22. Mit kresów w polskiej literaturze romantycznej:

*Od 1945r. słowo kresy było zakazane, słowo pojawiło się w II poł. Lat 80.

Literatura romantyczna potrzebowała Kresów, czyli regionów, które nigdy nie były przedmiotem opisu. Poszukiwanie nowego tematu zrodziło zainteresowanie tym, co ich otacza. Dlatego romantyzm ma silną prowincję ( regionów tych nie nazywano jeszcze kresami, pierwszy tej nazwy użył Wincenty Pol).

- Zaczyna funkcjonować pojęcie regionalizmu. Regiony stają się małą ojczyzną. Tworzy się rodzaj idealizacji. To, co prywatne staje się zbiorowe.

* Ewolucja pojęcia:

- Wincenty Pol- „Mohort”- pierwszy raz użyta nazwa kresy, ale w innym znaczeniu niż dziś.

Kresy jako obszar gdzie funkcjonowały wojska, od linii Dniestru do Dniepru. Linie tworzyły „kreskę” - kres - kraina końca.

- Kresy - żyzne gleby, kojarzone z bogactwem i tradycją szlachecką ( tekst pozytywistyczny „Trylogia) = mitologizacja.

- Kresy w romantyzmie to już i Litwa i Ukraina.

*Ukraina: przeszłość historyczna - rycerstwo, kozactwo, konie, step, góry

Litwa: bory, lasy, jeziora, zaścianki (gęsto rozdrobnione dworki szlacheckie.

* Podwójny wpływ czynników terytorialnych na literaturę :

a.) pośredni: nowość, kresowość terytorium

b.) bezpośredni: świadome poddawanie się wpływom danego terytorium (bezpośredni temat).

Terytorium kresowe = materiał do unarodowienia

* Ludowa tradycja przez znaczniejsze oddalenie od centrum kultury zostawała wierniej przechowywana, była poetyczniejsza ( łono natury, sąsiedztwo z wrogiem).

W literaturze polskiej idea terytorializmu była skutkiem utraty niepodległości.

*Szkoła ukraińska była rezultatem dążeń regionalistycznych.

Ukraina : przyroda stepowa, urodzajna czyli taka jakiej pragnął romantyzm, egzotyczna, bujna, dziewicze prerie, kozactwo, styczność ze wschodem muzułmańskim, wojny.

- Zorian Dołęga Chodakowski pierwszy zwrócił uwagę na terytorium Ukrainy w „O Słowiańszczyźnie przed chrześcijaństwem”.

- Zaleski - pierwszy czasowo przedstawiciel szkoły ukraińskiej, 1822 dumki i rapsody: egzotyzm, kozactwo, element orientalny, tatarszczyzna, turecczyzna.

Uwydatnienie zgody polsko-ruskiej - kierunek idealistyczny.

- „Maria” - Malczewskiego (1825)

Odkrył pierwiastki rdzennie polskie tkwiące w żywiole Ukrainy. Motywami ukraińskimi są tutaj Tatar, kozak, przyroda. To pierwsza polska powieść poetycka korzystająca z twórczości Byrona

- „Zamek Kaniowski” - Goszczyński

Tragizm historii Ukrainy w obrazie katastrofy konfliktu dziejowego między macierzą a dzielnicą hajdamaczyzny. Życie ludowe i jego psychika.

-Tymon Zaborowski - „Zdobycie Kijowa” należy do cyklu historycznego sławiącego Ukrainę (Podole). Odkrył czynnik krajobrazowy ( i historyczny

- 1831r - punkt graniczny, koniec twórczości pionierów szkoły. Najbardziej zniszczona twórczość Padurry. „Dumy” i „Ukrainki” układane w „narzeczu krajowem”.

W 1831r. rozłam szkoły:

a.) odłam emigracyjny - idealizacja przeszłości Ukrainy, kozactwo. Przedstawiciele: Czajkowki - idea polityczna, pionier powieści historycznej, głosił ideę wskrzeszenia dawnego kozactwa, Ukraina byłą dla niego centrum Słowiańszczyzny, niepodległość Polski wiązał z niepodległością Ukrainy, „Powieści kozackie”, „Ukraina”, „Wernyhora”, „Hetman Ukrainy”

Lucjan Siemieński - „Trąby w Dnieprze”, „Dumka ukraińska”

b.) w kraju - lud, teraźniejszość, realizm. Przedstawiciele:

Olizarowski - „Zawierucha”

A.Groza -pamiętnikarz Ukrainy „ Szkice”, „Mozaika kontrakutowa”

Rzewuski - podkreśla obcość i wrogość społeczeństwa kozackiego do kultury polskiej„Sicz Zaporoska”, „ Zaporożec”

Na podstawie zajęć u dr Durejo oraz „Znaczenia terytorium w tak zwanej szkole ukraińskiej”Luftowej

---