Diagnostyka fizjoterapeutyczna
Cele:
Możliwość oceny skuteczności programu rehabilitacyjnego
Pozwala zdefiniować zaburzenia na poziomie strukturalnym
Pozwala określić problemu funkcjonalnego
Ułatwia kontynuację terapii przez kolejnych fizjoterapeutów
Usprawnia przepływ informacji pomiędzy placówkami
Daje możliwość wglądu w proces planowania i wykonania rehabilitacji płatnikowi usługi
Narzędzia:
Wywiad z pacjentem
Rozmowa z rodziną pacjenta
Informacja od lekarza prowadzącego
Epikryzy z pobytów w innych szpitalach i oddziałach rehabilitacyjnych
Testy strukturalne
Testy funkcjonalne
Badania pomocnicze (platforma stabilometryczna, EMG, RTG, KT ……)
Filmy i zdjęcia
Klinimetria
definicja - dziedzina wiedzy medycznej , której celem jest opracowanie stosowanie metod (skal) umożliwiających pomiar zjawisk klinicznych występujących u chorego.
Prawidłowa skala powinna być:
Prosta w wykonaniu
Czuła
Komunikatywna
Powtarzalna
Skuteczność skal zależy nie tylko od ich konstrukcji, ale również od praktyki i doświadczenia badającego.
Skale stosowane do oceny stanu pacjenta z chorobami neurologicznymi można podzielić na:
SKALE USZKODZEŃ
SKALE FUNKCJONALNE
SKALE JAKOŚCI ŻYCIA
Skale uszkodzeń:
Skala uszkodzeń „Repty”
Skala Mathew (Mathew Scala)
Skala Apgar
Skala RTS (skala oceny ciężkości urazów-Revised Trauma Score)
Skala Karnofsky'ego
Skala ASIA (American Spinal Injuries Association Scale)
Skala Glasgow (Glasgow Coma Scale)
W skali Glasgow ocenie podlegają:
Otwieranie oczu
4 punkty - spontaniczne
3 punkty - na polecenie
2 punkty - na bodźce bólowe
1 punkt - nie otwiera oczu
Kontakt słowny
5 punktów - odpowiedź logiczna, pacjent zorientowany co do miejsca, czasu i własnej osoby
4 punkty - odpowiedź splątana, pacjent zdezorientowany
3 punkty - odpowiedź nieadekwatna, nie na temat lub krzyk
2 punkty - niezrozumiałe dźwięki, pojękiwanie
1 punkt - bez reakcji
Reakcja ruchowa
6 punktów - spełnianie ruchowych poleceń słownych, migowych
5 punktów - ruchy celowe, pacjent lokalizuje bodziec bólowy
4 punkty - reakcja obronna na ból, wycofanie, próba usunięcia bodźca bólowego
3 punkty - patologiczna reakcja zgięciowa, odkorowanie (przywiedzenie ramion, zgięcie w stawach łokciowych i ręki, przeprost w stawach kończyn dolnych)
2 punkty - patologiczna reakcja wyprostna, odmóżdżenie (przywiedzenie i obrót ramion do wewnątrz, wyprost w stawach łokciowych, nawrócenie przedramion i zgięcie stawów ręki, przeprost w stawach kończyn dolnych, odwrócenie stopy)
1 punkt - bez reakcji
Na podstawie skali Glasgow zaburzenia przytomności dzieli się na:
GCS 13-15 - łagodne
GCS 9-12 - umiarkowane
GCS 6-8 - brak przytomności
GCS 5 - odkorowanie
GCS 4 - odmóżdżenie
GCS 3 - śmierć mózgowa
Skale funkcjonalne:
Indeks Mobilności Rivermead - nacisk kładzie się na mobilność i lokomocję. Uwzględnia odwracanie w łóżku, unoszenie się w pozycji siedzącej, utrzymanie pozycji siedzącej, wstawanie, stanie, przenoszenie się z łóżka na krzesło i z powrotem, chodzenie w domu i chodzenie po schodach
Skala Brunnstrom - ocenę w skali sześciostopniowej obejmującej; sprawność narządu ruchu, zdolność komunikowania się z otoczeniem, stan psychiczny, funkcje zwieraczy, wydolność układu krążenia, sprawność wentylacyjną, czucie powierzchniowe i głębokie i ogólny stan funkcjonalny
Test oceny funkcji ruchowych Sodring - ocena 32 czynności wchodzących w skład trzech podskal. Są to funkcje kończyny górnej, funkcje kończyny dolnej, ocena postawy ciała, równowagi i chodu.
