RODZIAŁ 17

ORGANIZACJA SFERY PUBLICZNEJ SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ.

UPOWSZECHNIANIE WZORÓW ŚRODOWISKOWEJ MOBILIZACJI.

1. Interpretacja działania społecznego

Weber wyróżnia 3 rodzaje motywów inicjujących realizację przedsięwzięcia i odpowiadające im rodzaje podejmowanych działań:

• działania emocjonalne jednostki są rezultatem pewnego emocjonalnego stanu psychicznego jednostki w danej chwili (takim działaniem jest np. określona reakcja człowieka na skutek przypadkowo wywołanej awantury)

• działania tradycyjne będą wynikać z utrwalonego w procesie socjalizacyjno-wychowawczym przekonania, że „tak zawsze było”, są podejmowane jako coś naturalnego i oczywistego

• działania racjonalne szczególnie interesujące pedagogikę społeczną, charakteryzują się wyraźnym określeniem celu oddziaływań, często też wyborem najbardziej trafnych metod i środków przyczyniających się do osiągnięcia celu

2. Anomia a rehabilitacja społeczna

Anomia- 1. sytuacja powodująca zakłócenia w istniejącym ładzie społecznym, 2. w naukach społecznych określana jako stan załamania podstawowych wartości i norm społecznych, który daje się opisać w kategoriach chaosu, rozregulowania czy dezintegracji, 3. w socjologii pojawia się za sprawą E.Durkheima i odnoszona jest do zespołu zjawisk opisujących procesy destrukcji ładu społecznego (jest to synonim braku norm, niemoralności) 4. z j. greckiego- postępowanie niezgodne z prawem, życie pozbawione dobrych przykładów i reguł, 5. teoria anomii dostrzega sprzeczności między elementami kultury a działaniem mechanizmów struktury społecznej, 6. zespół przekonań, sądów bądź odczuć, wśród których najistotniejsze jest poczucie, że zarówno jednostka, jak i społeczeństwo nie mają jasnych norm i często dryfują ku nowemu ładowi społecznego

Eunomia- oznacza dobre (zadowalające) przestrzeganie praw, postępowanie zgodnie z prawem, właściwy porządek prawny

Dezorganizacja- zespół procesów składających się z wielości zjawisk społecznych i zachowań anormalnych, których występowanie i intensywność zagraża kontynuacji procesów życiowych wielu grup i zbiorowości (przyczynami mogą być m.in. : osłabienie kontroli społecznej, zmienność i chwiejność kryteriów i ocen moralnych, dezorganizacja wielu elementów danej instytucji)

Społeczność lokalna- mamy 2 orientacje, które odmiennie interpretują to pojęcie, choć w obu podkreśla się rolę więzi społecznej konstytuującej lokalne środowiska:

1. pierwsza orientacja jej reprezentanci odwołują się do szczególnej wspólnoty łączącej i integrującej pewne społeczności, niekoniecznie związane przez zamieszkiwanie na jednym terytorium (jest to podzielanie tych samych symboli, wartości, zasad porozumiewania się i kooperacji)

2. zwolennicy drugiej orientacji zwracają uwagę na to, że wspólne terytorium jest podstawą życia grupy, a więzi społeczne rozpatrują w kontekście miejsca czy kryterium jako naczelnej zasady organizującej życie społ.

Rehabilitacja społeczna- często określana mianem rewalidacji społecznej lub resocjalizacji, oznaczając sposób społecznego reagowania na zachowania dewiacyjne, zorganizowane działanie w celu społ. funkcjonowania człowieka nieprzystosowanego społecznie do otaczających go realiów / obejmuje ona wiele działań społecznych, dąży do przywrócenia jednostkom i grupom zadowalającego je życia, poczucia użyteczności, bezpieczeństwa socjalnego, właściwej partycypacji w życiu społ. / może wiązać się z poradnictwem zawodowym, rehabilitacją zawodową

Rehabilitacja społeczna (Kawula) - utożsamiana jest z planowaniem społeczno-pedagogicznym tak, aby środowisko życia stawało się korzystnym środowiskiem wychowawczym i edukacyjnym dla dzieci, młodzieży, osób dorosłych i starszych

3. Charakterystyka społeczeństwa ponowoczesnego

• Zbiorowość w zdecydowanej mierze wytwarzająca dobra symboliczne

• Zaangażowana w proces globalizacji, który ma wpływ na przyjęte strategie edukacyjne, narodowe itd.

