Skamander: biografia zespołowa grupy.
(na podstawie: Słownika literatury polskiej XX wieku. Pod red. J. Sławińskiego. Wrocław 1995).
-Skamander - gr. poetycka ukształtowana w W-wie po r. 1918, skupiona wokół miesięcznika „Skamander” (wychodzi w latach: 1920-1928, 1935-1939) oraz tygodnika „Wiadomości Literackie” (1924-1939).
-w dziejach gr. wyodrębnia się 3 okresy: kształtowania się grupy, właściwej działalności grupowej, rozchodzenia się grupy.
OKRES I (1916-1919)
-WYRÓŻNIAMY W NIM 2 ETAPY:
-1916-1918 - wstępne formowanie się gr. na terenie UW i czasopisma akademickiego „Pro Arte et Studio” (1916-1918).
Poeci nie mają jeszcze wyraźnej świadomości swoich celów i nie podejmują grupowych wstąpień. Ale widać już odrębność tej grupy od innych modeli artystycznych. Nawiązują się kontakty: J. Lechoń, J. Tuwim, M. Grydzewski, J. Iwaszkiewicz oraz satelici (W. Zawistowski, Z. Karski i in.) zaczęli rozwijać swoją pierwszą, samodzielną wobec innych działalność artystyczną (w opozycji antymodernistycznej).
-r. 1916 - powstanie „Pro Arte...”, 1918 - publikacja „Wiosny” Tuwima - dominacja wpływów skamandryckich w miesięczniku, otwarcie Picadora.
-1918-1919 - Skamandryci występują pod nazwą Picadorczyków; działają w „Pro arte...” (red. Grydzewski, Zawistowski, Lechoń) - czynią z czasopisma organ bojowy grupy, walczą z „wymierającą szkołą Młodej Polski i jej epigonami”. Na łamach „Pro...” skupia się i konsoliduje wielka piątka późniejszych Skamandrytów: Lechoń, Tuwim, Iwaszkiewicz, Dłonimski, Wierzyński. Działają też w małej kawiarni na Nowym Świecie - Pod Picadorem (29 XI 1918), potem przeniesionej do Hotelu Europejskiego, gdzie w tzw. Jamie połączyli się picadorczycy przejściowo z Klubem Futurystów i występowali pod nazwą Cechu Poetów (do kwietnia 1919). Kawiarnia - miejsce kontaktów, dyskusji, lansowania nowych postaw, przedstawiania dzieł, szeroki wachlarz odbiorców. Sprzeciw wobec wzorca poetyckiego modernizmu, próby kontaktu z ekspresjonistami i futurystami.
W tych latach - poetyckie debiuty 5 czołowych Skamandrytów - stąd r. 1918 - uznawany jest za właściwy start gr. Początkowo trudności z zaistnieniem na rynku wydawniczym (skomplikowana sieć układów przez które trzeba było się przebić i stworzyć swoje własne, pomaga Grydzewski- impresario, a także zaangażowanie skamandrytów działalność polityczną - przychylność obozu piłsudczyków - piszą wiersze umacniające legendę Komendanta itp.).
PROGRAM POETYCKI W TYM OKRESIE:
-idee opozycyjne wobec symbolizmu
-zwrot do postawy aktywistycznej (aktywizm)
-zafascynowanie tłumem, nowoczesnym miastem (urbanizm)
-mowa potoczna jako tworzywo liryki, zanegowanie podziału na tematy „poetyckie” i „niepoetyckie” (poetyka codzienności)
-czyli generalnie: witalizm
-na początku działalności bliski im jest pacyfizm i ekstatyczna liryka dionizyjska
-patronem grupy obrano L. Satffa
OKRES II (1919-1926/28)
- 1919 - pierwsze wystąpienie poetów pod nazwą Skamander, skonsolidowanie się poetów wokół miesięcznika poetyckiego „Skamander”; 1926/28 - ostateczne załamanie się modelu zbiorowego zarówno w zakresie działalności grupowej jak i w zakresie poetyki zbiorowej (zakończenie fazy witalistyczno-optymistycznej).
-jest to okres „instytucjonalnego” scalenia i właściwej działalności grupy. Jednomyślność w głoszeniu przez poetów określonych poglądów i postulatów (gł. Na łamach miesięcznika „S...”).
-poza wielką 5 do gr. należą formalnie także: Pawlikowska-Jasnorzewska, Iłłakowiczówna, Wittlin, Baliński i kilkunastu poetów-satelitów: L. Podhorski-Okołów, J. Ejsmond, I. Tuwim, 3 eks-picadorczyków: Z. i M. Karscy, J. M. Rytard, oraz kilku znanych pisarzy i krytyków: W. Horzyca, J. Kaden-Bandrowski, E. Breitera, W. Zawistowskiego, K. W. Zawodziński.
