DATY GRANICZNE: Europa od rew. Francuskiej 1789-1795 do Wiosny Ludów 1848 Polska Preromantyzm (II połowa XVIII w.) Faza wstepona 1822-1830 faza szczytowa 1830-1848 f.schylkowa:1848-1863. Podział polskiego romantyzmu : -przedlistopadowy (1822 „Ballady i romanse”) -emigracyjny (1830-1863) - krajowy
SPÓR KLASYKÓW Z ROMANTYKAMI: Spór rozegrał się w latach 1818-1830. Reprezentatywne głosy w tej sprawie to "O klasyczności i romantyczności" Brodzińskiego, wykładającego postulaty romantyków i J. Śniadeckiego "O pismach klasycznych i romantycznych" - rozprawa broniąca tradycyjnych reguł klasycznych i atakująca młody romantyzm. )Ballada "Romantyczność"A.Mickiewicza jest manifestem ideowym romantyzmu polskiego przedstawiciele klasyków:Śniadecki, Koźmian, Osiński, DmochowskiArgumenty klasyków:wierzenia ludu to zabobon, nie mogą być tematem poezji;najważniejsze wartości to wiedza, rozum i nauka; autorytetami literatury pozostają wzorce klasyczne; trzeba dbać o czystość języka, a nie zasmiecać go nowościamitematykęKlasycy zarzucali romantykom: niepoprawność poetycką - romantycy bowiem nie trzymali się reguł klasycznych, ustalonych jeszcze w starożytności, sięgali do tradycji ludowych i tworzyli nowe gatunki; zabobonność i nieuctwo - tak bowiem rozumieli fantastykę i mistycyzm utworów romantycznych; brak dobrego smaku - gdyż wszystko, co odbiegało od reguł klasycznych, było dziwaczne i, w rozumieniu klasyków, pozbawione dobrego smaku przedstawiciele romantyków:Brodziński, Mochnacki, MickiewiczArgumenty romantyków: ludowe podania, etyka, wierzenia ukazuja nowe prawdy: maja prawo wejść do literatury; serce, wiara, uczucia- to najważniejsze wartości i środek poznawania prawdy; należy odejść od skostniałych autorytetów i reguł zniewalających wyobraźnię, wprowadzać nowe gatunki i. Romantycy twierdzili, że: - prostota i uczucie powinny być istotą poezji;- zwłaszcza ludowa kultura jest wspaniałym i prawdziwym źródłem literatury, daje klucz do poznania prawdy o narodzie;- poezja ma prawo stać się wyrazem uczuć i teatrem wyobraźni, ma być oryginalna;- "czucie" ważniejsze jest od "gustu", bo tkwi w sercu człowieka, podczas gdy gust zależy od wykształcenia;- miłość ojczyzny i poszukiwanie jej we własnej historii jest obowiązkiem twórców młodego pokolenia (zwłaszcza w sytuacji, w jakiej Polska aktualnie się znajdowała).
Z.Krasinki: 1812-1859. Wywodzil się z arystokracji.Od wczesnej mlodosci sporo podrozowal po Europie.Był skłócony z ojcem,rozdarty między nakazem posłuszeństwa wobec niego a własnymi przekonaniami.Nie wziął udzialu w pows.listop (tak zadecydowal jego ojciec).Ożenil się z Ewa Branicki,ale prawdziwa miłością poety była Delfina Potocka,z która przez wieksza czesc zycia utrzymywal kontakt. Zmarl w Paryżu.(Nie-boska komedia,przedswit,psalmy przyszlosci,irydion)
