ROZDZIAŁ 7: ZABURZENIA NASTOJU (ZABURZENIA AFEKTYWNE)

1. KLASYFIKACJA wg. DSM- IV:

1. ZABURZENIA DEPRESYJNE:

1. Depresja duża (jednobiegunowa)- tylko symptomy depresyjne;

2. Depresja napadowa- trwa do 2 lat i ma wyraźny początek;

3. Zaburzenia dystemiczne- trwa co najmniej dwa lata, z krótkimi okresami remisji;

4. Depresja chroniczna;

5. Depresja podwójna- współwystępowanie depresji chronicznej z epizodyczną

6. Depresja połączona z melancholią / depresja bez melancholii

Spowolnienie mowy, brak reakcji na środowisko, utrata zainteresowania życiem, oddziaływanie na przyjaciół, Większy niepokój; konieczne leczenie psychiatryczne

Można przezwyciężyć przy pomocy psychoterapii; lżejsza postać.

2. ZABURZENIA DWUBIEGUNOWE (maniakalno-depresyjne)-pojawiające się naprzemiennie okresy manii i depresji.

MANIA- skrajne podwyższenie nastroju, rozdrażnienie, gadatliwość, wzrost poczucia własne wartości.

2. DEPRESJA:

1. Oznaki i symptomy:

1. ZABURZENIA NASTROJU- uczucie samotności, smutku, zgaszenia, upokorzenia, bezwartościowości itp.; najcięższe rankiem; towarzyszy im niepokój; powoduje brak chęci do życia i aktywności, a także brak radości zw. z innymi ludźmi;

2. ZABURZENIA POZNAWCZE- negatywne myśli zaburzające obraz samego siebie
   i nastawienie do przyszłości; oskarżanie się, poczucie winy; brania odpowiedzialności za rzeczy na które nie ma się wpływu;

3. ZABURZENAI MOTYWACJI- problemy ze wstawaniem rano z łóżka, wykonywaniem codziennych czynności i obowiązków,; „paraliż woli”- nieumiejętność podjęcia decyzji, podejście ambiwalentne;

4. OBJAWY FIZYCZNE- pogorszenie kondycji zdrowotnej, utrata apetytu, spadek wagi ciała, zaburzenia snu, utrata zainteresowania seksem, brak podniecenia, zaabsorbowanie własną osobą, koncentracja na teraźniejszości i własnym ciele.

2. Podatność:

1. Depresja jest zjawiskiem uniwersalnym, nie ma grup bardziej lub mniej podatnych.

2. BADNIA ECA - urodzeni na początku XX wieku doświadczyli mniej epizodów depresyjnych, niż urodzeni później; obserwuje się DZIESIĘCIOKROTNY wzrost ryzyka zachorowalności na przestrzeni dwóch pokoleń

3. Młodsi członkowie rodzin są podatniejsi na depresje, niż starsi;

4. Badania Amiszów (mniej nowoczesna kultura)- zachorowanie na depresję o wiele mniejsze niż u Amerykanów;

5. RÓŻNICE WIEKOWE:

• Zwiększa się ryzyko zachorowania wśród ludzi młodych, w tym przede wszystkim nastolatków;

• Młodzi ludzie doświadczają więcej epizodów depresyjnych;

• DEPRESJA ANAKLITYCZYNA (R. Spitz)- depresyjny stan psychiczny u dzieci, które zostały oddzielone od matki lub pozbawieniem jakiegokolwiek bliskiego opiekuna w wieku 6-18 mies;

• Dzieci mają tyle samo objawów depresyjnych, co dorośli;

• Dzieci doświadczają tego typu stanów najczęściej, gdy: rodzice są w separacji lub się rozwodzą, kłótnie rodziców, problemy ekonomiczne,;

6. RÓŻNICE PŁCIOWE:

• Kobiety prawdopodobnie doświadczają depresji dwukrotnie częściej niż mężczyźni, może to wynikać, z:

• Częstszego zawracania się do specjalistów (częściej rozpoznawane niż u mężczyzn);

• Braków większych oporów do przyznania się do problemów;

• Zmian hormonalnych (ciąża, poród, miesiączki, menopauza);

• Specjalnego genu, który u kobiet powoduje depresję, a u mężczyzn- alkoholizm;

• Wyuczonej bezradności, którą kobiety przyswajają częściej;

• Skłonności do perseweracji i roztrząsania zdarzeń życiowych;

• Diety odchudzającej, która uruchamia cykl niepowodzeń i bezsilności;

7. RÓŻNICE RASOWE I EKONOMICZNE: depresja dotyczy wszystkich klas społecznych i nie jest uzależniona od tego typu zmiennych;

8. ZNACZENIE WYDARZEŃ ŻYCIOWYCH: rola tego typu wydarzeń w ogólnej liczbie zachorowań jest niewielka, jedynie decyduje to w przypadku DEPRESJI REAKTYWNEJ (ENDOGENNEJ).