- w tym okresie realizowały się podstawowe założenia grupy:
W ZAKRESIE POETYKI SFORMUŁOWANEJ:
- skamandryci nie wystąpili z określonym teoretycznie programem, od założeń programowych wyraźnie się odżegnali. Na początku swoje działalności ogłosili jednak 3 wypowiedzi zbiorowe, a w nich postulaty: 1. hasło „swobodnego rozwoju każdego twórczego talentu” (talentyzm), 2. postulat prezenteizmu, czyli związania sztuki z rzeczywistością 3. postulat witalizmu, czyli pochwały wszystkich przejawów życia w jego biologicznej bujności.
-kierunek swojej ekspansji poetyckiej określali nazwą populizm. Byli nastawieni na zdobycie dla liryki szerokiego kręgu odbiorców, chcieli właczyć nowego czytelnika w nurt literatury, stąd wiele wierszy poruszających teamt: poeta-poezja, poeta-odbiorca.
W ZAKRESIE POETYKI IMMANENTNEJ:
- odmienne były przejawiające się w indywidualnych poetykach nawarstwienia historyczne, postawy, dążenia; nawarstwienia: pozostałości poetyki młodopolskiej (Siódma jesień Tuwima - nastrojowość i impresjonizm), parnasistowski ideał formy doskonałej (sonety Słonimskiego), estetyzm a la Wilde, stylizacje romantyczne (Karmazynowy poemat Lechonia) a także: futuryzm, brutalizm, ekspresjonizm.
-Skamander to gr. sytuacyjna, pojawia się w szczególnym momencie:
-odzyskanie niepodległości
-zmienia się wówczas rola poety i literatury, jego rola wobec narodu
reakcja antymodernistyczna tj. kryzys młodopolskiego rozumienia literatury z jego egzotycznym rozumieniem estetyzmu
Zasadniczym czynnikiem spajającym grupę był stosunek do konkretnych zjawisk rzeczywistości zewnętrznej, a w płaszczyźnie literackiej na czoło zaczęły się wysuwać założenia programu negatywnego.
-opozycja antymłodopolska: negacja modernistycznie pojmowanego pisarstwa i modernistycznych konwencji literackich;
-Skamandryci głoszą zerwanie z tradycyjnie pojmowaną mitologią posłannictwa narodowego i społecznej służby poety, postulat rewizji mitów narodowych,
-w zakresie języka poetyckiego: odrzucenie tradycyjnego kanonu tematów wysokich, postulują poszerzenie granic poetyckości poprzez wprowadzenie do liryki nowych terenów eksploracji - mowy potocznej (słownictwo towarzyskiej konwersacji, gwara uliczna); połaczenie wypowiedzi lirycznej z pierwiastkami satyry, ironii, humoru;
- zainteresowanie światem współczesnym , miastem, cywilizacją; powołanie do roli bohatera lirycznego człowiek osadzonego w czasach współczesnych
-opozycja antyawangardowa:
-od ugrupowań awangardowych różnił Skamandra takie zjawiska jak: bezpośredni emocjonalizm, respektowanie tradycyjnej nastrojowości, budowa wiersza zachowującego formy stroficzne, skonwencjonalizowane rytmiczne itp.
- FUNKCJA POETY: poeta uczestnik (nie wieszcz, nie ponad światem)- biorący aktywny udział w codziennym życiu odrodzonego państwa, zaangażowany;
- jest to okres wzmożonej działalności Skamandra: powstaje w tym czasie poezja liryczna, publicystyka literacka i społeczna, wypowiedzi krytyczne, twórczość sceniczna i dramaturgiczna, satyryczna, kabaretowa; skamandryci biją rekordy na rynku wydawniczym,
-od 1924 wydają również tygodnik „Literackie Wiadomości”; współpracują też z gazetami: „Pani”, „To-To”, „Cyrulikiem warszawskim”,
-występują na licznych wieczorkach autorskich, uroczystościach i imprezach oficjalnych, uczestniczą w różnych akcjach społeczno-politycznych (np. w zbiorowym proteście literackim po zabójstwie Narutowicza)
-zmieniają stereotyp poety-cygana, teraz jest poeta-profesjonalista; Skamandryci biorą udział w życiu W-wy, zdobywają trwałą pozycję towarzyską; w zbiorowej biografii Skamandra z tego okresu niemałą rolę odgrywają instytucje kontaktów towarzysko-artystycznych takie jak prywatne salony literackie i modne w-wskie lokale np. Ziemiańska; występują jako jurorzy konkursów poetyckich, zasiadaj komisjach przyznających nagrody itp., funkcje patronalne; ich styl wyznacznikiem ogólnego poziomu ówczesnej literatury;
OKRES III (1929-1939)
-osłabienie więzi grupowej (różnice światopoglądowe, różnice w zakresie postaw artystycznych)
- krytyka ze strony: Drugiej Awangardy, Żagarów, Litartu,
- pogłębiające się sprzeczności wewnętrzne w dziejach grupy doprowadziły do początkowo nieoficjalnego rozbicia zespołu, oficjalne rozejście się nastąpiło w latach II wojny światowej, po próbach konsolidacji grupy w emigracyjnych „Wiadomościach”. Ostatecznie rozchodzą się zarówno na gruncie politycznym, literackim jak i towarzyskim.
