porównań społecznych:
- Psychologiczne znaczenie samooceny jako pierwszy zauważył Leon Festinger; w jaki sposób ona powstaje i z czego wynika
- wyjściowe założenie: istnieje ogólnoludzki popęd do oceny własnych opinii i zdolności; bez trafnego oszacowania naszych zdolności życie byłoby trudne, a nawet niemożliwe
- 2 sposoby budowania swojej samooceny: świadomość własnych zdolności i informacje o naszych możliwościach czerpane od innych
- ranking zdolności: wybranie porównywalnych osób do celów samooceny
- wg. Randloffa: do najbardziej trafnej samooceny będą zdolni „średni”, ponieważ mieli kogoś podobnego do siebie, aby się z nim porównać
- sens porównań społecznych polega na odkryciu zdolności drugiej osoby, tak, byśmy mogli z niej wnioskować o własnych zdolnościach
porównywanie w górę i w dół:
- wg. Festingera: jednokierunkowe parcie w górę - w wielu kulturach zachodnich wysoko wartościowane jest coraz lepsze wykonanie
- wprowadza to niestabilność w grupie, której członkowie rywalizują o pozycję
- ludzie mają skłonność do porównywania się raczej w górę niż w dół, ponieważ dążą do poprawy swojej pozycji
okoliczności, w których udzie przekładają porównywanie w dół nad porównywane w górę:
- sytuacje szczególnie awersyjne
- w warunkach wysokiego zagrożenia, gdy wynik odzwierciedla negatywną cechę
zmienne osobowościowe:
- (1) osoby mające wysoką samoocenę informowały o miejszym negatywnym samopoczuciu zarówno po porównaniu w dół, jak i po proównaniu w górę, niż te z niską
- (2) osoby o wyższej samokontroli cechowały się wyższą samooceną
wg. Taylora i Loebela: porównanie w górę stwarza nadzieję i perspektywę poprawy własnego stanu
porównania społeczne a poziom wykonania:
- wg Festingera: dwa przewidywania procesu porównań społecznych
- ludzie będą się starać podnieść poziom wykonania, zwłaszcza w stosunku do osób podobnych lub znajdujących się w hierarchii tuż nad nimi
- członkowie o wysokim statusie w grupie będą motywowani albo do poprawy poziomu wykonania osób znajdujących się niżej w herarchii, albo będą funkcjonowały poniżej swoich możliwości, żeby nie wyróżniać się w grupie
krótka ocena teorii porównań społecznych:
- zastrzeżenia do teorii Festingera:
- w wypadku nieistnienia obiektywnych kryteriów potrzeba samooceny zaspokajana jest tylko przez proces porównań społecznych - wprowadzenie przez Alberta również porównań czasowych (siebie w określonych okresach), szczególnie gdy porównania społeczne wypadają niekorzystnie dla podmiotu
- nieuwzględnienie sytuacji, gdy porównanie nie dotyczy grupy własnej, ale obejmuje także inne grupy
- założenie, że dokonywanie porównań społecznych jst czynnością uniwersalną dla gatunku ludzkiego, podejmowaną przez wszystkich w niemal równym stopniu jest wątpliwe
- ludzie w swoim wyborze porównaniowym działają z rozmysłem, świadomie wybierając członków grupy najbardziej miarodajnych dla ewaluacji - zakwestionowane przez Gilberta
Przywództwo
przywódca: typ osobowości, czy wybór sytuacji?
