Cechy charakterystyczne zachowania nauczyciela w poszczególnych stylach kierowania.

STYL AUTOKRATYCZNY		kierownik sam decyduje o postępowaniu grupy zaplanowanych etapach działań komunikuje zespołowi tak, że w grupie zawsze istnieje niepewność, co do dalszych losów sam przydziela pracę i wyznacza współtowarzyszy pracy ocenia prace i zachowanie tylko ze względna to, czy mu się podoba czy nie
Surowy	Życzliwy			Nieudolny
władza oparta na przymusie i zastraszaniu podwładnych dyscyplinę wymusza poprzez stosowanie kar surowy wobec siebie i innych jego słowo jest rozkazem nie znosi krytyki nie lubi samodzielnych podwładnych uczniowie się go boją uczniowie nie zgłaszają się do niego gdy mają problemy	surowy wobec podwładnych stosuje kary ale i nagrody zwolennik zasady: dziel i rządź stara się skłócić podległy mu zespół i wygrywać konflikty między uczniami			despota bez wymaganych kwalifikacji zawodowych jego decyzje często przynoszą straty nie znosi krytyki bez skrupułów dąży do celu kłamie nadużywa swojej władzy nie liczy się z nikim i niczym
STYL DEMOKRATYCZNY		wspólnie decyduje się o przyszłości grupy wszyscy są zainteresowani głównymi etapami działań, przy podejmowaniu działań, przy podejmowaniu decyzji, co do poszczególnych rozwiązań rozpatruje się zaproponowane przez kierownika alternatywy członkowie grupy sami decydują, z kim chcą pracować kierownik stara się oceniać obiektywnie, stara się być moralnym człowiekiem grupy
prawdziwy demokrata			pseudodemokrata
kieruje zespołem nie ogranicza, a wręcz popiera inicjatywę i samodzielność członków ważniejsze decyzje uzgadnia z podwładnymi podwładni wiedzą co będą robić dziś i znają zadania przyszłościowe okazuje podwładnym szacunek i zaufanie uczniowie nie obawiają się przedstawiać swoich problemów			dla osiągnięcia wyników, często gdy jest zagrożony, powołuje się na podwładnych, informuje o trudnościach, zasięga rady zasadnicze decyzje podejmuje sam - nie ma zaufania do podwładnych dla zdobycia popularności wśród uczniów nie żałuje obietnic - zazwyczaj na nich się kończy
STYL NIEINTEGRUJĄCY		zespół zostawia samemu sobie, nie stawia nad grupą kierownictwa swe zadania ogranicza do roli przekaźnika poleceń od swojego zwierzchnika do klasy wszystko samo się kręci, doprowadza to do sprzężenia w zespole i własnej klęski

GRUPY RÓWIEŚNICZE

1. Społeczność lokalna a grupy rówieśnicze.

Procesy industrializacji i urbanizacji spowodowały zawodowe zmiany w obrębie systemów społecznych.

Zmianie uległy formy stowarzyszania się ludzi - społeczność lokalna przekształciła się w społeczeństwo złożone. Nastąpiły zmiany w strukturze społecznej - struktura homogeniczna została wyparta przez heterogeniczną. Współczesna kultura masowa zajęła miejsce kultury izolowanej.

Społeczność lokalna pełniła w życiu jednostki następujące funkcję:

• stanowiła układ odniesienia normatywnego

• zaspokajała potrzebę społecznego uczestnictwa

• przygotowała do pełnienia ról społecznych

• pośredniczyła w przekazywaniu z pokolenia na pokolenie tradycji i dorobku kulturalnego

• była czynnikiem kontroli społecznej.

Obecnie funkcje te w znacznym stopniu przejął inny rodzaj zbiorowości - grupy rówieśnicze - tworzone najczęściej prze młodzież.