Adolf Nowaczyński: "Skamander połyska, wiślaną świetląc się falą..."
w: Jadwiga Zacharska: Skamander. Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, wwa,
- skamandruhy,
- konflikt między nimi a społeczeństwem, wprowadzonym w błąd,
- spóźnieni o 10 lat,
- rozkochani w życiu, cieszący się nim, kult dnia powszedniego, wszystko dla nich może być poezją, nie ma wśród nich miernot, wszyscy utalentowani,
- s. 165 "po mroku gwiazd MP nastaje śliczny, pogodny, słoneczny dzień"
rozwód z ideologią mesjanizmu polskiego, zerwanie z metafizyką, czysto fizyczne widzenie świata materialnego,
- s. 166 "wyzwolenie się z krępującej i pętającej hipnozy naszej wielkiej uroczystej poezji romantycznej, definitywne przezwyciężenie w umysłowości tej grupy całego romantycznościowego światopoglądu, absolutne zerwanie z cmentarną atmosferą ducha"
- kierują się ku przyszłości, nie ku przeszłości, "poezja zwolniona z obowiązku rządzenia i przewodzenia w dziedzinie historiozofii i polityki" (s. 166),
- atleci wierszopisarstwa, wyzwolili się z hipnozy literatury rosyjskiej,
- złudzenie programowe - że twórczość jest przeznaczona dla szerokich warstw ludu, przymuszają się Skamandryci do poufałości z ludem, stąd afiszowość, styl plakatowy, hałaśliwość i utopia w hasłach typu: "sztuka na bruk", ulica tego nie potrzebuje,
- s. 167 "nie łudźmy się do kroćset diabłów i nie okłamujmy tak maniacko, będąc obywatelami państwa, w którym jesszcze 70% współziomków nie umie czytać, a 20% nic nie czyta, w którym 48% się nie domywa, 39% mieszka w lepiankach, a 59% kąpie się w swym żywocie raz przed ślubem"
- wśród Skamandrytów nie ma syntetyków i teoretyków kierunku,
- grupa staje się za ekskluzywna, nie przyciąga na stałe organizacji,
- konieczność decentralizacji - Skamandryci muszą się rozejść, choćby po ojczyźnie, by była z nich pociecha w literaturze, s. 170 a tylko rozpędzenie ich na cztery wiatry w czterech kierunkach Polski i w pięć kontynentów naszej planety daje gwarancję, że z pisma akademicko-lirycznego, że z tego seminarium poetyckiego (…) dadzą się przesadzić na szeroki teren zdrowe i krzepkie drzewka,
- na razie ich twórczość to ogród rozkoszy i katuszy, dali girlandy z papierowych kwiatów,
- s. 173 wam więcej dano i od was się najwięcej będzie żądało
I. Opacki: Rousseau mieszczańskiego dwudziestolecia
witalizm - uderza w debiucie skamandrytów. Witalizm Wierzyńskiego i Pawlikowskiej - grzeczniejszy od witalizmu u Tuwima, bez brzydkich wyrazów, to witalizm „luksusu”, salonowy, wytworny, pochodzi z akceptacji cywilizacji mieszczańskiej. Bohater Tuwima - z ulicy, daleki od kultury salonowej. Tuwim manifestuje witalizm na przekór cywilizacji - witalizm buntu przeciw zobowiązaniom wobec życia zinstytucjonalizowanego,
w 1914 - Piotr Płaksin. Poemat sentymentalny - bohaterowie - ludzie prości. Temat - nieszczęśliwa miłość. Ludzie określani ze względu na ich status społeczny - to ich szufladkuje. Jednostka ludzka, wchodząc w świat instytucji społecznych, musi się podporządkować nakazom tych instytucji odrzucone są cechy indywidualne jednostki. Świat wspólny (Rousseau) jest zagrożeniem dla autentyzmu jednostki. Jednostka w świecie mieszczańskiej wspólnoty ma 3 wyjścia - 1) zgoda na istnienie w sobie 2 sprzecznych stref - pozornej (mieszczańskiej) i autentycznej (własnej) - prowadzi do rozbicia osobowości, 2) podporządkowanie się regułom wspólnoty, 3) wyjście ze wspólnoty, ocalenie autentycznej osobowości. U Rousseau - piekło wielkiego miasta i idylla życia wiejskiego. Ceną za 3) jest samotność,
