DZIAŁALNOŚĆ DORADCY ZAWODU W SYTUACJI BEZROBOCIA
Charakterystyka populacji bezrobotnych w Polsce:
ok. 60% stanowią ludzie młodzi- do 34 r.ż.
głównie wykształcenie zasadnicze zawodowe(39%) podstawowe i niepełne podstawowe(33,2%)
Wpływ na pojawienie się nowych trendów w orientacji i poradnictwie zawodowym wywiera:
zmiana systemu politycznego
zmiana systemu gospodarczego
zmiana systemu społecznego
oraz bezrobocie
Problematykę bezrobocia należy uwzględnić w procesie orientacji poradnictwa zawodowego dzieci i młodzieży (w szkołach oraz w pracy poradni psychologiczno- pedagogicznych i specjalistycznych poradni zawodowych), gdyż jego konsekwencje ponoszą nie tylko osoby bezrobotne , ale też ich rodziny.
PROFILAKTYKA BEZROBOCIA
Aby w przyszłości zminimalizować problem bezrobocia i dać młodzieży większe możliwości powinny uczyć nowego sposobu patrzenia na świat i innego myślenia o rzeczywistości.
Powinno odejść się od:
nastawienia na przekazywanie wiedzy i jej odtwarzanie
nagradzania dzieci za powielanie ogromnych ilości informacji
nauczania wiedzy encyklopedycznej
a przejść do:
nauki myślenia krytycznego
nieschematycznego stawiania pytań
wzbudzania twórczego niepokoju
kształcenia uczniów szerokoprofilowo
budzenia świadomości, że zawód nie jest wybierany na całe życie
przygotowania uczniów do tego, że 3-4 w ciągu swojego życia będą musieli zmieniać nie tylko posadę, ale i kwalifikacje
uczenia jak być aktywnym i w jaki sposób szukać ofert pracy i jak dokonać prawidłowego wyboru przyszłego zawodu (szkoła powinna więc nauczyć, jak pisać list motywacyjny, jak przygotować się do rozmowy z pracodawcą, jak zaprezentować się od najlepszej strony, będąc zorientowanym, jakie pytania mogą być postawione)
Takie przewartościowanie konieczne jest, gdyż:
w znanych zawodach pojawiają się zupełnie nowe treści
zawody, które dopiero powstaną będą wymagały od ludzi:
poruszania się w różnych polach kompetencyjnych
pracownicy będą musieli być otwarci, elastyczni
będą musieli wykazać się wiedzą w wielu różnych dziedzinach
aby uniknąć bezrobocia trzeba kształcić się przez całe życie.
Młodzi ludzie mogą być średnio 8 miesięcy w ciągu swojego życia bezrobotni. Aby tego uniknąć myśli się o takich rozwiązaniach jak:
Praca rotacyjna dzięki której każdy człowiek miałby pracę ale tylko 4 dni w tygodniu, co wiązałoby się z mniejszymi zarobkami
Umożliwienie pracy w niepełnym wymiarze godzin zwłaszcza dla kobiet wychowujących dzieci
Bezrobocie może być traktowane przez młodzież nie tylko jako zagrożenie, ale też jako wyzwanie do poszukiwania nowych rozwiązań w organizacji pracy.
Wg. Lazarusa:
Gdy poczucie zagrożenia odnosi się do szkód, które wprawdzie jeszcze nie wystąpiły, ale są antycypowane jednostka może zakładać, że otoczenie jest wrogie , niebezpieczne i brak jej sił, aby zapanować nad nimi
Ocena zagrożenia w kategoriach wyzwania pojawia się, gdy osoba postrzega wymagania otoczenia jako trudne, lecz możliwe do spełnienia i jest przekonana, że gdy zdobędzie określone umiejętności, ma szansę opanować problem i coś zyskać
Również wychowawcy, nauczyciele i pedagodzy wpływają na odbiór bezrobocie jako zagrożenia przez:
Skupianie się tylko na słabych stronach uczniów
Ciągłe straszenie bezrobociem
Takie postępowanie może uruchomić w uczniach mechanizmy obronne, a nie przyczyni się do mobilizowania w rozwiązywaniu problemów. Potwierdzają to wyniki badań przeprowadzonych przez australijskich psychologów:
osoby, które stały się bezrobotna lub nie uzyskały pracy po ukończeniu szkoły, już w szkole miały niską samoocenę, niską satysfakcję z własnego życia, wykazywały więcej objawów stresu i depresji, niżej oceniały potrzebę i wartość pracy; były też mniej pewne tego, że znajdą pracę i były oceniane przez nauczycieli jako mające mniejsze możliwości i niższe osiągnięcia szkolne
Profilaktyka bezrobocia powinna polegać na:
podejściu do bezrobocia jako wyzwania, wskazując na możliwość opanowanie sytuacji i znalezienia pracy podejmujące inne jeszcze działania
zwiększeniu aktywności (a nie dawaniu gotowych rozwiązań)
podwyższeniu samooceny uczniów
przeciwdziałaniu depresji
wzmacnianiu wiary we własne siły
podnoszeniu znaczenia i wartości pracy w życiu człowieka
mobilizowaniu do zdobywania informacji, jak zachować się na rynku pracy
powinna objąć przede wszystkim młodzież gimnazjalną oraz młodzież szkół ponadgimnazjalnych
AKTYWIZOWANIE MŁODZIEŻY DO POSZUKIWANIA INFORMACJI O RYNKU PRACY
Młodzież z względu na to, że w przyszłości sama będzie musiała aktywnie zabezpieczać swój los powinna zdecydować czy woli uczyć się zawodu, w którym może nie znaleźć zatrudnienia, ale będzie on zgodny z jej zainteresowaniami, czy też wybrać zawód uwzględniając zapotrzebowanie rynku pracy.
Pracownicy z wyższym wykształceniem, którzy mają największe szanse na zatrudnienie to:
ekonomiści ze znajomością komputerowych systemów księgowania
informatycy komputerowi ze znajomością języków obcych
specjaliści od telekomunikacji
prawnicy
informatycy
lekarze stomatolodzy
specjaliści w zakresie zarządzania i marketingu, finansów i bankowości, reklamy, inżynierii materiałowej i biotechnologii
mikroelektronicy
angliści i germaniści
Problem aktywizowania młodzieży w poszukiwaniu informacji o rynku pracy polega na tym, że sami doradcy nie zawsze mają w tym zakresie dobre rozeznanie, gdyż nie wiemy do końca w jakim kierunku zmierza rozwój poszczególnych resortów gospodarczych w Polsce więc nie możemy dokładnie przewidzieć jak w przyszłości będą funkcjonowały pozostałe systemy (np. edukacyjny). W takiej sytuacji doradcy biorą pod uwagę plany gospodarcze i wyniki badań nad prawami rynku.
Również poradnie psychologiczno0 pedagogiczne powinny wspierać działalność szkoły poprzez np. odczyty, warsztaty aktywizujące do wyboru zawodu, opiekę nad młodzieżą dyspanseryjną. Jednak najwięcej zadań powinno być związanych ze zmianami w systemie edukacji.
BEZROBOCIE MŁODZIEŻY- nowa problematyka orientacji i poradnictwa zawodowego w poradniach psychologiczno- pedagogicznych
Konsekwencje utraty pracy
Konsekwencje utraty pracy mogą być różne dla każdej osoby i zależą od:
konstrukcji psychicznej jednostki
reakcji otoczenia na fakt pozostawanie danej jednostki bez pracy
od funkcji jakie pełni praca w jej życiu
Wg. K. Skarżyńskiej istnieją pewne reakcje, które można uznać za powszechne:
jeżeli praca była wartościowa dla jednostki, to skutki utraty pracy będą negatywne
jeżeli praca była nudna, mało wartościowa, to jej utrata może być ulgą
jest też grupa osób, którym odpowiada życie z zasiłków, zapomóg i pracy na czarno
Skutki bezrobocia najsilniej odczuwają osoby, które:
- miały dobrą pracę, w której się realizowały
- zarabiały wystarczającą ilość pieniędzy
- miały możliwość różnorodnych kontaktów z ludźmi
- miały pracę, która zapewniała im wysoką pozycję społeczną.
Osoby takie:
przeżywają stres, a nawet szok, depresję
mają trudności ze swoją samooceną
niepewność i poczucie mniejszej wartości powodują, że osoba bezrobotna jest szczególnie wrażliwa na to, jak jest postrzegana przez innych, jest bowiem od nich zależna, także materialnie
Wg. R. Ossowskiego skutkami bezrobocia w wymiarze podmiotowym są:
trudności w wypełnianiu roli małżeńsko- rodzicielskiej (ten problem dotyczy głównie mężów i ojców), gdyż zagrożenie bezpieczeństwa egzystencjalnego rodziny jest chyba najboleśniejszym kosztem bezrobocia
bezrobotny zajmuje w społeczeństwie marginalną pozycję, czuje się bezwartościowy
zburzony zostaje system wartości osoby bezrobotnej
zdeprecjonowane ostaje własne „ja”
poczucie nie tylko społecznego odrzucenia, ale i samoodrzucenia
Trzy etapy, prze które przechodzi osoba w sytuacji krytycznej, którą może byś właśnie bezrobocie:
szok jest reakcją oszołomienia, zagubienia, braku świadomości, często związany jest z lękiem , odtrąceniem, niedowierzaniem
mobilizacja lub złość i agresja prawdopodobnie kiedy człowiek ma nadzieję, że coś może zmienić występuje mobilizacja, a gdy nie przynosi ona oczekiwanych efektów, po pewnym czasie pojawia się coraz większa bezradność
depresja poczucie zagrożenia u osób bezrobotnych znacznie wzrasta, gdy poszukiwanie kończy się niepowodzeniem, pojawia się wtedy przekonanie, że i tak nic się nie da zrobić.
6. Sposoby radzenia sobie osób bezrobotnych a pomoc doradcy
4 sposoby radzenia sobie w sytuacjach trudnych:
a)pozytywne: poszukiwanie informacji, bezpośrednie działanie
negatywne: powstrzymywanie się od jakichkolwiek działań, intrapsychiczne metody zaradcze(zaprzeczenie, pozorowanie reakcji, unikanie, wycofanie, wygaszanie)- dziłanai takie prowadzą do odwlekania wizyty w biurze pracy
b)
działania, które sprzyjaja procesowi radzenia sobie ze stresem, w przypadku niemożności znalezienia pracy:
Społeczne wsparcie
Emocjonalna ekspresja- uzewnętrznienie uczuć, dzielenie się przeżyciami z drugą osoba
Umiejętność znalezienia sensu w zaistniałej sytuacji- nie należy podsuwać gotowych rozwiązań, ważne wsparcie społeczne, by bezrobotny nie załamał się, odzyskał wiarę we własne siły
III. PRZECIWDZIAŁANIE BEZROBOCIU W SYSTEMIE URZĘDÓW PRACY:
W Rejonowym Urzędzie Pracy osoby bezrobotne i poszukujące pracy:
Pomoc w nabywaniu umiejętności poszukiwania pracy
Są kierowane na przekwalifikowanie się i szkolenia
Mogą uzyskać pomoc finansową na podjęcie działalności gospodarczej
Maja możliwość uzyskania ofert pracy, informacji i porad zawodowych
Mogą wziąć udział w warsztatach aktywizujących do poszukiwania pracy
W Klubie Pracy bezrobotni:
Uczą się jak najlepiej poznać siebie, rynek pracy
Otrzymują informacje w jaki sposób pisać listy motywacyjne, życiorysy, uczy się przekwalifikować, w jaki sposób zwiększyć swoje szanse na znalezienie pracy
Otrzymują wsparcie społeczne nie tylko od doradców zawodu ale także od osób, które są w podobnej sytuacji
Rodzice jako pierwsi nieprofesjonalni doradcy zawodowi
rodzice dyrektywni- wiedzą lepiej jaki zawód ma wybrać ich dziecko, wybierają zawód „za” dziecko
rodzice partnerzy- nawiązują dialog. Dziecko uznają za jednostkę samodzielną, która potrafi podjąć decyzję za siebie, odpowiadać za swój los ale w pewnych sytuacjach może potrzebować pomocy
rodzice liberalni-pozostawiają dziecku wolna rękę i swobodę działania. Nie oceniają, nie kontrolują, nie dają żadnych rad. W tej grupie są dwie kategorie rodziców:
rodzice którzy uważają że są niekompetentni, nie znają zawodów szkół
rodzice wspierający, którzy wiedzą, że ich dzieci poradzą sobie najlepiej, on i zaś pobudzają je do aktywności, sa cierpliwymi słuchaczami, zwiększają poczucie bezpieczeństwa i zaufania do własnych sił dziecka