FILOZOFIA INTERPRETACJI

10.05.2007

Filozofia Kanta - wykład doktora Brożka.

Immanuel Kant żył w Królewcu, był protestantem.

„Niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie” - cytat z Kanta.

Kant odróżnił dwa użycia rozumu (dwie funkcje):

• Rozum teoretyczny;

• Rozum praktyczny;

Kant staje przed kilkoma ważnymi dla niego (dla nas też, przynajmniej do egzaminu;)) problemami. Tworzył niedługo po tym jak powstała teoria Newtona i zaczęła osiągać sukcesy. Powstała fizyka, nowa nauka, oparta na oddziaływaniach przyczynowo skutkowych, która w dodatku się sprawdza. Jednocześnie Kant zainteresował się filozofią Davida Hume'a, który twierdził, że powinniśmy być agnostykami, co do tego czy owe związki przyczynowo - skutkowe w ogóle zachodzą.

Teoria sądów Kanta

• sądy analityczne, czyli takie, które w orzeczeniu wypowiadają jedynie to, co jest zawarte w podmiocie - mają charakter definicji i służą objaśnieniu posiadanej już wiedzy, np. Kawaler to nieżonaty mężczyzna.

• sądy syntetyczne, czyli takie, których orzeczenie wykracza poza podmiot - które rozszerzają naszą wiedzę;

oraz:

• sądy a priori, czyli takie, które są niezależne od doświadczenia - mają swe źródło w umyśle, np. 2 + 2 = 4.

• sądy a posteriori, czyli takie, które można wywieść z doświadczenia.

Kant staje przed pytaniem - Jak możliwe są sądy syntetyczne a priori?

Kant ma pewien problem. Jak pogodzić syntetyczne sądy i sądy a priori w nauce Newtona?. Hume wykazywał przecież, że sądy a priori są niepewne, a jednak teorie Newtona się sprawdzały i wydawały się jak najbardziej pewne. Jedyny sposób na pogodzenie tego, uważał Kant, to pokazanie, że są możliwe sądy syntetyczne a priori, na co zwrócił on uwagą w książce o tytule „Krytyka czystego rozumu”. Zwrot podmiotowy Kanta - podmiot dokłada coś do poznania.

Proces poznania wg. filozofów przed Kantem:

Kantowska teoria poznania:

FN - formy naoczności:

• Czas,

• Przestrzeń.

KI - kategorie intelektu:

• Substancja,

• Przyczyna - skutek,

• Inne - dla nas nie ważne.

IR - idee regulatywne:

• Bóg,

• Dusza,

• Świat.

Do rozumu teoretycznego nie docierają wiadomości bezpośrednio o noumenach. Nie widzimy noumenów, takimi jakimi są naprawdę. „Ubieramy” je w formy naoczności (czas i przestrzeń), kategorie intelektu (najważniejsze to substancja, przyczyna - skutek) o idee regulatywne (Bóg, Dusza, Świat). Kategoryzujemy je i dostosowujemy do swojego sposobu myślenia. (Można by to porównać do rozumienia innego człowieka, kiedy to widzimy go przez pryzmat siebie, własnego sposobu myślenia itp., ale to taka moja dygresja, nie wiem czy trafna.) Nuomeny po przejściu przez ten proces kategoryzacji przybierają formę fenomenów - przedstawień, czyli noumenów, które uległy kategoryzacji, ubrane zostały w czas i przestrzeń i uregulowane przez idee Świata, Boga i Duszy.

Wynika z tego, że związek przyczynowo - skutkowy narzucamy światu my sami, więc są one niezależne od doświadczenia i są wynikiem naszego rozumowania, a nie empirycznego doznania, więc są a prioryczne. Zarazem jednak poznając fenomeny poznajemy coś nowego, czego wcześniej mogliśmy nie znać. Właśnie w taki sposób Kant daje nam odpowiedź na zadane wcześniej pytanie. Możliwe są sądy syntetyczne a priori.

Ważne jest, że FN, KI, IR są to formy ontologiczne, a nie psychologiczne. Są to elementy Ja Transcendentalnego - czyli takie, które dotyczą wszystkich aktów poznania, nie istnieją akty poznania przy których by się one nie pojawiły. Transcendentalne jest to co można znaleźć u wszystkich podmiotów poznających. (Znaczy to mniej więcej tylko, że kategoryzując noumeny, ubierając je w czas i przestrzeń i regulując je ideami Świata, Boga i Ducha, nie robimy tego psychologicznie, w żaden sposób nie analizujemy tego w rozumie, po prostu robimy to automatycznie, tak jak byśmy byli tak zaprogramowali, nie zdając sobie z tego sprawy. - to też moja prywatna dygresja).

