Konkurencja oligopolistyczna - założenia, cechy, narzędzia konkurencji, model (wybrać i przedstawić jeden z modeli).
Oligopol składa się z niewielkiej liczby przedsiębiorców, które opanowały rynek danego produktu. Jest to rynek, który nie prowadzi do jednoznacznych rozwiązań optymalizacyjnych. Istnieje na nim silna współzależność pomiędzy przedsiębiorstwami, dlatego wyznaczenie ceny i wielkości produkcji zależne jest od postępowania konkurentów.
Do podstawowych założeń modelu oligopolu należą:
Produkty jednorodne lub zróżnicowane - przedsiębiorstwa mogą sprzedawać zarówno produkty jednorodne jak i zróżnicowane. W rzeczywistości gospodarczej więcej jest produktów zróżnicowanych, które w stosunku od siebie są bliskimi substytutami, np. samochody osobowe.
Na rynku jest niewielka liczba sprzedających i wielu kupujących - rynek danego produktu jest opanowany przez niewielka liczbę producentów, z których każdy posiada znaczącą część tego rynku. Wobec tego faktu, każda decyzja przedsiębiorstwa dotycząca zmiany wielkości produkcji i sprzedaży jest zauważana przez konkurentów, którzy mogą podjąć odpowiednie kroki dostosowawcze. Istotną cechą jest zatem konieczność liczenia się z reakcjami konkurentów.
Dostęp do rynku jest ograniczony - rynek jest opanowany przez kilku znaczących producentów, a wiec dostęp do rynku dla innych przedsiębiorców jest utrudniony, szczególnie ze względu na koszty produkcji jak i bariery natury technologicznej.
Istnieje pełna informacja o rynku - przyjmuje się, ze podmioty posiadają doskonałą informacje o rynku.
MODEL SWEEZY'EGO:
Ceny na rynku oligopolistycznym są stosunkowo stabilne (sztywne). Nawet zmiany kosztów produkcji nie wpłyną na zmiany cen. Dlatego też producentom oligopolistycznym nie opłaca się konkurować ceną. Zjawisko to wyjaśnia model oligopolu Sweezy'ego, który opiera się głównie na załamanej krzywej popytu. Zakłada on tezę że jeśli jedno z przedsiębiorstw oligopolu podnosi cenę na swoje produkty, pozostali producenci nie robią tego, lub podnoszą ceny ale w mniejszym stopniu, ponieważ mają nadzieję na zdobycie większej liczby kupujących. Natomiast jeśli któryś z producentów obniży ceny, również pozostali przedsiębiorcy obniżą ceny, chroniąc się przed utratą klientów. W tych sytuacjach zarówno krzywa popytu jak i krzywa PM tracą ciągłość.
Na rynku konkurencji monopolistycznej przedsiębiorstwo trafia na dwie krzywe popytu, gdzie jedna z nich odpowiada relacjom cena-wielkość sprzedaży wtedy, gdy wszystkie przedsiębiorstwa obniżają lub podnoszą ceny. Druga natomiast wyznacza popyt na produkty przedsiębiorstwa w sytuacji gdy zmienia ono cenę produktów, a konkurenci nie zmieniają swoich cen.
Jeżeli przedsiębiorstwo podniesie cenę powyżej ceny monopolistycznej, wtedy konkurenci nie podniosą swoich cen, a więc popyt na produkty przedsiębiorstwa znacznie spadnie. Jeśli natomiast przedsiębiorstwo obniży swoje ceny i w wyniku tego tak samo postąpią jego konkurenci, wówczas popyt na produkty przedsiębiorstwa wzrośnie, lecz nieznacznie.
Załamanie krzywej popytu, i wynikająca stąd nieciągłość krzywej PM sprawiają, że cena maksymalizująca zysk przedsiębiorstwa pozostaje stała. W granicach nieciągłego odcinka krzywej PM przedsiębiorstwo nie reaguje na wzrost kosztów marginalnych.
Jeżeli krzywa kosztów marginalnych przecina krzywą przychodu marginalnego w punktach jej nieciągłości, zmiany kosztów marginalnych nie wpływają na wielkość produkcji lub na cenę równowagi przedsiębiorstwa, ponieważ przy nieciągłej krzywej PM wzrost kosztów marginalnych, który spowoduje przesunięcie krzywej KM w górę nie zmieni punktu optimum, gdyż nowa krzywa KM również będzie się równała krzywej PM.
MODEL PRZYWÓDZTWA CENOWEGO FIRMY DOMINUJĄCEJ:
Na rynkach produktów można też zaobserwować zjawisko polegające na tym, że jeśli jeden z producentów podniesie lub obniży cenę swoich produktów, również jego konkurenci uczynią to samo. Takie zjawisko nazywa się przywództwem cenowym przedsiębiorstwa dominującego lub przedsiębiorstwa o niskich kosztach.
