Wykład I - 7 grudnia 2009
Wprowadzenie i problematyka socjologii.
1.Etymologia nazwy „socjologia”.
2.Przedmiot socjologia.
3.źródła i etapy rozwoju socjologii.
4.Instytucjonalizacja socjologii.
5.Rozwój socjologii w Polsce.
6.Zakres badań socjologicznych.
7.Funkcje społeczne socjologii według A. Podgóreckiego
Ad.1 SOCJOLOGIA - to zbitek , zlepek dwóch wyrazów : socjo - z łaciny societes, czyli społeczeństwo, wspólnota;
i logia - z greckiego logos, czyli nauka, wiedza. Socjologia jest więc nauką o społeczeństwie.
Ad.2 Społeczeństwo składa się ze zbiorowości, grup ; socjologia jest więc nauką o zbiorowościach społecznych a dokładniej przedmiotem jej badań są:
- zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi
- struktury tych zbiorowości
- zjawiska i procesy zachodzące wewnątrz tych zbiorowości, wynikające z wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie
- siły skupiające i rozbijające tę zbiorowośc
- zmiany i przekształcenia w nich zachodzące.
Np. Mamy zbiorowośc - rodzinę - związek homoseksualny. Jest to nowo uformowana zbiorowośc, nowa rodzina. Socjolodzy badają więc, co się stało, że takie nowe struktury powstają, analizują strukturę tej rodziny, ich wzajemne relacje . Poprzez badania analizuje zmiany, jakie zachodzą w strukturze - czy liczba takich związków będzie z czasem rosła czy malała?
SOCJOLOGIA :
To nauka samodzielna - ma wyraźnie zdefiniowany przedmiot badań, który nie koliguje z innymi przedmiotami
To nauka społeczna - z racji podmiotu badań.
To nauka empiryczna - badania w społeczeństwie
To nauka o ogromnej doniosłości praktycznej (wiedzę socjologiczną możemy wykorzystac w praktyce do przekształceń)
Ad.3 Socjologia jest nauką młodą. Jej początki uznaje się za rok 1837/38 .
ETAPY ROZWOJU:
1838 we Francji wydano czwarty tom dzieła Pt. „Kurs filozofii pozytywnej” autorstwa Augusta Comte. To Francuski filozof i matematyk (1798-1837)
A. Comte stworzył podwaliny nowej nauki, którą nazwał socjologią. Uważany jest za ojca socjologii.
Comte uchodzi za pierwszego socjologia, ponieważ:
nazwał tę naukę socjologią
zdefiniował społeczeństwo (to zharmonizowana całość, składająca się z cząsteczek
zwanymi rodzinami)
wskazał konkretne metody badawcze, którymi można badac społeczeństwo - 4 metody -
obserwacja, eksperyment, metoda historyczna i metoda porównawcza
Po roku 1837 czas uznawany jest jako etap naukowy, który dzieli się na kolejne etapy : instytucjonalizacja i specjalizacja
Etap przednaukowy ------- 1837 rok -------- etap naukowy
ŹRÓDŁA :
Refleksja mędrców (filozofowie) - Platon (V w.p.n.e) i Arystoteles („zwierzęta społeczne”)
Mądrośc ludowa - potoczna wiedza - legendy , przysłowia
Poznanie artystyczne - poezja, proza, literatura, malarstwo, rzeźba, sztuka
PRZYSŁOWIA:
- „Co kraj to obyczaj” - relatywizm kulturowy , każda kultura ma tą samą wartośc, jako forma życia społecznego
- „Jeden do sysa, drugi do lasa” - amomia społeczna, czyli dezorganizacja społeczeństwa, nieład.
- „Jeśli wejdziesz między wrony musisz krakac tak jak one” - akomodacja społeczna, przystosowanie częściowe
- „Z kim przestajesz, takim się stajesz” - asymilacja społeczna, pełne przystosowanie
- „Nie szata zdobi człowieka” - prestiż osobisty
- „Wszęd nie Ciebie szanują, gdy Ci lepsi ustępują” - prestiż zewnętrzny, zapożyczony , im ważniejsza rola w
społeczeństwie tym wyższa rola w społ.
