W BANKOWOŚĆ
Bank
Instytucja pośrednictwa finansowego
transformacji środków finansowych i ryzyka
„osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, dziaÅ‚ajÄ…ca na podstawie zezwoleÅ„ uprawniajÄ…cych do wykonywania czynnoÅ›ci bankowych obciążajÄ…cych ryzykiem Å›rodki powierzone pod jakimkolwiek tytuÅ‚em zwrotnym„
Główne funkcje pełnione przez banki:
mobilizacja oszczędności,
realokacja środków od deponentów do kredytobiorców, w tym analizowanie informacji i nadzór nad pożyczkobiorcami,
prowadzenie rozliczeń finansowych transformacja aktywów i zarządzanie ryzykiem
Czynności zastrzeżone dla banków: (art. 5 Prawa bankowego)
przyjmowanie wkładów pieniężnych,
prowadzenie rachunków bankowych,
udzielanie kredytów,
udzielanie gwarancji bankowych,
emitowanie bankowych papierów wartościowych,
przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
wykonywanie innych czynności zastrzeżonych wyłącznie dla banków.
Bank wykonywać może też szeregi innych czynności (art. 7), konkurując z szeregiem innych instytucji rynku finansowego
Czynności bankowe
Operacje pasywne (depozytowe) pozyskiwaniu środków finansowych od klientów (depozytów, emisja bankowych papierów wartościowych)
Operacje aktywne (kredytowe) Kredytowanie jest udostępnieniem określonej sumy na określony termin, cel, przy sprecyzowaniu ceny kredytu i zabezpieczeń.
Do działalność kredytowej banków zaliczamy też dyskonto weksli, factoring, forfaiting, leasing czy podobne formy
operacje rozliczeniowe
obsługa systemu płatniczego, w sposób gotówkowy i bezgotówkowy (polecenie przelewu, zapłaty, czeki i weksle karty płatnicze)
pozostałe dozwolone prawem operacje i usługi.
służą dywersyfikacji źródeł dochodów
Rodzaje banków
Bank uniwersalny:
bank prowadzący całą gamę usług komercyjnych i inwestycyjnych
Bank komercyjny
Bank zajmujący się głównie działalnością depozytowo-kredytową
Bank inwestycyjny
Specyficzna instytucja nie-depozytowa, powstała na gruncie amerykańskim
Banki spółdzielcze
instytucje drobnego kredytu, zorganizowane na zasadach spółdzielni
Banki specjalistyczne
hipoteczne - udzielające pożyczek zabezpieczonych na hipotece kredytowanej nieruchomości, co finansują poprzez sprzedaż listów zastawnych,
kasy oszczędnościowe
budowlane kasy oszczędnościowe
Typowe usługi banku
uniwersalnego
pośrednictwo finansowe
handel instrumentami finansowymi (w tym działalność dyskontowa czeków, weksli)
prowadzenie emisji nowych papierów wartościowych
działalność maklerska
zarzÄ…dzanie aktywami powierzonymi
działalność w zakresie funduszy inwestycyjnych, gwarancji, operacji rozliczeniowych
doradztwo korporacyjne, łącznie z obsługą transakcji fuzji i przejęć
prowadzenie ubezpieczeń.
Bank inwestycyjny: instytucja niedepozytowa, powstała na gruncie amerykańskim, zajmująca się głównie świadczeniem usług na rynku kapitałowym
organizowaniem funduszy dla przedsiębiorstw,
finansowaniem inwestycji zwiększonego ryzyka,
sekurytyzacją - tworzeniem papierów wartościowych pod zastaw wyodrębnionych aktywów emitenta,
działalnością maklerską na rachunek klienta,
działalnością dealerską
zarzÄ…dzaniem funduszami inwestycyjnymi,
finansowaniem fuzji i przejęć,
obrotem papierami skarbowymi, komunalnymi
underwritingiem,
hipotecznymi i korporacyjnymi,
handlem instrumentami pochodnymi.
