Nowatorska koncepcja dramatu powojennego, omów na wybranym przykładzie.
„Kartoteka” - Tadeusza Różewicza jako nowa forma współczesnego dramatu
a)BUDOWA UTWORU
*utwór nie dzieli się na akty i sceny jak dramat tradycyjny, lecz składa się z luźnych scen, obrazów, sentencji, które nie są ze sobą wzajemnie powiązane ; budowa utworu luźna, fragmentaryczna, występuje w nim również chór starców.
*brak określonych ram kompozycyjnych, kompozycja otwarta.
*do utworu dołączony jest Dodatek stanowiący rodzaj uzupełnienia, dalszego ciągu dramatu, również złożony ze scen luźnych, nie powiązanych ze sobą; nie ma w nim tylko chóru starców.
*rolę łącznika poszczególnych elementów dramatu pełni postać bohatera.
b)AKCJA DRAMATU
*brak w utworze, ciągłej, zwartej, płynnej i zrozumiałej akcji oraz chronologii wydarzeń , nie ma tu jak w dramacie tradycyjnym zawiązania akcji, rozwoju, punktu kulminacyjnego i wyraźnego jej zakończenia .
*zamiast akcji występują dialogi składające się z fragmentów wypowiedzi i zestawienia różnych, nie związanych ze sobą logicznie sytuacji.
*żaden konflikt nie zawiązuje się na początku utworu i nic się nie rozwiązuje na końcu dramatu; ostatnia rozmowa nie jest podsumowaniem i wyciągnięciem wniosków; wydarzenia nie są więc spięte związkami przyczynowo skutkowymi, nie występują kolejno po sobie; łączą się ze sobą luźno wokół głównego bohatera jako jego wspomnienia na zasadzie marzeń sennych.
*wszystko co dzieje się wokół bohatera dzieję się w jego świadomości, pamięci.
*wydarzenia nie wynikają z siebie bezpośrednio lecz pojawiają się ciągle jak w majaczeniu sennym, co sprawia wrażenie jakby miały one miejsce w czasie snu.
*akcja jest rozbita, występuje chaos fabuła się.
*są również w dramacie sceny przypadkowe, których sens jest niejasny, jak np.: obrazek z żywą kobietą, czy z gośćmi w cyklistówce i kapeluszu mierzącymi pokój samego bohatera.
*brak w utworze określonego miejsca i czasu akcji, akcja dzieję się w pokoju, który jest także ulicą, placem miejskim, biurem, kawiarnią czy innym lokalem; obecność w nim anonimowych, przypadkowych przechodniów sprawia że miejsce akcji staje się nieokreślone i pokój przeistacza się na chwilę w ulicę czy w kawiarnię .
*każdy bohater w utworze ma własną akcję .
*brak skomponowania akcji dramatu sprawia wrażenie nieładu ukazanego w nim świata.
*czas akcji, nie określony w utworze, przypada przypuszczalnie na 1958 rok-bohater urodził się w roku 1920 i ma 38 lat.
c) „KARTOTEKA” JAKO DRAMAT OTWARTY
*tak zbudowany dramat o luźnej kompozycji odbiegającej od sztuk podzielonych na akty i sceny, bez określonych ram kompozycyjnych nazywamy dramatem otwartym.
*sztuka nie zaczyna się i nie kończy, można dopisywać do niej dalsze zdarzenia i przeżycia bohaterów.
*najmniejszą cząstką dramatu staje się „sytuacja” , można te cząstki wymieniać, przeciw stawiać.