- „Gdy się w gromadzie pracuje, póki się w papie nie czuje” - facylitacja społeczna - jednostka w obecności ludzi
pracuje wydajniej.
Ad. 4 INSTYTUCJONALIZACJA - proces tworzenia się pewnych instytucji, socjologicznych, takich jak katedry socjalne., instytuty, ośrodki badawcze, czytelnie.
Żeby nauka mogła się rozwijac, musi pojawic się na uczelni.
KATEDRY SOCJOLOGII :
Pierwsza Katedra Socjologii na świecie powstała w 1892 roku na Uniwersytecie w Chicago. Na czele - Albin Small.
Druga Katedra Socjologii powstała w 1895 roku we Francji na Uniwersytecie w Bordeaux. Na czele - E. Durkheim.
Pierwsza w Niemczech - w 1919 roku w Monachium
W Wielkiej Brytanii - 1945 rok - Cambridge i Oxford
Międzynarodowy Instytut Socjologiczny - W Stanach Zjednoczonych , w 1893 roku. Na czele - Rene Warms.Od 1949 roku staje się organizacją światową. Poprzednim przewodniczącym był P. Sztompka.
Ad.5 CZTERY ETAPY ROZWOJU SOCJOLOGII W POLSCE:
ETAP do 1918 r (prekursorski)
ETAP 1919 - 1939
ETAP 1945 - 1989
ETAP 1990 - …
1. ETAP : - J. Supiński (1803-1894) ekonomista. Dzieła: „Myśli ogólnej fizjologii powszechnej”
„Szkoły ogólnej fizjologii powszechnej”
- Wł. Pilat (1857-1908) Dzieła: „Nowy zarys socjologii”, „O nowoczesnej socjologii”
„Socjologia sztuki”
- B. Limanowski (1835-1935) - Pierwszy doktor socjologii w PL. Dzieła : „Naród i państwo”
„Socjologia”
To byli prekursorzy socjologii, analizowali teksty Comta.
2. ETAP :
Pierwsza Katedra Socjologii w PL pojawia się na wydziale prawa na Uniwersytecie Warszawskim w 1919r. Założyciel : Leon Petrożycki (1867-1931). Owa Katedra przestaje instniec po śmierci założyciela
Druga Katedra w PL powstaje rok pozniej, w 1920 r na Uniwersytecie Poznańskim. Założyciel : Florian Znaniecki (1882-1958). W 1921 r Katedrę przekształcono w Instytut Socjologii . Znaniecki uruchomił pierwsze studia socjologiczne. Wydał socjalne czasopismo naukowe „Przegląd socjologii” w 1930 r.
3. ETAP :
Reaktywowano katedry w Warszawie, Poznaniu. Krakowie. W 1945 r dołączył Uniw. Łódzki
1949-1956 trudności w studiowaniu
1955 zniesiono rekrutację na pierwszy rok studiow na wydziałach : socjologicznym , pedagogicznym i filozoficznym
31 XII 1954 - odwilż polityczna: zmiany polityczne, reaktywowano katedry i studia
1945-1989 było 8 uniwersytetów w których można było studiowac socologię.