Największe banki inwestycyjne (w mld $)
Bank |
Kapitał |
Akywa |
Merrill Lynch |
5,8 |
163,7 |
Goldman Sachs & Co. |
4,8 |
95,3 |
Salomon, Inc. * |
4,5 |
172,7 |
Morgan Stanley |
4,5 |
116,0 |
Lehman Brothers |
3,4 |
109,0 |
Bear, Stearns & Co. |
2,3 |
66,8 |
Smith Barney * |
2,2 |
44,4 |
CS-First Boston |
1,8 |
109,8 |
Banki specjalistyczne:
Banki spółdzielcze - instytucje drobnego kredytu, zorganizowane na zasadach spółdzielni
hipoteczne - udzielające pożyczek zabezpieczonych na hipotece kredytowanej nieruchomości, co finansują poprzez
sprzedaż listów zastawnych,
kasy oszczędnościowe czy budowlane kasy oszczędnościowe
Udział w rynku bankowym różnych typów instytucji kredytowych
|
Banki komercyjne |
Instytucje oszczędnościowe |
Banki spółdzielcze |
Banki specjalistyczne |
Francja |
64% |
7% |
29% |
- |
Niemcy |
24% |
37% |
14% |
25% |
Hiszpania |
62% |
38% |
- |
- |
Ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych
1994: Struktura trójstopniowa:
banki spółdzielcze prowadzą działalność na terenie gminy, a za zgodą banku regionalnego - na obszarze regionu;
banki regionalne (spółki akcyjne);
zrzeszajÄ…cy je bank krajowy (BGÅ»)
Ustawa ograniczała zakres czynności, które może samodzielnie podejmować bank spółdzielczy
Nowa ustawa regulującą bankowość spółdzielczą, 2001
wprowadziła dwustopniowa strukturę
nakładała na banki o funduszach własnych mniejszych niż 5 mln euro obowiązek zrzeszania się.
prowadzała wymogi podnoszenia kapitału:
do 500 tys. euro do 31 XII 2005;
do 1 mln euro do 31 XII 2007.
Bank centralny - bank banków:
reguluje i stabilizuje system bankowy
prowadzenie pośredniego nadzoru nad bankami może, ale nie musi leżeć w gestii banku centralnego.
Bank centralny jest też bankiem państwa:
obsługuje budżet państwa
jest agentem emitowanych przez państwo (Ministerstwo Finansów czy Skarbu) bonów i obligacji skarbowych, których nabywcami są banki i inni dealerzy rynku pieniężnego.
Bank centralny - bankiem emisyjnym:
dokonuje emisji waluty krajowej
jest odpowiedzialny za prowadzenie polityki pieniężnej
nadzoruje podaż waluty krajowej, stabilizuje jej wartość i kontroluje poziom inflacji.
Podstawowe instrumenty polityki pieniężnej:
stopa procentowa
wynika z przewidywanego poziomu inflacji i płynności na rynku międzybankowym
poziom rezerw obowiÄ…zkowych
operacje refinansowe
udzielanie kredytu bankom komercyjnym, np. redyskontowego (dyskonto weksli), czy lombardowego (pod zastaw papierów wartościowych)
operacje otwartego rynku
regulujÄ… pÅ‚ynność sektora bankowego w krótkim okresie operacje REPO (repurchase agreements) i reverse REPO — aukcyjna sprzedaż przez NBP bonów pieniężnych i skarbowych oraz weksli skarbowych, z krótkoterminowym wykupem lub ich odkup i ponowna sprzedaż.
Stopy procentowe podawane przez NBP:
referencyjna, redyskontowa, lombardowa
Ceną alternatywną są stopy na rynkach międzybankowych
LIBOR (London Interbank Offered Rate) / LIBID
stopa procentowa pożyczek krótkoterminowych - 3 do 6 miesięcy dla dużych transakcji na londyńskim rynku międzybankowym
WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) / WIBID
stopa po której główne banki gotowe są pożyczyć środki finansowe
LIBID i WIBID: ile banki zapłacą za złożony depozyt
Stawki
Stopa referencyjna (rentowność 7 dniowych bonów pięniężnych) - 4.0
Stopa lombardowa: 5,5
Stopa redyskontowa: 4,25
WIBOR: O/N - 3,72
1 W.- 3,90
Narodowy Bank Polski (NBP)
Powstał w 1945 r., jest kontynuatorem pierwszych polskich banków emisyjnych:
Banku Polskiego (1828)
Banku Polskiego S.A., powołanego przez Sejm RP w 1924 r.
W okresie powojennym peÅ‚niÅ‚ role „monobanku”
W 1989 r. - nowe Prawa bankowego i Ustawa o NBP wprowadziły model bankowości dwutorowej (z oddziałów okręgowych NBP wydzielono 9 banków regionalnych)
Ustawa o NBP z 1997 r.
w miejsce poprzedniej jednoosobowej odpowiedzialności Prezesa Banku za prowadzenie polityki pieniężnej scedowała funkcje tę na Radę Polityki Pieniężnej, a zakresie nadzoru bankowego na Komisję Nadzoru Bankowego
Komisja Nadzoru Bankowego - odpowiedzialna na nadzór nad działalnością banków. Jej organem wykonawczym był Generalny Inspektorat nadzoru Bankowego - GINB, wydzielony departament NBP.
Od 2008 nadzór bankowy przechodzi do nadzoru skonsolidowanego (KNF)
Rada Polityki Pieniężnej
oprócz Prezesa tworzy ją 9 członków, powoływanych przez Sejm na wniosek Prezydenta, Sejmu i Senatu (po 3 osoby) na okres 6 lat.
