3. Antyk jako tradycja w kulturze i literaturze epoki staropolskiej i oświecenia (naśladowanie starożytnych; gatunki, tematy, motywy, autorzy; funkcje mitologii; chrystianizacja antyku).
GATUNKI:
BAJKA - Biernat z Lublina, Krzysztof Niemirycz, Krasicki, Trembecki, Węgierski, Niemcewicz
ELEGIA - Pierre Ronsard, Klemens Janicki, Jan Kochanowski, Solon, Simonides, Owidiusz
EPIGRAMAT - Marcjalis, Jan Kochanowski - fraszki
EPITALAMIUM - Safona, Katullus, Andrzej Krzycki, Jan Dantyszek, Klemens Janicki, Kochanowski, Szymon Szymonowic
EPOS - Homer, Wergiliusz, Lodowico Ariosto - Roland Szalony, T. Tasso - Jerozolima wyzwolona, Pieśń o Rolandzie, Pieśń o Nibelungach, Wacław Potocki - Wojna chocimska, anonim - Oblężenie Jasnej góry
FRASZKA - Kochanowski, W. Kochowski - Epigrammata polskie po naszemu fraszki
HYMN - Pindar, Simonides, Safona, Tomasz z Akwinu, Kochanowski - Czego chcesz od nas Panie
KOMEDIA - Arystofanes, Terencjusz, Plaut, Szekspir - Sen nocy letniej, anonim - Komedia o mięsopuście, Piotr Baryka - Z chłopa król, ST. Herakliusz Lubomirski, Molier, Zabłocki, Niemcewicz - Powrót posła
ODA - Safona, Katullus, Horacy, Owidiusz, P. Ronsard, Kochanowski, Sz. Szymonowic, Maciej Sarbiewski, A. Naruszewicz - Oda do sprawiedliwości, Balon, F. Kniaźnin, K. Koźmian
SATYRA - Kwintylian, Horacy, Krzysztof Opaliński, Marcin Bielski, Łukasz Opaliński, Samuel Twardowski, Wacław Potocki, Krasicki, Naruszewicz
SIELANKA - Teokryt, Wergiliusz, Kochanowski, Sz. Szymonowic, Sz. Zimorowic, W. Potocki, S. H. Lubomirski, Naruszewicz, F. Karpiński, F. Kniaźnin, F. Zabłocki
TRAGEDIA - Kochanowski - Odprawa…, Sz. Szymonowic, Szekspir. Lope de Vega, Calderon, Pierre Corneille - Cyd, Jean Racine - Fedra, Karpiński - Bolesław III, Alojzy Feliński - B. Radziwiłłówna
TREN - Simonides, Pindar, Kochanowski
NAWIĄZANIA DO MITOLOGII:
Średniowiecze: Wergiliusz jako przewodnik w Boskiej Komedii Dantego; nawiązania do Eneidy
Renesans: tworzenie gatunków literackich, wywodzących się z Antyku (tren, pieśń, epitafium), Jan Kochanowski Odprawa posłów greckich (nawiązanie do historii wojny trojańskiej), motywy arkadyjskie w Pieśni świętojańskiej o sobótce Kochanowskiego, filozofia stoicyzmu i epikureizmu (Fraszki, Pieśni, Treny Kochanoskiego), postaci i motywy mitologiczne w Trenach (Safona, Symonides, Cyceron), tłumaczenia pieśni Horacego,
Barok: poezja, w której występowały postaci mitologiczne
Oświecenie: tworzenie gatunków literackich, wywodzących się z Antyku (bajka, poemat heroikomiczny) - głównie Ignacy Krasicki
FUNKCJE MITOLOGII, MITÓW:
Funkcje mitów:
1) Objaśniały niezrozumiałe zjawiska przyrody, kształtowały wyobrażenia o świecie, czyli pełniły funkcję poznawczą
2) Objaśniały danej społeczności jej miejsce w świecie, kształtowały więź społeczną, czyli pełniły funkcję światopoglądową.