światopogląd Rousseau - w opozycjach: natura - kultura, indywidualizm - zbiorowość, autentyzm - pozory, samotność - wspólnota. Te opozycje występują też u Tuwima,
opozycja natura - kultura - w wierszu Do Boga. Miasto - to piekło. Opozycja jednostki i zbiorowości. Miasto - siedziba zuniformizowanego tłumu. Poeta - jednostka zindywidualizowana. Tuwim nie ma sympatii dla tłumu, sarkazm dla jego anonimowości. Jego widzenie tłumu - wydobywa z niego (z tłumu :>) tylko cechy standardowe, konwencjonalne,
czasem świat pozorów nadaje jednostce rangę ważności,
świat natury - antypody świata pozorów. Przyroda (a właściwie poezja przyrody) - zrozumiała dopiero w opozycji do świata kultury,
zredukowanie człowieka do strefy wartości pozornych - Pogrzeb Słowackiego - Słowacji znika jako jednostka ludzka, pozostaje jako wspólnotowa idea,
słowo poetyckie - to nie nazwa rzeczy, ale samo w sobie jest rzeczą. A gdy słowo ma odsyłać do świata zewnętrznego - okazuje się niewierne temu światu,
słowo poetyckie - s. 117 wytworzyło między człowiekiem a określoną przez to słowo rzeczą deformującą „szybę”, przesłoniło rzecz,
temat luksusu - luksus u Tuwima - obrzydliwy, obcy, wzbudza spontaniczny odruch negatywny,
próby „powrotu do natury” - też sympatia dla bohatera lirycznego z nizin, marginesu społecznego, wyrzuconego poza obręb mieszczaństwa - ci ludzie są wolni od mieszczańskich pozorów,
bohater Tuwima za ocalenie swej osobowości staje się samotny
POEZJA JERZEGO LIEBERTA
Poeta związany z kręgiem skamandryckim.
Jego twórczość, przedwcześnie przerwana śmiercią z powodu gruźlicy, wnosi do literatury polskiej rozważania religijne, związane z tradycją mistyczną. Zapewne choroba i walka z nią zdecydowały o tematyce jego poezji, w której wyraża dramatyczny konflikt pomiędzy „ziemską” ojczyzną człowieka a perspektywą wieczności, będącej fundamentem religii chrześcijańskiej.
W swoich wierszach przedstawiał przejmujący obraz choroby i jej niszczącej siły wobec której człowiek jest bezradny - Kantyczka Moribundów.
W wielu wierszach, którym nadaje formę modlitwy, poeta manifestuje swój światopogląd; ostateczną racja istnienia człowieka jest Bóg - Jeździec.
Tomiki:
*„Druga ojczyzna” - 1925;
*”Gusła” - 1930;
*”Kołysanka jodłowa” - 1932.
Jerzy Liebert - poeta katolicki, tłumacz prozy rosyjskiej. Poruszał tematykę metafizyczno-egzystencjalną. Żył krótko, od roku 1904 do 1931. Pisał o katolicyzmie w ujęciu ziemskim - zajmował się witalnością, biologią. Zmarł na gruźlicę.
Polski poeta. Wiersze ogłaszał w prasie od 1922. Z powodu choroby nie ukończył studiów polonistycznych, rozpoczętych na Uniwersytecie Warszawskim 1925. Wyznawca filozofii katolickiej.
"Druga ojczyzna" (pierwszy zbiór poetycki)
-skamandryckie fascynacje, co oczywiście nie oznacza wtórności poezji Lieberta-utwory pomieszczone w tomie = zapowiedź dojrzałej poezji religijnej
-poezja religijna, w której = problemy egzystencjalne wynikają ze świadomości wewnętrznego rozdarcia człowieka
"Druga ojczyzna" (tom poetycki)
-kosmiczny nieomal wymiar uczucia = dostrzeganie sprzeczności ludzkie natury (Miłość doskonała, Miłość 1924)
a)poeta przejawia ogromną odpowiedzialność za słowo = cecha całej poezji Lieberta
Dalsza droga poetycka Lieberta = poezja mistyczna i głęboko religijna
-poezja, w której przedstawiony został dramat egzystencjalny człowieka (rezultat zmagań chrześcijanina)
-poezja, w której postrzega się wyjątkowe zjawisko dwudziestolecia
Gusła (1930), Kołysanka jodłowa (wyd. pośmiertne 1932)
-tomiki poetyckie, w których poeta wyraźnie odchodzi od poetyki skamandryckiej.