Przywództwo przedsiębiorstwa dominującego występuje w sytuacji, gdy posiada ono znaczny udział w całej gałęzi, co pozwala mu na kontrolowanie ceny. Ustala ono wówczas cenę sprzedaży produktu i umożliwia innym producentom sprzedać po ustalonej cenie takie ilości, jakie są zdolne sprzedać. Krzywa podaży tych mniejszych przedsiębiorstw jest sumą krzywych podaży każdego z nich i tożsama z krzywą KM, która znajduje się powyżej minimum kosztu zmiennego przeciętnego. Zatem popyt producenta dominującego to różnica między popytem rynkowym i podażą mniejszych przedsiębiorstw gałęzi.
Jeżeli cena rynkowa kształtuje się na poziomie P1 wtedy popyt rynkowy równy jest podaży przedsiębiorstw małych, a pozostająca wielkość popytu dla przedsiębiorstwa dominującego wynosi zero. Jeśli cena spadnie do P2, wtedy wielkość popytu rynkowego wynosi P2C,a wielkość podaży przedsiębiorstw małych P2B. Pozostaje więc nadwyżka do dyspozycji przedsiębiorstwa dominującego równa BC. Przedsiębiorstwo dominujące osiąga zysk maksymalny w punkcie zrównania PM z KM, a więc przy cenie na poziomie P3 i przy produkcji równej Qd, a pozostałym przedsiębiorstwom pozostaje wielkość sprzedaży Qm.
MODEL PRZYWÓDZTWA CENOWEGO FIRMY O NISKICH KOSZTACH:
Przywództwo firmy o niskich kosztach polega na tym, że cenę rynkową wyznacza przedsiębiorstwo posiadające niższe koszty produkcji, a reszta po wyznaczonej cenie rynkowej. Zyskowność tych firm zależy od różnicy między ich kosztami produkcji a kosztami firmy lidera. Zakładamy przy tym, że produkty są jednorodne.
Oligopolista, którego koszty produkcji są niższe, wyznacza cenę maksymalizującą zysk. Ponieważ produkty są jednorodne, oligopolista o wyższych kosztach produkcji nie może sprzedawać swoich produktów po cenie wyższej od P2, gdyż jego popyt spadłby wówczas do zera. Firma o wyższym koszcie może funkcjonować na rynku, o ile cena wyznaczona przez lidera przewyższa koszt przeciętny tej firmy.
Oligopol, który funkcjonuje w oparciu o przywództwo cenowe firmy i niskich kosztach, znacznie ogranicza możliwość wejścia do gałęzi nowej firmy.
Na wielu rynkach oligopolistycznych żadne z przedsiębiorstw nie posiada na tyle znaczącej przewagi w zakresie kosztów produkcji, aby móc obniżyć ceny sprzedaży w znaczny sposób, a ponadto firmy te są pod obserwacją urzędów antymonopolowych. Dlatego teżkonkurencja na rynkach oligopolistycznych odbywa się w sposób niecenowy, a za pomocą jakości produktów, reklamy, marki. Taka konkurencja jest nazywana konkurencją niecenową
Duopol i jego modele.
Na rynku poza konkurencją doskonałą i monopolem pełnym spotykamy się również z konkurencją monopolistyczną. Teoria ta łączy ze sobą elementy modelu konkurencji doskonałej i modelu monopolu pełnego.
Duopol jest szczególnym przypadkiem oligopolu i przedstawia rynek, na którym działają tylko 2 producenci oferujący ten sam produkt. Działania jednego producenta są zależne od działań drugiego producenta. Te zależności mogą dotyczyć procesu wyznaczania wielkości produkcji, a także wyznaczania poziomu cen sprzedaży.
Ponieważ duopol jest przypadkiem szczególnym oligopolu, dlatego też obowiązują w nim te same założenia:
Produkty są jednorodne lub zróżnicowane - przedsiębiorstwa mogą sprzedawać zarówno produkty jednorodne jak i zróżnicowane. W rzeczywistości gospodarczej więcej jest produktów zroznicowanych, które w stosunku od siebie są bliskimi substytutami, np. samochody osobowe.
Na rynku jest niewielka liczba sprzedających i wielu kupujących - rynek danego produktu jest opanowany przez niewielka liczbę producentów, z których każdy posiada znaczącą część tego rynku. Wobec tego faktu, każda decyzja przedsiębiorstwa dotycząca zmiany wielkości produkcji i sprzedaży jest zauważana przez konkurentów, którzy mogą podjąć odpowiednie kroki dostosowawcze. Istotną cechą jest zatem konieczność liczenia się z reakcjami konkurentów.
Dostęp do rynku jest ograniczony - rynek jest opanowany przez kilku znaczących producentów, a wiec dostęp do rynku dla innych przedsiębiorców jest utrudniony, szczególnie ze względu na koszty produkcji jak i bariery natury technologicznej.
Istnieje pełna informacja o rynku - przyjmuje się, ze podmioty posiadają doskonałą informacje o rynku.