Juliusz Słowacki herbu Leliwa (urodzony 4 września 1809 w Krzemieńcu, zmarł 3 kwietnia 1849 w Paryżu), jeden z najwybitniejszych poetów polskich doby romantyzmu,nazywany wieszczem narodowym. Lata młodości Urodził się w Krzemieńcu. Jego i Uniwersytecie Wileńskim. Matka Słowackiego, Salomea z Januszewskich.Wyszła za lekarza Augusta Bécu. Juliusz Słowacki po studiach w Wilnie przybył 1 lutego 1829 do Warszawy. Po wybuchu powstania listopadowego podjął pracę w powstańczym Biurze Dyplomatycznym księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. 8 marca udał się z misją dyplomatyczną Rządu Narodowego do Londynu. Emigracja Pozostał na emigracji we Francji, gdzie zadebiutował w 1830 roku powieścią poetycką "Hugo". Romantyczny charakter jego twórczości odzwierciedlają dwa pierwsze tomy "Poezji" z 1832 roku. W latach 1833-1835 przebywał w Szwajcarii, a później, aż do roku 1838, podróżował po Włoszech, Grecji, Egipcie, Palestynie i Syrii. W końcu osiadł na stałe w Paryżu. Mimo że był poważnie chory, wyruszył w 1848 roku do Wielkopolski, by wziąć udział w powstaniu, jednak zamierzeń swych nie zrealizował. Wtedy też ostatni raz spotkał się z matką we Wrocławiu. Nigdy się nie ożenił.Zmarł na gruźlicę w Paryżu.miłosc;swoje uczucie do Ludwiki Sniadeckiej ukazal w Kordianie,była od niego duzo starsza i nieodwajemnila jego uczuciaTwórczość Niedoceniany i zwalczany przez Adama Mickiewicza, doczekał się uznania w okresie modernizmu. Jako liryk zasłynął pieśniami odwołującymi się do źródeł ludowych oraz liryką patriotyczną. Był poetą nastrojów, mistrzem operowania słowem. "Kordiana", "Balladynę" "Horsztyńskiego" poemat miłosny "W Szwajcarii", poematy prozą "Anhelli", Genezis z ducha. Modlitwa, poematy: "Ojciec zadżumionych" i "Wacław" ,dramaty: "Lilla Weneda" i "Mazepa", poemat dygresyjny "Beniowski", dramaty: "Sen srebrny Salomei", "Ksiądz Marek", "Fantazy".liryków genezyjskich- ewolucji świata od materii do czystego ducha (poemat "Król-Duch").ojciec, Euzebiusz, był profesorem literatury w Liceum Krzemienieckim i Uniwersytecie Wileńskim. Matka Słowackiego, Salomea z Januszewskich.Wyszła za lekarza Augusta Bécu. Juliusz Słowacki po studiach w Wilnie przybył 1 lutego 1829 do Warszawy. Po wybuchu powstania listopadowego podjął pracę w powstańczym Biurze Dyplomatycznym księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. 8 marca udał się z misją dyplomatyczną Rządu Narodowego do Londynu. Emigracja Pozostał na emigracji we Francji, gdzie zadebiutował w 1830 roku powieścią poetycką "Hugo". Romantyczny charakter jego twórczości odzwierciedlają dwa pierwsze tomy "Poezji" z 1832 roku. W latach 1833-1835 przebywał w Szwajcarii, a później, aż do roku 1838, podróżował po Włoszech, Grecji, Egipcie, Palestynie i Syrii. W końcu osiadł na stałe w Paryżu. Mimo że był poważnie chory, wyruszył w 1848 roku do Wielkopolski, by wziąć udział w powstaniu, jednak zamierzeń swych nie zrealizował. Wtedy też ostatni raz spotkał się z matką we Wrocławiu. Nigdy się nie ożenił.Zmarł na gruźlicę w Paryżu.miłosc;swoje uczucie do Ludwiki Sniadeckiej ukazal w Kordianie,była od niego duzo starsza i nieodwajemnila jego uczuciaTwórczość Niedoceniany i zwalczany przez Adama Mickiewicza, doczekał się uznania w okresie modernizmu. Jako liryk zasłynął pieśniami odwołującymi się do źródeł ludowych oraz liryką patriotyczną. Był poetą nastrojów, mistrzem operowania słowem. "Kordiana", "Balladynę" "Horsztyńskiego" poemat miłosny "W Szwajcarii", poematy prozą "Anhelli", Genezis z ducha. Modlitwa, poematy: "Ojciec zadżumionych" i "Wacław" ,dramaty: "Lilla Weneda" i "Mazepa", poemat dygresyjny "Beniowski", dramaty: "Sen srebrny Salomei", "Ksiądz Marek", "Fantazy".liryków genezyjskich- ewolucji świata od materii do czystego ducha (poemat "Król-Duch").