K. Troczyński: Próba bilansu Skamandra. (artykuł w J. Zacharska: Skamander)
ogłoszenie śmierci Skamandra przez Awangardę,
po kilku latach od tego ogłoszenia - zaczyna się znowu ukazywać „Skamander”, na pierwszy plan wysuwają się w poezji polskiej indywidualności twórcze - Wojciech Bąk, Czesław Miłosz, KIG,
nie powinno się uznawać poetów Skamandra za „szkołę poetycką”, a za pokolenie poetyckie, bo łączą ich zewnętrzne okoliczności, a nie ideologia czy program - tym się różnią od Awangardy. Jedyną wewnętrzną więzią jest zależność od nowej poezji rosyjskiej,
Awangarda powstawała jako świadoma organizacja społeczna twórców, miała cel - zapanować w życiu literackim. Skamander to raczej grupa przyjaciół,
koryfeusze skamandryccy - Julian Tuwim, Jan Lechoń, Kazio Wierzyński, Antoni Słonimski, Jarosław Iwaszkiewicz. Drugie pokolenie - Pawlikowska-Jasnorzewska, Michał Karski, Leonard Okołów-Podhorski, Stanisław Baliński, Władysław Broniewski, Stefan Napierski, Irena Tuwim. Tu (w artykule) mowa o koryfeuszach,
hierarchia: pierwsze miejsce - Tuwim,
pod względem ciężaru gatunkowego - Jan Lechoń jest najlepszy. Umie wzbudzić patos słowa artystycznego, styl klasycystyczny. Tuwim - przeceniany, naiwny, jest u niego bałagan myślowy, ekspresjonista, bez refleksji, nie obroni się, minie żywotność jego tekstów; Wierzyński - dowcipy a nie poetycki śmiech, pesymizm. Musi pracować aby osiągnąć to, co inni potrafią. Iwaszkiewicz - esteta, wirtuoz i retoryk o zabarwieniu zmysłowym, najbliższy Staffowi. Słonimski - najsłabszy. Aktualia wywietrzały, kawały zbladły. Zostało rzemiosło, ale to nie jest poezja,
poezja skamandrytów - przyzwoita, średni europejski poziom. Jako wartości ideowe - jest bez znaczenia (wyjątek to Lechoń). Nie mierzy się z rzeczywistością. Nie jest poezją wielką.
Najbardziej wpływowa grupa poetycka Polski niepodległej. Powstała w 1919 r. Skamandryci związani byli z pismem „Pro arte et studio” oraz „Pro arte”, współtworzyli także kabaret literacki „Pod Picadorem”.
W 1920 r. ukazał się pierwszy numer czasopisma „Skamander”. Ukazywało się ono do 1928 r., nieregularnie. Redaktorem naczelnym był Mieczysław Grydzewski. Drugie wydanie 1935 - 1939.
„Wielka piątkę” stanowili: J. Tuwim, K. Wierzyński, J. Iwaszkiewsicz, J. Lechoń i A. Słonimski. Za swego patrona duchowego uważali L. Staffa. Satelici: K. Iłłakiewiczówna, M. Pawlikowska - Jasnorzewska, J. Wittlin i J. Liebert.
Skamander był grupą „programowo bezprogramową”. Poeci nie stworzyli ani własnego manifestu artystycznego, ani też teorii objaśniającej istotę swojej twórczości poetyckiej. Jednak w ich utworach można zauważyć wspólne przekonanie ideowo - artystyczne. W poezji młodych skamandrytów dominuje problematyka codzienności. W miejsce romantycznego poety - wieszcza wadzącego się z Bogiem i modernistycznego artysty przeżywającego szczególne stany ducha pojawia się człowiek z ulicy, z tłumu. Liryka młodych skamandrytów wyraża zachwyt nad życiem jako wartością, także biologiczną i nad światem w jego codziennym kształcie.
Próby przezwyciężenia tradycji romantycznej widoczne są także w świadomym odrzuceniu narodowych i patriotycznych powinności literatury.
Konsekwencją takiego pojmowania poezji była zmiana języka poetyckiego - pojawił się język codzienny, potoczny, pełen kolokwializmów, a nawet wulgaryzmów.
Ideał młodości, siły twórczej i przyjaźni ma zastąpić manifesty programowe. Odrzucają patos i wielkie tematy narodowe, mit twórcy - mesjasza i kult talentu. Tematy: wiosna, miłość, radość życia.
Nazwa pochodzi od mitologicznej rzeki Skamander przywołanej przez Wyspiańskiego w Akropolis.