9. INNE PREDYSPOZYCJE:

• Przeżycie wcześniejszego epizodu depresyjnego;

• Predyspozycje genetyczne;

• Przykre wydarzenia w dzieciństwie;

• Częstsze poczucie straty;

10. WARUNKI CHRONIĄCE PRZED DEPRESJĄ, pomimo występowania predyspozycji:

• Intymny związek z partnerem;

• Zatrudnienie;

• Posiadanie dzieci;

• Zaangażowanie w ruch religijny;

• Pewność siebie, poczucie zasadności;

• Dobre stosunki z rodzicami (w przypadku nastolatków).

3. PRZEBIEG:

1. Nagły atak- utrzymywanie się do 3 miesięcy- krańcowy poziom- powrót do stanu sprzed ataku (DEPRESJA Z CZASEM ULEGA ROZPROSZENIU);

2. 3 możliwe drogi rozwoju depresji:

• Wyjście z depresji bez nawrotów;

• Nawrót tego samego epizodu, po okresie krótszym niż 6 miesięcy;

• Chroniczna depresja lub zaburzenie dystemiczne (ok. 10% pacjentów).

3. Ryzyko nawrotu jest największe, gdy:

• Współwystępują zaburzenia osobowości;

• Pesymizm;

• Fakt bycia niezamężną kobietą, po przejściach depresyjnych;

• Okres pierwszych 6 miesięcy po pierwszym epizodzie depresyjnym;

4. TEORIE ZABURZEŃ DEPRESYJNYCH:

Depresja jest wynikiem współdziałania różnych czynników- zarówno biologicznych, jak i psychicznych. Dwa główne nurty rozważań to podejście biologiczne i poznawcze.

1. Biologiczne ujęcie depresji

• GENETYKA:

• Krewni pierwszego stopnia bardziej podatni na to zaburzenie;

• Kendler- badania nad bliźniętami- możliwe podstawy genetyczne;

• Depresja dwubiegunowa silnej uwarunkowana genetycznie;

• Oba typy depresji kodowane przez te same geny;

• NEUROPRZEKAŹNIKI:

• Przesłanki dla teorii neuroprzekaźnikowych:

• Występowanie depresji w określonych etapach życia kobiety (ciąża, poród, miesiączka itp.)

• Podobieństwo symptomów dla ludzi różnych ras, kultur, wieku itp.

• Leczenie farmakologiczne (głównie leki trójpierścieniowe i SSRI, inhibitory MAO) jest skuteczną formą terapii;

• Hipoteza: DEPRESJA TO ZABURZENIE MOTYWACJI wywołane nieprawidłowościami systemów mózgu zawierających kategorie przekaźników monoamin (AMIN BIOGENICZNYCH);

• TEORIA REGULACJI ODDOLNEJ: niewłaściwa liczba receptorów monoamin jest przyczyną depresji;

• Żadna z teorii nie została do końca potwierdzona, ale dowiodły, że:

• Niedobór neurochemiczny ma miejsce tylko w czasie depresji (ani przed, ani po);

• Leki powodujące ustąpienie objawów wywołują także wiele innych zmian;

• Poziom monoamin jest związany z wystąpieniem i ustąpieniem epizodu, ale nie jest jego przyczyną;

• HORMONY:

• Przesłanki:

• Ludzie z chorą tarczycą wykazują objawy depresyjne;

• TYROKSYNA (hormon tarczycy) - wzmacnia działanie standardowych leków antydepresyjnych;

• Mężczyźni, których jadra produkują niewystarczającą ilość testosteronu, także cierpią na objawy depresji;

• Kobiety doświadczają stanów depresyjnych- tuż po urodzeniu dziecka, przed miesiączką i w okresie menopauzy (spadek estrogenu);

• Rola tych hormonów w pojawieniu się depresji może wiązać się z regulacją SEROTONINY w mózgu;

• HPA- oś podwzgórzowo- przysadkowo- nadnerczowa (związana z reakcją stresową)

