Jakie cechy powie艣ci tendencyjnej, a jakie cechy realizmu wielkiego dostrzegasz w powie艣ci „Nad Niemnem”?
`Nad Niemnem” E. Orzeszkowej spe艂nia idea艂 powie艣ci „dobrze skomponowanej” jak okre艣lali to wsp贸艂cze艣ni krytycy. Powie艣膰 „dobrze skomponowana” tzn. przemy艣lana, o zwartej strukturze, w kt贸rej wszystkie elementy s膮 logicznie powi膮zane i uzasadnione. Tak膮 powie艣ci膮 „Nad Niemnem” jest, przy czym spe艂nia wiele za艂o偶e艅 realizmu, cho膰 nie da si臋 ukry膰, 偶e jest nieco tendencyjna - preferuje, bowiem idea艂 pracy i program pozytywist贸w. Jakim jest wobec tego gatunkiem? „Nad Niemnem” jest powie艣ci膮 realistyczn膮 z pewn膮 sk艂onno艣ci膮 do tendencji (powie艣ci z tez膮).
„Nad Niemnem” jako powie艣膰 realistyczna na plan pierwszy wysuwa 艣wiat przedstawiony i prawd臋 o nim. Orzeszkowa jest narratorem wszechwiedz膮cym, nie ujawnia bezpo艣rednio swoich ocen. Epicko艣膰 powie艣ci ujawnia si臋 w opisach przestrzeni, w kt贸rych dostrzegamy realizm szczeg贸艂u i dok艂adno艣膰 relacji. Przyk艂adem mo偶e by膰 opis siedzib np. Korczyna, kt贸ry rysuje w wyobra藕ni jako d艂ugi, drewniany dw贸r z wielkim gankiem i rz臋dem okien. Dalszy opis post臋puje „okiem kamery”, jakby z punktu widzenia kogo艣, kto zbli偶a si臋 do budynku, wchodzi do 艣rodka i ogl膮da wn臋trze. /Dok艂adnie serwuje nam autorka prezentacj臋 ludzi, zaznaczaj膮c wiek, wygl膮d, charakter, przesz艂o艣膰, uderza drobiazgowo艣膰 opisu stroju. Orzeszkowa dok艂adnie okre艣la czas - por臋 roku, pogod臋, wprowadza s艂ynne opisy przyrody, stanowi膮ce panoram臋 nadnieme艅skiej okolicy. U偶ywa pisarka scenicznej prezentacji zdarze艅, - czyli zanim wprowadzi posta膰, „tworzy” jej scen臋, opisuje miejsce, a potem narracja staje si臋 ram膮 dialogu. Bohaterowie - ludzie z krwi i ko艣ci, realni, s膮 przedstawicielami r贸偶nych warstw spo艂ecznych, m贸wi膮 j臋zykiem, kt贸ry odzwierciedla rzeczywisto艣膰 obyczajow膮 8i spo艂eczn膮. Akcja jest prawdopodobna, pozbawiona jakiejkolwiek fantastyki czy ba艣niowo艣ci, zwarta - jedne wydarzenia poci膮gaj膮 za sob膮 nast臋pne. Mo偶na 艣mia艂o nazwa膰 t臋 powie艣膰 `nadnieme艅skim zwierciad艂em”, 偶e pisarka udowadnia za艂o偶one z g贸ry tezy, ujawniaj膮 si臋 jej pouczenia i moralizatorstwo. Dzieje si臋 tak np., gdy p艂yn膮 m膮dre (chwilami przem膮drza艂e0 wypowiedzi Witolda, gdy czytamy charakterystyk臋 os贸b i zauwa偶amy tendencj臋 pisarki do podzia艂u postaci na „dobre” i „z艂e'. Tak膮 czarn膮 postaci膮 jest, np., Kir艂o, a bia艂膮 - Jan Bohatyrowicz. Zabawny jest nieco fakt, 偶e wszyscy pracowici Bohatyrowiczowie s膮 zadowoleni z siebie, pi臋kni, rado艣ni i zdrowi fizycznie. Tutaj zabrak艂o Orzeszkowej nieco realizmu - pi臋kno i zdrowie niekoniecznie bowiem zale偶膮 od pracy, a praca to nie tylko rado艣膰, lecz tak偶e wysi艂ek, trud i zm臋czenie. „Podejrzana” jest tak偶e mi艂o艣膰 g艂贸wnych bohater贸w - jest jednak nieco „papierowa', pozbawiona prawdy uczu膰, erotyzmu - funkcjonuj jako dow贸d za艂o偶onej tezy, ze pracowici b臋d膮 szcz臋艣liwi.
Podsumowuj膮c rozwa偶ania o cechach „Nad Niemnem”, mo偶na uzna膰 t臋 powie艣膰 za realistyczn膮, posiadaj膮c膮 nawet cechy epopeiczne, cho膰 w niekt贸rych warstwach tendencyjn膮.