Kontrakty futures i forward
1. Podstawowe pojęcia związane z rynkiem finansowym
Kontrakty futures i forward są jednymi z wielu instrumentów tworzących rynek finansowy współczesnej gospodarki .
Rynkiem finansowym - nazywamy rynek na którym zawierane są transakcje finansowe polegające na zakupie i sprzedaży instrumentów finansowych
Instrumentem finansowym - nazywamy kontrakt miedzy dwoma stronami regulującymi zależność w jakiej obie strony pozostają .
Można wyróżnić następujące segmenty rynku finansowego:
rynek pieniężny
rynek kapitałowy,
rynek instrumentów pochodnych,
rynek walutowy
Rynek pieniężny tworzą transakcje instrumentami finansowymi o dużej płynności, z reguły o charakterze wierzycielskim. Przyjmuje się, że termin wymagalności instrumentów rynku pieniężnego wynosi co najwyżej 1 rok. Podstawowe instrumenty tego rynku to m. in. bony skarbowe, certyfikaty depozytowe, bony komercyjne
Rynek kapitałowy tworzą transakcje instrumentami finansowymi o charakterze wierzycielskim, bądź własnościowym. Termin realizacji instrumentów rynku kapitałowego wynosi co najmniej 1 rok. Podstawowe instrumenty tego rynku to: obligacje, akcje i prawa poboru
Rynek instrumentów pochodnych tworzą transakcje pochodnymi instrumentami finansowymi . Instrumentem pochodnym nazywamy instrument finansowy, którego wartość zależy od innego instrumentu, na który instrument został wystawiony .
Funkcje instrumentów pochodnych
1) funkcja ubezpieczeniowa - zabezpieczenie się przed wzrostem (spadkiem) wartości instrumentu pierwotnego,
2) funkcja spekulacyjna - inwestorzy spekulują w celu osiągnięcia korzyści ze wzrostu (spadku) wartości instrumentu pierwotnego,
Przykłady instrumentów pochodnych - opcje, kontrakty futures i forwards, swapy
2 . Podstawowe Informacje o instrumentach pochodnych
Instrumenty pochodne - instrumenty finansowe, których wartość zależy od tzw. wartości bazowych (innych instrumentów finansowych, kursów walutowych, towarów)
2. Dwie podstawowe funkcje instrumentów pochodnych:
zabezpieczenie przed ryzykiem
spekulacja
3. Główne przyczyny rozwoju rynku instrumentów pochodnych:
wzrost inflacji światowej w latach 70 i 80 - tych
upadek systemu Bretton Woods,
dominacja poglądów monetarystycznych,
kryzys zadłużeniowy
4. Najważniejsze giełdy, na których obraca się derywatami: Chicago Board of Trade (CBOT), Chicago Mercantile Exchange (CME), International Monetary Market (oddział CME), Chicago Board Options Exchange (oddział CBOT), Philadelphia Stock Exchange, New York Stock Exchange, American Stock Exchange
3. Kontrakty terminowe - kontrakty futures i forward
Kontrakt futures (forward) - umowa kupna lub sprzedaży aktywów po określonej cenie w określonym czasie w przyszłości
Kontrakty futures i foward dotyczą aktywów (walut obcych, akcji spółek, obligacji, wielu innych towarów )
Transakcje futures odbywają się w ramach odpowiednio zorganizowanych giełd, a zasady tych transakcji są ściśle precyzowane przez giełdy .
Transakcje forward przypominają transakcje futures, ale nie są przedmiotem obrotu giełdowego, a tylko umową pomiędzy dwiema stronami
Nabywca kontraktu typu futures (forward) osiąga zysk, jeżeli cena bieżąca instrumentu pierwotnego jest wyższa od ceny ustalonej w kontrakcie
Kontrakt futures jest umową kupna lub sprzedaży określonych aktywów finansowych lub towarów oraz innych instrumentów finansowych w określonym czasie w przyszłości, po określonej w momencie zawarcia kontraktu cenie. Zawarcie kontraktu futures polega na złożeniu w biurze maklerskim dyspozycji zakupu takiego kontraktu na giełdzie, przy czym inwestor musi określić, czy ma zostać zakupiony kontrakt, w wyniku wykonania którego w przyszłości będziemy kupującymi lub sprzedającymi przedmiot określony w kontrakcie. Zawarcie kontraktu futures jest więc niczym innym jak zaliczkowym kupnem bądź zaliczkową sprzedażą z odroczonym terminem dostawy oraz zapłaty.
W Polsce kontraktami futures obraca się głównie na Polskiej Giełdzie Finansowej S.A., Warszawskiej Giełdzie Towarowej S.A. oraz warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych.
