ROZDZIAŁ 6

ZABURZENIA SOMATOFORMICZNE I DYSOCJACYJNE

1. ZABURZENIA SOMATOFORMICZNE (przybierające formę cielesną):

- przybierają formę upośledzenia fizycznego (np. ślepoty, głuchoty, paraliżu itp.);

- objawów nie można wyjaśnić żadnym stanem fizycznym ani neurologicznym;

- objawy są związane z czynnikami psychicznymi;

- pacjent bywa często obojętny na swoje dolegliwości, nie odczuwa przed nimi leku;

- objawy nie podlegają dowolnej kontroli.

1. Typy zaburzeń somatoformicznych:

a) KONWERSJA (daw. Konwersja histeryczna) polega na przekształceniu stresu psychicznego w objawy fizyczne;

b) ZABURZENIA SOMATYZACYJNE (ZESPÓŁ BRIQUETA): pacjent skarży się na rozmaite dolegliwości fizyczne (co najemnej 4 różne miejsca organizmu), które ujawniają się przed trzydziestym rokiem życia i są przedmiotem rozmaitych zabiegów medycznych- niepotrzebne zabiegi chirurgiczne, uzależnienie od leków, depresja, próby samobójcze; dolegliwości częstsze po prawej stronie ciała.

c) ZABURZENIA BÓLOWE (PSYCHOLAGIA): ból w jednej lub kilku częściach ciała, powodujący wyraźne pogorszenie samopoczucia lub niepełnosprawność; objawy nie podlegają dowolnej kontroli; najczęstsze zaburzenie somatoformiczne.

d) HIPOCHONDRIA: przekonanie o cierpieniu na poważną chorobę lub ciągłe obawy przed zachorowaniem, mimo licznych dowodów i zapewnień, że nie ma powodów do niepokoju; takie samo występowanie u kobiet i mężczyzn, zazwyczaj w wieku młodzieńczym i średnim, objawy uwarunkowane kulturowo (w Chinach występuje lęk przed wchłonięciem penisa w głąb brzucha!); proces diagnozy polega na eliminacji innych, podobnych zaburzeń.

e) DYSMORFICZNE ZABURZENIA CIAŁA: pacjent wyolbrzymia nieznaczne braki urody, postrzegając je jako ogólną brzydotę, to zmartwienie opanowuje jego życie; może powodować unikanie towarzystwa, rozważanie swoich wad; skutkiem może być depresja, a nawet samobójstwo; rozpoczyna się w okresie młodzieńczym; częściej rozpoznawane u kobiet; pojmowanie brzydoty zależy od wpływów kulturowych.

2. DIAGNOZOWANIE:

a) zaburzenia somatoformiczne należą do najtrudniejszych pod względem trafności rozpoznania, należy odróżnić, od innych, podobnych zaburzeń:

• SYMULOWANIE: udawanie objawów. Symulant kontroluje swoje objawy, czerpie korzyści ze środowiska wynikające z choroby/ ułomności;

• WTÓRNE KORZYŚCI: zyski płynące środowiska dzięki nienormalnym objawom;

• ZABURZENIA PSYCHOSOMATYCZNE: występuje przyczyna fizyczna, która może wyjaśnić objaw psychosomatyczny;

• ZABURZENIA POZOROWANE ( ZESPÓŁ MUNCHHAUSENA): zaburzenia prowadzące do wielokrotnych hospitalizacji i zabiegów, ponieważ pacjent świadomie wytwarza objawy choroby, które nie powstają wskutek lęku, lecz w skutek manipulacji fizjologicznej; celem jest zwrócenie uwagi lekarzy.

3. PODATNOSĆ:

a) ZABURZENIA KONWERSYJNE: rzadkie, zaczynają się najczęściej w późnej adolescencji do wieku średniego, częściej zapadają kobiety, kultura jest wyznacznikiem objawów konwersyjnych (np. mrowienie skóry i pieczenie stóp często spotykane w Afryce i Ameryce Płd.);

b) skłonność do zaburzeń somatoformicznych nie jest uwarunkowana genetycznie poza somatyzacjami;

c) często tym zaburzeniom towarzyszą: depresja, alkoholizm, antyspołeczne zaburzenia osobowości.

4. ETIOLOGIA:

a) FREUD: objawy fizyczne są spowodowane przez mechanizmy obronne, które pochłaniają i neutralizują lęk wywołany nieuświadomionymi i trudnymi do zniesienia konfliktami;

b) KONCEPCJA PSYCHONALITYCZNA- 3 procesy:

• Człowiek zaczyna się lękać pewnych nieakceptowanych myśli, a konwersja chroni przed lękiem;

• Lęk oddziela się od nieakceptowanych myśli, zobojętniając ich wartość; Lęk, jako siła dynamiczna musi znaleźć ujście- powoduje zakłócenie jakiejś czynność organizmu;

• Określona dolegliwość symbolizuje źródłowy konflikt;

c) TEORIA KOMUNIKACYJNA: pacjent posługuje się chorobą, aby poradzić sobie z różnymi niepokojącymi emocjami oraz aby negocjować trudne układy interpersonalne. Wyraża swój źródłowy niepokój kategorii choroby fizycznej, odrywając się od nieprzyjemnych emocji komunikując innym fakt niepokoju psychicznego za pomocą dolegliwość fizycznych np. ALEKSYTYMICY- ludzie niepotrafiący wyrażać uczuć;

• Przyczyną cierpienia fizycznego może być PRZEMILCZANY uraz albo trauma, co powoduje RUMINACJE, czyli ciągłe powracanie w myślach do przeżytego urazu.