• Posługująca się najnowocześniejszymi technologiami przekazu

• Zwiększający się dystans między światem bogatych i biednych

4. Przyczyny wyuczonej nabytej bezradności (tkwiące w warunkach środowiskowych oraz cechach jednostki)

• są to osoby przekonane o braku możliwości na samodzielne zabezpieczenie własnych potrzeb życiowych:

• osoby starsze, niedołężne, chore, niepełnosprawne ich świadczenia rentowo-emerytalne nie wystarczają na podst. potrzeby żywieniowe, ubraniowe, mieszkaniowe, medyczno-rehabilitacyjne

• osoby uzależnione przekonane o braku szans na wyjście z nałogu

• ofiary przemocy fiz., psych., nauczone przez lata, że na wiele czynników nie mają wpływu

• osoby bezdomne w wyniku sytuacji uczących nieskuteczności podejmowanych wysiłków

• osoby bezrobotne przekonane o braku szans ze względu na doświadczane odmowy pracy

• wielu młodych ludzi uczących się bezradności na doświadczeniach swoich bliskich

Często kategorie te kumulują się wzajemnie np. uzależnienie prowadzi do bezrobocia i bezdomności, brak możliwości pracy do uzależnienia itp.

5. Próby przezwyciężenia traumy, kwestia „normalności”

Wiele osób żyje bez poczucia komfortu psychicznego i pożądanej normalności w wyniku wielu kryzysów społ. i ekonom. Często też występują kryzysy wywołane zdarzeniami losowymi, niepowodzeniami i porażkami indywidualnymi, następuje wiele komplikacji w życiu człowieka.

FUNKCJA TRAUMY KULTUROWEJ:

• Konstruktywna gdy trauma jest następstwem jakiejś zmiany społecznej, ale wówczas mobilizuje ludzi do zastosowania różnorodnych strategii zaradczych, jest czynnikiem kreatywnym, stymulującym do działania, generującym aktywizację i zdolność społeczeństwa do samoprzekształcania się/ gdy strategie są efektywne trauma zostaje przezwyciężona

• Destruktywna mobilizacja społeczna może być niska, a zastosowane strategie nieskuteczne, w tej sytuacji trauma się pogłębia, następuje stopniowy paraliż aktywności społ., apatia, pesymizm i rezygnacja, a następnie utrata tożsamości indywidualnej i rozpad społeczeństwa

Środki i zasoby społeczne niezbędne do przeciwdziałania stanom traumatycznym:

• stan zasobności i korzystnej sytuacji materialnej społeczeństwa

• poziom edukacji

• poczucie solidarności społecznej

• sprawność organizacji

• kwalifikacje intelektualne i moralne elit

• obecność charyzmatycznych przywódców

• tradycje pokonywania trudności w przeszłości

• korzystna sytuacja polityczna i ekonomiczna

6. Emancypacja społeczna i aktywizowanie społeczności lokalnej

Emancypacja- proces przejawiający się w rozszerzeniu jednostronnego i zbiorowego działania m.in. wyzwolenie ekspresji rozwoju wolności gospodarczej, czy korzystania z uprawnień politycznych

Aktywność/ Aktywizacja- działalność lub skłonność do działania, do podejmowania wielu inicjatyw; energia prowadząca do realizacji określonego czynu, oznacza też „wzmaganie się aktywności”; aktywność- to znaczy być aktywnym, pobudzać do działania, ożywiać, wyzwalać, stymulować (E. Górniakowska-Zwolak)

Aktywność społeczna- działalność w zakresie spraw społecznych (praca społeczna, działania społeczne należące do sfery czasu wolnego) lub też grupa poglądów oparta na założeniu, że aktywność ludzka jest działalnością społeczną wtedy gdy służy społeczeństwu / przez aktywność społ. można też rozumieć gotowość do działania lub samo działanie o charakterze fizycznym lub intelektualnym, które zmierza do przekształcenia rzeczywistości przynosząc efekty jednostce działającej oraz każdemu organizmowi społecznemu (L.Zbiegień-Maciąg)

AKTYWNOŚĆ

typu ekspresyjnego typu instrumentalnego

(służy realizacji wspólnych (nastawiona na realizację interesów

upodobań) grupy, wspólnych celów)

AKTYWNOŚĆ

niesformalizowana

sformalizowana (doraźna, spontaniczna, bez

(w wyodrębnionych formalnych ram i kryteriów)

instytucjach społ.)

Wychowanie (w ujęciu pedagogiki społecznej) - pobudzanie własnej aktywności jednostki i kształtowanie jej twórczej roli w środowisku lokalnym

Aktywizacja wychowawcza środowiska = pobudzenie sił społecznych tego środowiska

Czynniki warunkujące aktywność społeczną :

• osobiste potrzeby zaangażowanych jednostek

• potrzeby ogólnospołeczne warunkujące charakter i stopień rozwoju aktywności społecznej (potrzeba pomocy materialnej osobom niezdolnym do samodzielnego utrzymania się, p. opiekuńczo-wychowawcze młodego pokolenia, p. techniczno-cywilizacyjne społ. lokalnych, p. twórczego uczestnictwa jednostek w zarządzaniu sprawami społecznymi)

Aktywizacja jednostek zdolnych do zmieniania rzeczywistości to wg Radlińskiej nadrzędny cel pedagogiki społecznej, a wg Kamińskiego to metoda służąca ulepszaniu środowiska wychowawczego.