Co do meritum, kontrakty futures nie różnią się od kontraktów foreward, jednakże kontrakty futures są przedmiotem obrotu giełdowego i jako takie podlegają daleko idącej standaryzacji. Polega ona m.in. na ustaleniu ilości, jakości, przyszłego terminu wykonania, miejsca i warunków dostawy. Realizacja kontraktu może mieć formę fizycznego przekazania przedmiotu kontraktu albo wypłacenia jednej ze stron kontraktu różnicy cen, tj. różnicy między ceny kontraktu a ceną jego realizacji. Przedmiotem kontraktu futures mogą być m.in. towary (zboża, metale szlachetne), kursy walut, stopy procentowe, indeksy giełdowe, papiery wartościowe oraz inne.
Jego cena zmienia się codziennie, w zależności od popytu i podaży, a wahania są zależne od ustalonych przez giełdę widełek. Notowania na rynku kontraktów futures odbywają się w systemie notowań ciągłych.
Zmiany cen znajdują swoje odzwierciedlenie w wysokości depozytów gwarancyjnych, składanych w biurze maklerskim przez kupujących i sprzedających kontrakty futures. Depozyt gwarancyjny jest ustalany w takiej wysokości, aby stanowił zabezpieczenie
wykonania kontraktu przez każdego z uczestników obrotu - zarówno przez sprzedającego, jak i kupującego.
4. Kontrakty futures na stopy procentowe
Kontrakty futures na stopę procentową są jednym z najbardziej powszechnych instrumentów na rynku terminowym. Kontrakt na stopę procentową jest kontraktem nierzeczywistym a więc nie ma fizycznej dostawy instrumentu bazowego, którym jest referencyjna stopa procentowa na danym rynku. Kontrakt futures na stopę procentową jest umową przyszłej lokaty lub kredytu po z góry ustalonej stopie procentowej. Kontrakty te są notowane w Polsce na parkiecie Warszawskiej Giełdy Towarowej S.A. i są standardowe. Instrumentem bazowym są stopy referencyjne:
1 miesięczny WIBOR (1 M WIBOR)
3 miesięczny WIBOR (3 M WIBOR).
Wielkość kontraktu na 1M WIBOR wynosi 500 000 zł a na 3M WIBOR - 1 500 000 zł.
Zabezpieczenie przed ryzykiem stopy procentowej polega na zajęciu pozycji przeciwnej do pozycji niedopasowania netto. Jeżeli przedsiębiorstwo jest narażone na wzrost stóp procentowych - a więc obawia się wzrostu zobowiązań z tytułu odsetek - zajmie pozycję długą na rynku futures (kupi kontrakty na stopę procentową). Strata odsetkowa zostanie wtedy zrekompensowana zyskiem na rynku terminowym. Gdyby obawy przedsiębiorstwa się nie spełniły i stopy procentowe obniżyły by się - wtedy zmniejszą się zobowiązania odsetkowe, ale poniesie się stratę na kontraktach futures. Gdy firma jest zagrożona spadkiem stóp procentowych obierze strategię przeciwną tzn. zajmie pozycję krótką (sprzeda kontrakty )
Takie działanie powoduje, że z góry można zaplanować wielkość przyszłych zobowiązań i należności odsetkowych.
Sprzedawca kontraktu typu futures (forward) osiąga zysk, jeżeli cena bieżąca instrumentu pierwotnego jest niższa od ceny ustalonej w kontrakcie,
Kontrakt rozliczany jest codziennie na zasadzie „marking to market” Zasada „marking to market” przy kontraktach futures polega na tym, że izba rozrachunkowa giełdy (clearing house) codziennie koryguje stan rachunków obu stron kontraktu o zmianę jego ceny w ciągu danego dnia
5. Podstawowe różnice pomiędzy kontraktem futures i forward
Kontrakt typu futures:
występuje z reguły na giełdzie,
jest kontraktem standaryzowanym (ściśle określona ilość instrumentu pierwotnego, termin dostawy - charakterystyki te określa giełda, cena negocjowana na rynku),
raczej nie występuje dostawa przedmiotu kontraktu,
depozyt wnoszony przez obie strony kontraktu
Kontrakt typu forward
występuje w obrocie pozagiełdowym,
jest kontraktem niestandaryzowanym,
prawie zawsze dochodzi do dostawy przedmiotu kontraktu,
nie wymaga wniesienia depozytu,
płatność następuje po dostawie
Bibliografia
1. K. Jajuga, T. Jajuga „Inwestycje. Instrumenty finansowe, ryzyko finansowe , inżynieria finansowa ”, Wydawnictwo Naukowe PWN. W-wa, 1996 rozdz. 7.1, 7.6
2. Dorota Sowińska - Kobelak „ Wycena i wykazywanie instrumentów pochodnych - kontrakty futures ” - LOKATA nr.7 , 1998 .
1