Makroekonomia wersja mini


MIERNIKI WZROSTU I ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO

WZROST GOSPODARCZY - ulegają zwiększeniu wskaźniki ilościowe, ekonomiczne w gospodarce w danym okresie, w stosunku do okresu poprzedniego. Wzrost jest mierzony najczęściej w okresach rocznych, ale również w okresie półrocza, kwartału i miesięcy. Pojęciem szerszym jest tzw. rozwój gospodarczy, który oprócz zmian o charakterze ilościowym, obejmuje zmiany o charakterze jakościowym.

STAGNACJA GOSPODARCZA - występuje gdy wskaźniki ekonomiczne w danym okresie w stosunku do okresu wcześniejszego nie ulegają zmianie.

REGRES GOSPODARCZY - często występuje w warunkach recesji, występuje gdy wskaźniki w danym okresie maleją w stosunku do okresu wcześniejszego

Osiągnięty poziom rozwoju kraju przedstawia się za pomocą kilku wskaźników o charakterze syntetycznym, do których można zaliczyć:

  1. Wielkość i strukturę istniejącego w danym kraju majątku narodowego, przy czym majątek dzielimy na

  1. osiągnięty poziom produkcji w stosunku do okresu poprzedniego (w Polsce w styczniu 2004 w stosunku do stycznia 2003 - wzrosła o 14,3%, w tym w większym stopniu w przemysłach przetwórczych)

  2. PKB - Produkt Krajowy Brutto - najbardziej syntetyczny wskaźnik rozwoju gosp. Podaje nam sumę wartościową wytworzonych dóbr finalnych i usług na terenie danego kraju w ciągu roku (w Polsce w 2003 wynosił 805 mld.zł).

PKB podaje się w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Obrazuje on uzyskany poziom rozwoju społeczno-gospodarczego i poziom życia w danym kraju.

  1. PNB - Produkt Narodowy Brutto - oprócz PKB uwzględnia również dochody uzyskiwane przez obywateli danego kraju za granicą.

  2. Wzrost lub spadek PKB w kraju w danym okresie w stosunku do okresu poprzedniego, który wyrażany jest w procentach, najczęściej podaje się go w stosunku rocznym.

  3. Stopa wzrostu inwestycji w danym kraju liczona jako udział nakładów inwestycyjnych wytworzonych w dochodzie narodowym czyli w PKB.

W Polsce w ostatnich latach występuje tendencja spadkowa, nieco wzrosła w ostatnim roku, szacuje się że w tym roku powinna rosnąć.

Istotnymi wskaźnikami obrazującymi rozwój społeczno-gospodarczy są wskaźniki rozwoju społecznego. Określają stopę życiową mieszkańców danego kraju, a także poziom zamożności. Są to:

  1. wskaźniki dot. warunków mieszkaniowych

+ globalna ilość mieszkańców w danym kraju

+ ilość mieszkańców przypadających na jedno mieszkanie

+ ilość osób przypadających na jedną izbę

+ ilość oddawanych nowych mieszkań w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

+ warunki mieszkaniowe obejmują również wyposażenie mieszkań (ogrzewanie, kanalizacja, ciepła woda, elektryczność, ...), także wyposażenie mieszkań w takie urządzenia jak: TV, pralka, telefon, lodówka,...)

  1. wskaźniki dot. zdrowia

+ przeciętny okres życia mieszkańców

+ wskaźnik dot. umieralności niemowląt

+ ilość personelu medycznego w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców

+ ilość łóżek szpitalnych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców

  1. wskaźnik dot. zabezpieczenia społecznego

+ wysokość rent i emerytur

+ wysokość zasiłków z pomocy społecznej

  1. wskaźniki dot. kultury

+ nakład gazet, książek

+ czytelnictwo

+ abonament radiowo-telewizyjny

+ ilość widzów uczęszczających na seanse w instytucjach kulturalnych (kino, teatr)

  1. HDI - Human Development Index - ONZ opracowała syntetyczny indeks HDI dla zobrazowania rozwoju społecznego w poszczególnych krajach (Indeks Rozwoju Ludzkiego). Obejmuje on:

+ przeciętna długość życia mieszkańców

+ uzyskiwane dochody

+ umiejętność czytania i pisania

+ kształcenie uczniów, studentów na poszczególnych poziomach edukacji (szkoła podstawowa, średnia i wyższa)

Mierniki efektywnościowe:

  1. Poziom osiągniętej indywidualnej i społecznej wydajności pracy

+ indywidualna wydajność pracy dot. poszczególnych pracowników. Może być mierzona w wielkościach fizycznych lub wartościowo

jest to ilość dóbr i usług wytworzonych przez jednego pracownika w określonej jednostce czasu na rok, miesiąc, dniówkę, na godzinę. (np. ilość wydobytych ton węgla przez górnika w czasie dniówki)

+ społeczna wydajność pracy dot. całego kraju i pozwala porównać osiąganą wydajność w różnych krajach

w Polsce w latach 90-tych i roku 2000 wystąpiła duża tendencja wzrostu zarówno indywidualnej jak i społecznej wydajności pracy

  1. Efektywność produkcji - pokazuje stosunek uzyskiwanych efektów do ponoszonych nakładów (im efektywność jest wyższa tym lepsze są efekty gospodarowania)

  2. Kapitałochłonność produkcji - obrazuje wielkość ponoszonych nakładów (kosztów) na wytworzenie produkcji

  3. Materiałochłonność produkcji - obrazuje ilość materiałów, które potrzebne są do wytworzenia określonego produktu

W ostatnich dekadach stopniowo w związku z postępem technicznym i technologicznym zmniejsza się materiałochłonność.

  1. Energochłonność produkcji - pokazuje ile należy zużyć tzw. paliwa umownego na wytworzenia określonego wyrobu.

W ostatnich dekadach szczególnie po szoku naftowym w 1973 roku znacznie obniżyła się energochłonność produkcji czy też eksploatacji pojazdów mechanicznych

  1. Produktywność majątku trwałego - pokazuje ilość wytworzonych wyrobów przy użyciu określonego majątku trwałego (czyli maszyn). Może się zwiększyć przez wydłużenie czasu jego pracy. Np. zwiększenie wykorzystania środka trwałego z jednej zmiany na dwie zmiany, czy ograniczenie przestojów produkcyjnych co zasadniczo związane jest z poprawą organizacji pracy.

  2. Efektywność inwestycji - pokazuje przyrost roczny PKB związany z poniesionym nakładem inwestycyjnym. Ulega ona poprawie gdy realizowane są one z wcześniej przyjętymi założeniami. Natomiast wydłużenie cyklu inwestycyjnego powoduje zamrożenie nakładów inwestycyjnych i prowadzi pogorszenia efektywności inwestycyjnej.

  3. Bardzo ważnym czynnikiem kształtowania się mierników efektywności jest wprowadzenie w przedsiębiorstwach, a także w całej gospodarce postępu technicznego, technologicznego i organizacyjnego. Ich głównym celem jest poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw gospodarczych, która spowodowana jest wzrostem wydajności pracy.poprawy warunków pracy.

Zastępowanie osób maszynami na stanowiskach uciążliwych oraz gdy praca jest monotonna powoduje poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy.

Istotnym czynnikiem postępu technicznego jest stałe dążenie krajów rozwiniętych technicznie do poprawy środowiska naturalnego.

Rodzaje postępu technicznego:

+ elektryfikacja

+ mechanizacja

+ chemizacja

+ automatyzacja

+ robotyzacja

+ wykorzystywanie energii jądrowej

+ komputeryzacja

+ wprowadzenie informatyki

Postęp organizacyjny:

+ doskonalenie procesu produkcyjnego poprzez lepszą harmonizację i koordynację

+ doskonalenie struktur org.

+ doskonalenie kierownictwa i zarządu

+ wprowadzenie właściwej polityki kadrowej w zakresie rozmieszczenia pracowników doboru (szczególnie istotne przy doborze pracowników na stanowiska kierownicze)

Działania w zakresie ERGONOMII pozwala poprawić warunki na stanowiskach pracy i ograniczać zmęczenie pracowników.

CYKLICZNY ROZWÓJ GOSPODARKI RYNKOWEJ

Gospodarka rynkowa rozwija się w ramach tzw. cyklu koniunkturalnego. Są to periodyczne zmiany poziomu aktywności gospodarczej. W cyklu tzw. klasycznym (dot. Okresu kapitalizmu wolno konkurencyjnego ) można było wyróżnić 4 wyraźne fazy.

FAZA KRYZYSU związana jest z tzw. zjawiskiem nadprodukcji, kiedy podaż znacznie przekracza zapotrzebowanie na te dobra. Jest to zasadniczo związane z tzw. oderwaniem aktu kupna od aktu sprzedaży. Chodzi o to , że konsumenci nie wydatkują od razu uzyskiwanych dochodów, często opóźniają dokonanie aktu zakupu lub też są skłonni do oszczędzania, stąd narasta podaż, która nie jest przedmiotem konsumpcji. W związku z tym przedsiębiorcy ograniczają wielkość produkcji, działalności inwestycyjne. Prowadzi to w konsekwencji do zwalniania pracowników, co z kolei powoduje wzrost bezrobocia, a on powoduje obniżanie płac pracowników i w wyniku ich niższej siły nabywczej wyst. tendencja do obniżania cen towarów i usług.