Skala Rankina - ocena stopnia inwalidztwa i motoryczności
Wskaźnik Funkcjonalny Repty - ocena niezależności funkcjonalnej
Wskaźnik Barthela - ocena niezależności funkcjonalnej
Index Barthel - kwestionariusz
AKTYWNOŚCI:
JEDZENIE
0 = Pacjent nie jest w stanie jeść samodzielnie
5 = Pacjent potrzebuje pomocy przy krojeniu, smarowaniu masła, etc,
wymaga zmodyfikowanej diety
10 = Samodzielny
KĄPIEL
0 = Pacjent niesamodzielny
5 = samodzielny, (albo pod prysznicem)
PIELĘGNACJA
0 = Pacjent potrzebuje pomocy przy pielęgnacji
5 = Pacjent jest samodzielny twarz/włosy/zęby/golenie (przybory zapewnione)
UBIERANIE
0 = Pacjent niesamodzielny
5 = Potrzebuje pomocy, ale prawie połowę wykonuje samodzielnie
10 = Pacjent samodzielny (także guziki, zamki błyskawiczne, sznurówki,etc)
JELITA
0 = Pacjent nie trzyma kału (albo potrzebuje lewatyw)
5 = Sporadyczne nietrzymanie
10 = Trzymanie kału
PĘCHERZ
0 = Pacjent nie trzyma moczu, albo jest zacewnikowany, albo nie jest w stanie poradzić sobie
samodzielnie z oddawaniem moczu
5 = Sporadyczne nietrzymanie
10 = Trzymanie moczu
PRZEMIESZCZANIE (Z ŁÓŻKA NA KRZESŁO I Z POWROTEM)
0 = Pacjent nie jest w stanie, brak równowagi w siadzie
5 = Duża pomoc (jedna, dwie osoby, pomoc fizyczna), Pacjent siedzi samodzielnie
10 = Mniejsza pomoc (werbalna albo fizyczna)
15 = Samodzielny
PORUSZANIE (PO RÓWNEJ POWIERZCHNI)
0 = Pacjent nie poruszający się,albo poruszający sie < 45 metrów
5 = Pacjent niezależny od wózka, także na zakrętach, > 45 metrów
10 = Pacjent porusza sie z pomocą jednej osoby (werbalną albo fizyczną) > 45 metrów
15 = Pacjent samodzielny (może korzystać z pomocy, np. Kija) > 45 metrów
SCHODY
0 = Pacjent samodzielny
5 = Pacjent potrzebuje pomocy (werbalnej, fizycznej, pomocy przy wnoszeniu)
10 = Pacjent Samodzielny
SUMA PUNKTÓW (0-100)
100 pkt. wskazuje na całkowitą niezależność w życiu codziennym
Wskaźnik Barthel (ADL) - uwagi:
1. Skala powinna być wykorzystana jako zapis tego co pacjent jest w stanie wykonać, a nie tego co
pacjent mógłby wykonać.
2. Główny cel to ustanowienie stopnia niezależności od każdej ( fizycznej, werbalnej) pomocy, nawet
małej i z jakiegokolwiek powodu.
3. Potrzeba nadzoru nad pacjentem świadczy o tym, że nie jest samodzielny.
4. Wykonanie testu powinno być ustanowione przy użyciu najlepszych osiągalnych dowodów. Należy
pytać pacjenta, rodziny, krewnych, pielęgniarek, ale własne obserwacje i zdrowy rozsądek są
również ważne. Niemniej jednak bezpośrednie sprawdzanie nie jest niezbędne.