C,K.Norwid-„spóźniony” romantyk,biografii N towarzyszy smutek:sieroctwo,brak pieniedzy,bieda,choroba,śmierć w przytułku.Nieszczesliwa milosc-ubogi poeta zakochal się w swiatowej damie-zonie greckiego milionera-Marii Kalergis.Podazal jej sladem po kontynencie(emigracja po pobycie w berlinskim wiezieniu),ale pozostal samotny.Był nieslusznie wieziony,zapadl na gluchote,odszedl w zapomnienie.Wspolczesni nie zrozumieli jego utworow,jego poezja była trudna,niezwykla,fascynujaca;zmarl w przytulku sw.Kazimierza we Francji,zostal pochowany w zbiorowym grobie na cmentarzu Montmorency.(„Fortepian Szopena”,”Bema pamięci zalobny-rapsod”,”Coś ty Atenom zrobił,Sokratesie”)
Adam Miciekiewicz(ur,24grudnia 1798 w Zosiu koło Nowogórska-zmarł 26 listopada 1855 w Konstantynopolu)-polski poeta,publicysta i działacz polityczny.Jeden z wielkich poetów polskich romantyzmu.Studiował na Uniwersytecie St.Batorego w Wilnie.W czasach studenckich był współzałożycielem Towarzystwa Filomatów,tajnej organizacji,która po czasie przekształciła się w spiskową organizację narodową.Rozpoczął prace nauczyciela w Kownie,napisał tak rozprawę,za którą otrzymał tytuł magistra filozofii.Mickiewicz cały czas tęsknił za Wilnem.Poznał tam Maryle Wareszczakównę,z której uczynił muzę swojej twórczości,ta zaś spokojnie wyszła za mąż za mąż za hrabieo Puttkamera.W roki 1823 został aresztowany i skazany za udział w tajnych młodzieżowych organizacjach na zesłanie do Rocji.Podróżuje po Europie początkowo do Niemiec potem do Włoch i Szwajcarii.Po nieudanym przedostaniu się do Polski osiada w Dreźnie.Udaje się do Paryża gdzie nawiązuje współprace z działaczami emigracyjnymi pisał wtedy artykuły i pisam publicystyczne.W roku 1841 związał się z reprezentantem nurtu polskiego mesjanizmu-Andrzejem Towińskim.Zmarł nagle podczas epidemii cholery,Jego ciało zostało przewiezione i pochowane na cmentarzu Montmorency a w roku 1890 przeniesione na Wawel.Twórczość:Poezje tom.1-wydaje w Wilnie w roku 1822,zawierały”Ballady i Romanse” a także przedmowę”O poezji romantycznej”.Ten tom miał przełomowe znaczenie w liter.,był oparty o ludowość,poezję ludową,obyczaje i wyobrażenia ludu.Mickiewicz wzorował się na prostym ludzie,razem chodził ze swoją nianią na obrzędy wywoływania duchów.Mickiewicz wzorował się na Cierpieniach młodego Wertera.-Poezje tomik 2-wydane w 1823-zawierał „Grażynę” oraz II i IV cz.Dziadów(Dziady Koweńsko-Krymskie),-Konrad Wallenrod,-Sonety krymskie,III Dziadów powstała w Dreźnie.
Ballada romantyczna:ludowość (obecność ludu - mieszkańców wsi, symbolika ludowa), wiara w obecność nimf, rusałek, duchów, przysłowia ludowe, złote myśli, które kształtują moralnie ludzi, przyroda jako żywy bohater, język stylizowany na język ludowy (elementy mowy potocznej i gwary), cały tekst ma charakter zwykłej, ludowej opowieści, autor (utożsamiony z narratorem) solidaryzuje się z ludem (mieszkańcy wsi), pejzaż romantyczny)- nastrojowośc i tajemniczość,-niezwykłość zdarzeń(pogranicze rzeczywistości z fantastyką)-wierszowana opowieść o niezwykłych wydarzeniach(legendarnych lub historycznych), -łączy cechy liryki, epiki i dramatu, -jest gatunkiem synkretycznym, - romantyczna ballada nawiązuje do ludowych powieści,atmosfera tajemniczosci,fabulapelnazagadek(``Lilie”,„Romantyczność”,”Rękawiczka”,”Świteź”)
Rapsod-pieśń epicka bedaca czescia wiekszego poematu lub samodzielny utwor poetycki sławiący w podnioslym stylu bohatera albo wazne wydarzenie w dziejach narodu.w staroz Grecji byli to pieśniarze,którzy recytowali utwory epickie podczas swiat,uroczystosci.(„Bema pamięci żałobny- rapsod”-Norwid)