Europejski Bank Centralny (ECB)
Utworzony w 1998 r. jako organ centralny Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC), którego uczestnikami są narodowe banki centralne (NBC) wszystkich państw Unii Europejskiej.
Centrala we Frankfurcie. Prezydent J. C. Trichet (Wim Disenberg)
Modelowany na Bundesbanku, charakteryzuje się niezależnością jest stabilność cen.
ECB nie jest odpowiedzialny za nadzór bankowy. Na 15 państw należących do Unii, w 7 nadzór sprawują banki centralne, a w 8 niezależna instytucja.
System Rezerwy Federalnej w USA (Fed.)
powstał w 1913 r. jako zrzeszenie 12 banków regionalnych
W odpowiedzi na doświadczenia kryzysu lat 30. scentralizowano władzę banku w postaci silnych uprawnień przyznanych Zarządowi Rezerwy Federalnej
Zarząd Rezerwy stanowi 7 osób, wyznaczonych przez Prezydenta USA za zgodą Kongresu na 14- letnie kadencje, ale prezes zarządu ma
odnawialnÄ…, 4-letniÄ… kadencjÄ™
Prezydent „wszechczasów” - Alan Greenspan. Obecnie Ben Bernanke (MIT, Princeton)
Bank Anglii
Powołany przez Parlament w 1694 r. na drodze publicznej subskrypcji akcji aby dostarczać funduszy na prowadzenie wojny z Francją
W 19. wieku ukształtował się jako instytucja publiczna, zajmująca się emisją waluty, systemem rozliczeń i prowadząca transakcje na rzecz rządu
później doszła funkcja nadzoru nad systemem bankowym
Znacjonalizowany w 1946 r. stał się w pełni bankiem centralnym
reforma z 1997 r. - zyskał niezależność opeacyjną, a funkcje nadzoru bankowego wydzielono do nowej instytucji - Financial Services Authority (FSA)
Jakie cechy musi mieć Prezes BC?
Rozumieć dane liczbowe i sytuację makroekonomiczną. Nie może być dogmatykiem.
Musi umieć współpracować z władzą ustawodowaczą i rządem, szczególnie przekonować do odpowiedzialnej polityki fiskalnej.
Powinien mieć silną osobowość.
Powinien być rozpoznawalny za granicą.
Powinien cieszyć się uznaniem Giełdy i rynków kapitałowych.
Powinien mieć osobowość A. Greenspana
Regulacje bankowe - normy prawne regulujÄ…ce:
strukturÄ™ sektora bankowego,
ustrój prawny banków,
ich działalność.
Cel: bezpieczeństwo banków i stabilność systemowa
Przedmiot regulacji:
sprawozdawczość banku
aktywność (ryzyko)
kapitalizacja
procedury likwidacji
ubezpieczenie depozytów
Normy regulacyjne:
strukturalne (makroekonomiczne)
chroniÄ… stabilnÄ… strukturÄ™ rynku bankowego i zapobiegajÄ… kryzysom bankowym
ostrożnościowe (mikroekonomiczne)
regulują działalność banku jako firmy i zapobiegają indywidualnym upadkom
Regulacje w EU
Dyrektywy:
Jednolita licencja `77
nadzór kraju macierzystego `89
Regulacje ostrożnościowe:
Wymóg posiadania minimum kapitałowego:
w momencie otrzymania licencji (5 mln euro)
w trakcie dalszej działalności - przestrzeganie współczynnika wypłacalności (adekwatności kapitałowej) na poziomie minimum 8%.
Inne normy ostrożnosciowe:
Limit inwestycji kapitałowych banku:
banki mogą inwestować w instytucje niebankowe maksymalnie do 60% kapitału własnego
Limit koncentracji kredytów (maks. do 25% funduszy własnych na jedną umowę kredytowa)
Kontrola przepływu kapitałów:
obowiązek powiadomienia (5%) lub uzyskania zezwolenia KNB na nabycie pakietu akcji dającego ponad 10% (kolejne progi)głosów na WZA banku.
Regulacje globalne - BKNB
Bank Rozrachunków Międzynarodowych
(Bank for International Settlements, BIS) - instytucja międzyrządowa, powołana w latach 30. aby ułatwiać transfery repatriacji wojennych miedzy bankami centralnymi
bank dla banków centralnych, pełniący bardzo ważną rolę w stabilizacji i regulacji globalnego rynku bankowego
Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego
Powołany przez prezesów banków centralnych Grupy G-10 - 1975
obecnie 13 krajów: Kanada, USA, Japonia, Szwajcaria i 9 europejskich: Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Luksemburg, Holandia,
Szwecja, Hiszpania, Wielka Brytania.