5. Zazwyczaj możliwości pacjenta 24- 48 h przed badaniem są istotne, czasem jednak pytanie dotyczące dłuższych okresów czasu będzie bardziej trafne
6. Średnie kategorie sugerują, że pacjent generuje 50% wysiłku
7. Dozwolone jest stosowanie przyborów do pomocy aby być samodzielnym
Skale funkcjonalne c.d.:
Timed Up & Go Test - test chodu
Test drogi na dystansie 10 lub 20 metrów
Test 2 wag wg Lewitta
Standing Balance Test - test równowagi w pozycji stojacej wg Bohannona
Berg Balance Scale - test oceniający równowagę
Balance in Sitting wg Sandina i Smitha - ocena równowagi w siadzie
Test równowagi Tinettiego
Test chodu Tinettiego
Trunk Control Test - test oceny możliwości motorycznych pacjenta
Indeks FIM - pomiar niezależności funkcjonalnej u pacjentów po urazie rdzenia kręgowego
Time Walking Test - ocenia zdolność pacjenta do chodu na różnych dystansach poprzez ocenę szybkości i testu wytrzymałości
Functional Reach Test - ocenia ryzyko upadków poprzez pomiar wychylenia tułowia do przodu
Skale jakości życia:
Kwestionariusz SF-36
Kwestionariusz EuroQol-5D
Wskaźnik Jakości Życia (Qaulity of Life Index - OLI)
Profil Wpływu Choroby (Sickness Impact Profile - SIP)
Profil Zdrowia Nottingham (Nottingham Health Profile - NHP)
Karta badania pacjenta (wskazówki):
Do oceny stanu pacjenta używamy testów na dwóch poziomach:
STRUKTURALNYM
AKTYWNOŚCI
POZIOM STRUKTURALNY:
Ocena siły mięśniowej
Ocena zakresu ruchu (SFTR)
Ocena wzmożonego napięcia mięśniowego
Ocena strony pośrednio zajętej
Obserwacja statyki tułowia w aktywnościach i w spoczynku
Ocena czucia (powierzchowne, głębokie, ból, temp.)
Ocena zborności ruchów
Ocena równowagi
Skala Lovetta :
0º - to brak czynnego skurczu mięśnia.
1º - ślad czynnego skurczu mięśnia.
2º - wyraźny skurcz mięśnia i zdolność wykonania ruchu przy pomocy i odciążenia odcinka ruchomego.
3º - zdolność do wykonywania ruchu czynnego samodzielnego z pokonaniem ciężkości danego odcina
4º - zdolność do wykonania czynnego ruchu z pewnym oporem
5º - prawidłowa siła, tj. zdolność wykonywania czynnego ruchu z pełnym oporem.
Skala Lovetta może być wyrażona w procentach :
0º = 0%
1º = 10%
2º = 25%
3º = 50%
4º = 75%
5º = 100%
W zaburzeniach neurologicznych nie ocenia się pojedynczych mięśni, a całe grupy mięśniowe.
Zmodyfikowana skala Ashwortha - ocena wzmożonego (spastycznego napięcia mięśniowego)
0 - Napięcie prawidłowe lub obniżone
1 - Nieznaczny wzrost napięcia objawiający sie oporem i uwolnieniem lub minimalnym
wzrostem napięcia mięśni w końcowej fazie ruchu zginania lub prostowania
+ 1 - Nieznaczny wzrost w stanie napięcia mięśnia objawiający sie oporem i uwolnieniem
oraz występujący w drugiej połowie zakresu ruchu w stawie
Zmodyfikowana skala Ashwortha - ocena wzmożonego (spastycznego napięcia mięśniowego) - c.d.
2 - Bardziej zaznaczony wzrost napięcia mięśnia przez większa cześć zakresu ruchu w stawie,
ale dotknięta cześć kończyny daje sie łatwo poruszać
3 - Wyraźny wzrost napięcia mięśnia, ruch bierny trudny do wykonania
4 - Dotknięta cześć sztywna w zgięciu i wyproście
POZIOM AKTYWNOŚCI:
Pomiar czasu chodu
Ocena sprawności tułowia
Ocena niezależności w życiu codziennym
Pomiar zaburzeń równowagi
Ocena sprawności kończyny górnej
Test symetryczności obciążania kończyn dolnych
Ocena wytrzymałości w chodzie