Lata 30ste to koniec działalności grupy. Rozeszły się drogi poetów - przyjaciół, obrali różne kariery, poróżniły ich różne poglądy polityczne. Lechoń i Iwaszkiewicz objęli stanowiska dyplomatyczne za granicą, Wierzyński związał się z prawicowym obozem sanacji, Słonimski zajął się publicystyką a Tuwim podejmował coraz poważniejsze, krytykujące rzeczywistość tematy.
10)PRO ARTE ET STUDIO, SKAMANDER, WIADOMOŚCI LITERACKIE
*Pro Arte et Studio -Pismo młodzieży akademickiej, wydawane w Warszawie 1916-1919, ukazywało się nieregularnie.
Początkowo wychodziło pod auspicjami Uniwersytetu Warszawskiego, redagowane przez E. Boyé jako czasopismo studenckie o zainteresowaniach literacko-artystycznych, następnie skupiło poetów grupy Skamander: J. Lechonia (współredaktora, 1917), J. Tuwima (opublikował tu programowy wiersz Wiosna, 1918), J. Iwaszkiewicza i A. Słonimskiego.
Sekretarzem redakcji od 1917 był M. Grydzewski, późniejszy współzałożyciel i redaktor Wiadomości Literackich. Pro arte et studio odegrało znaczną rolę w kształtowaniu się życia literackiego w pierwszym okresie po odzyskaniu niepodległości.
*Skamander -Miesięcznik poetycki, czasopismo wydawane w Warszawie 1920-1928 (nieregularnie) i 1935-1939, początkowo przez W. Zawistowskiego, od 1922 przez M. Grydzewskiego. Redagowane przez członków grupy poetyckiej Skamander: J. Iwaszkiewicza, J. Lechonia, A. Słonimskiego, J. Tuwima, K. Wierzyńskiego, stanowiło jej trybunę, utraciło ten charakter po 1935.
Publikowano w nim krytykę i eseistykę literacką, teatralną, plastyczną, muzyczną i filmową, a także rozprawy teoretycznoliterackie, m.in. K.W. Zawodzińskiego i F. Siedleckiego. Drukowano utwory przedstawicieli różnych orientacji literackich i politycznych, a także liczne przekłady.
*Wiadomości Literackie - tygodnik kulturalny wydawany w Warszawie 1924-1939 przez A. Bormana i M. Grydzewskiego (redaktor naczelny). Główny trzon współpracowników mających duży wpływ na kształt pisma stanowili członkowie grupy poetyckiej Skamander.
Pismo początkowo popierało całkowicie J. Piłsudskiego i sprzyjało obozowi sanacji, od ok. 1930 (na skutek tzw. sprawy brzeskiej - uwięzienia przedstawicieli politycznej opozycji) powiązane z lewicą piłsudczykowską i kołami demokratyczno-liberalnymi.
Preferowało tendencje racjonalistyczne, laickie, pacyfistyczne, przeciwstawiając się rasizmowi i nazizmowi. Ogromną popularność zyskały utrzymane w tym duchu felietony A. Słonimskiego Kroniki tygodniowe (od 1927) oraz publicystyka T. Żeleńskiego-Boya.
Od 1934 Wiadomości Literackie przyznawały prestiżowe nagrody literackie.
11)POEZJA JANA LECHONIA
Opublikował w okresie międzywojennym tylko dwa tomy poetyckie: Karmazynowy poemat (1920) oraz Srebrne i czarne (1924).
O literackiej sławie zadecydowała mistrzowska forma wierszy oraz bogata w treści narodowe problematyka. W jego liryce ujawniło się uzależnienie od tradycji literackiej, zwłaszcza romantycznej. Zafascynowany historią i kulturą polską, poszukuje zarazem drogi do przewartościowania narodowych mitów.
W obu tomach można dostrzec bogactwo literackich odwołań: do barokowego konceptualizmu, do młodopolskiej nastrojowości i dekadencji, a także do romantycznej mitologii i metafizyki.
Poszczególne zbiory poezji różnią się, ale łączy je tematyka patriotyczna oraz skłonność do ożywiania tradycji narodowej i historycznej. Po siedmiu związanych z tradycją romantyczną utworach Karmazynowego poematu zbiór Srebrne i czarne stanowi przykład liryki refleksyjno - filozoficznej. Twórczość wojenna i powojenna to powrót do tematyki patriotycznej, a zwłaszcza odnowienie motywu poety emigranta.
