Prawo cywilne
Problematyka zdarzeń cywilno-prawnych ze szczególnym uwzględnieniem problematyki czynności prawnych.
Zdarzenie cywilno-prawne
Są takie fakty/okoliczności, z którymi normy prawne zawarte w przepisach prawnych wiążą określone konsekwencje prawne, czyli o tym czy określony fakt jest zdarzeniem cywilno-prawnym decyduje ustawodawca w sposób, iż z wystąpieniem danej okoliczności właśnie norma prawna wiąże powstanie pewnych skutków/konsekwencji prawnych. Te konsekwencje prawne, które mogą powstać/wynikać w następstwie wystąpienia określonego zdarzenia prawnego mogą polegać na:
Powstaniu stosunku cywilno-prawnego, np. zawieram umowę z kontrahentem i powstaje umowny stosunek c-p
Zmianie treści stosunku cywilno-prawnego
Zgaśnięcie stosunku c-p, wypowiedzenie
Te fakty, będące zdarzeniami c-p mogą mieć różny charakter. Jedne mogą być niezależne od woli ludzkiej, np. śmierć, urodzenie się dziecka, katastrofa, wybuch pożaru, inne wręcz przeciwnie mogą być efektem działań ludzkich. Biorąc pod uwagę ich charakter możemy je podzielić na zdarzenia w ścisłym w tego słowa znaczeniu (śmierć, urodzenie się dziecka skutki te następują bez potrzeby dodatkowych działań ze strony człowieka) oraz działania, które możemy podzielić na:
Działania /czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych: można wyróżnić
Czynności prawne – najważniejsza kategoria
Orzeczenia sądowe – są zdarzeniami c-p jeżeli z nich bezpośrednio wynika skutek prawny (konstytutywne orzeczenia sądowe), np. orzeczenie sądu, które stwierdza obowiązek określonego podmiotu zawarcia umowy, wtedy to orzeczenie zastępuje poświadczenie woli podmiotu, który powinien był je złożyć
Akty administracyjne – jednostronne rozstrzygnięcia organu władzy publicznej wywołują skutek c-p zarówno wtedy, gdy taki akt administracyjny jest przesłanką ważności dokonania czynności prawnej (np. zawarcia umowy) jak również wtedy, gdy taki akt administracyjne bezpośrednio wywołuje skutek prawny w sferze prawa cywilnego (nie jest wtedy dodatkowa umowa)
Tzn. inne czyny wśród nich wyróżniamy:
Czyny zgodne z prawem, które wywołują skutki c-p, np. zawiadomienie sprzedawcy o wadach sprzedanego towaru. Nie jest to czynność prawna, ale jest to czyn, który wywołuje skutki prawne.
Np. znalezienie rzeczy przez znalazcę, bo przez fakt znalezienia pewnych rzeczy znalazca ma pewne obowiązki (oddania rzeczy) ale też prawa (do znaleźnego)
Np. uznanie roszczenia przez dłużnika, które powoduje przerwanie biegu przedawnienia roszczenia.
Czyny niezgodne z prawem, np. jest tzw. delikt, czyli wyrządzenie komuś szkody pociąga za sobą konsekwencje prawne
Najważniejsze wśród tych zdarzeń są czynności prawne.
Czynność prawna
taki stan faktyczny zawierający co najmniej jedno oświadczenie woli będące uzewnętrznioną decyzją podmiotu prawa cywilnego i zmierzające do wywołania określonych skutków prawnych. Te skutki prawne, które są następstwem tego stanu faktycznego mogą polegać na powstaniu, zmianie albo ustaniu stosunku cywilno-prawnego. To oświadczenie woli musi być uzewnętrznione. Oświadczenie woli może być w różny sposób złożone, może być w różny sposób wyrażona słowem, pismem, ale również gestem. Koniecznym elementem każdej czynności prawnej jest oświadczenie woli, czyli ta uzewnętrzniona decyzja podmiotu prawa cywilnego wyrażająca jego wolę wywołania tych stosunków/skutków prawnych. Na ten stan faktyczny, który jest określany mianem czynności prawnej mogą składać się także inne elementy, bo przepisy prawne mogą wymagać dla wywołania skutków prawnych poza oświadczeniem woli także innych dodatkowych przesłanek, np. wydania rzeczy, wpisu do odpowiedniego rejestru/ewidencji (sama umowa spółki jest jeszcze niewystarczająca do tego by mówić, że spółka powstała. Dopiero rejestracja wypełnia te wymagane przez prawo/ustawę przesłanki, które prowadzą do tego, że spółka powstaje jako podmiot prawa.) czasami konieczne jest uzyskanie odpowiedniego zezwolenia (decyzji administracyjnej). We wszystkich tych przypadkach dopiero łącznie występujące przesłanki/nek powoduje, że następują skutki prawne tego zdarzenia jakim jest czynność prawna. Wreszcie dla wywołania określonych skutków prawnych ustawa może wymagać niejednego a więcej oświadczeń woli. Z tego punktu widzenia ile mamy uczestników czynności prawnych (oświadczeń woli ile jest), czynność prawne dzielimy na:
Jednostronne – charakteryzują się tym, iż dochodzą do skutku przez złożenie oświadczenia woli jednej strony, np. sporządzenie testamentu, złożenie wypowiedzenia umowy, udzielenie pełnomocnictwa.