Grupy rówieśnicze tworzą się zwykle spontanicznie i trwają do czasu osiągnięci prze ich członków pełnego statusu społecznego. Uczestnictwo w grupach rówieśniczych wynika z własnej nieprzymuszonej woli jednostki, podstawowym rodzajem więzi w grupie rówieśniczej jest przyjaźń. Grupa rówieśnicza wytwarza swoją podkulturę, która jednak najczęściej sprowadza się do cech powierzchownych (np. sposób ubierania się, mówienia)

2. Czynniki wyznaczające tendencję do grupowania się dzieci i młodzieży można przedstawić następująco:

• jednostka szuka towarzystwo osób mających podobne problemy i trudności

• jednostka stara się usamodzielnić, podczas gdy rodzice pragną zachować dotychczasową kontrolę nad postępowaniem dziecka, w skutek czego dochodzi do buntu dziecka przeciwko władzy rodzicielskiej

• dziecko nie zawsze potrafi spełnić wymagania rodziców, a grupa rówieśnicza stawia mniejsze i bardziej możliwe do pełnienia wymagania.

1. Istota tworzeni się grup rówieśniczych.

Grupy rówieśnicze występują najczęściej w małych grupach społecznych. Wykazują one dużą elastyczność.

Członków łączy:

• więź społeczna i określony system wartości

• oddziaływają oni na siebie

• świadomie wyodrębniają się z otoczenia

• uczestnictwo ma charakter dobrowolny

• wytwarza ona swoją podkulturę i stwarza możliwość uczestnictwa w ruchach nieformalnych.

Grupy rówieśnicze są zjawiskiem występującym we wszystkich fazach uspołeczniania dzieci i młodzieży (od wieku przedszkolnego do fazy adolescencji u młodzieży studiującej).

Oprócz rodziny wywiera największy wpływ na zachowania i postawy swoich członków.

Potrzeba łączenia się w grupy pojawia się około 10r.z., ponieważ są one atrakcyjnym terenem zabawowym. Później występuje kryzys autorytetu rodziców, osłabienie więzi emocjonalnej i społecznej; rodzina, szkołą traci swój wpływ na młodzież.

Grupy rówieśnicze są źródłem tworzenia postaw i inicjatorem działania wg własnych norm. Umożliwiają demonstrować własne poglądy i swojego stosunku do społeczeństwa. Czyni to przez własne teksty, własną muzykę, rodzaj stroju, zachowania. To daje mu poczucie podmiotowości, wzmacnia i rozszerza osobowość, daje poczucie pewności siebie, oparcie w poczynaniach.

3. Florian Znaniecki wyrażał pogląd, że wpływ grupy rówieśniczej na osobowość jednostki jest nie tylko potężny, ale jednocześnie niezastąpiony: „wszędzie indziej młodociany osobnik zajmuje stanowisko podporządkowane i wyrabia w sobie tylko te strony swojej osobowości społecznej, które na tym stanowisku mogą czynnie objawiać. W grupie rówieśniczej natomiast występuje w roli równouprawnionego członka, z którym inni liczą się nie tylko jako z przedmiotem swego działania, lecz również jako z podmiotem społecznym.

Uspołeczniający wpływ grupy rówieśniczej przejawia się w dwojaki sposób:

• powoduje rozwój osobowości autonomicznej w pełnieniu ról społecznych w grupie lub

• rozszerzając zakres doświadczeń jednostki poprze zaspokajanie jej potrzeb i zainteresowań nie zrealizowanych w stosunkach z dorosłymi.

3. U podstaw powstawania i współżycia członków grupy tkwią określone cele grupowe, których nie zawsze są świadomi.

Grupa jest na tyle atrakcyjna dla danego osobnika o ile:

• zaspokaja jego potrzeby

• pomaga osiągnąć cele

• daje poczucie bezpieczeństwa i akceptuje otoczenia

4. Grupa jest na tyle skutecznym instrumentem kształtowania indywidualnych postaw jej członków o ile:

• kształtujący i kształtowani czują się przynależni do grupy

• atrakcyjność grupy przeważa nad przykrością bycia kształtowanym

• członkowie są miedzy sobą zgodni, co do potrzeby kształtowania ich w określony sposób

• członkowie mają możność śledzenia samego procesu zmian zachodzących stopniowo w rezultacie kształtowania ich

3. Efekt współdziałania członków grupy zależy m.in. od:

• posiadanie jasnego wspólnego celu

• jego atrakcyjności i wagi

Przy czym członkowie muszą być zgodni, co do środków, oraz mieć dostęp do nich.