FAZA DEPRESJI handel utrzymuje się na niskim poziomie, działalność gospodarcza nie rozwija się. Przedsiębiorcy chcąc poprawić konkurencyjność na rynku w pierwszej kolejności intensyfikują wysokości płac ale z uwagi na fakt, że nie można bez końca intensyfikować pracy, szukają innych rozwiązań, którymi są wprowadzenie do produkcji nowych maszyn i urządzeń powodujących znaczny wzrost wydajności pracy. Wprowadzenie maszyn i urządzeń do produkcji jest możliwe z uwagi na występowanie w tej fazie znacznych rozmiarów wolnych kapitałów.

FAZA OŻYWIENIA Wprowadzenie maszyn i urządzeń powoduje zwiększenie popytu na surowce, materiały, półprodukty, siłę roboczą na ich wytworzenie. A zatrudniona siła robocza otrzymując wynagrodzenia pobudza popyt konsumpcyjny na rynku na artykuły spożywcze i trwałego użytku. Mamy do czynienia z kolejną fazą.

FAZA ROZKWITU kiedy poziom dóbr/usług osiąga najwyższy pułap. A poziom tego pułapu jest wyższy niż wcześniejszy (pkt A jest niżej niż pkt E) (tendencja wzrostowa)

W warunkach kapitalizmu wolnokonkurencyjnego cykl ten powtarzał się przeciętnie co 8-10 lat, a w budownictwie okres był nieco dłuższy i dochodził do 20 lat.

Kryzys wyst w tym okresie miał charakter lokalny , a z czasem jego efekty dot tendencji gospodarczych w całym świecie.

Wśród skutków kryzysu wyróżniamy:

* SKUTKI EKONOMICZNE

* SKUTKI SPOŁECZNE

* SKUTKI POLITYCZNE

W związku z ingerencją organów państwowych w procesy gospodarcze następuje modyfikacja klasycznego cyklu koniunkturalnego. Ulega spłaszczeniu amplituda wahań koniunkturalnych. Powoduje to, że cykl przebiega w sposób bardziej łagodny. Niektórzy teoretycy uważają, że we współczesnym cykle możemy wyróżnić 2 fazy (przy czym nie ma fazy rozkwitu. Prowadzi to do tego, że zmniejsza się ilość przedsiębiorstw, które bankrutują i znikają z rynku, znacznie ograniczają się występujące wcześniej zjawisko:

Istotnym czynnikiem stabilizacji jest rozbudowa sektora publicznego, które zapewnia bardziej stabilne zatrudnienie pracowników co powoduje stabilniejszą koniunkturę w różnych sektorach gospodarki. Kolejnym istotnym czynnikiem stabilizacji jest wydatkowanie różnych środków i budżetu państwa i budżetów lokalnych na podejmowanie przedsięwzięć związanych z organizacja nowych miejsc pracy, aby ograniczyć bezrobocie.

BUDŻET PAŃSTWA

W gospodarce każdego kraju (szczególnie w ramach interwencjonizmu państwowego) bardzo istotny jest budżet państwa. W większości krajów jest on sporządzany na 1 rok kalendarzowy (od 1 stycznia do 31 grudnia). Następnie określony budżet jest uchwalany. W Polsce zatwierdza go Sejm.

BUDŻET spełnia 3 główne FUNKCJE:

FISKALNA - polega na gromadzeniu dochodów. W większości krajów pochodzą one z podatków

REDYSTRYBUCYJNA - polega na dokonywaniu pożądanych podziałów dochodu narodowego w kwestiach społecznych w wyrównywanie poziomu życia danego kraju. Chodzi o utrzymanie ładu ekonomiczno-społecznego.

STYMULACYJNA - polega na oddziaływaniu państwa na rozwój i funkcje gospodarcze jako całości. Chodzi o stworzenie pewnych preferencji dla działów gosp oraz wspieranie eksportu wyrobów własnych nawet przez dopłaty, kredyty preferencyjne. Np. chodzi o zabezpieczenie wywozu towarów danego kraju. W Polsce jest to w dużym stopniu związane z restrukturyzacją gospodarczą takich działu jak: górnictwo węgla kamiennego, hutnictwa żelaza, przemysłu ciężkiego, PKP.

POLITYKA BUDŻETOWA

Zasady:

  1. zupełność = budżet państwa obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa

  2. jedność = wszystkie dochody i wydatki państwa są ujmowane w jednym zestawieniu

  3. jawność = wszystkie dane związane z wydatkami i dochodami państwa powinny być przekazane do publicznej wiadomości, a każdy obywatel ma prawo się z nimi zapoznać

  4. równowaga budżetowa = dochody i wydatki w dłuższym okresie powinny się równoważyć. W praktyce głównie wykorzystuje się deficyt, gdy wydatki przekraczają dochody.

  5. roczne budżetowanie = dochody i wydatki są ustalane na 1 rok

DOCHODY:

+ od osób fizyczny (PIT)

+ od osób prawnych (CIT)

PIT - płacą obywatele w zależności od dochodów.

W Polsce występują 3 stawki podatkowe: 19 %, 30 %, 40 % (wyższą stawkę płaci się przy wyższych dochodach). Podatki te są progresywne - wzrost ze wzrostem dochodów. W Polsce stawki te są na średnim poziomie: niższe niż w Niemczech, we Francji, Dania 65%.

CIT - podatki od przedsiębiorstw. Ostatnio uległy obniżeniu: 6 lat temu 40 . w 2003 roku 27%, a w 2004-

19%. Stawka ta należy do jednych z niższych wśród krajów rozwiniętych gospodarczo.

VAT - podatek od tzw. wartości dodanej.

Przy czym istnieje tendencja do podwyższania podatków VAT ze stawek preferencyjnych do podstawowych. Stawka VAT w Polsce w porównaniu z innymi krajami jest nieco wyższa, ale porównywalna z podstawowymi stawkami w krajach Europy Środkowej.

AKCYZA - nakłada się na wyroby tytoniowe, spirytusowe, paliwo silnikowe, samochody, itp.

W dochodach budżetu państwa zmniejsza się udział dochodów uzyskiwanych z podatków bezpośrednich, z uwagi na obniżanie obowiązujących stawek podatkowych. Natomiast rośnie udział podatków pośrednich (VAT, Akcyza), z uwagi na przechodzenie w przypadku Vat ze stawki preferencyjnej do stawki podstawowej, a w przypadku akcyz stopniowe podnoszenie w celu dostosowania ich do obowiązujących w UE, gdzie podatki te są wyższe niż w Polsce.

OPŁATY CELNE - stanowiły ok. 7% udziału w dochodach lecz dochody z tego tytułu stopniowo maleją z uwagi na fakt, że Polska podpisała umowę stowarzyszeniową z UE w 1991 roku, a która zobowiązuje do stopniowego obniżania stawek celnych. Stawki te w ramach UE praktycznie nie funkcjonują. Dochody te obniżyły się również przez to, że Polska działa w CEFTA, gdzie również obowiązuje tendencja do obniżania stawek celnych.

DOCHODY Z ZYSKU NBP - pozycja dość znacząca, i będzie tak dalej.

DOCHODY Z PRYWATYZACJI - w szczytowych latach wynosiły ponad 20 mld. złotych lecz z uwagi na fakt, że większość przedsiębiorstw został sprywatyzowana, dochody te uległy zmniejszeniu i w konsekwencji za jakiś czas zanikną.

WYDATKI

związane z funkcjonowaniem państwa

o charakterze społecznym

związane z interwencjonizmem państwowym w gospodarce

[w krajach rozwiniętych gospodarczo jest na odwrót]

Pod względem wielkości wydatków najważniejsze :

Kiedy wydatki budżetu państwa przekraczają uzyskiwane dochody mówimy o DEFICYCIE budżetu. Duży deficyt powoduje częste nasilanie się zjawisk inflacyjnych w gosp. Wg przyjętych kryteriów z Maastricht deficyt nie powinien przekraczać 3% PKB, w ostatnich 2 latach w Polsce jest wyższy. Deficyt budżetu musi być sfinansowany. W Polsce najistotniejszym źródłem finansowania jest sprzedaż Obligacji Skarbu Państwa obywatelom i instytucjom. Mogą to być środki pozyskiwane z NBP i innych banków komercyjnych lub też finansowanie poprzez zaciągniętych kredytów zagranicznych.

Zadłużenie wobec obywateli i instytucji państwowych i zagranicznych prowadzi do długu publicznego. W Polsce przekroczył 370 mld. Zł. Co stanowiło ponad 50 % PKB z tendencją wzrostową. W ramach UE określono wskaźnik że dług publ. nie powinien przekraczać 60% PKB. Aby nie osiągnąć tego wskaźnika obecnie proponuje się wprowadzenie Planu Hausnera - polega on na ograniczeniu różnych wydatków związanych z funkcjonowaniem administracji i wydatków o charakterze społecznym. Dług publiczny może mieć charakter długu zagranicznego (jest częścią długu publ). Powstaje w wyniku zaciągania kredytu w międzynarodowych organizacjach np. Bank Światowy, Europejski Bank Rozwoju, Europejski Bank Inwestycyjny, a także w różnych Bankach Komercyjnych. 29.01.2004 - zadłużenie zagraniczne Polski wynosi ok. 93 mld. USD. Zadłużenie przedsiębiorstw ok. 45 mld. USD. Można je spłacać w wyniku wypracowania środków dewizowych oraz korzystania z rezerw dewizowych, które w Polsce wynoszą ponad 30 mld. USD.

INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNO - KREDYTOWEJ

W oddziaływaniu na gosp. w ramach tzw. INTERWENCJONIZMU PAŃSTWOWEGO w gospodarce stosuje się określone instrumenty, których celem jest pobudzenie działalności gospodarczej w okresach słabej koniunktury gospodarczej oraz czasami ostudzenie koniunktury „nadmiernie przegrzanej”.

Zasadniczo stosuje się 3 INSTRUMENTY:

manipulowanie stopą dyskontową

zmiana wysokości rezerw obowiązkowych Banku Centralnego

wprowadzenie operacji otwartego rynku

STOPA DYSKONTOWA - stopa oprocentowania pobieranego przez Banki Centralne przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym. Jeśli stopa dyskontowa się obniża ulega obniżeniu cena kredytów udzielanych podmiotom gosp. Tym samym zwiększa się ich ilość. Takie rozwiązanie stosuje się by pobudzić działalność gosp., gdy jest słaba koniunktura.

Podnoszenie s.d. powoduje podwyższenie cen kredytów, ich ilość się zmniejsza, tym samym następuje osłabienie działalności gosp. To rozwiązanie stosuje się w okresach „przegrzanej koniunktury”

ZMIANA REZERW OBOWIĄZKOWYCH -przy zmniejszeniu się rozmiarów rezerw obowiązkowych banków komercyjnych, dysponują one większą liczbą środków, które mogą przeznaczyć na udzielanie kredytów. Zwiększa się wtedy ilość kredytów. Rozwiązanie to stosuje się, aby pobudzić gospodarkę. Natomiast zwiększenie rezerwy powoduje, że banki handlowe posiadają mniej środków finansowych, które mogą przeznaczyć na udzielanie kredytów. Tym samym ich ilość się zmniejsza. Stosuje się to rozwiązanie w czasach przegrzanej koniunktury.

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU - polegają na sprzedaży i kupnie papierów wartościowych przez banki handlowe od banków centralnych. Banki handlowe sa zawsze zainteresowane nabywaniem papierów wartościowych , bo są one dla tych banków pewną lokatą o żadnym ryzyku. Banki Centralne sprzedając papiery wartościowe, sprawiają że banki handlowe mają mniej środków na działalność kredytową, więc zmniejsza się ilość udzielanych kredytów (w czasach przegrzanej koniunktury). Natomiast, gdy Banki Centralne kupują papiery wartościowe od banków komercyjnych, wtedy mają one więcej środków, liczba kredytów się zwiększa (pobudzenie słabej koniunktury)

Temat: Budżet lokalny

We współczesnej gospodarce ważne znaczenie odgrywają wydatki tzw. budżetów lokalnych. W krajach rozwiniętych gospodarczo udział wydatków stanowi ok. 30% wszystkich wydatków. W Polsce ten udział jest dwukrotnie niższy, przy czym w najbliższych latach powinien wzrastać. W wyniku wprowadzenia od 1989r. reformy administracyjnej mamy do czynienia z podziałem na województwa, powiaty, miasta i gminy, które dysponują własnym budżetem. Budżety wojewódzkie wspierają inwestycje na terenie danych województw. Budżety powiatowe wspierają przedsięwzięcia, różne inwestycje na terenie. Budżety miast i gmin wspierają przedsięwzięcia, różne inwestycje na terenie. Z budżetu lokalnego największe znaczenie mają budżety miast i gmin, posiadają najwyższe dochody.

Budżet gmin i miast dzielimy na:

a) dochody własne - największe znaczenie wśród dochodów własnych odgrywają podatki i opłaty lokalne. W przypadku miast - najbardziej znaczące stanowią podatki od nieruchomości. W przypadku gmin najbardziej znaczące od strony podatków stanowi podatek rolny. Wśród podatków wyróżniamy jeszcze: - leśny; -od darowizn; transportowy (samochodów transportowych i autobusów); - drogowy(samochody osobowe wliczane do ceny benzyny); -Znaczące dochody pochodzą z wykorzystania majątku i mienia komunalnego(pobieranie opłat za dzierżawienie) Sprzedaż majątku miasta czy gminy. Udział miasta i gminy podatku dochodowego od osób fizycznych oraz udział miasta i gminy podatków od osób prawnych (przedsiębiorstwa);

b) subwencje i dotacje - gmina otrzymuje z budżetu państwa na wykonywanie różnych zadań: -subwencja oświatowa, która przeznaczona jest na funkcjonowanie szkół podstawowych i średnich; - subwencja drogowa związana z utrzymaniem i modernizacją dróg; - zadania zlecone realizowane przez administracje rządową:

* pomoc społeczna, znaczne kwoty na zasiłkach.

Po stronie wydatków miasta, gmin:

a)wydatki bieżące - najwięcej wydatkuje się na oświatę i wychowanie: - podatki stanowią od 30 do 40% wszystkich podatków miasta i gminy; - wydatki na pomoc społeczną; - administracje sądową, państwową; - bezpieczeństwo publiczne; - gospodarka komunalna, sport, turystyka.

Przykład: B-B 2003; na wydatki 428 mln zł, na oświatę 137 mln zł , na opiekę zdrowotną 39 mln zł.

b) wydatki rozwojowe(inwestycyjne) - związane z realizacją inwestycji w mieście i gminie; - budowa i modernizacja dróg i ulic; - modernizacja majątku; - realizacja inwestycji o charakterze komunalnym; - odbudowa kanalizacji, budowa oczyszczalni,

inwestycje związane z ochroną środowiska.

Wydatki mają duże znaczenie i wskazane jest, aby ich udział był znaczący. Wynika to z faktu, że powodują one poprawę stanu, jakości infrastruktury miasta i gminy(przyciągają inwestorów tworzą dodatkowe miejsca pracy).

Temat: Zatrudnienie i bezrobocie

W gospodarce rynkowej zachodzą istotne zmiany w sferze zatrudnienia pracowników, a także dokonuje się zmiana struktury tego zatrudnienia. W okresie transformacji w Polsce pojawia się zjawisko zwane bezrobociem wynikające z mniejszego zapotrzebowania na pracowników w stosunku do podaży pracy.

Od początku lat 90-tych następuje wzrost bezrobocia i obecnie wynosi 3,2 mln. W strukturze zatrudnienia w przemyśle następuje spadek, nieco mniejszy w rolnictwie. Natomiast następuje wzrost zatrudnienia w sferze usług w Polsce. Największe zatrudnienie w latach 90-tych odnotowano w handlu. Od początku lat 90-tych wzrasta skala bezrobocia, osoby te muszą rejestrować się w urzędach pracy, jeżeli chcą uzyskać prawo do zasiłku, bezrobotni (szukający pracy, zarejestrowania w urzędzie pracy nie pobierający świadczeń emerytalnych i rentowych codzienne nie prowadzących działalności gospodarczej nie posiadających gospodarstwa rolnego mniejszego niż 2 ha i poszukująca pracy).

Wielkość bezrobocia liczy się dla ilości osób pozostających bez pracy, a także przy pomocy stopy bezrobocia ( stosunek osób pozostających bez pracy do zasobów siły roboczej dla kobiet od 18 do 59 roku życia, dla mężczyzn od 18 do 64)

Naturalna stopa bezrobocia szacowana od 4 do 6%, dotyczy tylko bezrobotnych dobrowolnie, tzn. tych, których pozostawanie bez pracy nie wynika ze stanu koniunktury, związana jest z brakiem dostatecznej ilości miejsc pracy. W Polsce z mobilności (przemieszczania się) pracy.

Stopa bezrobocia 20,6% (luty 2004), w okresie zimowym największa z uwagi na ograniczenie w dziale gospodarczym w sferze budownictwa, rolnictwa, turystyki(październik 2003-19,3%). W najbliższym okresie powinno być obniżenie stopy bezrobocia związane ze wzrostem gospodarczym i wzrostem działalności budownictwa. Jest to stopa najwyższa wśród kandydatów do UE.

Rodzaje bezrobocia:

a) koniunkturalne - związane jest z występowaniem koniunktury w gospodarce. Jeżeli koniunktura w gospodarce jest dobra wówczas bezrobocie spada. Gdy koniunktura w gospodarce jest słaba, zła to bezrobocie rośnie;

b) strukturalne - w niektórych regionach stan gospodarki nie jest dostosowany do wymagań nowoczesnej gospodarki rynkowej. (GOP) zlokalizowany przemysł wydobywczy i hutnictwo żelaza. Na wyroby tych przemysłów jest stopniowo coraz mniejsze zapotrzebowanie.(węgiel - stosowane są technologie energooszczędne oraz wprowadzanie innych nośników energii, hutnictwo - spadek materiału, chłonności wytworzonych wyrobów i zastąpienie stali tworzywami sztucznymi).

c) ukryte - występuje wówczas, kiedy rzeczywiste zapotrzebowanie na pracowników jest mniejsze niż ilości zatrudnionych pracowników. Dotyczy to rolnictwa (1-1,5 mln osób) i niektórych gałęzi przemysłu: górnictwa, węgla kamiennego, hutnictwa żelaza, występuje też w PKP;

d) konieczne - dotyczy określonych regionów, w których nie jest ukształtowana infrastruktura przemysłowa, a także infrastruktury świadczeń związanych z usługami, np. turystycznych. W tych regionach powinno być związane z budową infrastruktury przemysłowej i związane z usługami;

e) frykcyjne - w danym miejscu z jednej strony są osoby bezrobotne z drugiej oferty pracy. Jednak kwalifikacje bezrobotnych nie odpowiadają ofertom pracy. Ograniczenie bezrobocia związane jest z przekwalifikowaniem osób bezrobotnych;

f) sezonowe - osłabienie działalności gospodarczej w określonych sezonach roku (zimowy, letni) dotyczy to w rolnictwie, budownictwie i turystyce. Zapobieganie bezrobocia w zimie prace wykończeniowe w budownictwie w lecie dążenie do wydłużenia sezonu turystycznego poprzez stwarzanie dodatkowych atrakcji.

g) technologiczne - wprowadzanie nowych maszyn i urządzeń, które powodują wzrost wydajności pracy, a także zmniejszenie zapotrzebowania na pracowników.