1956- Poznan nie dostaje zgody na reaktywowanie studiow socjologicznych (dopiero w 1968)
02 I 1959 powstaje Ośrodek Badania Opini Publicznej - OBOP - w 1964 mają szlaban polityczny; ograniczony
1983 - Centrum Badania Opinii Społeczne - realizacja badac socjologicznych na konkretne zamowienie
4. ETAP:
Powstaje Az 80 miejsc gdzie można studiowac socjologie
AD. 6 W SOCJOLOGII WYSTĘPUJĄ 3 DZIAŁY BADAŃ :
Dział - bada instytucje społeczne
Dział - bada tzw. „zbiorowości społeczne” (grupy, klasy, narody)
Dział - bada procesy społeczne (migracja, awans społeczny)
PODZIAŁ SOCJOLOGII NA :
- socjologia rodziny - sportu i rekreacji
- narodu - edukacji
- kultury - zdrowia
- pracy - przemysłu
Ad. 7 FUNCKEJ SOCJOLOGII według A. Podgóreckiego :
F. DIAGNOSTYCZNA - (opisowa, socjologiczna), polega na systematycznym i ciągłym prowadzeniu badań w różnych obszarach rzeczywistości społecznej tak, by dostarczyc informacji jakie struktury i procesy społeczne w danym momencie tworzyły dane społeczeństwo.
F. TEORETYCZNA - (eksplanacyjna, wyjaśniająca) , polega na przygotowaniu modeli teoretycznych przy pomocy których porządkuje się zebrany materiał empiryczny i wyjasnia się opisywane prawidłowości i zależności
F. DEMASKATORSKA - (odsłaniająca), polega na odkrywaniu tego, co jest świadomie bądź nieświadomie ukrywane. Dociera do tych elementow, których nie widac.
F.APOLOGETYCZNA - przesłaniająca
F. PROGNOSTYCZNA - polega na przewidywaniu zmian w strukturze zbiorowości społecznych oraz w tempie procesów społecznych
F. SOCJOTECHNICZNA - (praktyczna, sterowana) , polega na wykorzystaniu wiedzy socjologicznej do realizowania celowych zmian społecznych.
Wyklad Socjologia - poniedziałek, 14 grudnia 2009
Temat: Zbiory i zbiorowości społeczne
Zagadnienia:
Podstawowe pojecia;
Zbior społeczny - ogol ludzi posiadajacy jakas wspolna ceche, wyróżniony, wodrebniony przez obserwatora zewnętrznego, bez wezgledu na to czy ludzie uswiadomiaja sobie posiadanie tej cechy.
Kategoria spoleczna - np. mieszkancy miast - mieszkancy wsii. Szczególny rodzaj zbioru społecznego, a ta szczegolnosc wynika z tego ze cecha która jest podstawa wyodrębniania kategorii społecznych jest cecha społecznie ważną. Cechy społecznie wazne: Plec, wiek. Wykształcenie, miejsce zamieszkania, wykształcenie, przynależność religijna, status materialny. Na ich podstawie tworzymy kategorie społeczne.
Zbiorowosc spoleczna - dowolne skupienie się osob miedzy którymi wytworzyla się i utrzymuje w chociaż krotkim okresie czasu wiez spoleczna.
Rodzaje zbiorowości społecznych:
Para(dwojka) - stanowia dwie osoby polaczone stosunkiem społecznym.
Krag społeczny - niewielka zbiorowość oparta na stycznosciach o slabej wiezi instytucjonalnej nie posiadajaca wyraźnej zasady odrębności. Krag ma plynny sklad i niesformalizowane członkowstwo tzn. ze do kregu latwo wstąpić i latwo go opuścić. Krag wywiera mniejszy wpływa na swoich członków niż grupa ponieważ krag nie tworzy zadnej organizacji wewenetrznej ani srodkow kontroli społecznej. Podstawowe funkcje kręgów społecznych: Opiniotworcza, towarzyska. Wyodrebniamy 3 rodzaje kręgów spolecznych: stycznościowy, koleżeński, przyjacielski.
Grupa spoleczna - tworzy ja pewna ilość osob, co najmniej 3 polaczona systemem stosunkow społecznych uregulowanych przez instytucje, posiadajaca wspolne wartości i oddzielona od innych zbiorowości wyrazna zasada odrębności.