3. W strukturze grupy rówieśniczej wyróżnia się:

• formy instytucjonalne tworzą grupę i rządzące nią, czyli uznane przez członków grupy ramy organizacyjne

• wzory i normy regulujące współżycie i współdziałanie grupy oraz wyznaczają hierarchię wartości i ocen

• układ wzajemnie powiązanych ról, czyli pozycje i role członków grupy, charakter stosunków zachodzących między nimi

• hierarchię i mechanizmy władzy oraz prestiż społecznego w grupie

• elementy działania, uzewnętrznianie się grupy zarówno w sytuacjach pozytywnych jak i negatywnych, normalnych i determinujących, w sytuacjach zagrożenia i przeciążenia

Wszystkie te elementy związane z funkcjonowaniem grup rówieśniczych maj zróżnicowany układ i zakres przejawiania się.

4. Utrzymanie autorytetu w grupie wymaga przyjęcia pewnych ról:

INICJATOR WYKONAWCA	Wysuwanie propozycji ARBITER zasad działania grupy oraz dążenie do ich przestrzegania ARBITER realizacji po zaakceptowaniu przez grupę
KONTROLER	Udziela pochwał i nagan, ustala kryterium właściwego postępowania
ARBITER POŚREDNIK	Łagodzi i rozstrzyga spory, rozładowuje napięcie
EKSPERT	Dysponuje taką wiedzą, która zapewnia uznanie
ZEWNĘTRZNY REPREZENTANT	Wyraża opinie OFIARNEGO postulaty grupy wobec innych grup OFIARNEGO dorosłych
KOZŁA OFIARNEGO	Przyjmuje odpowiedzialność za skutki działania grupy
SYMBOL	Jednoczy wszystkich członków grupy, zwłaszcza w grupach zbuntowanych.

W strukturze grupy rówieśniczej elementy te mogą ulec zmianie, gdyż nie zawsze maja stałe ramy i nie zawsze sformalizowane.

5. Najbardziej popularny człowiek w danej grupie staje niezwykle jej przywódcą.

Cechy:

• Umiejętność identyfikacji z grupą

• Uzależnienie swoich zainteresowań i dążeń do potrzeb grupowych

• Umiejętność i gotowość realizacji zadań zespołowych

• Zdolność uzyskania akceptacji dla swoich decyzji i podporządkowania się im.

Wyróżniamy trzy typy przywódców w grupach rówieśniczych:

• przywódcy to członkowie wyprzedzający pozostałych pod względem wiedzy i umiejętności w określonej dziedzinie, najbardziej doświadczeni, których inni chcą naśladować.

• przywódcy formalni, nie cieszą się aż tak dużym autorytetem, nie potrafią imponować, walczą o utrzymanie swojej pozycji, m.in. poprzez zabiegi dyplomatyczne

• prowodyrzy, nie posiadają żadnej formalnej wiedzy, ale mają znaczny wpływ na innych dzięki dużej aktywności w sytuacjach trudnych - pierwsi podejmują decyzję pociągają za sobą resztą członków.

3. Grupa rówieśnicza spełnia liczne funkcje. W ramach poszczególnych grup rówieśniczych możliwe jest występowanie znacznych różnic w tych funkcjach. Mają one wymiar makro-, mezo-, i mikroprzestrzenny.

Funkcje makrospołeczne

Związana jest nie tylko z wpływem danej grupy na jej członków, ale także z oddźwiękiem, jaki te grupy znajdują w całym społeczeństwie. Zaliczamy do nich:

• egalitaryzacją struktury społecznej oraz pokonywanie barier tworzonych przez stereotypy

• młodzież odrzuca stereotypy istniejące w umysłach rodziców i staje się łącznikiem między kulturami różnych grup społecznych, co sprzyja powstawaniu jakościowej nowej struktury społecznej.

• egalitaryzację kultury i dystrybucji wartościowych wzorów kulturowych

• sprzyjającemu kontakty młodzieży pochodzących z grup o różnym poziomie kulturalnym i różnych systemach wartości

• przekazywanie do środowiska młodzieżowego i utrwalanie w nim niektórych schematów nierówności społecznej.