MODELE DUOPOLU:
Model Cournota:
Model ten opiera się na założeniu, ze przedsiębiorstwa wytwarzają ten sam produkt (jednorodność produktu) oraz na tym, ze koszty produkcji obydwu producentów są takie same, a koszty marginalne wynoszą zero (KM=0). Dodatkowo obaj producenci dążą do maksymalizacji zysku, to jest ich funkcja celu.
Model Cournota rozpoczyna analizę duoplu od sytuacji pojawienia się na rynku drugiego producenta tego samego produktu. Reakcje producentów odnoszą się do ustalania wielkości produkcji przy założeniu ze wielkość produkcji konkurenta nie zmienia się, czyli zakładaja, ze ich działania nie wywołują reakcji przedsiębiorstwa konkurencyjnego.
Pierwszy producent, który pojawia się na rynku zachowuje się jak monopolista i zajmuje połowę popytu rynkowego, gdyż w ten sposób maksymalizuje swój zysk przy danej cenie monopolowej.
Druga firma pojawiająca się na rynku traktuje wielkość produkcji konkurenta jako dana i rozpoczyna swoja działalność na pozostawionej przez firmę I wielkości popytu. Drugie przedsiębiorstwo również zachowuje się jak monopolista i dąży do maksymalizacji swojego zysku przy cenie monopolowej. Produkuje i sprzedaje polowe wielkości popytu, która pozostawiła firma pierwsza.
Można z tego wywnioskować ze istnieją reakcje dostosowawcze do decyzji podjętych przez konkurenta, które można przedstawić na podstawie równań:
Q2=QD - Q1/2
Q1=QD - Q2/2
Równowaga zachodzi wtedy, gry kolejne reakcje dostosowawcze trwają do momentu, gdy zostanie osiągnięty moment równowagi: 2/3 popytu I 1/3 ceny. Punkt ten nazywany jest równowagą Cournota.
Model Edgewortha:
W modelu tym przyjęto założenie, ze cena jest decyzja zmienna a produkcja wielkością wynikowa. Oznacza to, ze przedsiębiorstwa kierują się cena, która wyznaczył poprzednik i traktują ja jako wielkość dana, a to nie prowadzi do równowagi na rynku. Dodatkowo zakłada się, ze KM=0, a wiec przedsiębiorstwa produkują ten sam produkt, z czego wynika również, ze krzywe popytów obydwu producentów są takie same. Do innych założeń zalicza się również to, ze zdolności produkcyjne przedsiębiorców są ograniczone, a maksymalna wielkość produkcji każdego z duoplistów jest mniejsza od wielkości popytu, jaka by wystąpiła w przypadku ceny równej zero. Aby maksymalizować zysk duoplisci wyznaczają odpowiednią cenę sprzedaży przy równoczesnym założeniu, że cena wyznaczona przez konkurenta nie ulegnie zmianie.
Krzywe popytów obu przedsiębiorstw są proporcjonalne.
Producent pierwszy, który pojawia się na rynku jest traktowany jako monopolista i ustala on cenę monopolowa, dla której istnieje taka wielkość produkcji, która maksymalizuje zysk producenta. Pojawiający się na rynku drugi producent zakłada ze cena wyznaczona przez pierwsze przedsiębiorstwo nie zmieni się. Dlatego uważa, ze, jeśli wyznaczy cenę swoich produktów poniżej ceny monopolowej pierwszego przedsiębiorstwa, przyciągnie do siebie większą liczbę konsumentów, w tym konsumentów, którzy do tej pory kupowali produkty przedsiębiorstwa pierwszego. Producent pierwszy postępuje z czasem tak samo. Proces ten trwa aż do momentu, w którym cena osiąga poziom P0, dla którego producenci dostarczają na rynek maksymalne ilości produkcji, na które pozwalają mu dane zdolności produkcyjne. Żaden z producentów nie jest, zatem w stanie wyznaczyć ceny poniżej poziomu P0. natomiast proces dostosowywania cen w gore trwa aż do momentu osiągnięcia poziomu P1, dla którego producenci osiągają zyski maksymalne.
Model Chamberlina:
Model Chamberlina opiera się na założeniach, ze każdy z duopolistow wyciąga wnioski na podstawie nabytych doświadczeń i reaguje odpowiednio na zmiany decyzji konkurenta. Do innych założeń należą: KM=0, identyczny produkt i taki sam popyt dla obydwu przedsiębiorców. Duopiliści dochodzą więc do wniosku, że najlepszym rozwiązaniem jest podział zysku monopolowego. Przedsiębiorstwa umawiają się miedzy sobą, ze będą zachowywać się na rynku razem jak monopolista zyski podziela miedzy sobą. Jest to tzw. zmowa monopolistyczna. W ten sposób firmy odnoszą większą korzyść niż z konkurencji miedzy sobą.
Dla danej krzywej popytu rynkowego i odpowiadającej jej krzywej przychodu marginalnego PM, równowaga zachodzi dla ceny Pe i wielkości produkcji Qe. Każdy z monopolistów posiada taki sam udział rynkowy. Równowaga duopolu w modelu Chamberlina jest zatem taka sama, jak równowaga monopolu pełnego.