CYKL MIESIĘCZNY KOBIETY
Cykl miesięczny kobiety, zwany inaczej również cyklem menstruacyjnym lub płciowym są to cykliczne zmiany zachodzące w obszarze narządów rodnych kobiety , którym towarzyszą zmiany w całym organizmie.
Ciało kobiety produkuje substancje chemiczne zwane hormonami, sterujące w organizmie między innymi cyklem płciowym, który przede wszystkim służy prokreacji.
Fakty podstawowe
W dolnej części jamy brzusznej u kobiety znajduje się narząd rodny składający się z macicy, jajowodów , jajników i pochwy.
W jajnikach wytwarzane są hormony płciowe żeńskie - estrogeny i progesteron . Ich ilość i rytm wytwarzania jest sterowany przez części mózgu zwane - podwzgórze i przysadka mózgowa. To one właśnie pobudzają jajnik do wydzielania hormonów i kierują procesem dojrzewania i wydalania z jajnika komórki jajowej.
Proces ten odbywa się cyklicznie, a każdy cykl trwa od 21 do 32 dni, licząc od pierwszego dnia ostatniego krwawienia do pierwszego dnia następnego krwawienia miesięcznego ( menstruacji ) zwanego potocznie miesiączką.
Krwawienie jest spowodowane zanikiem błony śluzowej macicy (endometrium). Zazwyczaj trwa ok. 5 dni, a dwa ciągu dwóch pierwszych dni krwawienie jest najbardziej intensywne.
Zapłodnienie komórki jajowej przez dostający się do jej wnętrza plemnik jest "sygnałem przerywającym" cykl miesięczny i rozpoczynającym wydzielanie przez jajnik hormonów inicjujących prawidłowe zagnieżdżenie się zapłodnionego jaja w macicy i dalszy rozwój ciąży, aż do momentu, kiedy powstałe łożysko przejmie tę funkcję, co następuje około 16 - 17 tygodnia ciąży.
Etapy cyklu miesięcznego
(czyli to co dzieje się w jajniku i macicy, w trakcie trwania poszczególnych etapów - nazywanych fazami - cyklu miesięcznego)
I faza- folikularna - dojrzewania komórki jajowej.
Po złuszczeniu się błony śluzowej macicy (endometrium), które następuje w czasie miesiączki, natychmiast rozpoczyna się następna faza jej ponownego, dynamicznego wzrostu, która trwać będzie do ponownej miesiączki. Rozpoczyna się ona zaraz po zaprzestaniu krwawienia i jest stymulowana narastającym wydzielaniem przez jajnik coraz większej ilości estrogenów. Równolegle przysadka mózgowa wytwarza rosnące ilości hormonu powodującego dojrzewanie komórki jajowej, która wzrasta i dojrzewa w jednym z setek tysięcy pęcherzyków które znajdują się w jajnikach kobiety. W trakcie trwania tej fazy cyklu, dojrzewa ostatecznie w jajniku , w maleńkim znajdującym się w nim pęcherzyku ( Graffa ) komórka jajowa.
II faza cyklu - jajeczkowanie
Pod wpływem nagłego wzrostu ilości hormonu o nazwie - folikulostymulina (FSH) wydzielającego się w przysadce mózgowej dochodzi do pęknięcia pęcherzyka Graafa i uwolnienia komórki jajowej. W tym czasie błona śluzowa macicy ciągle się rozrasta. Określona budowa i grubość błony śluzowej jest niezbędna, aby "wypadająca" z jajowodu do wnętrza macicy komórka jajowa mogła się w niej swobodnie zagniedzić i jeśli została zapłodniona dalej się rozwijać.
Uwolniona z pęcherzyka, dojrzała komórka jajowa "spada"w pobliże ujścia jajowodu, który wciąga ją do swojego wnętrza, by tą drogą dotarła do jamy macicy. Jeżeli po drodze napotka podążający na jej spotkanie plemnik i zostanie przez niego zapłodniona, wtedy rozpoczynając swój podział zamieni się ona w gametę. Dalszy rozwój gamety doprowadzający do uformowania jaja płodowego odbędzie się , kiedy będzie już ona, zanurzona w gąbczastą śluzówkę macicy. Na tym etapie odbywa się przerywanie cyklu miesięcznego.