• przejawem tego jest poczucie upośledzania dzieci.

Funkcje mezospołeczne

Dotyczą miejsca lokalizacji grup rówieśniczych, związane są z określoną strukturą stosunków społecznych, styczności i związków zachodzących w tych skupiskach związane są nie tylko z warunkami społeczno - ekonomicznego funkcjonowania, ale także podłoża kulturowego, na którym wykształca się określony typ zbiorowości, jego ośrodki skupienia i cele działania.

Jednostki i grupy działające w tych skupiskach kierują się zarówno celami indywidualnymi, jak i zbiorowymi

Poszczególne grupy rówieśnicze, by przejawiać swoje funkcje, maja własne ośrodki skupienia:

• mieszkania, skwery, garaże, piwnice

• nazwy wywodzące się z tzw. Żargonu ulicznego, filmów, książek, audycji radiowych i telewizyjnych

• sygnał w postaci haseł, umownych wyrazów, służące do podkreślenia odrębność danej grupy

• insygnia i odznaki noszone prze członków grupy

• obrzędy inicjacyjne badające sprawność i wytrzymałość kandydata

Mezospołeczności pełnią wielorakie funkcje, m.in.:

• stanowią układ odniesienia normatywnego

• zaspokajają potrzebę afiliacji i społecznego uczestnictwa

• przygotowują do pełnienia ról społecznych

• pośredniczą w przekazywaniu z pokolenia na pokolenie tradycji i dorobku

• są czynnikiem kontroli społecznej

Funkcje mikrospołeczne:

Związane są zazwyczaj z kategorią: płci, wieku, pokrewieństwa, stanu cywilnego, wykształcenia i zawodu. Wynikają z tego określone zwyczajowo i prawnie obowiązki i uprawnienia w poszczególnych grupach.

Zorganizowane grupy rówieśnicze opierają się na statucie bądź regulaminie przyjętym za podstawę działalności. Mniej zorganizowane grupy nacechowane są prywatnością i poufną sferą życia.

Mikrospołeczności rówieśnicze:

• Mają względnie ustaloną stabilizację opartą na umowie

• Regulują swoje stosunki za zasadzie norm i obyczajów przyjętych w grupie

• Członkowie pełnią określone role społeczne

Wspólną cechą tych społeczności jest poczucie wspólnoty i otwartości. W ramach rówieśniczych mikrospołeczności następuje:

• Organizowanie czasu wolnego

• Dostosowanie wrażeń, przygód i nowych doświadczeń

Są to funkcje proste. Poza nimi występują również funkcje złożone, do których grupa rówieśnicza:

• spełnia rolę zaplecza emocjonalnego i społecznego młodzieży poprzez ukazywanie pozytywnych wzorców godnych naśladowania

• uczy samodzielności dopomagając w poznawaniu siebie poprzez różne testy samo sprawdzające

• sprzyja krystalizacji systemu wartości stwarzając środowisko, w których można dostrzec cechy ułatwiające i utrudniające zbiorowe życie, a także dokonać oceny swojego postępowania i zachowania innych

• służy jako środowisko, w którym następuje polaryzacja ról męski i żeńskich; pełne wzajemne poznanie się stwarza podstawy pierwszych związków.

3. Typologia grup rówieśniczych ze względu na:

• Wiek

• grupy homogeniczne - rówieśnicy

• grupy heterogeniczne - młodzież w różnym wieku

• Płeć

• grupy jednorodne - chłopięce/dziewczęce

• grupy mieszane - występuje różna płeć członków

• Stopień spoistości grup

• grupy zwarte spełniające funkcje złożone (często się spotykają)

• grupy luźne spełniające funkcje proste (spotykają się rzadko, nieregularnie)

• Społeczna podstawowa funkcjonowania grup:

• związki celowe (oparte na regułach, zasadach, statucie)

• związki spontaniczne (nie mają sformalizowanych zasad):

• Samorzutne (grunt szkolny)

• Powstające na skutek zamieszkiwania członków we wspólnym bloku, osiedlu

• Skupiające członków na zasadzie zajmowania prze nich pewnej postawy i czy zachowani w określony sposób - grupy moralne zagrożone

• Typ więzi:

• formalne (kluby, bractwa, obozy, związki młodzieżowe)

• ieformalne (struktura i zasady organizowania nie są określone werbalne, zaznaczają się werbalne, zaznaczają się we wzajemnych interakcjach

Trudno jest czasami oddzielić grupy rówieśnicze formalne i nieformalne, gdyż istnieją grupy o pośrednim stopniu zorganizowania.