3) Funkcja sakralna - wyrażały i podtrzymywały wierzenia religijne, opisywały rytuały i obrządki religijne.
MOTYWY ANTYCZNE I BIBLIJNE:
-RAJ, ARKADIA
"Bukoliki" - Wergiliusz - epik rzymski, wzorując się na sielankach greckich Teokryta opisuje pasterzy - mieszkańców szczęśliwej Arkadii, w której "rozkwitający młodzieńcy" opowiadają o swych przygodach miłosnych i rywalizują w konkursach poetyckich.
"Boska Komedia" - Dante Alighieri w swoim poemacie, złożonym ze stu pieśni, opisuje w jednej z trzech części swoją wędrówkę po niebie. Jego przewodnikiem jest Beatrycze. Piękno raju polega na grze dźwięków i jasnych, świetlistych barw. Raj charakteryzuje połączenie światłości, miłości, dobra i radości. Dante rozmawiając ze spotkanymi osobami (m.in. św. Tomasz z Akwinu, król Salomon), dowiaduje się, że są one szczęśliwe. Celem jego wędrówki jest spojrzenie na boskie oblicze, co się mu udaje.
"Pieśń świętojańska o Sobótce" - Jan Kochanowski opisuje obrzęd nocy świętojańskiej, kreśli obraz arkadyjskiego życia na wsi, gdzie wszystko ma swój porządek. Przeciwstawia je życiu dworzanina i żeglarza. Podstawą szczęścia jest świadomość posiadania własnego miejsca na ziemi oraz jedność z naturą.
"Tren XIX" - Jan Kochanowski przedstawia raj jako niebo pełne rozkoszy. Jest miejscem, gdzie życie jest beztroskie, a na dodatek wieczne. Po pierwsze jest tutaj bezpiecznie, o nic nie trzeba się martwić. W trenie tym Kochanowski opowiada o swoim śnie, w którym widział swoją ukochaną Orszulkę na rękach jego matki. Dowiaduje się od niej, że jego córka jest bezpieczna i przeszła do lepszego życia. Niebo u Kochanowskiego jest dużo lepsze niż życie na Ziemi. Ludzie tam nie chorują ani nie pracują.
"Żywot człowieka poczciwego" - Mikołaj Rej w swoim renesansowym traktacie przedstawia raj jako proste, szczęśliwe życie w bezpośrednim kontakcie z naturą. Praca nie jest wysiłkiem, ale przyjemnością, a radość sprawia obcowanie z przyrodą i korzystanie z jej darów.
"Raj utracony" - John Milton w dwunastu księgach swojego poematu epickiego opowiada dzieje "pierwszego nieposłuszeństwa i owocu zakazanego drzewa, którego śmiertelny smak
przyniósł na świat śmierć i wszystkie nasze nieszczęścia wraz z utratą Edenu".
-WOJNA TROJAŃSKA
Nawiązania do mitu trojańskiego znajdujemy w utworze Jana Kochanowskiego "Odprawa posłów greckich". Mit ten jest alegorią sytuacji panującej w Rzeczpospolitej doby Jana Kochanow-skiego. W utworze Troja jest przenośnią Rzeczpospolitej; król Priam i jego chwiejność w podej-mowaniu decyzji wykazuje podobieństwo do króla Zygmunta Augusta oraz Rada Królewska obra-duje na podobieństwo polskiego sejmu. Kochanowski przez pryzmat mitu trojańskiego chciał prze-strzec współczesnych mu rodaków przed błędami politycznymi, jakie mogłyby doprowadzić (i do-prowadziły) do upadku naszej ojczyzny.
-MOTYW IKARA
„Balon” Adam Naruszewicz opisuje pierwszy lot balonu nad Warszawą. Nawiązuje również do motywu ikaryjskiego mając na celu powiedzenie czy oznajmienie ludzkości, że to, co nie udało się Ikarowi jest możliwe dzięki wynalezieniu podniebnego statku.