Aktywizacja i rozwój społeczności lokalnej- oznaczają dążenie do wspólnego dobra mieszkańców zarówno przez wywoływanie określonych postaw poszczególnych członków oraz grup pierwotnych, jak i przez tworzenie stosownych zrzeszeń formalnych

7. Pojęcie „sił społecznych”

Termin wprowadzony do pedagogiki przez Helenę Radlińską, kojarzony z tymi elementami środowiska lokalnego, dzięki którym następują mniej lub bardziej gwałtowne przeobrażenia społeczne, gospodarcze, kulturowe i inne, nierzadko stymulujące intensywny rozwój i postęp cywilizacyjny. Są one pomocą w kształtowaniu postaw czynnych i usprawnianiu różnych sposobów twórczości.

Definicja wg Radlińskiej: „siły społeczne to aktualnie ujawniające się albo ukryte wartości jednostek i grup społecznych, urządzeń i instytucji, dające pedagogowi społecznemu oparcie w jego pracach, jeśli zostaną one zaktywizowane i staną się czynnikami przewodnimi w przebudowie i asymilowaniu wartości”

Kategorie sił społecznych występujących w każdym środowisku lokalnym (RADLIŃSKA):

1. „siły jednostek” - potencjalne możliwości i wartości indywidualnych osób, osobowości wybitne mogące zaszczepić innym idee i myśli przewodnie

2. „siły jawne” - te, które podtrzymują lub mogą zmienić istniejące struktury danego systemu

3. „siły ukryte”- niedostrzegane, drzemiące w świadomości jednostek i grup społecznych

8. Organizacja społeczności lokalnej

Termin ten oznacza pewną pomocniczość w rozwiązywaniu napotkanych przez jednostki i grupy społeczne problemów, w realizowaniu pragnień (oczekiwań) związanych z kondycją zdrowotną, wykształceniem, religią, wypoczynkiem, estetyką, sprawnym decydowaniem w kwestiach swej społeczności lokalnej na rzecz dobra zamieszkujących tam obywateli.

Stymulacja środowiskowa- określona mianem aktywizacji i rozwoju społeczności lokalnej, można ją uznać za spontaniczną, a zarazem intencjonalną działalność ludzi zamieszkujących określony obszar wydzielonej przestrzeni (wieś, miasteczko, dzielnicę), a także cały region, których celem jest zaspokojenie potrzeb w zakresie tworzenia nowych struktur i przyswajania nowych postaw i umiejętności/ termin ten odnosi się do rozwoju obszaru zajmowanego przez daną społeczność (np. budowa szkoły, drogi, szpitala) oraz aktywizacji ludności danego obszaru (uczenia się pracy zespołowej, wspólne układanie programów, podejmowanie decyzji)

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIE RUCHU NA RZECZ AKTYWIZACJI I ROZWOJU SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH:

Zmiany w obrębie społeczności lokalnej powinny dokonywać się wszystkimi siłami samej społeczności, a więc mieszkańców i instytucji mieszczących się na danym terenie.

9. Aktywizacja współczesnych środowisk lokalnych

Jest stymulowana m.in. przez pedagogów społecznych, więc jest to intencjonalne działanie na rzecz wysokiego poziomu aktywności społ., ukierunkowane na uruchomienie potencjału jednostek i grup społecznych. Jest to z reguły oczekiwany, pożądany i lansowany zespół określonych wzorów osobowych. Z drugiej strony to trwała instytucjonalizacja różnych sposobów pomagania, bazujących na przyjętych modelach udzielania pomocy.

Obecnie często nie potrafimy „brać spraw w swoje ręce”, często oczekujemy na podjęcie działań i decyzji przez zwierzchników. Społeczności lokalne utraciły wiarę w skuteczność walki z przeciwnościami.

Przezwyciężenie sytuacji kryzysowej związane jest więc z uruchomieniem własnej aktywności podmiotu (samopomoc), ale też z umiejętnym wykorzystaniem różnorodnych możliwości pomocy i wsparcia społecznego np. o charakterze medycznym, psychologicznym czy pedagogicznym.

Ważnym czynnikiem uwzględnianym w podjętym działaniu są również indywidualne położenie jednostki (jej świat wewnętrzny i zewnętrzny), nastrój życiowy (duchowy i cielesny stan człowieka), forma i stopień upośledzenia lub choroby. Aby przeciwdziałać anomii konieczna jest rehabilitacja i masowa aktywizacja społeczna, intencjonalna działalność oraz upowszechnienie wzorów indywidualnej i zbiorowej mobilności, które będą prowadzić do społecznej homeostazy.

---