3. Wpływ grup RÓWIEŚNICZYCH na młode pokolenie

W okresie dojrzewania dziecka grupa rówieśnicza:

• ma na niego silny wpływ, który wynika stąd, że może ona bardziej niż rodzice i nauczyciele kontrolować jego zachowanie i stosować wobec niego skuteczne sankcje

• dziecku bardzo zależy na przynależności do grupy, stara się jej podporządkować i ulega presji grupy i liczy się z jej opinią bardziej niż z opinią rodziców czy nauczycieli

• dziecko uniezależnia się od autorytetu rodziców i osiągnięciu w ten sposób wyższego etapu dojrzałości społecznej

• dziecko poza uleganiem innym, poddaniu się jednolitej, swoistej atmosferze grupowej jest także współtwórcą wartości grupowych poprze swój wpływ na grupę

• sile wpływu danej grupy społecznej na jednostkę decyduje m.in. liczba i ranga pragnień zaspokajanych w ramach jej organizacji, pod warunkiem dostosowania się jednostki do obowiązujących w niej wzorów postępowania

Dziecko aktywnie uczestniczące w życiu grupy rówieśniczej wcześnie odkrywa związek między zaspokajaniem tych wszystkich potrzeb a stosunkiem grupy do niego. Stosunek ten wyraża się w pozytywnych relacjach emocjonalnych członków grupy, w popularności, jaką uzyskuje dziecko w grupie, w ustalaniu jej opinii, pozyskiwanie aprobaty, zdobywania popularności w grupie bądź utrzymaniu zajmowanej w niej pozycji. Cechą charakterystyczną jest dążenie do społecznego znaczenia i prestiżu.




3. Dziecięce grupy zabaw

Grupy zabaw to grupy dzieci w wieku 3-4 lat umożliwiające zaspokajanie potrzeba bawienia się w zespole. Najbardziej charakterystyczną cechą tych grup jest dokonywanie podczas zabawy podziału ról wg zainteresowań i kompetencji uczestników, poprzez naśladownictwo i wyobraźnię. Grupy skupiające młodsze dzieci chętnie poddają się inspiracjom dorosłych lub dyskretnemu kierownictwu pedagogicznemu, pod warunkiem, że nie hamuje się ich spontaniczności.

4. Paczka

Paczka jest nieformalną grupą rówieśniczą skupiająca dzieci i młodzież na zasadzie koleżeńskich i zabawowych. Do paczek, zwanych również klikami należy najczęściej do 5 osób. Najczęściej jest to młodzież z tej samej klasy, a jeżeli również z innych klas, to przede wszystkim są to jednostki pod jakimś względem atrakcyjne. Ten rodzaj grup cechuje trwałość tym większa, im członkowie są starsi, dzięki intymności wzajemnych stosunków przyjacielskich paczki odznaczają się silną więzią między ich członkami oraz wysokim stopniem solidarności. Paczki zaspokajają i rozwijają różnorodne potrzeby społeczne oraz ułatwiają w stopniowe wrastanie w coraz szersze kręgi społeczne; na ogół nie są kontrolowane przez dorosłych.

Jak wykazują badania, lojalność wobec paczki jest tym większa, im bardziej paczka w swoich doświadczeniach wchodzi w konflikt z normami ogólnospołecznymi, reprezentowanymi przez instytucje wychowawcze.

5. Kliki

Kliki wg J. Sztumski: swoista podgrupa, czyli mała grupa, która podejmuje różnorodne wysiłki zmierzające do takiego ukształtowania w sposób zakulisowy grupy, w której istnieje, ażeby w danym układzie zapewnić sobie dominującą pozycję lub osiągnąć możliwie największe korzyści.