Sławę przyniósł mu wydany w 1920 tom KARMAZYNOWY POEMAT - udana próba zmierzenia się z wzorcami wielkiej literatury narodowej, nawiązująca swoją poetyką do Mickiewicza (wiersz MOCHNACKI) i Słowackiego (DUCH NA SEANSIE), a za temat mająca Polskę i jej sytuację w obliczu odzyskanej niepodległości. Pada tam słynne "A wiosną niechaj wiosnę, nie Polskę, zobaczę" (HEROSTRATES), nawołujące do wyzwolenia literatury z tematyki narodowej. W wielu jednak utworach pojawiają się postaci z polskiej mitologii narodowej - Mochnacki czy Zagłoba, widoczna jest także fascynacja narodową tradycją. KARMAZYNOWY POEMAT, będąc rozrachunkiem z polską mitologią, próbuje kreować (zwłaszcza w wierszach MOCHNACKI i PIŁSUDSKI) nowy mit.
Kolejnym z tomów Lechonia było SREBRNE I CZARNE, wydane w 1924. Przyniósł on fascynację śmiercią i grzechem (tytuł stanowił aluzję do srebrno-czarnych ozdób pogrzebowych) i pozostaje do dziś jedną z najbardziej pesymistycznych książek poetyckich w polskiej literaturze. Zawierał wiersze kunsztowne w formie, opierające się na stylizacji zarówno klasycystycznej, jak i zbliżonej do barokowej stylistyce prowadzących do paradoksu antytez.
Lechoń ponownie zaczął tworzyć po wybuchu wojny - w tej twórczości dominowała liryka patriotycznego hołdu dla ofiar i bohaterów walczącego kraju, wygnańcza nostalgia i wspomnienia, z czasem pojawiły się posępne w nastroju i powściągliwe w wyrazie, często aluzyjne, wiersze osobiste.
12)POEZJA JULIANA TUWIMA
Twórczość Tuwima można podzielić na III etapy:
*młodzieńczy, to etap Pikadora, Skamandra, skandali poetyckich, wojny o wiosnę, burzliwego życia artystycznego i towarzyskiego.
Twórczość tego okresu cechuje witalizm, entuzjazm, dynamika życia wielkiego miasta.
Postawa witalistyczna łączyła się z radosnymi emocjami, a świat, miasto i ulice przepełnione były w jego wierszach tajemniczym pięknem i szczęściem. Te obrazy przedstawione były językiem potocznym. Chętnie sięgał po słownictwo kolokwialne i gwarowe, wprowadzał wulgaryzmy i brutalizmy językowe. Mistrz neologizmu. /Czyhanie na Boga (1918); Sokrates tańczący (1920);
*poszukiwanie słowa poetyckiego. W formie zwraca się ku klasycznym wzorcom horacjańskim i do poezji Kochanowskiego, krystalizuje własną poetykę - język ekspresywny, nie unikający słów potocznych, a nawet wulgarnych. Tematy: polityczne, antywojenne, satyra na mieszczaństwo, filozoficzne czy o samym trudzie tworzenia. W tym czasie też tworzy wiersze dla dzieci. /Słowa we krwi (1926) - analizuje dramatyczny konflikt między słowem - pojęciem a rzeczą, która pod nim się ukrywa: rzeczą realną, istniejącą, podczas gdy słowo wydaje się martwe.
Klasycyzm; Rzecz Czarnoleska (1929) poeta odnajduje trwałe wartości w kulturze i sztuce europejskiej. Tematyka refleksyjna i filozoficzna także w Biblia cygańska (1933) oraz Treść gorejąca (1936).
*wojenny i powojenny, emigracja, powrót do kraju i działalność powojenna. Dziełem emigracyjnym jest poemat dygresyjny Kwiaty polskie.
TOMY: Słowa we krwi, Rzecz Czarnoleska, Biblia cygańska, Treść gorejąca.
13)POEZJA KAZIMIERZA WIERZYŃSKIEGO
Poezję jego cechuje witalizm, energia „tryskająca z wierszy”.
Dwa pierwsze tomy poetyckie Wiosna i wino (1919) oraz Wróble na dachu (1921) przyniosły obraz niczym nie zakłóconej radości życia oraz piękna i bogactwa świata. Prezentuje w nich poeta postawę witalistyczną. Tematyka jego wierszy jest błaha, wręcz pospolita, wyrażają one nieustanny zachwyt nad codziennością.
W okresie międzywojennym uległo przemianom. W tomach Wielka niedźwiedzica (1923), Rozmowa z puszczą (1929), Pieśni fanatyczne (1929) oraz Gorzki urodzaj (1933) witalizm zostaje zastąpiony tematyką egzystencjalną. Poeta rozważa dramatyzm istnienia człowieka, analizuje jego złożoność, a wizja świata traci swój „wiosenny” blask.
Wolność tragiczna (1936) oraz Kurhany (1938) przyniosły problematykę patriotyczną, której towarzyszyła refleksja katastroficzna.