Umowy – charakteryzują się tym, że dochodzą do skutku przez zgodne oświadczenie woli dwóch lub więcej stron. Każda z umów (najmu, sprzedaży, dzierżawy) to umowa dwóch stron, chociaż po jednej stronie (kupującego lub sprzedawcy, itd.) może występować więcej niż jeden podmiot
Uchwały organów osób prawnych – charakteryzują się tym, że zawierają oświadczenie woli więcej niż jednego podmiotu, ale w przeciwieństwie do umów te oświadczenia woli nie muszą być zgodne. Różni uczestnicy organu biorący udział w głosowaniu mogą oddać głos za/przeciw/ mogą się wstrzymać. Natomiast istotne jest dla podjęcia uchwały, aby spełniony był wymóg dotyczący quorum (minimalna liczba członków) i aby za podjęciem uchwały głosowała odpowiednia większość (zwykła, bezwzględna, kwalifikowana). Niekiedy konieczne jest uzyskanie zgody osoby trzeciej ta osoba nie jest uczestnikiem/podmiotem biorącym udział przy czynności prawnej, ale zgoda tego podmiotu jest przesłanką w skuteczności czynności prawnej.
Zgoda po dokonaniu czynności prawnej to potwierdzenie – czynność prawna wywołuje skutek prawny od momentu dokonania tej czynności (ex tung) – z mocą wsteczną.
Niektóre czynności prawne wywołują skutek prawny bez konieczności zakomunikowania dokonania tych czynności komukolwiek (testament), natomiast inne dla swej skuteczności wymagają (odnoszą skutek prawny dopiero wówczas, gdy dojdą do adresata w takki sposób, że będzie on mógł zapoznać się z treścią tego oświadczenia woli, np. jak chcę wypowiedzieć umowę, to taka czynność prawna będzie miała skutek prawny jak dojdzie to do adresata w taki sposób, że będzie mógł zapoznać się z jego treścią ), aby oświadczenie woli dotarło do drugiej strony/adresata. To kiedy zostaje złożone oświadczenie woli odgrywa istotną rolę, ponieważ od tego momentu podmiot, który złożył oświadczenie woli jest tym oświadczeniem związany i może on je zmienić/odwołać tylko wtedy, gdy to odwołanie dojdzie do adresata jednocześnie lub wcześniej przed tym oświadczeniem woli. Natomiast jeżeli odwołanie dojdzie już po złożeniu oświadczenia woli to na taki odwołanie potrzebna będzie zgoda adresata, do którego to oświadczenie zostało skierowane.
Z punktu widzenia przesłanek wymaganych dla osiągnięcia skutku prawnego czynności prawnej możemy podzielić na:
Realne – to taki, które dla swej skuteczności poza oświadczeniem woli wymagają przeniesienia faktycznego władztwa nad rzeczą, czyli wymagają wydania rzeczy. Takich czynności w naszym systemie prawnym jest niewiele, np. umowa ustanowienia zastawu na rzeczach ruchomych, dla której do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa między właścicielem a wierzycielem oraz wydanie rzeczy wierzycielowi albo osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły.
Konsensualne – (w większości przypadków.) Tzn. że dochodzą do skutku przez samo porozumienie się stron, czyli przez samo złożenie oświadczeń woli przez strony. Jest ich większość, np. umowa sprzedaży. Jeżeli sprzedaż jest definiowana jako umowa, przez którą sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się tę rzecz odebrać i zapłacić cenę.