Istotnym elementem zapobiegania bezrobociu jest polityka państwa:

a) pasywna - rejestrowanie bezrobotnych, wypłacanie zasiłków, gdy nie dostają zasiłku to z pomocy społecznej;

b) aktywna - polega na tworzeniu nowych miejsc pracy. Wśród czynników prowadzących do wzrostu wydajności pracy są: -wysoki wzrost gospodarczy powyżej 6 do 7%; - prowadzenie szerokiej działalności gospodarczej (pobudzenie popytu innych działalności gospodarczych); - prowadzenie polityki proeksportowej deficyt w wymianie narodowej wynoszący 1 mln powoduje wzrost od 60 do 70 tysięcy miejsc pracy; - ochrona własnego rynku; - wspieranie własnej produkcji np. Teraz Polska;

- ułatwianie prowadzenia działalności gospodarczej i stwarzanie warunków do inwestowania.

INFLACJA

Przez inflację rozumiemy wzrost cen towarów i usług w danym okresie w stosunku do poprzedniego. Najczęściej inflację mierzymy w okresach rocznych z reguły rok do roku, czy dany okres roku w stosunku do okresu roku poprzedniego, możemy również podawać inflację w okresach półrocza, kwartału, miesięcy a nawet dekad. Inflacja występuje we wszystkich krajach gospodarczych przy czym rozmiary inflacji w różnych krajach są bardzo zróżnicowane i z reguły w krajach rozwiniętych gospodarczo inflacja jest niższa niż 3%, natomiast w krajach rozwijających się szczególnie w tych, które przeżywają problemy finansowe jest ona czasem dość wysoka. Czasami zdarza się, że występuje zjawisko deflacji kiedy ceny towarów i usług obniżają się w stosunku do roku poprzedniego. Ostatnio ta tendencja występuje w Japonii .

Inflacje mierzy się stopą inflacji - to procentowe ujęcie wzrostu cen towarów i usług w tzw. koszyka dóbr i usług, a który obejmuje ceny najczęściej konsumowanych dóbr i usług.

Ze względu na wysokość inflacji wyróżniamy:

  1. inflacja ukryta( zasobowa) kiedy nie ma wzrostu cen towarów i usług, charakterystyczna dla gospodarki socjalistycznej, kiedy ceny towarów w pewnych okresach czasu utrzymywały się na stałym poziomie, natomiast konsumenci uzyskując dodatkowe dochody byli zmuszeni do oszczędzania.

  2. inflacja pełzająca- określona od 3-5%

  3. inflacja krocząca- określona od 6-10%

  4. inflacja galopująca- określona od 11-50%

  5. hiperinflacja- gdzie ceny towarów i usług mogą wzrosnąć o kilkaset procent, a nawet w kilku krajach o kilka tysięcy procent. Tego typu inflacja jest trudna do kontrolowania i bardzo negatywnie wpływa na rozwój gospodarki.

W Polsce w wyniku uwolnienia cen towarów i usług w 1989 inflacja gwałtownie wzrosła, a samo uwolnienie cen polegało na tym, że ceny zaczęły pokrywać koszty wytwarzania towarów i usług. Natomiast wcześniej w większości art. Spożywczych ceny były niższe niż koszty wytworzenia tych dóbr. Po uwolnieniu cen inflacja wyniosła w 1990 roku 586%w latach 90 nastąpił stopniowy spadek stopy inflacji i według najnowszych danych luty do lutego wynosi około 1,6%. Dla porównania szacunkowe stopy inflacji w styczniu w innych krajach wynosiły:

Niemcy 1,1%, Francja 2,3%, Austria 1,3%, Włochy 2,5%, Japonia 0,5%, W. Brytania 1,3%, Hiszpania 2,8%, Szwecja 1,4%, USA 1,8%, Strefa Euro 2,1%. Można powiedzieć, że obecnie w większości krajów UE stopa inflacji znajduje się od 1-2%

Ze względu na rodzaj inflację dzielimy na :

  1. kosztową-polega na tym, że na rynkach światowych często następują tendencję wzrostu cen podstawowych surowców i paliw. Wzrost ten jest uwzględniony przez producentów innych wyrobów, ponieważ w krótkim okresie czasu wzrostu tego nie można zrekompensować innymi czynnikami np. wzrostem wydajności pracy w tych przedsiębiorstwach i jest od wzrostu wydajności wyższy np. w górnictwie węgla kamiennego, co jest związane z dodatkowymi dotacjami z budżetu państwa. Nadmierne wydatki budżetu państwa powodują powstawanie deficytu budżetowego, który jest podstawowym źródłem inflacji o charakterze popytowym.

  2. popytową

Przy istnieniu dość dużej inflacji występuje wiele skutków o charakterze:

społecznym- to pogorszenie się sytuacji życiowej pracowników najmniejszych szczególnie tych o niskich dochodach, osób otrzymujących najniższe emerytury, renty czy zasiłki dla bezrobotnych. Dokonywanie się zmian w zakresie redystrybucji dochody między różnymi grupami pracowników . Tracą te grupy których ceny towarów i usług rosną w stopniu wolniejszym niż następuje wzrost stopy inflacji.

gospodarczym- przy wzroście inflacji komplikuje się przeprowadzanie rachunku ekonomicznego. Często występuje niechęć do podejmowania działalności gospodarczej w tym przede wszystkim inwestycji. Wynika to z faktu że przy wyższej inflacji zwiększa się ryzyko podejmowania i prowadzenia działalności inwestycyjnej. W konsekwencji ograniczenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwo i ograniczenie działalności inwestycyjnej powoduje mniejsze zapotrzebowanie na pracowników, zmniejszenie zatrudnienia w przemyśle, budownictwie, usługach i w konsekwencji prowadzi to do wzrostu bezrobocia. Przy utrzymywaniu się przez dłuższy czas tendencji inflacyjnej o dużych rozmiarach, takie bezrobocie ma charakter trwały i przez dłuższy okres czasu utrzymuje się na wysokim poziomie. Stąd istotnym elementem jest wprowadzenie różnych sposobów ograniczenia rozmiarów inflacji, a także przeciwdziałanie temu zjawisku. Stąd na początku lat 90-tych w Polsce wprowadzono politykę tzw. twardego pieniądza, która sprowadzała się do ograniczenia, udzielania dotacji tzw. podmiotowych, a dotacji przedmiotowych związanych z wytworzeniem określonych dóbr i świadczonych usług. Trzeba stwierdzić że stopniowo likwidowano większość przydzielonych dotacji. Drugim elementem polityki trudnego pieniądza było ograniczenie wydatków o charakterze społecznym. Nie wszystkie te wydatki zostały ograniczone w znacznym stopniu. Sposobem ograniczenia inflacji jest:

a)skłanianie konsumentów do oszczędzania przez oferowanie atrakcyjnych warunków oszczędzania zarówno o oprocentowanie wkładów jak też warunki i sposoby przechowywania oszczędności na rachunkach terminowych. Tego typu działania ograniczają tzw. presję inflacyjną.

b)stosowanym szeroko sposobem było stosowanie cen urzędowych na niektóre dobra czyli cen nie ulegających zmianom przez dłuższy czas np. ceny urzędowe na podstawowe nośniki energii

c)podnoszenie stopy procentowej banku centralnego, powoduje że wzrasta oprocentowanie udzielanych kredytów, tym samym są one rzadziej pozyskiwane przez kredytobiorców. Z jednej strony powoduje to ograniczenie inflacji, a z drugiej osłabienie tempa rozwoju gospodarczego.

O ile kilka lat temu stopy te były bardzo wysokie, a oprocentowanie kredytów przekraczało 20% to w ostatnich dwóch latach nastąpiła stopniowa redukcja stóp procentowych, która była spowodowana obniżeniem się tępa inflacji. Obecnie od kilku miesięcy stopy te utrzymane są na podobnym poziomie.

ZMIANY SYSTEMOWE I STRUKTURY GOSPODARKI

W warunkach współczesnych po II wojnie światowej funkcjonują dwa zasadnicze systemy gospodarcze. W większości krajów świata jest to gospodarka rynkowa zwana kapitalistyczną oraz gospodarka centralnie planowana tzw. gospodarka socjalistyczna, która funkcjonowała w większości krajów Europy Środkowej i Wschodniej, a obecnie funkcjonuje w kilku państwach Korea Wietnam. Przy czym w Chinach zaczynają dominować elementy gospodarki rynkowej. Gospodarka centralnie planowa obejmuje kraje tzw. realnego socjalizmu, które w literaturze zachodniej nazywano gospodarką nakazową, a w polskiej literaturze ekonomicznej podaje się że była to gospodarka nakazowo-rozdzielcza. Podstawy i założenia tej gospodarki zostały określone w dziele pt. ”Kapitał” K. Marksa i F. Engelsa, którzy stworzyli podstawy ekonomi marksistowskiej. W praktyce założenia te zostały wprowadzone w Rosji w roku 1917 po rewolucji październikowej przez Lenina. Z uwagi na trudną sytuację nastąpił po rewolucji okres tzw. komunizmu wojennego. W okresie późniejszym mamy pewne tendencje do urynkowienia tej gospodarki w ramach polityki ekonomicznej, przy czym po śmierci Lenina i przejęcia przez Stalina władzy następuje wyraźna centralizacja gospodarcza- w przypadku rolnictwa to kolektywizacja. Jednocześnie w latach 30 wystąpiła wyraźna tendencja w Rosji Radzieckiej indywidualizacji-polegająca głównie na rozbudowie przemysłu ciężkiego. Z procesem tym dochodzi do urbanizacji - związana z ludnością, a także z powstawaniem nowych miast i ośrodków przemysłowych.