III faza - lutealna
Tymczasem w jajniku, w miejscu pęknięcia otoczki pęcherzyka i wydostania się dojrzałej komórki jajowej na zewnątrz , powstaje jakby "blizna", którą nazywamy ciałkiem żółtym. To miejsce z chwilą powstania zaczyna swoją wydzielniczą czynność hormonalną, produkując progesteron - hormon, dzięki któremu następuje całkowita relaksacja mięśnia macicy,co umożliwia bezpieczny dalszy rozwój ciąży. Niedobór progesteronu, może powodować utratę ciąży w każdej fazie rozwoju.
Jeżeli do zapłodnienia nie dojdzie, komórka jajowa po 24 godzinach obumiera. Jej obumarcie jest sygnałem dla ciałka żółtego do zaprzestania czynności wydzielniczej. Gwałtowny spadek poziomu wydzielanego przez cailko żółte progesteronu jest dla organizmu sygnałem do rozpoczęcia menstruacji .Menstruacja czyli miesiączka przygotowuje macicę do następnego cyklu. W czasie jej trwania - skurcze macicy powodują odklejenie z jej ścian gąbczastej błony śluzowej, która złuszcza się odkrywając krwawiące mięśnie z których zbudowana jest macica.
Owulacja (jajeczkowanie)
Owulacja czyli jajeczkowanie to wydobycie sie komorki jajowej z jajnika. Nastepuje to na 14 dni przed spodziewana miesiączka , przez cały okres rozrodczy kobiety. Owulacja jest niezbędna do zajścia w ciąże.
Kobieta jest płodna i może zajść w ciążę tylko w tzw. okresie około owulacyjnym. Owulacja czyli jajeczkowanie w 28-dniowym cyklu występuje w połowie cyklu mniej więcej około 14 dnia , określając pierwszy dzień ostatniej miesiączki jako pierwszy dzień cyklu Przed jajeczkowaniem występuje tzw. niepłodność przedowulacyjna. Po jajeczkowaniu mamy do czynienia z tzw. niepłodnością poowulacyjną.
Określanie dni płodnych ( metoda naturalna )
Ustalenie dni płodnych i niepłodnych w czasie trwania cyklu jest ważne w przypadku zapobieganiu niechcianej ciąży jak również planowaniu pożądanej ciąży.
Biorąc za przykład 28 dniowy cykl oraz pod uwagę dwa fakty : ze średnią długość życia komórki jajowej określa się na 24 godziny (jajo jest zdolne do zapłodnienia 10-24 godzin), a plemników na 76 godzin (plemniki są zdolne do zapłodnienia 2-5 dni) przyjęto że okres płodny przypada na czas miedzy 10 a 18 dniem cyklu.
Oblicza się to w następujący sposób:
długość własnego cyklu należy podzielić na pół i tak na przykładzie 28 - dniowym cyklu będzie to 14 dzień. Określając margines bezpieczeństwa "wokół" najbardziej płodnego dnia cyklu wynoszący 4 dni ( średnie przeżycie plemnika ) obliczyć można, ze dni płodne przypadają pomiędzy 10 a 18 dniem cyklu.
biorąc za przykład cykl 26 dniowy , obliczyć można ze dni płodne przypadają pomiędzy 9 a 17 dniem cyklu.
Ta metoda określania dnia owulacji i tak zwanych dni płodnych i niepłodnych , może być stosowana tylko przez kobiety absolutnie zdrowe i mające bardzo regularne cykle, a i u tych bywają odchylenia od jej reguł, spowodowane np. stresem czy zmianą klimatu Nie można jej absolutnie polecać jako metody antykoncepcji. Jest to tzw. metoda "kalendarzyka małżeńskiego" w dostatecznym stopniu sprawdza się i zabezpiecza przed niechcianą ciążą, tylko bardzo niewielki procent kobiet.