- funkcjonalne wymogi sytuacji (~ teoria osobowości)
- wg. Balesa: najskuteczniejszym przywódcą jest osoba najlepiej przygotowana do pomocy grupie w realizacji jej celów
- mimo, że koncepcja przywództwa jako wytworu sytuacji jest bardziej użyteczna niż traktowanie go jako właściwości cechującej wybranych, nie jest ona całowicie zadowalająca
Zachwanie przywódców
- wg. Lippitta i White'a: istotną funkcją spełnianą przez lidera jest tworzenie „klimatu społecznego” w grupie
- rodzaje przywódców:
- (1) demokratyczni: cieszą się największą sympatią, pracują średnio wydajnie, jednak nieobecność przywódcy nie ma na to wpływu
- (2) autokratyczni: większa agresja i zależność od przywódcy, a orientacja bardziej egocentryczna, pracownicy wydajni, ale tylko w obecności przywódcy
- (3) leseferystyczni: dość lubiani, wydajność wzrasta, kiedy przywódca opuszcza grupę
- podobieństwo do teorii Balesa: autokratyczni do troski o zadanie, demokratyczni do troski o grupę
- efektywne przywództwo na całym świecie zdaje się łączyć elementy zadaniowe i społeczno-emocjonalne, jedynie sposób, w jaki się to wyraża i relacja między tymi dwiema orientacjami są specyficzne kulturowo
- charyzma przestała być definiowana jako cecha osobowości, ale raczej jako szczególny rodzaj relacji między przywódcą a jego podwładnymi
- wg Bassa:
- przywództwo transformacyjne - w czasie kryzysu i szybko zmieniającej się sytuacji
- przywództwo transakcyjne - przywódca jest dużo bardziej reaktywny, interwenuje tylko wówczas, gdy pojawią się problemy
- interakcja stylu przywódcy i sytuacji
- interakcjonistyczny model przywództwa (by Fiedler)
- efektywność jest funkcją dopasowania stylu przywództwa do typu sytuacji
- trzy elementy, które wyznaczają „przychylność” sytuacji dla przywódcy: atmosfera w grupie (relacja między przywódcą a członkami grupy) - najważniejsza, struktura zadania i zakres władzy
- kontrowersje teorii:
- w jakiej mierze styl lidera należy traktować jako wartość „stałą”, na którą nie mają wpływu okolicznośc
- co w przypadku postawienia sytuacji w sposób niearbitralny
- skrajne postrzeganie przywódców
- sytuacyjna teoria przywództwa (by Hersey i Blanchard)
- przywódcy mają dostosować swój styl do tego, czy członkowie grupy są gotowi podjąć berzące zadanie: przywódca musi albo wybrać silną orientacją na zadanie, albo nie jeśli inni członkowie są kompetentni
- liderzy są zdolni przystosować swoje zachowanie do różnych kontekstów
- duży nacisk na podwładnych i reacją między przywódcą a podwładnymi
- często stosowana w treningu liderskim, ale nieinteresująca badaczy
model optymalnego podejmowania decyzji (by Vroom i Yetton)
- odnosi się tylko do jednej aktywności grupowej, czyli ustalania decyzji, pięć możliwości procesów decyzyjnych:
1. podjęcie samodzielnie decyzji
2. podjęcie samodzielnie decyzji po uprzednim zapoznaniu się z pewnymi pomysłami innych
3. podjęcie samodzielnie decyzji po podzieleniu się z pracownikami
4. zbiorowe omówinie problemu i podjęcie decyzji
5. uzgodnienie decyzji zbiorowej
proces decyzyjny określa się na podstawie odbytej ścieżki pytań
- przywództwo jako proces
paradoks: w jaki sposób przywódca może być jednocześnie lojalnym członkiem grupy i skutecznym odstępcą, przekonującym grupę do przyjęcia nowych norm
wg. Mereia: przywódca, który najpierw zadomawia się w grupie, a później dopiero zaznacza swoją pozycję jest dużo bardziej skuteczny niż przywódca, który od razu chce rządzić
wg. Hollandera:
- przywódca na wczesnych etapach asymilacji z grupą musi wypracować sobie „kredyt” u reszty grupy
- trzy źródła prawomocności przywództwa:
1. wybór przez grupę, czy władzę zewnętrzną
2. kompetencja lidera w realizacji celów grupy
3. identyfikacja przywódcy z grupą
Sieci komunikacyjne
wg. Bavelasa: dogodnym sposobem interpretacji skutków stosowania różnych struktur komunikacyjnych jest przedstawienie członków grupy jako ogniw sieci komunikacyjnych
sieci powinny być silne scentralizowane przy rozwiązywaniu problemów prostych
sieci powinny być zdecentralizowane przy rozwiązywaniu problemów złożonych