Do zasadniczych cech gospodarki centralnej zaliczamy:

  1. mono centryczny ład społeczny-polega na decydującym znaczeniu partii komunistycznej także w zakresie rozwoju gospodarki.

  2. dominacje państwowych własności czynników produkcji- tzn. w byłych krajach socjalistycznych większość produktów była wytwarzana w sektorze państwowym, w niektórych występował sektor spółdzielczy, a także występowała indywidualna własność.

Szczególnie wyraźnie występowała w Polsce, w rolnictwie gdzie 75% areałów gruntów rolnych należało do indywidualnych gospodarstw rolnych, a 25% to PGR -y i gosp. spółdzielcze.

W przypadku przemysłu dzielono go na działy:

  1. wytwarzania- środki produkcji, które w gospodarce dominowały i też wytwarzały 75% globalnej produkcji w Polsce.

  2. zajmował się produkcją środków konsumpcji na które przypadało 25% produkcji. W latach 70-80-tych udział stopniowo wzrastał.

Centralne zarządzanie i planowanie w gospodarce- polega na tym że na szczeblu centralnym tzw. komisja planowania przygotowuje plany na podstawie informacji płynących z przedsiębiorstwa, które były rozdzielane na branże, ministerstwa tzw. zjednoczenia, a które grupowały zakłady produkujące podobne wyroby i plany były rozdzielany na poszczególne zakłady. Występowała tendencja do nierynkowych alokacji zasobów i stworzenia preferencji dla działu wytwarzania. Podobna sytuacja dotyczy inwestycji- również stworzono preferencje dla rozwoju zakładów wytwarzających środki produkcji. W konsekwencji doprowadziło to do gospodarki niedoborów- z jednej strony wynika ze słabszego rozwoju działu drugiego oraz była powodowana powszechnym dotowaniem większości wyrobów pierwszej potrzeby art. spożywcze. Dotowanie było związane z faktem, że ceny artykułów spożywczych były niższe od rzeczywistych kosztów ich wytworzenia. Powodowało to znaczny wzrost wydatków z budżetu państwa na różne dotacje, które w połowie lat 70 dochodziły do 30% wszystkich wydatków budżetowych. W ramach tej gospodarki ujawnił się szereg słabości:

Do zalet systemu zaliczamy:

Istotnym elementem przemian były dwie reformy:

  1. rolna w 1944r- polegała na tym że między innymi rozparcelowanie dużych gospodarstw rolniczych i dokonywanie przydziału ziemi innym rolnikom, którzy jej nie posiadali lub w niewielkiej ilości. Natomiast niekorzystne było rozdrobnienie gospodarstw rolnych z uwagi na ich podział w następnych latach między członków rodziny, co spowodowało że obecnie występuje bardzo dużo gospodarstw rolnych często o powierzchni 1-2 ha.

  2. nacjonalizacja przemysłu 1946r -spowodowała upaństwowienie tych przedsiębiorstw, które zatrudniały więcej niż 50 pracowników. W konsekwencji od 50-90r wyraźnie dominowały przedsiębiorstwa państwowe w przemyśle. Natomiast po 89r w wyniku transformacji ustawowej nastąpiła prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych. Obecnie 70% produkcji i zatrudnionych pracowników funkcjonuje w sferze prywatnej.

ZMIANY STRUKTUR GOSPODARCZYCH W ROZWINIĘTYCH KRAJACH KAPITALISTYCZNYCH

W rozwoju kapitalizmu stopniowo dochodzi do zmian struktur gospodarczych, które należy rozumieć jako proporcję i relację między poszczególnymi elementami gospodarki. W warunkach gospodarki rynkowej do zasadniczych struktur należy zaliczyć:

Całą gospodarkę można podzielić na sektory, działy, gałęzie i z tego punktu widzenia przedstawia się dokonujące się zmiany zachodzące w całej gospodarce jako całość. Najbardziej popularną klasyfikacją jest podział gospodarki na sektory jest tzw. podział dokonany przez Fisher'a i Chonr, którzy wyróżnili trzy sektory i zobrazowali tendencje, które w nich występują zarówno w XIX i XX wieku

I- rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo

II- przemysł i budownictwo

III- różne usługi np. handel, transport, turystyka, bankowość i ubezpieczenia

W rysie historycznym sektora I wyraźnie dominowały w gospodarce do połowy XIX w kiedy zaczął się gwałtowny proces uprzemysłowienia i wprowadzania nowych wynalazków, które w konsekwencji powodują stopniowo dynamiczny rozwój przemysłu. Sektor II dominował od końca XIX do połowu XX wieku. Od lat 60- tych występowały tendencję wzrostu udziału i znaczenia sektora III- zarówno usługi jak i ilość zatrudnionych w nim pracowników.

Obecni w przypadku sektora I jego udział w najbardziej rozwiniętych krajach kapitalistycznych jest niewielki np. w UE 4,5% przy czym w niektórych krajach jest mniejszy niż 2% W. Brytania, Niemcy. Wytwarzane w tym sektorze PKB jest niewielkie i wykazuje niższe wskaźniki niż te związane z udziałem zatrudnionych. Podobnie jest w USA gdzie zatrudnienie jest mniejsze niż 3% pracowników. W krajach Europy Śr. Wskaźniki te są wyższe, przy czym udział ten jest największy w Polsce i Rumuni 20%, wartość PKB wynosi ok. 5%. W innych krajach E Śr wskaźnik ten jest niższy dwukrotnie. Należy założyć że w ciągu najbliższych lat udział pracowników w Polsce będzie malał. Wynika to z faktu że w polskim rolnictwie notowane jest wysokie tzw. bezrobocie ukryte, szacowane na 1-1,5 mln osób. Podobne tendencje będą występowały w innych krajach E Śr , w nieco niższym stopniu w krajach rozwiniętych gospodarczo.

II- w krajach rozwiniętych gospodarczo udział tego sektora zatrudnienia jak i PKB mieści się 20-30%. Największy wskaźnik dotyczy krajów wysoko uprzemysłowionych Niemcy Francja. W tych krajach następuje stała tendencja do zmniejszającego się nakładu tego sektora. Związane jest to ze spadkiem zatrudnienia pracowników w przemyśle. Wynika to z tego że w przemyśle wprowadza się rozwiązania techniczne, które eliminują produkcję pracochłonną i znacznie podnoszą wydajność pracy. W ostatnich latach w Polsce w przypadku zatrudnienia pracowników w przemyśle występuje niewielka i powolna tendencja spadkowa. Dlatego udział przemysłu w zatrudnieniu pracowników i wytwarzanym PKB będzie się zmniejszał. W budownictwie w rozwiniętych krajach kapitalistycznych zatrudnienie i udział jest dość stabilny. Związane jest to z prowadzeniem prac inwestycyjnych związanych z rozbudową infrastruktury transportowej. W Polsce w ostatnich latach z uwagi na ograniczenie działań inwestycyjnych w budownictwie zmalało zatrudnienie. Z uwagi na konieczność budowy, rozbudowy, i remontu infrastruktury drogowej zatrudnienie powinno wzrosnąć. Jednak udział sektora II w gospodarce i PKB będzie powoli malał.

III- w krajach rozwiniętych kapitalistycznych występuje tendencja wzrostu wytwarzanego PKB a także zatrudnienia pracowników. Udział tego sektora w krajach rozwiniętych wynosi od 60-70%. Należy się spodziewać że w najbardziej rozwiniętych krajach w ciągu dekady udział ten przekroczy 80% PKB i zatrudnionych pracowników. Podobne tendencje notowane są w Polsce i udział zatrudnionych przekroczył 50% i wzrasta. Podobne tendencje wzrostowe są w innych krajach E Śr. W przypadku kształtowania się struktury gospodarczej mogą się dokonywać samoistnie w wyniku relacji rynkowych, bez ingerencji znaczących organów państwa. Szczególnie widoczne było w okresie prezydentury Regana (USA) i M Thacher(W.B.). natomiast w pozostałych krajach E Zach. mamy do czynienia z aktywną rolą państwa w kształtowaniu się struktury gospodarczej, polegającym na świadomym oddziaływaniu organów na dokonujące się zmiany w gospodarce. Najczęściej przejawia się to przez wspieranie rozwoju nowoczesnych gałęzi przemysłu tzn. wysokich technologii high technologii , szczególnie przemysłu hutniczego, kosmicznego, elektronicznego, komputerów, laserów, wspierane są też dziedziny, które decydują o możliwości zwiększenia eksportu, sprzedaży wyrobów charakteryzujących się niskim wyzyskiem związanym z inwestowaniem w tych dziedzinach. Wykorzystuje się różne instrumenty wspierania badań naukowych: preferencje kredytowe, też uzupełnianie dotacjami przedsięwzięć. Tworzą się struktury organizacyjne, które mogą wspierać tego typu zmiany np. Niemcy od 1972 Ministerstwo Technologii, którego zadaniem jest wspieranie wprowadzonych nowoczesnych rozwiązań w gospodarce. W Japonii powstało MITI- Ministerstwo Handlu Międzynarodowego i Przemysłu, które wspiera programy rozwojowe przemysłu, współ finansuje różne projekty w celu osiągnięci nowoczesnych rozwiązań w gosp. W niektórych krajach rozwija się pewne dziedziny badań wysoce wyspecjalizowanych np. w zakresie badań racjonalnego i oszczędnego wykorzystania energii, wprowadzenia odnawialnych źródeł energii- służą ochronie środowiska i są wspierane w krajach skandynawskich i Austrii. We Francji funkcjonuje rozbudowa szybkich kolei TGV, które rozwijają prędkość do 300 km/h- jest to związane z ochroną środowiska, ponieważ koleje te szybko przemieszczają pasażerów, odbierając ich linią lotniczym, co powoduje zmniejszenie zanieczyszczenia atmosferycznego.

MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA

W okresie po II wojnie światowej wystąpiła wyraźna tendencja umiędzynarodowienia życia społeczno-gospodarczego. Dotyczy ona wielu aspektów związanych z współpracą gospodarczą:

  1. wyraźna tendencja występuje w kierunku otwierania się gosp. poszczególnych krajów- związane jest to z liberalizacją wymiany handlowej, która jest wynikiem podpisania różnych umów po stronie większych ugrupowań gospodarczych. Główna tendencja w ramach liberalizacji- jest obniżanie się ceł na towary sprowadzane do kraju- porozumienie te uzgodniono w programie: GATT- dotyczy taryf i ceł; WTO- Światowa Organizacja Handlu, w okresie od 1949 do chwili obecnej wysokość ceł zmniejszyła się 10-krotnie. Istnieje dalsza tendencja do ich zmniejszania. Prowadzi to do wzrostu wymiany handlowej, która po wojnie wykazywała większą dynamikę niż wzrost produkcji przemysłowej.

  2. tendencje pogłębiającego się procentu substytucjonalizacji i specjalizacji produkcji- coraz więcej produktów staje się przedmiotem wymiany. Powstają duże przedsiębiorstwa gospodarcze, które ukierunkowane są na różne badania, działania, w tym badania naukowe i rozwojowe na wytwarzanie określonych dóbr np. Nokia- dostarcza na rynek światowy ok. 40% telefonów komórkowych. Zauważa się tendencję że wyroby wysoce zaawansowane technicznie i technologicznie są wytwarzane w krajach najbardziej rozwiniętych i stają się przedmiotem eksportu z tych krajów. Produkcja tych wyrobów przynosi duże dochody i zyski. Natomiast słabo rozwinięte kraje są głównie dostawcami surowców do produkcji, a także różnych produktów rolnych. W małym stopniu uczestniczą one w handlu wyrobami wysoce uprzemysłowionymi.

  3. przejmowanie wzrostów występowania efektu naśladownictwa- kraje słabiej rozwinięte gosp. od krajów najbardziej rozwiniętych. Powoduje to w krajach słabiej rozwiniętych znaczny wzrost importu towarów, usług co powoduje pogorszenie ich wskaźników ekonomicznych. Tendencja ta występuje również w przypadku polskiego społeczeństwa, które jest w dużym stopniu skłonne do przejmowania obcych wzorców i jest jednym z czynników dużego deficytu handlowego występującego w polskim społeczeństwie.

  4. umiędzynarodowienie postępu prowadzonych badań naukowych- rozwój techniki. Wynika to z faktu, że prowadzenie badań naukowych, a także rozwoju technologii wymaga ponoszenia znacznych nakładów finansowych i wiele krajów nie może sobie na to pozwolić. W niektórych dziedzinach np. USA i Rosja prowadzą obecnie wiele wspólnych badań naukowych w zakresie podboju kosmosu. Przy czym dołącza się wiele innych krajów. Badania te są sponsorowane przez duże organy gospodarcze np. UE. Niektóre rozwiązania technologiczne i techniczne, głównie przez różne instytucje są przekazywane nieodpłatnie krają rozwijającym się w celu symulowania ich rozwoju w celu poprawienia ich stanu środowiska naturalnego.

  5. procesy integracyjne- polegające na łączeniu się krajów w większe ugrupowania gospodarcze w celu prowadzenia wspólnej polityki gospodarczej np:

RWPG- Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej

EWG -Europejska Wspólnota Gospodarcza od 93r przekształciła się w UE

EFTA- Stowarzyszenie Wolnego Handlu

UAFTA- zgrupowanie grupujące trzy kraje: USA, Kanada, Meksyk

APEC- kraje leżące nad Pacyfikiem

Doszło również do wstępnego uzgodnienia powołującego ugrupowanie obejmujące Rosję, Ukrainę, Kazachstan. Celem jest prowadzenie wspólnej polityki gospodarczej i dynamizacja wymiany handlowej. Po II wojnie światowej wystąpiły tendencje różnicujące się poziomem rozwoju krajów świata związanych z funkcjonowaniem metropolii imperialnej które zajmowały się i zajmują wydobyciem surowców oraz dostarczaniem różnych artykułów rolnych. Wśród krajów kapitalistycznych można wyróżnić:

Różnice między najmniej a najbardziej rozwiniętymi krajami gosp. często określa się jako kraje północy(najbardziej) i południa(najmniej)

W procesie rozwoju gospodarki światowej występuje szereg barier:

a)demograficzna- występuje w krajach gdzie jest b. duży przyrost ludności np. Chiny Indie Pakistan, co powoduje osłabienie tendencji rozwojowych tych krojów.

b)żywnościowa- występuje wtedy kiedy przyrost produkcji rolnej jest niższy niż przyrost ludności- dotyczy krajów afrykańskich gdzie występuje niedożywienie i głód

c)technologiczna- występuje w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo, gdzie technika i technologia znacznie odbiegają od krajów rozwiniętych gosp. Ponadto kraje słabo rozwinięte gosp. nie dysponują dostateczną ilością środków finansowych w celu pokonania tej bariery.

d)zadłużenie zagraniczne- spowodowane przez zaciągnięcie kredytów przez kraje świata. Największe zadłużenie występuje w krajach ameryki łacińskiej: Brazylia, Meksyk, Argentyna. Jednak zjawisko to nie ominęło krajów E Śr, w tym też Polski. Niektóre kraje wpadły w tzw. pułapkę zadłużeniową i nie były w stanie regularnie spłacać swoich zobowiązań wobec różnych instytucji oraz banków.

e)ekologiczna- związana ze stopniowym zmniejszaniem się i wyczerpywaniem surowców naturalnych, drugiej strony z postępującym zanieczyszczeniem i degradacją środowiska naturalnego. Wyraźnie nasiliła się w latach 60-70-tych w krajach rozwiniętych gospodarczo i spowodowały wiele strat o charakterze społeczno-ekologicznym. Powoduje to konieczność ponoszenia dodatkowych nakładów na poprawę środowiska. Wyraźny postęp jest widoczny w krajach rozwiniętych gosp. a w krajach rozwijających się następuje pogorszenie stanu środowiska: Chiny Indie - notowany jest w ostatnich latach znaczny wzrost gospodarczy.

POWIĄZANIA GOSPODARCZE KRAJÓW

W życiu społeczno gospodarczym świata następuje coraz większe umiędzynarodowienie kontaktów gospodarczych i wzrost znaczenia wymiany gospodarczej w wytworzonym dochodzie narodowym poszczególnych krajów. Najważniejszą rolę odgrywają handel zagraniczny a w ramach niego: eksport- wywóz towarów z danego kraju do innych

import- to sprowadzanie towarów i usług z innych krajów do danego kraju. W handlu zagranicznym dominującą pozycję ma:

-wymiana różnych towarów . Na wymianę tą przypada 2/3 wszystkich obrotów, przy czym w ostatnich latach rośnie znaczenie w zakresie świadczonych usług np: dynamiczny rozwój usług telekomunikacyjnych. Należy się spodziewać iż w najbliższych latach udział usług w obrotach zagranicznych będzie wzrastał.

-przepływ kapitału- najczęściej dokonuje się między krajami rozwiniętymi gospodarczo i dotyczy realizacji tzw. bezpośredniego importu zagranicznego np: budowa od podstaw zakładu przemysłowego, sieci sklepów, które realizowane są ze środków zagranicznych. Inwestycje te mogą dotyczyć również wykupywania udziałów w istniejących przedsiębiorstwach, tym samym przedsiębiorstwo staje się stopniowo własnością kapitału zagranicznego. Przepływ kapitału związany jest również z udzielaniem kredytów bankowych pochodzących z banków zagranicznych, również kredytów eksportowych związanych z finansowaniem eksportu danego kraju do innych.

-transfer wiedzy technicznej, technologicznej oraz z zakresu organizacji i zarządzania- może być przekazywany w formie patentu, licencji lub tzw. know how, doradztwa technologiczne, techniczne, organizacyjne związane z realizowaniem określonych programów czy przedsięwzięć gospodarczych.

-organizacja szkoleń-przez różne podmioty gospodarcze z zagranicy, też szkoleń na zasadzie wymiany pracowników naukowo-badawczych, studentów wyższych uczelni.