Osobnym zjawiskiem w jego twórczości jest tom poetycki Laur olimpijski (1927), zawierający utwory o tematyce sportowej. Wiersze z tego tomu cechuje poetyka klasycyzującą, a postacie sportowców przypominają wizerunki antycznych bohaterów i herosów. Tom jest pochwałą młodości, tężyzny fizycznej i sił witalnych człowieka.
Tomy:
-Wiosna i wino (1919)
-Wróble na dachu (1921)
-Wielka niedźwiedzica (1923)
-Laur olimpijski (1927)
-Rozmowa z puszczą (1929)
-Pieśni fanatyczne (1929)
-Gorzki urodzaj (1933)
-Wolność tragiczna (1936)
-Kurhany (1938)
14)POECI SKAMANDRA: BALIŃSKI, IWASZKIEWICZ, SŁONIMSKI
*Stanisław Baliński - w dwudziestoleciu międzywojennym wydał jeden tomik poetycki, zatytułowany Wieczór na wschodzie, który jest świadectwem fascynacji kulturą Orientu, a jednocześnie wyraźnym wpisaniem w nurt poezji Skamandra, w którym dominowało przeświadczenie o konieczności przełamania romantycznych stereotypów myślenia.
Refleksja nad filozofią i literaturą.
KREACJA PODMIOTU LIRYCZNEGO = próba przełamania polskiego romantycznego sposobu myślenia.
-odkrywanie śladów romantycznych wędrowców uzmysławia jedność przeżyć bez względu na czas odbywanych podróży (Ślad. Pan de Gobineau)
-refleksja nad filozofią i literaturą pozwala dostrzec zagadnienia, które absorbują człowieka bez względu na przynależność kulturową
-np. Mędrzec z Szyrazu, Grób Hafiza
"Niepokój świata" (1939)
"Wielka podróż"
*Jarosław Iwaszkiewicz - podąża w kierunku estetyzmu i klasycznej formy poezji. To artysta wszechstronny. Zadebiutował w 1919 r. cyklem „Oktostychy” (wiersze w klimacie modernistycznym). Zajmował się ideą piękna, mitem artysty, świat traktował jako materiał do przetworzenia w poezji.
Oktostychy to ośmiowersowce, które są poetyckimi definicjami pojęć takich jak szczęście czy erotyk. Wyraża w tym tomie postawę skrajnego estetyzmu, posługuje się wyrafinowanym językiem i kunsztowną poetyką.
Przemianę przynosi tom Djonizje (1922) inspirowany ekspresjonizmem; wierszom patronuje antyczny bóg wina, płodnych sil natury i biologicznego rozwoju. Zmienia się tez język poetycki - słownictwo kolokwialne, potoczne i cywilizacyjne.
W tomach Kasydach zakończonych siedmioma wierszami (1925) oraz Księdze dnia i nocy (1929) problematyka filozoficzna, rozważająca bolesny wymiar życia ludzkiego.
Ewolucja jego poezji prowadzi do klasycyzmu. Powrót do Europy (1931) mówi o trwałych wartościach europejskiego dziedzictwa kulturowego.
*Antoni Słonimski - poeta buntu, demonstruje swoje ciągłe „niepogodzenie się” ze światem.
Sonety (1918) i Harmonia (1919) - nawiązują do sztuki parnasistowskiej. Wyróżnia je dbałość o doskonałą formę poetycką, tematyka nawiązuje do tradycji antycznej i biblijnej.
Czarna wiosna (1919) manifest ekspresjonizmu.
Zachwyt nad światem, życiem i wolnością.
W latach 30stych chętnie sięga do tradycji romantycznej. Dba o artyzm i doskonałość wiersza, Godzina poezji (1923). W Okno bez krat (1935) dostrzec można tonację katastroficzną.
15)POEZJA MARII PAWLIKOWSKIEJ - JASNORZEWSKIEJ
Zwana „pierwszą damą Skamandra” związana i zaprzyjaźniona z tą grupą, choć formalnie do niej nie należała.
Mistrzyni miniatury poetyckiej, poezja szczegółu, tworzyła wiersze epigramatyczne, zwieńczone dobitną pointą. Świat otaczający kobietę dwudziestolecia pełen był drobiazgów, bibelotów, kwiatów, wieczory pod znakiem dancingu - to świat przeniesiony do jej poezji. Nie jest to rejestracja tamtego świata - zawsze towarzyszy jej filozoficzna refleksja, myśl o przemijaniu, czasie, nieskończoności, starości.
Poezja intymna, wiersze - miniatury obrazujące świat przeżyć kobiety, jej uczucia, walkę o szczęście, zbiór drobiazgów, jaki ją otacza.
TOMY: Niebieskie migdały, Różowa magia, Pocałunki, Dancing, Szkicownik poetycki.
Pierwszy składnik programu negatywnego.
Drugi składnik programu negatywnego
11