Przy pojęciu transcendentalności doktor Brożek informuje brać studencką, że w średniowieczu używano pojęcia transcendentalia (transcendentale) - ujęcie, które odnosi się do każdego bytu, że ten byt istnieje, bez jego jakościowej charakterystyki - że coś po prostu jest i koniec - np. byt, dobro, prawda. Koncepcję transcendentaliów rozwinął w pełni św. Tomasz z Akwinu, a z pojęcia tego wzięło się niejako pojęcie transcendentalności. Od tych pojęć należy odróżnić pojęcie, mówiące o tym, że ktoś jest transcendentny, czyli wykracza poza, jest poza czymś, np. ktoś stojący poza salą audytoryjną jest względem niej transcendentny. Najbardziej transcendentną istota jest oczywiście Bóg, wykraczający poza wszystko.

Wynika z tego, że mamy takie pojęcia jak:

• Transcendentalność,

• Transcendentalia,

• Transcendentny.

I to jest ważne bo z tego pewnie będą pytania

Kant po rozwiązaniu tego problemu, staje (jak każdy ceniący się filozof) przed kolejnym. Stawia sobie mianowicie pytanie - czy Bóg, Świat i Dusza istnieją? Stwierdza najpierw, że nic nie możemy o tym powiedzieć na poziomie rozumu teoretycznego, ponieważ nie może tam być w ogóle mowy o metafizyce. Pojęciom tym więc, jeśli coś odpowiada, to tylko w rozumie praktycznym. Kant jako protestant widzi przed sobą konieczność wykazania istnienia tych idei w duchu swojej religii, czyli wiążąc je z pewną odpowiedzialnością. Szuka tego, co może być podstawą ogólnych i koniecznych zasad etyki i moralności. Stwierdza, że nie może być to imperatyw hipotetyczny (jeśli jest coś potrzebne do czegoś, to trzeba to zrobić). Dochodzi do wniosku, że funkcję tą spełnia imperatyw kategoryczny - postępuj według takich formuł, wobec których chcesz, aby stały się prawem powszechnym. Postępuj tak aby Twoje postępowanie było wzorem postępowania dla innych. Jest to formuła proceduralna - jest podstawą ogólnych i koniecznych twierdzeń etycznych i moralnych. Kant dodaje jeszcze jeden warunek, mianowicie rozum teoretyczny powinien być wolną wolą. Stwierdzenie to jest presupozycją imperatywu kategorycznego. (Presupozycja - zdanie B jest presupozycją wtedy, kiedy musi być prawdziwe, aby zdanie A było w ogóle sensowne.) Presupozycją zdania, że mamy pewne obowiązki etyczne, które są ogólne i konieczne jest posiadanie wolnej woli. Wolność ta jest gwarantowana przez Boga. Na poziomie rozumu praktycznego coś Bogu odpowiada. Na poziomie rozumu teoretycznego nie istnieje wolna wola, bo jest ona zdeterminowany (swoją transcendentalnością;)), istnieje ona na poziomie rozumu praktycznego.

Co wiedzieć na potrzeby egzaminu ( czyli jaki mogą być pytania):

• struktura rozumu teoretycznego,

• Pytanie przykładowe, które mamy zapamiętać koniecznie:

• W śród form naoczności nie ma:

• Czasu,

• Przestrzeni,

• Czasoprzestrzeni,

• Kuny profesora Stelmacha.

Nie ma oczywiście czasoprzestrzeni i pewnie Kuny profesora Stelmach, choć może lepiej na ten temat doktora nie pytać, aby nie dowiedzieć się o sporze w doktrynie na ten temat

O dwóch szkołach, które mieszczą się jeszcze w paradygmacie zwrotu podmiotowego w filozofii.

Periodyzacja dziejów filozofii u doktora Brożka:

1. Klasyczna filozofia - zajmująca się przedmiotem,

2. Filozofia podmiotu - aż do hermeneutyki (czyli innej formy dawnej kary kuny)

3. Filozofia zwrotu językowego.

SZKOŁA FENOMENOLOGICZNA

Założycielem jest Edmund Husserl ( na egzamin, czyli do zbawienia konieczne i potrzebne ;)) - napisał „Badania logiczne”, „Idea czystej fenomenologii”.