• Osoby z depresją wykazują zmiany hormonalne na poziomie HPA- ogromny wzrost poziomu KORTYZOLU;

• Przedłużające się wydzielanie kortyzolu powoduje szkodliwe dla organizmu skutki np. niszczenie komórek mózgowych (głównie w hipokampie)

• Stopień kurczenia się hipokampa jest proporcjonalny do ilości epizodów depresyjnych przebytych;

• 
  Wysoki poziom hormonu ACTH;

• Wysoki poziom CRH

• OBSZARY MÓZGU:

• Przyczyna depresji- nadmierna aktywność płata czołowego prawej półkuli;

• Znacznie ograniczenie rozmiarów płatów przedczołowych odpowiedzialnych za pamięć i planowanie;

• Podobne zmiany w mózgu jak przy chorobie Parkinsona- być może podobne obszary mózgu są odpowiedzialne za oba schorzenia.

2. Psychologiczne podejście do depresji

• KOGNITUYWNA TEROIA A. BECKA:

• TRIADA POZNAWCZA: negatywne myśli dotyczące własnego „ja', przyszłości i bieżących doświadczeń;

• BŁĘDY LOGICZNEGO MYŚLENIA:

• ARBITRALNE WNIOSKOWANIE- wyciąganie wniosków z niewystarczającej liczy przesłanek;

• ABSTRAKCJA SELEKTYWNA- skupianie się na nieistotnym szczególe, przy jednoczesnym pominięciu ważniejszych aspektów sprawy;

• NADMIERNE UOGÓLNIANIE- wyciąganie ogólnych wniosków dotyczących braku wartości, zdolności lub działania na podstawie jednego faktu;

• WYOLBRZYMIANIE LUB POMNIJSZANIE- błędy oceny, w których małe negatywne wydarzenia są wyolbrzymiane, a pozytywne pomniejszane;

• PERSONALIZACJA- branie na siebie odpowiedzialności za negatywne wydarzenia.

• Wyuczona bezradność- podstawową przyczyną deficytów u bezradnych ludzi i zwierząt po wydarzeniach niepodlegających kontroli jest oczekiwanie, iż także w przyszłości nastąpi brak związku między działaniem, a wynikiem;

• 2 typy bezradności:

• Deficyt reakcji poprzez ograniczanie motywacji do działania;

• Utrudnione dostrzeżenie zależności między działaniem a jego wynikami;

• ATRYBUCJA PRZYCZYNOWA- próba wyjaśnienia, gdzie i kiedy człowiek może spodziewać się bezsilności. Posiada trzy wymiary:

• Wewnętrzno- zewnętrzny ( czy porażkę przypisuje sobie, czy warunkom niezależnym ode mnie);

• Stabilny- niestabilny (czy porażka jest wynikiem mojej stałej cechy czy przemijającego stanu)

• Ogólny- konkretny (czy to, co spowodowało porażkę, oddziałuje na całe moje życie, czy tylko na wybrany aspekt)

• Najniekorzystniejsze spostrzeganie to pesymistyczny styl wyjaśniania (przypisywanie niepowodzenia czynnikom wewnętrznym, globalnym, stabilnym);

• Taki styl stwarza warunki do powstania depresji;

• MODEL BEZNADZJENOŚCI- jeżeli jednostka podejrzewa, że jej przyszłe działania nic nie zmienią, ogrania ją poczucie beznadziejności i pojawiają się symptomy depresji.

5. LECZENIE ZABURZEŃ DEPRESYJNYCH:

1. TERAPIA BILOGICZNA:

• FARMAKOTERAPIA:

• Trójpierścieniowe leki antydepresyjne (TCA);

• Zmniejszają prawdopodobieństwo nawrotu;

• Inhibitory monoaminooksydazy (inhibitory MAO);

• Inhibitory powtórnego selektywnego wychwytu serotoniny (SSRI);

• Najczęściej przepisywane, mają najniższe ryzyko przedawkowania;

• Leki nietypowe;

• Wszystkie te leki mają działanie PALIATYWNE- tłumią objawy, ale nie leczą.

• LECZENIE ELEKTROWSTRZĄSAMI (ECT):

• Skutecznie hamuje objawy, ale nie chroni przed nawrotami;

• Obecnie stosuje się ją najczęściej do jednej połowy mózgu.

