Ostra niewydolność nerek (O.N.N.)
Jest to nagle występujące, najczęściej odwracalne, załamanie czynności nerek. Ze względu na miejsce działania czynnika patologicznego wyróżniamy postać przednerkową, nerkową i pozanerkową (ponerkową).
Patomechanizm
W 70-80% jest to postać przednerkowa wywołana:
spadkiem objętości płynów krążących (odwodnienie, krwotoki, oparzenia), co powoduje niedokrwienie nerki;
zaburzeniami sercowo - naczyniowymi (zawał, wstrząs);
zaburzeniami krążenia wewnątrznerkowego.
Postać nerkowa ONN może być spowodowana przez:
zmiany w naczyniach nerkowych (zatory, zakrzepy, zespół hemolityczno-mocznicowy);
zmiany w : kłębuszkach nerkowych (np.zespół Goodpasture'a);
zmiany w cewkach i śródmiąższu (np. nefropatia bakteryjna, polekowa, szpiczakowa);
zmiany w samych cewkach (martwica toksyczna z niedokrwienia).
Postać ponerkowa spowodowana jest zamknięciem dróg moczowych:
zewnętrznym (nowotwory np. rak szyjki macicy, choroby gruczołu krokowego);
wewnętrznym (kamica, skrzepy krwi, nowotwory).
Czynniki ryzyka
Wśród czynników ryzyka wymienić należy:
radiologiczne środki kontrastowe np. uropolina;
antybiotyki, przede wszystkim aminoglikozydy (gentamycyna) i cefalosporyny;
niektóre leki nasercowe - z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny cytostatyki (cyklosporyna, cisplatyna, metotreksat);
niesteroidowe leki przeciwzapalne;
zespół zmiażdżenia.
Uważa się, że ONN jest najczęściej spowodowana powikłaniami urazów i zabiegów chirurgicznych.
Objawy i rozpoznanie
W szybkim tempie pojawiają się niespecyficzne objawy np. senność, osłabienie, nudności, czasem zaburzenia psychiczne. Ilość wydalanego moczu ulega zmianie.
Początkowo może się zmniejszyć (tak zwany skąpomocz - gdy moczu jest mniej niż 400ml /dobę i bezmocz - poniżej 100ml /dobę), co zagraża przewodnieniem organizmu oraz wzrostem stężenia potasu we krwi.
Później pojawia się wielomocz , który może być przyczyną niebezpiecznej dla życia utraty wody, sodu i potasu.
Ilość moczu może także nie ulec zmianie.
Rośnie stężenie mocznika i kreatyniny w surowicy krwi (normalnie wydalanych przez nerki). W celu ustalenia rozpoznania przeprowadza się szereg badań dodatkowych:
badanie ogólne moczu;
zbiórka dobowa moczu;
pomiar diurezy godzinowej;
oznaczenie poziomu mocznika, kreatyniny oraz elektrolitów (sód, potas, chlorki) we krwi;
gazometria;
USG jamy brzusznej (zazwyczaj nerki są duże, inaczej niż w przewlekłej niewydolności nerek).
Ewentualnie zlecane są także inne badania, jak na przykład RTG płuc (przy podejrzeniu powikłań płucnych), angiografię nerkową (podejrzenie zakrzepicy tętnicy nerkowej), konsultacja urologiczna, badania immunologiczne (przy podejrzeniu zapalenia kłębuszkowego nerek).
Przebieg i rokowanie
Powikłania wynikają głównie z przewodnienia (następstwo skąpomoczu lub bezmoczu), zaburzeń elektrolitowych (głównie wysokiego poziomu potasu w surowicy krwi oraz kwasicy metabolicznej) i spadku odporności. W przebiegu ostrej niewydolności nerek może dojść do następujących powikłań:
płucnych (ostra niewydolność oddechowa spowodowana wstrząsem, przewodnienie płuc lub ich zapalenie)
sercowo - naczyniowych (nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca - głównie w zakresie lewej komory, zaburzenia rytmu serca);
pokarmowych (owrzodzenie, zapalenie otrzewnej, żołądka, jelit);
zakażeń i posocznicy (szczególnie po cewnikowaniu dróg moczowych(!), zakładaniu wkłuć naczyniowych lub sztucznym oddychaniu);
spadku ilości płytek krwi, czerwonych ciałek, czasem wzrost białych ciałek;
wykrzepiania śródnaczyniowego;
obrzęku mózgu.
Leczenie
W fazie wstępnej niewydolnośći najpilniejszym celem terapii jest: usunięcie czynnika sprawczego (np. udrożnienie dróg moczowych) i wymuszenie diurezy (nawodnienie, furosemid, mannitol, dopamina).
W leczeniu fazy utrwalonej stosujemy natomiast:
ograniczenie przyjmowanych płynów;
zwalczanie wysokiego poziomu potasu we krwi (glukoza z insuliną, żywice jonowymienne np. Resonim A);
wyrównywanie kwasicy metabolicznej (wodorowęglany);
prawidłowe odżywianie (około 3500 kcal dziennie);
prawidłowe dawkowanie leków;
dializoterapia (hemodializa, dializa otrzewnowa).
Ostatnim etapem leczenia jest okres powrotu do zdrowia (trwający 1 - 2 tygodni, chociaż niektóre funkcje powracają dopiero po 6 - 12 miesiącach):
nawodnienie (ze względu na występujący w tej fazie wielomocz);
leczenie infekcji;
zapewnienie ewentualnego dostępu do dializoterapii.
Profilaktyka
Polega głównie na szybkim wyprowadzeniu chorego ze wstrząsu, ostrożnym stosowaniu leków nefrotoksycznych i prawidłowym wyrównywaniu gospodarki wodno - elektrolitowej.
(WP)