Wspolnota - termin ten wystepuje w socjologi w dwojakim znaczeniu: 1) Wspolnota jako społeczność lokalna - zbiorowość terytorialna oparta na bliskości fizycznej czyli jest to taka struktura spoleczna która okresla miejsce zamieszkania i dzialania w przestrzenii fizycznej np. Wsie, osiedla, miasta. 2)) Wspolnota wedlug Emila Dirkheima - wspolnota moralna - struktura spoleczna która charakteryzuje się wysoka wspólnością spoleczna i axionormatywna.
Zbiorowosci o podobnym zachowaniu;
Zbiegowisko - przelotne, krotkotrwale skupienie się osob zainteresowanych tym samym wydarzeniem
Tlum - przelotne, zgromadzenie się większej liczby osob niż w przypadku zbiegowiska(kilkadziesiąt, kilkaset, wiele tys. ) na przestrzeni umożliwiającej bezpośredni kontakt każdego z każdym. Ludzie w tlumie zachowuja się spontanicznie i identycznie reaguja na te same bodzce. Wiez w tlumie sklada się z komponentow emocjonalnych. W tlumie wystepuje silna identyfikacja jednostki z tlumem co często prowadzi do bezindywidualizacji osobowości czyli do utraty kontroli nad wlasnym zachowaniem. W tlumie ludzie zmieniaja swoja osobowość. Tlum nie wytwarza zadnej wewnętrznej organizacji i srodkow kontroli społecznej. Wyrozniamy 4 rodzaje tłumów: tlum agresywny: tlum walczacy(kibice), tlum linczujacy, tlum teroryzujacy. Tlum uciekajacy, Tlum ratujący, Tlum nabywajacy, Tlum demonstrujący(ekspresywny) - uporządkowany, wyposażony w atrybuty np. pochod 1 majowy, procesja wokół kosciola
Audytorium - to publiczność zebrana inaczej skupiona w jednym miejscu. Powstaje na bazie identycznych. Charakteryzuje gotowość do reagowania w podobny sposób. Np. oklaski, gwizdy, okrzyki itp. Może przekształcić się w publiczność. W audytorium występują styczność fizyczne i psychiczne oraz wzajemne oddziaływania.
Publicznosc - jest to zbiorowość charakteryzujaca się przestrzennym rozproszeniem. Ma ona charakter posredni. Tzn powstaje pod wplywaem oddziaływania srodkow masowej komunikacji. Wśród publiczność nie ma fizycznego zbliżenia. Publicznosc pojawial się wraz z rozwojem kultury masowej. Publicznosc to odbiorcy kultury masowej . Publicznosc w odrzonieniu od audytorium jest zbiorowością bardziej zroznicowana Hetrogeniczna. Audytorim jest zbiorowość homogeniczna podobna do siebie. Publicznosc nie zebrana jest taka spoleczna baza tworzenia się kultur, gwiazd sportowych medialnych. Gdy by nie publiczność nie byli by znani.
Socjologiczny portret grupy społecznej;
Właściwości grupy społecznej: jakie cechy musi posiadac zbiorowość
- miedzy członkami grupy wystepuje względnie stala łączność przestrzenna, grupa zatem musi posiadac osrodki skupienia(przestrzenn i ewentualne wyposażenie tej przestrzenni). Które te łączność zapewniaja.
- w grupie wystepuje poczucie wiezi. Miedzy członkami grupu rodzi się świadomość my i oni czyli poczucie odrębności wobec tych którzy do tej grupy nie naleza.
- występują struktury wewnątrz grupowe. struktura władzy, zadaniowa, komunikacji, awansu, struktura socjlo
- grupa wytwarza wspolny system wartości zaakcetpowwany przez ich członków.
-
Struktura grupy społecznej - to układ wszystkich elementow nie tylko członków i zasada ichprzypozadkowania
-
Struktura społeczna grupy społecznej
- struktura społeczna grupy to układ powiązanych i uzależnionych od siebie
Rodzaje grup społecznych(klasyfikacja grup społecznych)
Struktura społeczna grupy
- grupy małe(prosta struktura społeczna)-> możliwy jest bezpośredni kontakt twarza w twarz każdego z każdym
-grupy duże (złożona struktura społeczna) -> nie jest możliwy kontakt każdego z każdym. Grupa jest podzielona na mniejsze podgrupy.