Cel: wymiana doświadczeń, podnoszenie efektywności nadzoru, ustanawiania standardów regulacyjnych. Nie ma ponadnarodowych uprawnień.
Umowa Kapitałowa z 1988 r.
wymogi kapitałowe oparte na ryzyku kredytowym
współczynnik adekwatności kapitałowej - kapitał własny w wysokości 8% aktywów ważonych ryzykiem, z czego przynajmniej 4% tzw. kapitał pierwszego stopnia (akcyjny).
poprawka (1996) dotyczyła uwzględniania ryzyka rynkowego (walutowego, stopy procentowej).
Podpisało ją dobrowolnie ponad 100 krajów. Miała podstawowe znaczenie dla wzmocnienia kapitałowego banków.
Główne zarzuty wobec tej normy to:
brak rozróżnienia ryzyka wewnątrz poszczególnych kategorii np. papiery korporacyjne mają wagę ryzyka 100%, niezależnie o tego, czy rynek uważa je za pewne (AAA) czy też wycenione są na poziomie śmieciowym
banki o ostrożnym portfelu kredytowym muszą płacić premię, a kapitał regulacyjny rożni się od kapitału ekonomicznego, oddającego rzeczywistą strukturę ryzyka w działalności bankowej.
koncentracja na ryzyku kredytowym, podczas gdy w niedawnej historii wiele jest przykładów ogromnych strat spowodowanych przez inne typy ryzyka, szczególnie ryzyko operacyjne
Ryzyko (Bazylea II)
Kredytowe
Rynkowe
Operacyjne
Ryzyko operacyjne
możliwość straty wynikającej z błędów ludzkich lub technologicznych
ryzyko związane z nieodpowiednimi systemami lub niewłaściwa kontrolą
ryzyko strat w wyniku niewłaściwego działania procesu, ludzi i systemów lub wydarzeń zewnętrznych
zmienność zwrotu powodowana prze operacje, ludzi, technologie, problemy regulacyjne, reputację i zewnętrzne wydarzenia
Umowa Bazylejska:
ryzyko bezpośrednich lub pośrednich strat wynikłych z niewłaściwych lub błędnych wewnętrznych procesów, zachowań ludzi, działania systemów lub zewnętrznych wydarzeń
Trzy Filary Umowy Bazylejskiej:
Wymogi minimum kapitałowego
Proces nadzorczy: ocena adekwatności kapitału i procesów wewnętrznych banku
Dyscyplina rynkowa: standardy informacyjne i raportowania dla rynkowych podmiotów
Filar I: Kilka podejść do pomiaru ryzyka kredytowego:
standardowe podejście (zbliżone do obecnego)
dwa podejścia IRB (Internal Rating Based)
podstawowe (FIRB) - wewnętrzne szacunki i zewnętrzne dane
zaawansowane (AIRB) - wewnętrzne szacunki i wewnętrzne dane
Filar II - regulatorzy mają wiele uprawnień i dowolności w działaniu, np. mogą zażądać podwyższenia kapitału
Zasady Efektywnego Nadzoru Bankowego (1997)
uzgodnione przez Komitet Bazylejski, odnoszÄ… siÄ™ do:
zasad nadzoru ostrożnościowego
zasad Å‚adu korporacyjnego
niezależności nadzoru
mocy prawnej wskazań nadzorczych
zasad sprawozdawczości i księgowości
Kryzys finansowy (bankowy)
zaburzenia w funkcjonowaniu rynku - system bankowy przestaje efektywnie wypełniać swe funkcje w efekcie następuje negatywna selekcja i potęguje się hazard moralny
Hazard moralny (moral hazard) lub „pokusa” „ryzyko nadużycia”:
ryzyko niekorzystnej zmiany zachowań, poprzez maksymalizację własnych korzyści ze szkodą dla innych tendencja do podejmowania nadmiernego ryzyka, w sytuacji, w której nie ponosi się pełnych konsekwencji swoich działań
Kryzysy bankowe
Przyczyny makroekonomiczne
regulacja (moral hazard)
deregulacja (konkurencja)
inflacja i sytuacja makroekonomiczna
Przyczyny indywidualne
ryzyko
defraudacja
szybki wzrost
Różne płaszczyzny oceny banku
Regulacyjna (bezpieczeństwo)
Rynkowa (CAMEL)
Akcjonariuszy (rentowność)
Klientów (produkty)
Makroekonomiczna (obsługa gospodarki)
Rynkowa ocena banku (CAMEL):
C (Capital): odpowiednie fundusze własne
A (Assets): jakość aktywów
M (Management): zarzÄ…d
E (Earnings): zyski
L (Liquidity): płynność finansowa banku