Oda-twórcą jest Pindor, -uroczysty utwór pisany na cześć zwycięzcy, -ton patetyczny, opiewający wzniosłą ideę, -występowanie licznych apostrof, -p.lir. bezpośrednio przedstawia swój świat.(„Oda do radości”, Oda do Młodości”)
Epos(epopeja)-rodowód klasyczny(homerycki)rozpoczyna się inwokacją,bogaty w epizody,rozlewne opisy,sceny batalistyczne,realizm zczegółu,retardacje,bogactwo postaci i wątków.Akcja rozgrywa się na tle wielkiego wydarzenia epoki(np.Kampania Napoleońska)(Pan Tadeusz) Cechy epopei:dłuższy utowr epicki, Ukazuje losy narodu,ukazany na tle natury,urastającej do rangi osobnego Boh,opis zjazdu przypomina opis bitey,jezyk-jasnosc prostota i bogactwo słownictwa,utwor realistyczny,przedst..obyczaje szlacheckie,napisane wierszem
Sonet-gatunek liryki,sklada się z 14 wersow,podzielonych na 4 zwrotki,2 pierwsze sa 4-wersowe(charakter opisowy),2 ostatnie 3-wersowe(charakt refleksyjny),wiersze pisane 11-zgłoskowcem lub 13-zgłoskowcem,rymówmało(Sonetykrymskie:Burza,Bakczysaraj,Pielgrzym,Ajudah,Stepy akermańskie) (Sonety Krymskie,miosne-Mickiewicz)
Hymn (z greckiego hymnos = pieśń pochwalna) - uroczysta i podniosła pieśń pochwalna o apostroficznym charakterze wypowiedzi, komponowana na cześć bóstwa, szczególnej osoby, wydarzenia, ojczyzny (kraju), a także idei. („Smutno mi ,Boże, „Bogurodzica”)
Powieść poetycka - (synkrytyzm rodzajow literackich,brak chronologii zdarzen,dramatyczna fabula z lukami,tajemniczosc,bohater bajroniczny)gatunek literacki powstały w romantyzmie, należący do gatunków synkretycznych, łączy w sobie elementy dramatu i liryki. Powstanie p. p. wiąże się z popularna w romantyzmie opozycją do poetyki klasycystycznej, która naruszała jej surowe reguły. P. p. narodziła się w Anglii i dość szybko stała się popularna w całej Europie. Za jej twórców należy uznać Waltera Scotta (utwór: The Lord of the Isles) i Georga Byrona (utwory: Lara, Narzeczona z Abydes, Giaur). P. p. pisana jest wierszem, często występują w niej nastrojowe opisy, narrator ujawnia swoją obecność, poprzez przytaczanie refleksji. W wielu przypadkach akcja p. p. dzieje się w średniowieczu, często na tle motywów orientalnych. Przykłady w literaturze polskiej:Adam Mickiewicz Konrad Wallendrod ,Antoni Malczewski Maria ,Juliusz Słowacki Mnich,Arab, Lambro, Jan Beielecki Seweryn Goszczyński Zamek Kaniowski,Giaur-Byron
Dramat romantyczny-nawiązujący do koncepcji Szekspira gatunek dramatyczny,któryw wg.wielu najpierw wyraża rom.postawę wobec świata.Cechy:zerwanie z klasyczną regułą trzech jedności(przestrzeń ,czas o szerokim zakresie,wiele wątków),-synkretyzm rodzajowy,-niesceniczność,-zakłócenie chronologi zdarzeń,-kompozycja otwarta(luki,zagadkowość,otwarte zakończenie)-obecnosc boh.romantycznego(Dziady,Kordian,Nie-Boska Komedia)
Poemat dygresyjny-Typowo romantyczny gatunek.Za jego twórcę uznaje się George'a Bayrona.Cechy:-główna linia akcji jest pretekstem do wtrącenia licznych dygresji autora-dotyczących współczesnej problematyki:polemik,programów literackich,-fabułę stanowią epizody przygód boh.oparte na osi podrózy,-narrator ujawnia się wielokrotnie w dygresjach,często stosując ironię romantyczną,-kompozycja swobodna,fragmentaryzm(„Podróże Chile Harolda”-Byton,”Beniowski”-Słowacki)Powieść poetycka-Twórcą jest Walter Scott,wg innych Byron.Ten wierszowany gatunek chartka.się:-synkretyzm rodzajów liter.,-brak chronologi zdarzeń,-dramatyczna fabuła z lukami,-tajemniczość,-bohater bajroniczny(Giaur-Byron,K.Wallenrod-Mickiewicz,Lambro-Słowacki)
