Wrodzone wady stóp

Stopa końsko-szpotawa

Jest to wada rozwojowa, powstająca w wyniku zaburzeń równowagi mięśniowej na tle różnych przyczyn.

Etiologia wady

Nie jest całkowicie wyjaśniona. Przyjmuje się, że za jej powstanie, odpowiedzialne jest zaburzenie funkcji mięśni obsługujących stopę, które występuje na poziomie rdzenia kręgowego.

Wada charakteryzuje się widoczną zaraz po urodzeniu zmianą kształtu stopy oraz upośledzeniem jej czynności, przy zachowaniu anatomicznych części składowych.

• Stopa ustawiona jest w zgięciu podeszwowym (końskostopie), odwróceniu (szpotawość) i przywiedzeniu.

• Osłabienie mięśni prostowników, odwodzących i nawracających stopę powoduje przewagę zginaczy, mięśni odwracających i przywodzących

• Nadmierne wydrążenie stopy - wysklepienie łuków podłużnych stopy z jednoczesnym spłaszczeniem poprzecznym stopy, a nawet z odwróceniem łuku obwodowego.

• Palce ustawiają się młotkowato.

Wczesne rozpoznanie typu zniekształcenia ma istotne znaczenie dla ustalenia rokowania i sposobu leczenia.

Typy stóp końsko-szpotawych (według Dimeglio):

1.Miękka (soft-soft) - stopy wybitnie miękkie, łatwo dające się korygować we wszystkich elementach zniekształcenia. Przyczyną ich powstawania jest prawdopodobnie ułożenie stóp płodu w czasie ciąży. Stopy są smukłe i normalnej długości.

2.Twarda (stiff-soft) - stopy poddające się korekcji znacznie trudniej. Wszystkie elementy zniekształcenia są wyraźnie zaznaczone.

3.Sztywna (stiff-stiff) - stopy krótkie, sztywne, znacznie zdeformowane. W przypadku wady jednostronnej wyraźna różnica w obwodach goleni.

Zniekształcenie narasta w okresie niemowlęcym (skok wzrostowy), a nie leczone pogłębia się, gdy dziecko zaczyna chodzić. Zmiany mogą występować jedno- lub obustronnie.

Stwierdza się:

• zmniejszenie zakresu ruchów stopy;

• zmiany w mięśniach, więzadłach i torebkach stawowych;

• zmniejszenie i skrócenie stopy;

• przeprost w stawie kolanowym;

• uszkodzenie nerwu strzałkowego;

• wychudzenie goleni;

• torsje kości piszczelowej.

Mięśnie - tibialis posterior, tibialis anterior, abductor hallucis - rozrastają się i wykazują czynnościową przewagę.

Mięśnie - peronei ulegają hipotrofii na skutek rozciągania.

Chód jest szczudłowy z powodu braku odbicia (propulsja).

Leczenie:

Leczenie zachowawcze powinno być rozpoczęte jak najwcześniej, najlepiej w dniu urodzenia dziecka.

Polega na repozycji podwichnięcia kości łódkowatej i piętowej względem kości skokowej, oraz poprawnym ustawieniu kości skokowej względem widełek stępu.

Stosuje się stopniowe redresje, czyli bierne korygowanie zniekształconej stopy.

Zacząć należy od redresji przywiedzenia, następnie szpotawości i na końcu końskiego ustawienia stopy.

W celu uzyskania korekcji przywiedzenia i szpotawego ustawienia, jedną ręką przytrzymuje się piętę i kostki, a palce drugiej ręki odwodzą i nawracają przodostopie, żeby rozciągnąć przykurczone torebki, więzadła i mięśnie przyśrodkowej strony stopy. Ustawienie końskie znosi się (według metody Wizburna) spychając piętę ku dołowi, przy zabezpieczeniu ustawienia w stawie skokowo-piętowo-łódkowym.

Ćwiczenia powinny być stosowane wielokrotnie w ciągu dnia, przy zachowaniu zasady każdorazowej korekcji kolejno wszystkich elementów.

Wykonujemy ćwiczenia:

• bierne w stawach skokowych górnych i dolnych, Choparta i Lisfranca;

• bierne w stawach palców;

• redresyjne mięśnia trójgłowego łydki i mięśnia piszczelowego tylnego;

• czynne - zaleca się ćwiczenia chwytne stopy, chodzenie na piętach, chodzenie pod górę np. na płaskiej ławeczce;

• odruchowe Voity;

W trakcie leczenia pobudzamy aktywność mięśni strzałkowych i prostowników poprzez elektrostymulację lub drażnienie podeszwy.

Uzyskaną korekcję stopy należy utrwalić za pomocą różnego rodzaju ortez (łuska do zakładania na noc, szyna Denis-Browna, wkładka pronująca) lub opatrunku gipsowego. Początkowo gipsy są zmieniane co 2-3 dni, następnie co 7 dni lub najpóźniej co 2 tygodnie.

Leczenie redresyjno-gipsowe powinno być prowadzone do chwili całkowitego wyleczenia, przed rozpoczęciem chodzenia przez dziecko. Przedwcześnie przerwane leczenie prowadzi do nawrotu deformacji.

Leczenie operacyjne:

Brak postępów w korekcji zachowawczej jest wskazaniem do leczenia operacyjnego. Powinno być ono wykonywane przed rozpoczęciem wstawania i chodzenia przez dziecko, najlepiej między 6 a 9 miesiącem życia. Leczenie operacyjne powinno być poprzedzone kilkoma gipsami redresyjnymi.

Najbardziej znane sposoby leczenia operacyjnego:

1.Tylna korekcja stopy.

2.Tylno-przyśrodkowa korekcja stopy.

3.Okołoskokowa korekcja stopy (wg. Turco).

4.Całkowite uwolnienie podskokowe (wg. Mc Kaya).

Postępowanie po operacji:

• łuska gipsowa na okres 2 tygodni

• gips udowy na okres 4-5 tygodni;

• gips marszowy

Kinezyterapia:

- ćw. oddechowe;

- ćw. czynne z oporem kkg, tułowia - 2 tygodnie po zabiegu;

- ćw. kontralateralne zdrowej kończyny;

Ćwiczenia po zdjęciu opatrunku gipsowego:

- ćw. bierne we wszystkich stawach kkd;

- ćw. czynno-bierne stawów stopy;

- ćw. czynne wolne;

- ćw. czynne z oporem wyprostu i nawracania - w zależności od wieku i możliwości dziecka;

- drażnienie zewnętrznego brzegu podeszwy;

- nauka chodu - w korekcyjnym obuwiu ortopedycznym;

- ćw. chwytne stopy;

- ćw. ogólnousprawniające - w odpowiedniej grupie wiekowej;

Łącznie z wymienionymi ćwiczeniami wprowadza się masaże wirowe oraz ćwiczenia w wodzie.

Przez stosowanie zabiegów fizykalnych i ćwiczeń, poprawia się ukrwienie stóp, oraz uelastycznia się skórę i zmniejsza stopień przykurczeń, co ma pewne znaczenie dla przebiegu samego zabiegu operacyjnego i gojenia się rany operacyjnej. U chorych leczonych operacyjnie, po zdjęciu opatrunku gipsowego prowadzi się podobne leczenie usprawniające jak u pacjentów leczonych zachowawczo.

W całym procesie leczenia stopy końsko-szpotawej ogromną rolę odgrywają rodzice. Dotyczy to zarówno terapii miejscowej jak i ogólnej.

Stopa piętowa wrodzona (pes calcaneus congenitus)

Jest to częsta wada, którą cechuje nadmierne zgięcie grzbietowe stopy, guz piętowy (tuber calcanei) jest przedłużeniem osi goleni. Stopa ( łac. pes) jest płaska. Jest upośledzona motoryka stopy szczególnie w zakresie zgięcia podeszwowego oraz supinacji (odwrócenia). W obrazie radiologicznym nie widać żadnych istotnych zmian.

Etiologia:

Wada ta z reguły jest wynikiem nieprawidłowego ustawienie stopy przez płód w ostatnich dniach ciąży, jest to tak zwana wada habitualna.

Leczenie:

Stopa piętowa wrodzona jest łatwa w korekcji. Z reguły są to ćwiczenia korygujące jej ustawienie - zgięcia podeszwowe i odwracanie. Oprócz tego mogą być stosowane przez krótki czas opatrunki gipsowe, stabilizujące właściwe ustawieni stopy.

Wrodzona stopa przywiedziona

Jest to wada często spotykana. Niejednokrotnie towarzyszy innym wadom, szczególnie stopie końsko - szpotawej. Charakteryzuje się nadmiernym przywiedzeniem stopy. Widoczne jest także zaokrąglenie bocznego brzegu stopy (margo lateralis pedis) oraz wgłębienie brzegu przyśrodkowego (margo medialis pedis).

Wada ta może występować, jako wada cięższa, współistniejąca z obniżeniem sklepienia podłużnego (stopa serpentynowa). Stopa ma pełną motorykę, jest funkcjonalna.

Leczenie:

Podczas przewijania dziecka należy stosować ćwiczenia redresyjne (czyli korygujące ustawienie), przez drażnienie stopy po zewnętrznej strony. W cięższych przypadkach należy stosować opatrunki gipsowe. W okresie chodzenia powinno się stosować odpowiednie wkładki korekcyjne i obuwie. U dzieci starszych skuteczne jest leczenie operacyjne (3 - 7 lat).

Stopa wydrążona (pes ekscawatus)

Jest to wada, polegająca na nadmiernym wysklepieniu podłużnego łuku stopy oraz jednoczesnym spłaszczenie łuku poprzecznego stopy (a nawet jego odwróceniu). Palce ustawione są młotkowato. W okresie przyspieszonego rozwoju i wzrostu zmiany te z reguły nasilają się. Stopie wydrążonej mogą towarzyszyć inne wady, jak na przykład stopa końsko - szpotawa.

Leczenie we wczesnym okresie to głównie stosowanie odpowiedniego obuwia z usztywnioną podeszwą, a także paskiem uciskowym, który dociska łuk podłużny stopy.

Niezbędne są także ćwiczenia korekcyjne mięśni stopy. Jeżeli metody te nie są efektywne, wówczas należy zastosować leczenie operacyjne.

1

---