• Objawy są wołaniem o pomoc.

d) TEORIA BLOKOWANIA PERCEPCJI: blokowanie spostrzeżeń do świadomości np. ślepota histeryczna; hamowanie może być motywowane lękiem lub potrzebą ujawnienia niepokoju, może być wzmacniane przez łagodzenie niepokoju.

5. TERAPIA:

a) KONFRONTACJA

b) SUGESTIA: zwyczajne przekonywanie, ze objawy ustąpią;

c) WGLĄD: rozpoznanie źródłowego konfliktu powodującego dolegliwości fizyczne.

f) LEKI: Amitryptylina- środek antydepresyjny o właściwościach przeciwbólowych.

II. ZABURZENIA DYSOCJACYJNE- trwałe i głębokie zaburzenia pamięci występujące po przeżyciu silnego urazu. Polegają na współistnieniu lub przemienności kilku procesów psychicznych bez ich wzajemnej świadomości. Następuje oderwanie pewnego obszaru pamięci od świadomości. Utrata pamięci powoduje ucieczkę przed lękiem związanym z urazem.

1. AMNEZJA DYSOCJACYJNA- rodzaje:

1. GLOBALNA/ UOGÓLNIONA: wszystkie szczegóły życia ulegają zatarciu po przeżyciu szoku, często osoba zmienia swoje życie całkowicie, występują STANY FUGI- opuszczenie domu w stanie amnezji;

2. AMNEZJA WSTECZNA: zapomnienie wszystkich faktów bezpośrednio poprzedzających uraz;

3. AMNEZJA POURAZOWA: utrata pamięci zdarzeń po wypadku;

4. AMNEZJA SELEKTYWNA (kategorialna): zacierają się wspomnienia faktów związanych z pewnym tematem;

AMNEZJA DYSOCJACYJNA	AMNEZJA ORGANICZNA:
Poprzedzona stresem np. problemami w małżeństwie, pracy itp.	Nie jest poprzedzona stresem
Nie wynika z uszkodzenia mózgu	Wynika z uszkodzenia mózgu
Dochodzi do utarty Pameli zarówno bliskiej, jak i dalekiej	Zachowana pamięć dawnych przeżyć (długoterminowa)
Brak amnezji następczej- dobra pamięć tego co zdarzyło się od czasu amnezji	Amnezja następcza
Brak pamięci własnej tożsamości, ale zachowana jest wiedza ogólna	Utrata wiedzy osobistej jak i ogólnej
Może wystąpić nagła remisja	Może stopniowo cofnąć się amnezja wsteczna, ale amnezja następcza ustępuje w niewielkim stopniu, pamięć urazu nigdy nie wraca

1. SKŁONNOŚCI I PRZYCZYNY AMNEZJI:

• Częściej zdarza się w okresie zagrożenia np. wojen i katastrof;

• Częstsze u mężczyzn niż u kobiet;

• Chroni przed lękiem wypierając z widomości bolesną pamięć o urazie

• Najbardziej wszechstronna, psychiczna obrona przed lękiem.

1. ZABURZENIA DEPERSONALIZACJI: odczucie dołączenia się od własnego ciała i umysłu. Człowiek czuje się jak automat lub jakby był we śnie. Emocje są rozmyte i spłaszczone, brak poczucia kontroli.

2. DYSOCAJYJNE ZABURZENIA TOŻSAMOŚCI (zaburzenia osobowości wielorakiej): występowanie dwóch lub więcej tożsamości, u tego samego człowieka;

Każda z tych tożsamości może naprzemiennie przejmować kontrolę nad zachowaniem pacjenta. Często występują epizody braku pamięci dotyczących ważnych informacji z życia pacjenta. Uciekanie w inne tożsamości służy łagodzeniu lęku;

1. Na szeroką skalę, zaburzenie rozpoznane przez E. BLISSA;

2. ETIOLOGIA:

• Między 4, a 6 rokiem życia występują traumatyczne przeżycia np. maltretowanie, zaniedbanie, torturowanie, molestowanie;

• Dzieci takie radzą sobie przez tworzenie odrębnej tożsamości, która bierze na siebie problem;

• Osoby z tym zaburzeniem są niezwykle podatne na hipnozę i autohipnozę;

• Człowiek odkrywa, ze stworzenie nowej tożsamości przez autohipnozę uwalnia go od ciężaru emocjonalnego;

1. PSYCHOTERAPIA:

• Podejście poznawcze: terapeuta rozpoznaje automatyczne myśli pacjenta i uczy go dyskutowania z irracjonalnymi myślami i przekonaniami;

• Hipnoza i psychoanaliza: przywołanie alternatywnych osobowości i pozwala się im wypowiadać, a następnie poleca pacjentowi tego słuchać i zapamiętać po wyjściu z hipnozy. Po pełnym uświadomieniu innych tożsamości, terapeuta stara się wyjaśnić, a następnie scalić i zintegrować osobowości (trwa to ok. 4 lata);

1. Zaburzenie to jest uważane za wysoce wątpliwe i przypisywane ludziom bardzo podatnym na sugestię i hipnozę (grupa piątego stopnia), ale wciąż prowadzone są badania np. Lewis str. 265.