Ludowosc-zwrot ku tworczosci ludowej,motywy i postacie z podan oraz sam lud jako temat literatury;środki językowe:slownictwo gwarowe i regionalne,inne elementy typowe dla tworczosci ludowej:powtorzenia,refreny,obecnosc zbrobnien czy wyrazow dzwiekonasladowczych,krotkie zdania decydujace o dynamizmie wypowiedzi,stos czasu teraźniejszego-przyblizajace opisywane zdarzenia,ludowe motywy i sposób obrazowania(w porownaniach odwolania do zjawisk otaczajacego swiata),ludowa fascynacja przyroda(„Dumka” Szewczenko,ballada „Rybak” Goethego,”Ballady i romanse”,”Balladyna”,”Dziady” cz 2 i 4)
Historyzm(gotycyzm)-historia jako zrodlo tworczosci,szczególnie dobra sredniowiecza;postuluje poznawanie rzeczywistości oraz ujmowanie zjawisk, zwłaszcza społecznych i kulturowych, w sposób historyczny, tj. ze względu na ich powstanie, rozwój i warunki dziejowe;śr jez:stosowanie archaizmowi wyr przestarzalych,wykorzystywanie dawnych form fleksyjnych czy konstrukcji skladniowych(skladnia wzorowana na lacinskiej-orzeczenia na koncu zdania),tego typu sr jezykowe wprowadzaja nas w koloryt epoki,ale tez tworza podniosly nastroj(„Rękawiczka”-Schiller,”Konrad Wallenrod”,”Pan Tadeusz”)
Orientalizm zainteresowanie i fascynacja rozmaitymi przejawami życia i kultury narodów Wschodu;zapożyczenie jednego z języków wschodnich (orientalnych). Wprowadzenie orientalizmów łączy się zwykle z uprzywilejowaniem odpowiednich tematów i bywa charakterystyczne dla prądu lub okresu literackiego, np. romantyzmu, modernizmu;slownictwo egzotyczne(„Giaur”-Byron,”Sonety krymskie”)
Irracjonalizmwiara w pozarozumowe metody poznawania świata, w poszukiwanie prawdy drogą uczucia, wiary, wizji(racjonalnie) cechy:slownictwo nazywajace emocje,srodki artystyczne podkreslajace emocjonalnosc,ekspresje tekstu,wykrzyknienia,metafory,apostrofy,w skladni zd urywane,krotkie czastki,powtorzenia
Nastrojowosc-tajemnoczosc,groza,elementy fantastyki;cechy:sugestywnoc obrazu uzyskiania np. przez nagromadzenie epitetow,pyta retoryczne,liczne zaimki(switeznianka,krol olszyn)
Obrazowosc-bardzo istotna cecha stylu romantycznego;cechy:liczne epitety,porownania,metafory,bogata skladnia,zwracanie uwagi na bodzce sluchowe i wzrokowe
Winkelriedyzm, termin pochodzi od nazwiska Arnolda Winkelrieda ze Stans,heroiczna, nacechowana altruizmem postawa jednostki lub zbiorowości podejmującej walkę o wolność innych narodów
Profetyzmprzepowiadanie przyszłości, prorokowanie, wieszczenie; zdolność, dar prorokowania
Frenezja romantycznaskłonność do przesycania obrazu literackiego motywami okropności, zbrodni i szaleństwa, charakterystyczna dla literatury wczesnego romantyzmu;entuzjazm,zapał,szał,motyw okropności w świecie przedstawionym
prowidencjalizm(opatrzność) pogląd fil. głoszący że dziejami ludzkości kieruje opatrzność
Sensualizm-pogląd filozoficzny głoszący, że wszelka wiedza pochodzi od wrażeń zmysłowych (poznanie odbywa się poprzez przeprowadzanie logicznych doświadczeń) i jest tylko bardziej lub mniej złożonym kompleksem spostrzeżeń.
Mesjanizm Narodowy:-od Mesjasza”Chrystusa”,dotyczy roli narodu polskiego wśród innych narodów.Tak jak Chrystus cierpiał aby odkupić grzechy ludzi tak naród poprzez swoje cierpienie odkupi inne narody(III.cz Dziadów)
Mesjanizm Jednostki-Prometeizm,która cierpi za miliony,cierpi dla szczęścia narodu.