2. TERAPIA PSYCHOLOGICZNA:

• TERAPIA POZNAWCZA BECKA: przeciwstawia się negatywnym myślom i błędom w logice; przeciwdziałanie automatyzmem myślowym; zmiana założeń (zaczerpnięte z terapii Ellisa)

• LECZENIE WYUCZONEJ BEZRADNOŚCI- zmiana poglądów, by pajet poczuł się kompetentny;

• ELASTYCZNY OPTYMIZM- rozważania Nd myślami katastroficznymi, pomniejszanie konsekwencji decyzji w przypadku mało ryzykownych zadań;

• TERAPIA INTERPERSONALNA (IPT) (Suliivan, Fromm- Reichman)- krótka, skupienie na teraźniejszych relacjach społ i w szczególności problemach interpersonalnych, niepotwierdzone naukowo, ale skuteczne, niedrogie i krótkie;

3. ZABURZENIE DWUBIEGUNOWE: (daw. maniakalno- depresyjne):

1. SYMPTOMY MANII:

1. NASTROJU: ekspansyjność, euforia, pobudliwość, rozdrażnienie, wybuchy płaczu, mania to nie przeciwieństwo depresji, a element depresyjny współistniejący z nią;

2. POZNAWCZE: wybujałe myśli, niedostrzeganie konsekwencji działań, szybki przepływ myśli, złudne idee dotyczące własnej osoby;

3. MOTYWACYJNE: nadmierna aktywność, angażowanie się w zbyt wiele zadań, pospieszne działania;

4. FIZYCZNE: ograniczona potrzeba snu, wyczerpanie organizmu.

2. PRZEBIEG:

1. Występowanie jednakowe dla obu płci;

2. Zwykle pierwszy pojawia się epizod maniakalny, w okresie od 20- 30 lat;

3. Zaburzenie powraca, każdy epizod trwa od kilku dni do kilku miesięcy;

4. Oba epizody nie występują w jednakowych cyklach, są nieregularne;

5. Im silniejszy epizod maniakalny, tym większe prawdopod. wystąpienia choroby alkoholowej;

6. Istnieje zagrożenie popełnienia samobójstwa;

3. PRZYCZYNY:

1. Zakłócenie miedzy manią, depresją- przesadna reakcja jednego stanu na drugi;

2. Warunkowane genetycznie;

4. LECZENIE:

1. Węglan litowy (odkrycie Johna Cada)

2. Leki przeciwdrgawkowe.

4. SEZONOWE ZABURZENIE AFEKTYWNE SAD „wzorzec sezonowy”:

Objawia się depresją pojawiającą się regularnie, co roku, w okolicach października lub listopada, a potem ca okowitą remisją lub manią, na wiosnę

1. W leczeniu pomocne są naświetlania, szczególnie rano i wieczorem, żeby zrobić złudzenie wydłużania dnia.

5. SAMOBÓJSTWO:

1. Grupa ryzyka:

1. problem rodzinny (depresja jest wynikiem dziedziczenia i są przesłanki, ze skłonności samobójcze także);

2. ludzie o niskim poziomie serotoniny;

3. ludzie w trakcie epizodu depresyjnego;

4. osoby nadużywające alkoholu w trakcie epizodu depresyjnego;

5. schizofrenicy

6. zabójcy.

2. Różnice płciowe:

1. Kobiety popełniają trzy razy tyle prób samobójczych co mężczyźni, ale mężczyźni są bardziej skuteczni;

3. Wiek:

1. Dzieci ze skłonnościami samobójczymi są bardziej impulsywne i nadmiernie aktywne, w przypadku zranienia nie okazują bólu i zainteresowania

2. Wzrasta ilość samobójstw wśród studentów (nadużywanie substancji odurzających, samotność, nieznane otoczenie itp.)

4. Motywacje do samobójstwa:

1. Samobójstwo anomiczne (Durkhaim)- przyspieszone przez całkowite zerwanie więzów jednostki ze społeczeństwem np. utrata pracy;

2. Samobójstwo egoistyczne- gdy jednostka nie ma silnych więzów z innymi

3. Samobójstwo altruistyczne- w imię dobra społeczności np. harakiri;

4. Fundamentalne motywy to: zaniechanie i manipulacja.

5. Zapobieganie:

Interwencja kryzysowa, pobyt w szpitalu, obserwacja jednostki w przypadku myśli samobójczych;

Ośrodki wsparcia i telefony zaufania.


Seligman, Walker, Rosenhan, Psychopatologia, wyd. Zysk i S- ka, Poznań 2003

Paulina Mikulaścik Strona 2

---