ZACHOWANIA PATOLOGICZNE
PATOLOGIA SPOŁECZNA - przez patologię społeczną należy rozumieć ten typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego, ten rodzaj zachowań, ten typ sytuacji, który pozostaje w zasadniczej, nie dającej się pogodzić, sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danej społeczności są akceptowane.
Zjawiska patologiczne to:
niezgodność zjawisk społecznych ze wzorami zachowań czy postaw zawartymi w systemach normatywnych,
to dysfunkcjonalność wyrażająca się zakłócającym wpływem na istotne elementy dokonujących się zmian,
to nasilenie ilościowe zjawisk uznanych za patologiczne.
zachowania będące mniejszością statystyczną w stosunku do „normalnej" większości
Zachowaniami patologicznymi w zakresie zjawisk społecznych są zachowania kulturowe, pojawiające się ze szczególnym nasileniem w okresach zmian społecznych, powodujące ocenę tych zachowań przez zdezorientowaną część opinii publicznej (część społeczeństwa), opierającą swoje sądy o „stare" systemy aksjonormatywne. Zatem zakres zachowań uważanych za patologiczne ulega ciągłym zmianom wraz z rozwojem społecznym. Oznacza to, że w jednej epoce zachowania mogą być uznawane za patologiczne, czy nienormalne, zaś w innej epoce nie, że w jednym społeczeństwie uznawane są za odchylenia od normy, zaś w innym nie.
Objawy patologii społecznej dotyczą zatem wielu sfer, wymienianych jako:
sfery patologii stosunków społecznych - np. Dysfunkcja rodziny - rodziny przestępcze, rodziny uciążliwe społecznie, rozwody i rodziny niepełne, sieroctwo, przestępstwa przeciwko rodzinie, przemoc w rodzinie, rodziny alkoholiczne, narkomańskie i dysfunkcyjne, swoboda obyczajów, upośledzenia zdrowotne w wyniku zaniedbań opiekuńczych, obniżone aspiracje życiowe, frustracje i apatia
sfery patologii funkcjonowania instytucji i struktur społecznych - np. Patologia funkcjonowania instytucji - naruszanie zasad praworządności i sprawiedliwości, nadużywanie władzy, karierowiczostwo, łapówkarstwo, indoktrynacja, manipulowanie informacją (wykorzystywanie prasy, radia i telewizji do indoktrynacji, niezadowalający stan bezpieczeństwa publicznego, dysfunkcja systemów: ochrony zdrowia, edukacji, kultury, rekreacji, mieszkalnictwa, zabezpieczenia społecznego, patologia polityki finansowej i podatkowej, przestępczość gospodarcza oraz wykorzystywanie luk w prawie, przestępczość skierowana przeciwko bezpieczeństwu państwa
sfery patologii środowiska, przestrzeni i zdrowia - np. patologia procesów urbanizacji, przestrzeni mieszkalnej, odpływ ludności, umieralność, zachorowalność, zgony, umieralność niemowląt, poronienia, urodzenia z wadami wrodzonymi, samobójstwa i usiłowania samobójcze, wskaźniki zachorowań na choroby cywilizacyjne, zjawisko pornografii, w tym pornografii dziecięcej i homoseksualnej, zjawisko prostytucji, wzrost ilości różnorodnych dewiacji seksualnych oraz propagowanie ich w środkach masowego przekazu jako zachowań normalnych,wzrost ilości osób zarażanych wirusem HIV i chorych na AIDS
Warunki patogenne
Z jednej strony występują konkretne zachowania patologiczne, a z drugiej strony warunki patogenne - czyli warunki społeczno-kulturowe i procesy powodujące lub przyczyniające się do takiego stanu rzeczy. W związku z tym można sformułować ogólny model warunków patogennych, wskazujący że:
społeczne wzory zachowania tracą moc obowiązywania
indywidualne napięcia są niewystarczająco kontrolowane i kanalizowane
system społeczny jest niewystarczająco powiązany ze swym otoczeniem
struktura systemu niewystarczająco (lub ponad miarę) uwzględnia cele swoich członków
brak jest kompatybilności działań społecznych w różnych obszarach życia
występują zakłócenia w kanałach komunikacji między jednostką a systemem społecznym.
POJĘCIE PROFILAKTYKI
Profilaktyka - to proces, który wspiera rozwój pełnego zdrowia poprzez umożliwianie ludziom uzyskania pomocy potrzebnej im do przeciwstawiania się trudnościom życiowym oraz osiągnięcie subiektywnie satysfakcjonującego, społecznie konstruktywnego i bogatego życia.
W jego ramach należy rozgraniczać dwa nurty działań:
stwarzanie warunków, w których człowiek może realizować siebie, rozwijać swoje możliwości, poszukiwać własnej tożsamości, a więc w efekcie stawać się człowiekiem zdrowym fizycznie, psychicznie, społecznie i duchowo,
likwidowanie czynników szkodliwych dla zdrowia, takich jak: złe warunki ekonomiczno-społeczne, stresy psychiczne, zagrożenie wpływem negatywynych wzorców zachowania, przemocą.
Obie te części są komplementarne, niemożliwe jest bowiem, aby jednostka była zdrowa, kiedy chore jest jego środowisko. Działania profilaktyczne powinny być zatem częścią systemu społecznego, w którym istnieje pozytywne współdziałanie osób poddanych procesowi profilaktycznemu oraz osób go realizujących.
W związku z powyższym zasadniczymi celami działań profilaktycznych jest:
prowadzenie szerokiej edukacji, dostarczającej bogatych i rzetelnych informacji o zjawisku patologicznym, którego profilaktyka dotyka,
kształtowanie świadomych wzorów konsumpcyjnych,
kształtowanie umiejętności nawiązywania i utrzymywania bliskich więzi z drugim człowiekiem,
kształtowanie i rozwijanie umiejętności poznawania i rozumienia siebie,
rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji oraz rozwiązywania problemów, ze szczególnym zwróceniem uwagi na umiejętności różnicowania i wybierania pozytywnego, a nie negatywnego stylu życia, rozwijanie związków z pozytywnymi grupami społecznymi oraz kształtowanie poczucia odpowiedzialności za grupy, do których jednostka przynależy,
rozwijanie poczucia odpowiedzialności i uczenie odpowiedzialnych zachowań, jako właściwych wzorów do naśladowania przez innych ludzi,
działania na rzecz wzbogacania środowiska rodzinnego, ogólnospołecznego
i pracy tak, aby poprawiło to jakość życia wszystkich jego członków i stwa-
rzało im warunki do zachowania zdrowia,
kształtowanie przepisów prawnych i norm współżycia społecznego w taki
sposób, aby odpowiadały one oczekiwaniom i potrzebom ludzi oraz propa-
gowały i wspierały pozytywne style życia,
umożliwienie wczesnego rozpoznawania i diagnozowania zagrożeń, dzięki czemu możliwe staje się opracowanie skutecznych strategii przeciwdziałania patologii, bazujących na rzetelnej znajomości uwarunkowań danych zaburzeń.