Charakter więzi społecznej:
- pierwotne: grupy o przewadze wiezi osobistej, bezpośredniej, nasyconej emocjami. To najczęściej grupy małe, z prosta struktura spoleczna (wyjatek narod specyficzna zbiorowość) rodzina, grupa krewniacka, rowiesnicza, sasiedzka, narod.
Autor pojęcia: Charls Cooley 1909r. Te grupy sa grupami pierwotnymi bo: sa uniwersalne, występują w każdej epoce i występować będą. Te grupy sa pierwszymi w społecznym doświadczeniu człowieka, wywieraj największy wpływ socjalizujący. Każdy z nas traktuje te grupu jako wazne, sa źródłem budowania naszych spoelcznych identyfikacji i toższamości społecznej.
-wtórne: to grupy duze, charakteryzuja się więzią pośrednią. Czynnikiem spajającym te grupy jest więź organizacyjna, wystepujaca pomiedzy poszczególnymi pozycjami społecznymi i rolami społecznymi. Np. zakłady pracy, szpitale, szkoły, komendy policji.
Stopień sformalizowania instytucji grupowych i środków kontroli społecznych:
-grupy formalne: zorganizowane przez jednostkę nadrzędną np. zakład pracy zostaje powołany na mocy marszałka. Ktos decyduje o jej powstaniu. Posiadaja ustalony najczęściej staly podzial rol i pozycji społecznej czyli tzw. strukturę formalna.
-grupy nieformalne: powstaja spontanicznie, z inicjatywny samych członków, głównym czynnikiem wiażącym grupy nieformalne jest bezposrednia emocjonalna więź. Stosunki wewnetrze sa efektem bezpośrednich oddziaływań ludzi na siebie. Pozycje i role nie sa przez nikogo narzucone, członkowie sami o tym decyduja oraz sami decyduja do czego dążą.
Stopień trudności wejścia do grupy
- grupy ekskluzywne: elitarne, zamkniete. Sa to takie grupy do których przyjecie obwarowane jest rygorystycznymi warunkami które nie każdy kandydat może spełnić. Np. uczelnia, klub piłkarski. Klika grupa wzajemnej adoracji, jej członek musi zajmowac sczegolna pozycje, status materialny
-grupy inkluzyjne: otwarte, przyjmuja wszystkich których chca do niej wstąpić. Np. Organizacje charytatywne, niektóre szkoly prywatne.
Geneza powstania grupy:
-grupy spontaniczne: powstaja z inicjatywy samych czlonkow
-grupy stanowione: powstaja z inicjatywy osob trzecich
Sposób rekrutacji do grupy:
-przypisane : wchodzi się do nich bez własnej woli w wyniku urodzenia się lub zastosowanego wobec nas przymusu
-dobrowolne: przystępujemy do nich bo taka jest nasza wola, potrzeba, zyczenia.
Intensywność naszego uczestnictwa w grupie
-grupy jednozadaniowe: jednofunkcyjne, wykonujemy jeden typ działań. Np. szkola - uczymy się, zakład pracy - pracujemy
-grupy wielozadaniowe - wykonujemy wiele waznych czynności, realizujemy wiele potrzeb - wiezienie, grupa przestępcza.
- grupa żarłoczna (Louis Coser) - totalnie panuje nad jednostka, członek musi podporządkować się żądaniom grupy. Np. załoga lodzi podwodnej, grupa przestępcza, korporacja prawnicza.
Proszę przy pomocy kryteriow socjologicznych opisac jakas grupe;
Rodzina; grupa mala, pierwotna, nieformalna, ekskluzywna, spontaniczna, dobrowolna/przyisana, wielozadaniowa.