-współpraca międzynarodowa- prowadzenie prac badawczych i rozwojowych prowadzonych na szczeblu organizacji rządowych, a także przedsiębiorstw. Wynika to z faktu, że prowadzenie badań naukowych podstawowych wymaga ponoszenia b. dużych nakładów finansowych. Stąd obecnie coraz szerzej rozwija się współpraca np: badania kosmiczne. Wcześniej USA i ZSRR konkurowały a teraz prowadzą wspólne badania przy udziale innych krajów. Pewne zadania w zakresie rozwoju są prowadzone w ramach ugrupowania UE.

Elementem powiązań w zakresie badań jest zjawisko drenażu mózgu- polega na tym że ośrodki badawcze w krajach najbardziej rozwiniętych gospodarczo pozyskują najlepszych specjalistów, naukowców i zatrudniają ich we własnych ośrodkach. Tego typu przepływ następuje z krajów Europy Środkowej do krajów najbardziej rozwiniętych gospodarczo, czy też z krajów rozwijających się do krajów rozwiniętych.

Wymiana i współpraca gospodarcza przynosi wiele korzyści; efektów:

  1. że niektóre kraje np: nie mające dostępnych surowców. Polska -w całości sprowadza ropę naftową, w ogromnych ilościach gaz ziemny, kupuje wyroby które nie występują: kawa, herbata, owoce.

  2. pozyskiwanie wyrobów przetworzonych: maszyn, urządzeń, które nie są wytwarzane w Polsce np. samoloty pasażerskie, dotyczy też wyrobów precyzyjnych i wysokiej techniki

  3. niektóre wyroby, urządzenia, surowce można nabyć czy wyprodukować taniej w innych krajach tzw. teoria kosztów komparatywnych- kraje eksportują te wyroby, które wytwarzają najszybciej i które są b. konkurencyjne niż wyroby innych krajów, natomiast sprowadza się produkty których wytworzenie w innych krajach jest tańsze.

  4. możliwość wzbogacania asortymentu wyrobów danego kraju i dostosowanie ich do zainteresowań, gustów i upodobań konsumentów. Stąd oprócz produktów krajowych dostępne są w sprzedaży wyroby pochodzące z importu.

W wymianie handlowej zagranicą postępuje stopniowa liberalizacja wymiany- głównie sprowadza się do różnych ograniczeń ilościowych (kontyngentów) np. w okresie od 1949r w czasach umów stowarzyszenia GATT i WTO wysokość przeciętnych ceł spadła 10-krotnie. Jak w 1949r cło wynosiło 100 jednostek to teraz wynosi 10. Jednak w niektórych przypadkach gdy następuje pogorszenie koniunktury gospodarczej w danym kraju stosuje się tzw. praktyki protekcjonistyczne- polegają na ochronie własnego rynku przez podnoszenie ceł, wprowadzanie kwot importowych, kontyngentów, konieczność uzyskanie licencji na import. Polityka ta polega też na wspieraniu własnych wyrobów i produktów, dotowanie eksportu np. produktów rolnych w UE, towarów przemysłowych-częste stosowanie gwarancji kredytowych na eksport- polega na tym, że zmniejsza się ryzyko przy wysyłaniu za granicę np. kiedy important jest niewypłacalny to producent, który towar wyeksportował otrzyma zwrot wartości wykonanego eksportu. To instrument który wspiera bardzo silnie eksport z krajów rozwiniętych gospodarczo.

Polityka handlowa w niektórych przypadkach może być związana z embargiem- zakazem wywozu określonych towarów, wyrobów do określonych krajów.

W wymianie handlowej istotne jest uwzględnienie różnych wskaźników:

  1. saldo wymiany handlowej-różnica między eksportem a importem może być

-saldo dodatnie- kiedy eksport jest wyższy od importu

-saldo ujemne- kiedy eksport jest mniejszy od importu

  1. struktura wymiany handlowej-po stronie importu i eksportu struktura pokazuje jakie są dominujące pozycje w przywozie i wywozie towarów np. czy dominują w strukturze wyroby wysoce przetworzone, przemysłowe i jaki jest udział produktów rolnych w wymianie handlowej, jaki jest udział surowców po stronie importu a eksportu.

  2. kurs walutowy-to stosunek ilości jednostek waluty krajowej w stosunku do jednej jednostki waluty wymiennej np. 1 €=4.75 , 1$=3.90 . Przy czym jeżeli następuje umocnienie waluty krajowej to korzystne jest dla importu z zagranicy. Sytuacja wówczas pogarsza bilans handlowy- saldo wymiany z zagranicą. Jeżeli jest osłabienie waluty to z jednej strony poprawia opłacalność eksportu, z drugiej strony powoduje wzrost ceny towarów importowanych- stają się mniej konkurencyjne. W ciągu roku osłabienie złotego w stosunku do głównych walut UE spowodowało większą dynamikę eksportu z zagranicą niż wzrost importu, choć saldo wymiany jest niekorzystne.

  3. termsoft trade- pokazuje tendencje zmiany średniej ceny towarów importowanych do średniej ceny towarów eksportowanych. Inaczej pokazuje czy wzrasta czy maleje opłacalność eksportu i importu.

Import- dominującą pozycję stanowią towary przemysłowe i przetworzone przemysłowo. Kilka % stanowi udział produktów rolnych, surowców np. gaz ziemny, ropa naftowa, niektóre inne metale kolorowe.

Strefa geograficzna eksportu i importu: 2/3 wymiany handlowej przypada na kraje UE, głównym partnerem handlowym są Niemcy-1/3 wymiany handlowej, a dalej Włochy, Francja, Rosja- przede wszystkim import ropy naftowej i gazu.

Bilans płatniczy-to pojęcie szersze niż bilans handlowy, obrazuje wszystkie rozliczenia w danym kraju za granicą. Składa się z trzech elementów:

  1. rachunek obrotów bieżących- najistotniejszą rolę odgrywa w większości krajów rozwiniętych gospodarczo. Najważniejszym elementem tego rachunku jest saldo wymiany handlowej i towarowej zagranicą. W przypadku niektórych krajów istotną rolę odgrywają dochody uzyskiwane z różnego rodzaju usług np. turystyka: Włochy, Hiszpania, Austria; świadczenie usług transportowych: Grecja, Norwegia; zwiększa się udział dochodów pozyskiwanych z usług telekomunikacyjnych, bankowych, ubezpieczeniowych. Rachunek obejmuje przekazy rządowe i osób prywatnych. W Polsce w ramach tego rachunku oprócz salda wymiany handlowej istotną pozycję stanowią dochody niesklasyfikowane wynoszące kilka mld USD w roku, a pochodzących z przyjazdu do Polski turystów np. Ukraina, którzy na bazarach przygranicznych kupują polskie towary. Obroty te znacznie poprawiają uzyskiwany wynik na rachunku obrotów bieżących:

  2. Rachunek obrotów kapitałowych- najbardziej znaczącą pozycją rachunku są bezpośrednie inwestycje zagraniczne i jeżeli saldo obrotów kapitałowych jest dodatnie to poprawia ono bilans płatniczy danego kraju- więcej kapitału wpływa niż odpływa.

  3. Rachunek zmian rezerw urzędowych- obejmuje rezerwy obcych środków płatniczych np. Euro depozyty USD i innych walut, rezerwy złota i innych kruszców szlachetnych. Bilans płatniczy może być:

      1. Dodatni - uzyskiwane dochody są wyższe od wydatków w rozliczeniach międzynarodowych

Ujemny - wydatki niższe niż dochody. Może być wyrównywany przy pomocy posiadanych rezerw dewizowych lub też przez zasięgnięcie kredytów zagranicznych w międzynarodowych instytucjach finansowych lub dużych prywatnych bankach komercyjnych

Międzynarodowe instytucje finansowe

W związku z umiędzynarodowieniem życia społecznego po II Wojnie Świat we współpracy gospodarczej, zwłaszcza finansowej coraz większą rolę odgrywają tzw. międzynarodowe ........................... Jest to:

Instytucje te powstały na podstawie umów Bretton Woods w 1944 r.

Polska na początku była ich członkiem, następnie się wycofała, by w latach 90tych znów stać się członkiem tych instytucji. Obecnie większość krajów świata jest członkami Banku Światowego jak MFW, przy czym te obydwie instytucje spełniają nieco odmienne role, ale ściśle ze sobą współpracują.

Głównym celem MFW jest utrzymanie płynności finansowej krajów członkowskich, utrzymanie równowagi ich bilansów płatniczych. Każdy członek wnosi do niej określoną składkę, zarówno we własnej walucie jak i w walutach wymienialnych. Fundusz ten działa aktywnie wówczas, gdy w którymś z krajów następuje pogorszenie sytuacji finansowej czy też wystąpienie kryzysu finansowego. Wówczas MFW przeznacza określone swe środki interweniując w celu poprawy bilansów płatniczych w krajach przeżywających kryzys finansowy, np. kryzys w Argentynie, Meksyku, do których skierowano środki w mld USD na przeprowadzenie równowagi płatniczej. Jednak udostępnione środki z tego funduszu wiążą się też ze spełnieniem szeregu warunków finansowych i gospodarczych w celu przywrócenia stabilizacji finansowej i gosp. tych krajów. Często związane są z ograniczonymi wydatkami na cele społeczne, co w niektórych krajach doprowadza do zaburzeń społ. MFW w celu usprawnienia dokonywania rozliczeń między krajami członkowskimi wprowadzono walutę U?DR-Special Drawning Rights (Specjalne Prawa Ciągnienia). W zamyśle funduszy miał być to pieniądz międzynarodowy, który z obrotu miał zastępować USD czy funta brytyjskiego. Jednak znaczenie tego pieniądza nie jest b. znaczące służy głownie do ................. Rozliczeń między MFW a bankami należącymi do tego funduszu oraz organizacjami współpracującymi z funduszem.