Kliki są grupami, którym przyświecają cele aspołeczne. Nie mają one skłonności do konspiracji, często manifestują swoje powiązania, wpływy i znaczenia. Członkostwo ma charakter ekskluzywny, kryterium przynależności stanowi względnie równa pozycja społeczna, wiek, wykształcenie, czasem pochodzenie społeczne. Majone zwykle jednego nieformalnego przywódcę. Charakterystyczną jest dla nich względna stabilność i trwałość.

Odmiany klik wg M.Dalton'a:

• 
  symbiotyczne

Mają strukturę pionową. Początek daje osoba zajmująca wysokie stanowiska. Dzięki temu wiąże za sobą osoby zajmujące niższe pozycje. Zwierzchnicy nie zauważają potknięć podwładnych - informują zwierzchników o niebezpieczeństwach.

• pasożytnicze

Maja charakter pionowy. Usługi, które sobie członkowie wyświadczają nie są równoważne. Podwładni to faworyci Zasad: dziel i rządź.









• 
  
  
  obronne

Mają strukturę poziomą. Powstaje w momentach przełomowych dla danej struktury organizacyjnej. Ludzie zajmujący różne pozycje czują się zagrożeni i łączą się w celu obrony.

• agresywne

Maja strukturę poziomą. Wynik krzyżowania się różnych interesów. Celem jest zmiana istniejącego układu. Ludzie zajmując różne pozycje wspierają się w walce o władze i znaczenie.

• przypadkowe

Pojawia się na bazie przyjaźni, wzajemnych zadośćuczynień. Ma na celu realizację różnorodnych pragnień i dążeń poszczególnych członków.




Konstelacje klik:

Gwieździsta


przywódca kontaktuje się z podwładnymi, a wzajemny kontakt podwładnych jest ograniczony do minimum

Kolista

Powiązania ograniczają się do ściśle zamkniętego grona osób, które kontaktują się ze sobą bezpośrednio lub pośrednio




łańcuszekowa

Interesy załatwiane są przy pomocy łańcuszka pośredników, jest ona zamknięty

3. Bandy i szajki.

Swoiste grupy przestępcze działające w różnych zbiorowościach i stanowiące sobie rozmaite cele. Działają w konspiracji i nie stanowią grup ekskluzywnych.

Cechy:

• wyższy stopień integracji

• wyraźnie określone role i cele

• dominująca rola przywódcy

• więź grupowa określana za pomocą emblematów, odznak, ubioru, uczesania, przydomków

Cechy przywódcy:

• krytycyzm wobec zastanych form i stosunków, buntowniczość, swoisty idealizm, pogarda dla kompromisu

• zdolność wywoływania wzruszeń, budzenia przeżyć emocjonalnych

• umiejętność przekonywania organizowania wspólnego wysiłku dla urzeczywistnienia zadań

• bezkompromisowość w działaniu

Cechy podkultury członków bandy:

• kult zabawy i antyspołecznej agresywności

• biegunowa relatywność (normy społeczne do góry nogami)

• różnorodność popełnianych przestępstw

• krótkotrwały hedonizm




18. Młodzieżowa podkultura przestępcza:

Bandy (gangi) są istotnymi elementami młodzieżowej podkultury przestępczej, która neguje obowiązujące ogólnie wartości kulturowe i normy społeczne.

Najważniejszym elementem więzi w tej grupie jest przestępstwo chuligańskie.

Jednostka łatwo przywiązujące chuligańską podkulturę, to takie, które:

• wykazują silny pęd do stowarzyszania się

• małą poczucie niższości

• są zagrożone psychicznymi skutkami frustracji

• odznaczają się dużą impulsywności i emocjonalnością, zaś słabo wykształconą refleksyjnością

Tworzenie się band nie jest atrybutem młodzieży reprezentującej klasy społecznie upośledzone. Jest to zjawisko społeczne charakterystyczne dla wszystkich warstw i klas.

Przyczyny organizowania się dzieci i młodzieży w grupy przestępcze tkwią m.in. w:

• poziomie kultury i cywilizacji (negatywne skutki postępu)

• procesach industrializacji i urbanizacji

• wydłużaniu się czasu trwania procesu kształcenia młodzieży

---