W XIX w. Mamy do czynienia z różnymi kontynuacjami Kanta - np. psychologizmem pokantowskiej filozofii, czyli interpretowania Kanta psychologicznie. Pojawia się Husserl i mówi NIE! Uważa, że nie można Kanta tak interpretować i wszyscy, którzy go interpretowali to głupki. Rzucił hasło „Z powrotem do rzeczy samych!”. Stwierdził, że musimy zobaczyć co jesteśmy tak naprawdę w stanie poznać, wyszedł od takich założeń jak Kartezjusz. Człowiek może badać jak idee nam się pojawiają, jak jej możemy badać. Bierzemy przed nawias to co nie jest bezpośrednio przed oczami naszej duszy - tylko to bada filozof. Dokonuje on redukcji transcendentalne - badamy to co nam się jawi w świadomości, tylko fenomeny - filozof bada fenomeny. U Platona (chyba, ja odnotowałem na wykładzie Arystotelesa, ale myślę, że jednak podążając za Tlikiem chodzi o Platona) idea jest poza naszym umysłem, u Husserla nie wiemy czy istnieje, wiemy, że jawi nam się w świadomości. Husserl stosuje tzw. metodę uzmienniania - metodę badani fenomenów polegającą na tym, że odejmuje się poszczególne części składowe fenomenu, aż dojdzie się do tej części, którą jak odejmiemy fenomen zmienia postać. Część taka jest istotą fenomenu, jest to część, której nie da się zmienić nie naruszając istoty fenomenu.

MARTIN HEIDEGGER

To co musimy o nim wiedzieć, to że był i że jego filozofia jest przejściem od Husserla do hermeneutyki. Reszta niby nie jest potrzebna na egzamin, ale jako, że trochę zanotowałem i i trochę przepisze;). Był uczniem Husserla, ale złym uczniem (nie wiemy czy przeszedł na ciemną stronę mocy, ale dużo na to wskazuje, skoro jego filozofia jest przejściem do hermeneutyki. Jeśli tak to jego uczniem musi być prof. Stelmach;)). Napisał książkę, której napisał tylko pierwszy tom (potem dopadł go mistrz Yoda;)) - „Sein und zeit”. Husserl odesłał mu kartkę z napisem „Amicus Plato...” (istnieje spór w doktrynie, czy Plato - to dawna forma platyny - co mogło oznaczać Moc - wskazywało by to na to, że uważał on Heideggera za przyjaciela w Mocy, a więc, że sam Husserl przeszedł na jej ciemną stronę, tłumaczyło by to całkowicie kształt współczesnej filozofii i powstanie gwiazdy śmierci, popularnie zwaną hermeneutyką). Heidegger uważał, że po Parmenidesie (zapewne praimperator) wszyscy o czymś zapomnieli - określa to mianem „zapomnienia bycia” - cała filozofia skupiła się na Bycie i zapomniała o byciu (czemu byty są). Kluczem do zrozumienia bycia jest nasze sein - każdy człowiek jest dasein gdy troszczy się o własne bycie - o bycie „w świecie dasein”. Doktor Brożek dla zrozumienia tej teorii prosi żebyśmy przenieśli twierdzenie „człowiek się spodziewa pewnych rzeczy” z poziomu psychologicznego, na poziom ontologiczny (nie słyszałem niestety o żadnej nagrodzie dla tego kto tego dokona )

HERMENEUTYKA - To co studenci kochają najbardziej, współczesna kara kuny dla studentów pierwszego semestru na WPiA;) Według niektórych jest to emanacja ciemnej strony mocy.

Dzieli się na:

• Fenomenologiczna,

• Ontologiczna - Podstawowym sposobem bycia człowieka w świecie jest interpretacja. Wszystko interpretujemy. Z tego bierze się: przedrozumienie, hermeneutyczne koło - ogół - szczegół - ogół...(niewiadomo jak ma się to do kształtu gwiazdy śmierci), historyczność. Podmiot niezwykle aktywny w poznaniu, ale nie ma stałych filozof kategori, form.

Filozofia zwrotu podmiotowego - jej rozwój (czyli z dobrej do ciemnej strony mocy)

KARTEZJUSZ KANT HERMENEUTYKA

Do egzaminu doczytać o filozofii analitycznej w „metodach prawniczych” - w wstępie na temat filozofii analitycznej i analizy i kawałek dalej o oksfordzkiej szkole języka potocznego. Ogółem ok. 15 stron.

Noumen(czy jakoś tak) - rzecz sama w sobie.

Działa na nas i tak poznajemy świat.

Noumen

Oddziaływanie Nomenu

FN

KI

IR

Fenomen - przedstawienie

Rozum teoretyczny

---