Bank Światowy - powstał ze składek członkowskich, niskich obligacji i jest powiększany z odsetek udzielanych pożyczek. Głównym celem jest wspieranie rozwoju gosp. zwłaszcza słabo rozwiniętych gospodarczo krajów tym celu bank udziela dostępnych pożyczek na preferencyjnych warunkach. Spłata rozłożona jest na kilkanaście lat z długim okresem karencji niż wynosi oprocentowanie banków komercyjnych udzielanych przez Bank Handlowy. Ważnym aspektem wspólnot finansowych projektu oraz B. Świat jest to, że to instytucja wysoce ........... pożyczki udzielane przez inne instytucje bankowe we współpracy z B. Św z tego tytułu są również niżej oprocentowane. W ramach swych działalności Bank ten współfinansuje bardzo wiele projektów w krajach 3 świata. Przy czym od lat 80tych, zwłaszcza 90tych bank ten zaangażował się we współfinansowanie projektów gospodarczych w krajach Europy Środkowo i Wschodniej.

EBOR- Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju - Ma siedzibę w Londynie, powstał na początku lat 90tych a jego celem jest wspieranie różnych projektów realizowanych w okresie transformacji głównie w krajach Europy Środkowo i Wschodniej, przy czym projekty te wg pierwotnych założeń miały się koncentrować na sektorze prywatnym. Jednak do połowy lat 90tych bank ten angażuje się w projekty realizowane przez sektor publiczny. Przy czyn zaangażowanie polega na wspólfinansowaniu całkiem nowych projektów i przedsięwzięć , ale też wykupywanie udziałów w instytucjach, przedsięb instytucjonalnych, które są poddawane procesom prywatyzacji.

EBI - Europejski Bank Inwestycyjny- powstał równo z powstaniem EWG- Europejska Wspólnota Gospodarcza celem jest kredytowanie i współfinansowanie dużych projektów inwestycyjnych związanych z rozbudową i modernizacją infrastruktury. Bank ten w pierwszym okresie działalności skoncentrował swą działalność na projektach realizowanych przez EWG. Natomiast od lat 90tych z uwagi na podpisanie przez wiele krajów Europy Środkowej i Wschodniej umów stowarzyszeniowych z tych ugrupowań zaczął współfinansowywać duże projekty w krajach kandydujących do UE także nastąpiło zaangażowanie tego banku w Polsce w dużych inwestycjach, np. współfinansowanie budowy autostrady Wrocław-Kraków i modernizacji linii kolejowych na trasie Berlin-Warszawa- Moskwa. Zakłada się po wejściu do UE krajów kandydujących zaangażowanie tego banku w realizacji różnych projektów będzie bardziej znaczące.

EBC- Europejski Bank Centralny- staje się bankami centralnymi państw należącymi do UE zwłaszcza posiadającymi własną walutę tzw. euro.........oraz określenie emisji wspólnej waluty i jej podaży na rynkach których finansuje

WTO- Światowa Organizacja Handlu- głównym celem jest rozwój wspólnej wymiany międzynarodowej i dążenie do jej liberalizacji.

GAIT- Porozumienie w Sprawie Taryf i Handlu. Celem jej jest obniżanie stawek celnych na towary będące przedmiotem wymiany handlowej np. Gatt od `49 wysokość ceł spadła 10-krotnie.

OECD - Organizacja dla Ekonomicznej Współpracy i Rozwoju. Początek swój skupiła na b rozwiniętych krajach świata. Od kilku lat jest kilka krajów Europy Środkowej w tym m.in. Polska. Celem jest przygotowanie raportów i analiz dotyczących rozwoju gosp. krajów członkowskich i przedstawienie zaleceń związanych z poprawieniem sytuacji ekonom tych krajów: utrzymania w nich wzrostu gosp.

PROCESY INTEGRACJI

Po II wojnie mamy tendencje rozwojów tzw. procesów integracyjnych czyli łączenia się krajów w większe ugrupowania gospodarcze w celu prowadzenia wspólnej polityki gosp.

RWPG- Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (1949-91) skupiające byłe kraje socjalistyczne, europejskie oraz Mongolię, Kubę, Wietnam. Celem org była specjalizacja i kooperacja produkcji wielu wyrobów, rozwój wymiany handlowej przy czym w rozliczeniach stosowano tzw. rubel transferowy. Istotnym elementem wspólnoty tego ugrupowania była realizacja dużych ......... i inwestycji. Np. ropociąg przyjaźni dostarcza ropę naftową z ZSRR do PL byłej Czechosłowacji, NRD, gazociąg dostarcza gaz z ZSRR do kilku krajów Europy Środkowej i do PL. Udział wymiany w poszczególnych krajach był dominujący np. PL na wymianę RWPG przypadało ok. 2/3 całej wymiany handlowej. Org. ta została rozwiązana w 1991 w wyniku dokonujących się przemian w Europie Środkowej

EWG- Europejska Wspólnota Gospodarcza. Powstała na podstawie traktatów rzymskich i funkcjonowała w latach 1958-1992 i potem przekształciło się w 1993 w UE.

UE- powstała na bazie ugrupowań wcześniejszych: Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali oraz Euroatomu.Org utworzyło 6 krajów (Francja, Niemcy, Italia, Belgia, Holandia, Luksemburg,)

Do głównych zadań należało stopniowe obniżanie stawek celnych w obrotach wewnętrznych i docelowe ich całkowite zniesienie praktycznie znikało do 1968r, prócz art. spożywczych. Ustalenie wspólnej stawki celnej wobec krajów 3 świata- swobodny przepływ kapitału, siły roboczej, dążenie do wspólnego ustawodawstwa , również zasad prowadzenia polityki socjalnej, prowadzenie wspólnej polityki rolnej, transportowej też w zakresie zagospodarowania, przy czym istotną rolę odegrał EBI. W ramach programu zagospodarowania, zakładanie, wspieranie rozwoju regionu EWG słabiej rozwiniętych gosp i charakteryzujących się relatywnie występującym problemem bezrobocia. Stopniowo w każdych latach dołączały następne kraje i w latach 70tych dołączyła Wlk. Brytania, Dania, Irlandia. W latach 80tych: Grecja, Portugalia, Hiszpania. Natomiast w 1995 do UE dołączyły 3 ostatnie: Austria, Szwecja, Finlandia. Także łącznie w obecnym roku w ramach tego ugrupowania uczestniczy 15 państw z ludnością wynoszącą ok. 370 mln mieszkańców.

Istotnym elementem wspólnoty gosp. w ramach ugrupowań EWG był tzw. Europejski System Walutowy w oparciu o ECW jednostka walutowa, która nie była pieniądzem rzeczywistym lecz o charakterze rozliczeniowym i była używana do dokonywania rozliczeń między bankiem centralnym EWG. Jednostka ta służyła też m.in. do ustalania wspólnego budżetu EWG. Funkcjonowała do końca 98 i od 99 zastąpiona przez wspólną walutę Euro.

EFTA- Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu. 1990 na początku obejmowała prócz Wlk. Bryt Austrię, Szwecję, Norwegię, Islandię, Portugalia, Szwajcaria. Obecnie do tego stowarzyszenia należy: Szwajcaria, Portugalia, Austria, Norwegia, Islandia, kraje o stos małej liczbie mieszkańców. Ponadto są to kraje nie graniczące ze sobą bezpośrednio. Celem było promowanie wolnego handlu, rozwój współpracy i wymiany handlowej.

NAFTA- obejmuje USA, Kanada, Meksyk (zdecydowanie różniący się od pozostałych poziomem rozwoju gosp. Zamiarem jej jest rozszerzenie na kraje Ameryki Płd.

CEFTA- powstała w latach 90tych. Obejmuje kraje Europy Środkowej należących do (wcześniej) RWPG: PL, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia później dołączyły Rumunia, Bułgaria, Chorwacja. Celem jest równanie wspólnoty gospodarczej wolnego handlu, stopniowe obniżanie ceł w wymianie handlowej. Wszystkie te zamierzenia były przez kraje członkowskie realizowane, wzrastała wymiana handlowa między krajami członkowskimi CEFT-y.

APEC- prowadzone są uzgodnienia w sprawie powołania największego ugrupowania na świecie, które grupowałoby 18 krajów leżących nad Pacyfikiem np. Chiny, USA, Australia, a które obecnie wytwarzają ponad połowę PKB na całym świecie. Uzgodnienia te są uściślone, jednak trudno określić obecnie ewentualny rok powstania tego ugrupowania.

Cele UE w zakresie gospodarki są podobne jak te realizowane w ramach Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Dotyczą prowadzenia wspólnej polityki w zakresie rolnictwa, transportu, handlu też polityki w innych sferach przemysłu, ochrona środowiska naturalnego, badania naukowe, ustawodawstwo, polityka socjalna.

Ważnym elementem polityki jest utworzenie wspólnego rynku wewnętrznego opartego na realizowaniu dążeń do liberalizacji rządowej, swobodnego przepływu kapitału siły roboczej, pobudzenie koniunktury na rynku, wzmocnienie ochrony konsumentów, tworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej

Do najważniejszych uzgodnień, które zostały podpisane należą: