Doradca rolniczy

Kod klasyfikacji: 222101

Rozdział klasyfikacji: Rolnictwo, hodowla, ogrodnictwo, przyroda

Klasa klasyfikacji: Rolnictwo

Zadania i czynności

Celem pracy instruktora agrotechnicznego jest pomoc rolnikom w podejmowaniu i realizowaniu racjonalnych decyzji, dotyczących organizacji i prowadzenia gospodarstwa rolnego. Do głównych zadań instruktora należy doradzanie rolnikom, szkolenie i informowanie ich oraz wdrażanie i upowszechnianie najnowszych osiągnięć nauki. Na podstawie własnych obserwacji, przeprowadzonych w gospodarstwie i rozmów z rolnikiem instruktor ustala przyczyny niezadawalających rolnika osiągnięć w produkcji rolnej, ustala cel, jaki rolnik chce osiągnąć i wskazuje realne sposoby jego osiągnięcia . W zawodzie tym istnieje specjalizacja, coraz częściej jednak trzeba występować w roli wszechstronnego doradcy, dysponującego wiedzą z zakresu wszystkich gałęzi rolnictwa. Jedynym wyraźnie odróżniającym się co do zakresu czynności stanowiskiem jest doradca d/s ekonomicznych. Pracownicy na stanowiskach d/s technologii i organizacji produkcji rolnej, ogrodnictwa bądź innych dziedzin produkcji rolnej, zwani doradcami rolnymi, więcej uwagi poświęcają sprawom technologicznym. W mniejszym stopniu niż doradcy d/s ekonomicznych zajmują się prowadzeniem rachunkowości rolnej. W ciągu roku instruktor agrotechniczny kilka do kilkunastu razy dociera do gospodarstw, z którymi współpracuje. Możliwość korzystania z samochodu znacznie usprawnia jego pracę. Doradca rolny razem z rolnikiem przeprowadza lustracje plantacji. Ocenia nasilenie występowania szkodników lub chorób i proponuje zastosowanie odpowiednich środków ochrony roślin. Na podstawie badania gleby określa stosowne dla poszczególnych roślin dawki nawozów. W zależności od warunków klimatyczno-glebowych danego gospodarstwa i poziomu intensywności produkcji dobiera odpowiednie odmiany roślin. Planuje harmonogram zabiegów polowych, uwzględniając opłacalność ich wykonania. Pomaga rolnikowi przygotować plantacje nasienne do kwalifikacji polowej. Instruktor agrotechniczny prowadzi również doradztwo kredytowe i organizacyjne. Wyszukuje najlepsze dla rolnika linie kredytowe. Instruuje, jak przygotować plan przedsięwzięcia. Pomaga prowadzić książki rachunkowości rolnej. W tym celu przeprowadza w gospodarstwie inwentaryzację. Zapisuje dane w specjalnej książce, a także wprowadza je do komputera. W ciągu roku kilka do kilkunastu razy spotyka się z rolnikiem i wspólnie z nim dokonuje zapisu wpłat i wypłat, jakie miały miejsce w gospodarstwie i również wprowadza je do komputera. Na podstawie uzyskanych informacji sporządza wykaz przepływu środków pieniężnych w gospodarstwie. Wykaz ten przekazuje rolnikowi, analizując z nim aktualną sytuację ekonomiczną gospodarstwa. Doradza w zakresie organizacji produkcji oraz przygotowaniu płodów rolnych do sprzedaży. Na koniec roku doradca ustala na podstawie rozmów z rolnikiem zmiany majątku, stanu zwierząt, zapasów, powierzchni upraw i sporządza bilans zamknięcia. Na dyskietkach przesyła dane do kierownika działu. Dane te wracają do doradcy w postaci baz danych i syntez ekonomicznych, przygotowanych przez Instytut Ekonomiki. Doradca wykorzystuje je przy wyborze najbardziej opłacalnych w gospodarstwie działań oraz na szkoleniach dla rolników z zakresu ekonomiki produkcji rolnej. Działalność informacyjna polega na przekazywaniu rolnikom aktualnych wiadomości o nowoczesnych technologiach, sposobach przygotowania płodów rolnych do sprzedaży, nowych odmianach, nowych liniach kredytowych, dokumentacji wymaganej przez banki. Korzystając z baz danych, przygotowanych przez zakład pracy i innych dostępnych źródeł, instruktor informuje rolnika o cenach i możliwościach zbytu produktów rolniczych oraz zaopatrzenia w środki produkcji. Działalność szkoleniowa służy nie tylko przekazywaniu wiedzy, ale również kształtowaniu aktywnej postawy rolników oraz umiejętności samodzielnego rozwiązywania problemów. W ramach działalności szkoleniowej instruktor organizuje wykłady, pokazy, wyjazdy szkoleniowe. Temat szkolenia ustala wspólnie z rolnikami. Następnie wynajmuje lub uzgadnia udostępnienie sali wykładowej i pomocy audiowizualnych. Umawia się z wykładowcą lub sam przygotowuje się do wygłoszenia wykładu. Pisemnie lub ustnie powiadamia rolników o miejscu i terminie szkolenia. W celu uatrakcyjnienia procesu nauczania doradca organizuje również różnego rodzaju konkursy, olimpiady, wystawy. Pracownik na stanowisku doradcy rolnego współpracuje z rolnikami w sferze upowszechnienia i wdrażania do szerokiej praktyki rolniczej osiągnięć nauki z zakresu produkcji rolnej. Proponuje rolnikom wdrożenie nowych rozwiązań i udostępnianie gospodarstwa do celów dydaktycznych w czasie trwania wdrożenia. Nadzoruje i obserwuje jak przebiega wdrożenie oraz prowadzi wymaganą dokumentację i organizuje pokazy dla innych rolników. Przy ustalaniu fizycznych efektów wdrożenia posługuje się prostymi przyrządami pomiarowymi, jak miara długości, waga, pehametr. Na zakończenie wdrożenia sporządza kalkulację opłacalności wprowadzenia danej nowości i wylicza efekty ekonomiczne. Swoją wiedzę i doświadczenia instruktor upowszechnia pisząc ulotki i artykuły publikowane przez prasę zakładową i lokalną. Doradca musi ciągle poszerzać swoją wiedzę. Dlatego uczestniczy w specjalistycznych szkoleniach, czyta prasę fachową, utrzymuje kontakty z naukowcami z uczelni i instytutów, pracownikami banków i innych instytucji, związanych z rolnictwem. Współpracuje także z przedstawicielami lokalnego samorządu oraz władz gminnych.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Terenem działania instruktora agrotechnicznego jest teren jednej lub kilku sąsiadujących gmin. Pracę wykonuje w różnych miejscach: w biurze i, w mieszkaniach rolników (rozmowy z rolnikami, sporządzanie notatek i prowadzenia dokumentacji), w salach wykładowych (gdzie prowadzi szkolenia), w czytelniach i bibliotekach (gdy przygotowuje się do wykładu) oraz na polach, łąkach i w budynkach gospodarskich (w czasie dokonywania lustracji plantacji oraz prowadzenia pokazów). W czasie wykonywania pracy jest często narażony na zmienne warunki pogodowe.

warunki społeczne

Praca instruktora agrotechnicznego ma charakter indywidualny i samodzielny w zakresie wyboru sposobów i metod doradzania, szkolenia i informowania. Jest ona ukierunkowywana przez zwierzchników jedynie w zakresie planowania wdrożeń i głównych zadań na nadchodzący rok. W ciągu roku instruktor w określonych odstępach czasu (miesiąc lub kwartał) składa przełożonym sprawozdanie z wykonania przydzielonych zadań. Po zakończeniu okresu wegetacji przekazuje im również pełną dokumentację wraz z wnioskami z prowadzonych wdrożeń. W czasie pracy instruktor stale kontaktuje się z innymi ludźmi. Współpracuje z rolnikami i pracownikami instytucji rolniczych. Prowadzi rozmowy w celu uzyskania potrzebnych informacji. Odpowiada na wiele pytań rolników i udziela im rad. Prowadzi i organizuje szkolenia. W wypadkach, kiedy wiedza instruktora nie jest wystarczająca do rozwiązania problemu, konsultuje się ze specjalistami branżowymi ze swojego zakładu pracy lub z naukowcami. Kontakty z ludźmi są w zawodzie instruktora agrotechnicznego niezbędne i bardzo intensywne. Instruktor musi tak dobierać metody i formy prowadzenia pracy, żeby nie zrazić ludzi, z którymi współpracuje.

warunki organizacyjne

Instruktor agrotechniczny pracuje 42 godziny tygodniowo. Godziny te są stałe, jednak wyjątkowo instruktor może - na prośbę rolników i w porozumieniu ze zwierzchnikami - prowadzić szkolenia w godzinach popołudniowych, przysługuje mu wtedy prawo do "odebrania" nadgodzin w innym terminie. Praca odbywa się w dzień, wyłącznie w dni robocze. Wyjątek stanowi jedna lub najwyżej dwie (w zależności od indywidualnych ustaleń dyrekcji) niedziele w roku, kiedy to organizowane są przez zakład pracy tzw. Dni Otwartych Drzwi. Instruktor agrotechniczny jest często jedyną osobą prowadzącą poradnictwo rolnicze na terenie gminy. W wielu województwach nie ma podziału zakresu doradztwa między instruktora agrotechnicznego i hodowlano-żywieniowego, lecz jeden pracownik - zwany doradcą rolnym lub specjalistą terenowym - zajmuje się poradnictwem ze wszystkich dziedzin wiedzy rolniczej. Konieczność dotarcia wielokrotnie w ciągu roku do gospodarstw położonych w różnych rejonach gminy wymaga stałej gotowości do przemieszczania się na małych odległościach. Ubiór instruktora jest dowolny, jednak musi odpowiadać ogólnie przyjętym zasadom dobrego smaku. Osoba ubrana schludnie szybciej zyskuje akceptację i zaufanie środowiska wiejskiego. W hierarchii organizacyjnej instruktor agrotechniczny pełni rolę wyłącznie podwładnego, przy czym zależność w większości ośrodków jest dwutorowa. W sprawach merytorycznych instruktor podlega branżowym specjalistom zakładowym, natomiast w sprawach organizacyjnych - kierownikowi rejonu.

Wymagania psychologiczne

Ze względu na charakter pracy instruktora agrotechnicznego, która polega głównie na współpracy z ludźmi, doradzaniu im i kształtowaniu ich postaw, cechą niezbędną w tym zawodzie jest umiejętność nawiązywania kontaktów z ludźmi. Także umiejętność postępowania z ludźmi oraz zdolność przekonywania ich do zmiany dotychczasowych postaw i opinii sprzyja wprowadzaniu do gospodarstw nowatorskich rozwiązań. Instruktor powinien być spokojny, cierpliwy, słowny i punktualny. W kontaktach z ludźmi bardzo przydatne są samokontrola oraz odporność emocjonalna. Jednocześnie zachowanie właściwego dystansu do rozwiązywanego problemu gwarantuje najbardziej racjonalne rozwiązanie go. Instruktor, aby móc efektywnie działać, musi umieć pozyskać zaufanie i uznanie rolników. Musi umieć słuchać i zadawać odpowiednie pytania, aby poznać aktualne problemy i potrzeby rolnika oraz ich hierarchię. Rolnicy często zwierzają się mu nie tylko z problemów produkcyjnych, ale także osobistych. Musi zatem umieć zachować dyskrecję. Zdarza się, że instruktor doradza skłóconym sąsiadom, ma wtedy zachować obiektywizm i niezależność własnego osądu sytuacji. Przy dużej liczbie osób, z którymi instruktor rozmawia w różnych sytuacjach i mnogości poruszanych spraw niezbędna jest dobra pamięć. Jest ona również przydatna, aby dobrze przygotować się do wykładów i sprawnie je prowadzić. Niezbędna jest też umiejętność płynnego wypowiadania się, zaś umiejętność atrakcyjnego organizowania zajęć, prowadzenie dyskusji, to cecha, która pozwala mu znacznie poszerzyć grono odbiorców jego informacji. Rolnicy chętniej przychodzą na szkolenia, jeśli są one prowadzone ciekawie. Wszystkie zadania wykonywane przez instruktora wymagają umiejętności jasnego i poprawnego formułowania myśli, tak aby porada lub informacja była zrozumiała dla odbiorcy. W zawodzie tym ważne są niezależność osądu oraz poczucie odpowiedzialności, ponieważ udzielenie pochopnej rady czy informacji może narazić rolnika na straty finansowe, a to przecież on ponosi całkowite ryzyko ekonomiczne. Ważną umiejętnością instruktora jest odpowiednie motywowanie odbiorcy porady. Powinien umieć zarówno okazać swoje uznanie, jak i taktownie wytknąć popełnione błędy. Musi mieć zdolność inspirować rolników do samodzielnego rozwiązywania problemów. Umiejętność logicznego rozumowania pozwala instruktorowi dokładnie przeanalizować sytuację w gospodarstwie i na tej podstawie zaplanować odpowiednie działania w celu jej polepszenia. Ze względu na dużą swobodę wyboru metod i form pracy instruktora bardzo ważna jest na tym stanowisku umiejętność zaplanowania i zorganizowania własnego działania. Instruktor styka się z coraz to nowymi, złożonymi problemami. Aby móc je samodzielnie rozwiązywać, musi legitymować się wszechstronną wiedzą teoretyczną i praktyczną. Wymaga ona ciągłego pogłębiania i aktualizowania. Stąd niezbędną cechą jest zacięcie naukowe, przejawiające się czytaniem naukowych i popularnonaukowych publikacji oraz umiejętne stosowanie nabytej wiedzy w praktyce. Instruktor część swojego czasu pracy poświęca na dokonywanie zapisów w kartach dokumentacyjnych, pisanie sprawozdań, prowadzenie korespondencji. Systematyczne wykonywanie tych czynności sprzyja lepszej organizacji pracy oraz pozwala uniknąć konfliktów z przełożonymi.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Pracę w tym zawodzie zalicza się do prac lekkich. Ze względu na konieczność dotarcia na różnie usytuowane pola i łąki przydatna jest dobra ogólna sprawność fizyczna, chociaż w coraz większym stopniu instruktorzy korzystają z samochodów osobowych. Przy prowadzeniu lustracji plantacji, oceny ich stanu, rozpoznawaniu chwastów, szkodników, chorób oraz stadium fizjologicznego roślin konieczne są spostrzegawczość oraz umiejętność rozróżniania barw. Utrudnioną sytuację przy wykonywaniu tego zawodu mają osoby uczulone na pyłki roślin. Konieczność prowadzenia obserwacji polowych w różnych stadiach fizjologicznych roślin uniemożliwia uniknięcie kontaktu z alergenami. Może to powodować nasilanie się występowania objawów alergii.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Wzrost poziomu wykształcenia i wiedzy rolników oraz różnorodność zadań stawianych instruktorowi agrotechnicznemu spowodowały zwiększenie wymagań w stosunku do nowo przyjmowanych osób. Obecnie do podjęcia pracy w zawodzie instruktora agrotechnicznego konieczne jest wykształcenie wyższe z zakresu rolnictwa. Preferowane kierunki to rolnictwo, ogrodnictwo, ekonomika rolnictwa. W Polsce działa 9 uczelni, których dyplom umożliwia ubieganie się o pracę w tym zawodzie. S Coraz częściej pracodawcy wymagają znajomości obsługi komputera. Preferowane są osoby młode, do 35 roku życia. Ze względu na konieczność częstego przemieszczania się na terenie gminy chętniej zatrudniane są osoby posiadające prawo jazdy kat. B i własny samochód (W niektórych zakładach pracy jest możliwość korzystania z samochodu służbowego). Chętnie zatrudniane są osoby, które mieszkają na terenie gminy, w której mają pracować - znają zarówno ludzi, jak i sytuację rolnictwa na danym terenie. Znajomość języka obcego (najchętniej angielskiego lub niemieckiego) jest dobrze widziana, a dobra prezencja niewątpliwie jest dodatkowym atutem.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

W zawodzie instruktora agrotechnicznego możliwości kariery w znaczeniu osiągania coraz wyższych stopni w hierarchii organizacyjnej są bardzo ograniczone. Jedynym szczeblem wyższym jest stanowisko specjalisty zakładowego. Specjalista zakładowy specjalizuje się w jednej gałęzi produkcji rolniczej (np.: sadownictwo, uprawa zbóż) i w ramach swojej specjalizacji nadzoruje pod względem merytorycznym pracę instruktorów agrotechnicznych. Jednak stanowisk tych jest kilka w województwie. Awansem może być natomiast uzyskanie uznania wśród rolników. Możliwy jest też znaczny awans finansowy poprzez podjęcie pracy na stanowisku kierownika gospodarstwa rolnego bądź jako przedstawiciela terenowego w firmie zajmującej się produkcją lub dystrybucją środków produkcji dla rolnictwa.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

W zawodzie instruktora rolniczego mogą podejmować pracę osoby starsze, pod warunkiem, że wcześniej pracowały już w tym bądź pokrewnym zawodzie. Jednak po przekroczeniu 50 roku życia szanse zdobycia pracy są bardzo małe. Pracodawcy wolą zatrudniać osoby młode, a chętnych do pracy po studiach jest wielu.

Polecana literatura

Kujawiński W., Doradztwo rolnicze w zarysie, CDiEwR, Poznań1996.

Matuszak E., Udział doradztwa rolniczego we wspieraniu przedsiębiorczości wśród rolników - - materiały z konferencji naukowej SGGW na temat: Doradztwo rolnicze a kształtowanie się przedsiębiorczości wśród rolników, 1995.

Bezpośrednio o pracy instruktora traktują następujące artykuły zawarte w kwartalniku CDiEwR - Zagadnienia Doradztwa Rolniczego: Zawisza S., Cechy skutecznego doradcy rolniczego, rok wyd. 1996, nr 1

Szalczyk Z., Kilka uwag o etyce zawodu doradcy, rok wyd. 1995, nr 3

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---