Małżeństwo i rodzina
Rodzina: jest grupa złożona z osób, połączona stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim.
Klasyfikacja rodzin:
Ze względu na role jaka odgrywamy w rodzinnie:
-pochodzenia: wystepuje w roli dzieci. Ta w ktrorej się rodzimy i wychowujemy
-prokreacji: rodzina która samodzielnie zakładmy wystepujemy w roli zony lub meza.
Ze względu na sklad:
-male: nuklearne, dwupokoleniowe(rodzice + przynajmniej 1 dziecko) pelna(wszystkie ogniwa mama, tata, dziecko) i niepelna (brak jedno z małżonków, lub dzieci)
-duze: wielopokoleniowa przynajmniej 3 pokolenia
Miejsce zamieszkania:
-wiejskie:
-miejskie: małomiasteczkowe do 20 tys , miaszakajace w miastach średnich, mieszkające w miastach duzych powyżej 100 tys
Zawod glowy rodznny:
- rodzinny gorniczne, hutnicze, emeryckie, studenckie itp.
Przynależność klasowa:
-wyzsza wyzsza
-nizsza wyzsza
-wyzsza srednia
-nizsza srednia
-wyzsza nizsza
-nisza nisza
Nowe formy małżeńsko rodzinne:
Zwiazki nieformalne :
-Konkubinaty - to związki charakteryzujące się tym ze partnerzy bez małżeństwa tworza rodzinne z dziecmi
-Malzenstwa LAT(livin a part together - partnerzy tworza związek małżeński ale mieszkaja oddzielnie
-Malzenstwo typu DINK - (double In con, no kids) - swiadomie rezygnuja z dzieci na recz podwujnego dochodu. Zawodowa samorealizacja.
-rodzinny odtworzone - sklada się z osob które poraz kolejny wychodza za mąz i w tym układzie rodza się dzieci, oraz istnieja dzieci z poprzednich związków, mezyczyzni kobiety oraz
- samotne rodzicielstwo - samotna matka z dziecmi, samotny ojciec z dziecmi. Efekt rozpadu małżeństwa lub swiadomej decyzji.
- doszlo do zamiany tradycyjnych ról- facet siedzi w domu zajmuje się dziecmi itp. a kobieta realizuje prace zawodową
-para homoseksualna - mieszkajaca razem lub oddzielnie z dziecmi bądź bez dzieci tworzaca strukture małżeńsko rodzinna.
Małżeństwo: jest to spoleczny, legalny, seksualny związek rozpoczynający się publicznym obwieszczeniem i zobowiązanym podejmowanym z mysla o jego trwaniu.
Socjologiczna klasyfikacja małżeństw:
Skład:
-monogamiczne: jeden mezczyna, jedna kobieta
-poligamiczne: oznacza wielożeństwo. Wyodrębniamy: poligymia - małżeństwo poligemiczne. Poliagnia Sororalna.? Związek jednego faceta z wieksza liczba kobiet. Poliagnia - związek jednej kobiety z wieksza liczba mężczyzn. Poliagnia Braterska?
Wladza.
-malzenstwo matryjalchalne: dominuje kobieta, rzadzi
-malzenstwa patryjalchalne: dominuje mezczyzna, sprawuje wladze.
-malzenstwa egalitarne: równouprawnienie.
Kierunek dziedziczenia waznych cech społecznych:
- małżeństwa matrylinearne: dziedziczenie po matce
- małżeństwa patrylinearne: dziedziczenie po ojcu
- małżeństwa omlilinearne: dziedziczenie odbywa się po obojgu rodzicach albo corki po matce. Synowie po ojcu.
Miejsce zamieszkania młodej pary po slubie
- matrylokalne: mloda para mieszka po slubie z rodzicami panny mlodej
- patrylokalne: mloda para mieszka po slubie z rodzicami panna mlodego
- meolokalne: mlodzi po slubie mieszkaja samodzielnie.
Socjologia Wykład: poniedziałek, 4 stycznia 2010