Miłosc romantyczna-rodzi się nagle,zazwyczaj od pierwszego wejrzenia,jest niemozliwa do zrealizoania w zyciu,konczy się zazwyczaj nieszczesliwie-rozdzieleniem kochankow,smiercia ktoregos z nich,zdrada;przynosi szczescie,ale wiecej cierpienia,dziala na czl destrukcyjnie-jej nastepstwami sa szalenstwo,bol i rozgoryczenie,czyny nierozwazne,np. proby samobojcze
Biografia romant bohaterow-z mlodego,wrazliwego kochanka przeistacza się w czl oddanego innej wielkiej sprawie,walce o ojczyzne.Punkt metamorfozy powiazany jest z niejasna proba samobojcza.”ZABITY,ALE ZYJE”-wzmaga to tajemniczosc postaci.bohater podejmuje się czynu dyskusyjnego moralnie.koniecznosc dokonania tego czynu decyduje o tym,ze jest to bohater tragiczny//jego biografia jest 2 etapowa,ulega on przemianie i nie znamy jego przeszlosci:pkt wyjscia-mlodosc,milosc,poezja,werteryzm 1 etap(prywatny)-nieszczesliwy kochanek przelom-metamorfoza,niejasne samobojstwo,dla sprawy podejmuje się nieetycznego czynu 2 etap(publiczny)-bojownik o wielka sprawe(ojczyzna,wolnosc,tradycja) final-otwarta przyszlosc
Boh romant :Dojrzewa i buntuje się przeciw starym nie chce być taki jak oni chce umrzec mlogo indywidualistawyobcowany kiedy przezywa wielka i nieszcz miłość porzuca swój dawny swiat rusza w podroz odkrynieznane miejsc pojmuje ze podróżując szuka samego siebie -zamaskowany - wyniosły - ironiczny -kiedy zaglada w swoje wnetrze widzi ciemność i pyta się-szuka Boga,chce z nim rozmawczasem w Niego watpi lub bluzbi znajduje Go ale we wlasnym sercu -walczy o wolność swojego narodu,bierze udzial w powst,jest wieziony,ginie bohaterska śmiercią - jego zycie jest dramatyczneprzechodzi przemiane,musi umrzec żeby narodzic się na nowo - wie ze istnienie ojczyzny zalezy od niego,walczy o nia,na emigracji cierpi za nia
Boh werteryczny(wrazliwy,emocjonalny,nadpobudliwy,nierozumiany prez otoczenie,cierpiacy,nieszcesliwy,zbuntowany przeciw obludzie swiata,wrazliwy napiekno natury)- młody Werter czuł się wyobcowany i bezradny>pochodną jego cierpienia była niemoc.Nie potrafił pogodzić się że kobieta którą kocha zostaje żoną innego.Popełnia samobójstwo(strzela sobie w głowę)
Bohater bajroniczny-(samotny,dumny,tajemniczy,odrocony od swiata,nieszczesliwy,wierny swej idei)Giaur
stworzony przez Goethego w wydanej w roku 1774 powieści epistolarnej”Cierpienie młodego Wertera”.Tytułowa postać to czł.nadwrażliwy,przeżywającą wielką miłość do pięknej i już zaręczonej Lotty.Nie panuje nad emocjami,próbuje uciec w świat literatury,zachwyt naturą,także w miłości.Boleśnie przeżywa niesprawiedliwość społeczną.Typowe dla tego boh,to poczucie bezradności,załamania-często myśli o samobójstwie lub nawet je popełnia(tak postąpił Werter)
Bohater walenrodyczny-jest to postawa człowieka, który poświęca się walce o słuszną ideę - np. o wolność kraju, lecz żeby osiągnąć swój cel, musi użyć nieetycznych środków, metod podstępu i zdrady - nagannych moralnie(Adama Mickiewicza „Konrad Wallenrod” jest samotny i tajemniczy, o zmiennym imieniu,-zbuntowany, sam jeden walczy z zakonem krzyżackim, - w imię wyższych celów popełnia czyn dwuznaczny moralnie: - podstępy - jest wrażliwy,- przeżywa konflikty wewnętrzne: życie prywatne a ojczyzna i honor a zwycięstwo, - jego miłość, choć początkowo szczęśliwa, jest tragiczna, gdyż musi porzucić swą ukochaną żonę: szczęścia w domu nie zaznał, bo go nie było w ojczyźnie -////walczy o słuszną i sprawiedliwą ideę,lecz żeby osiągnąć swój cel,używa środków nieetycznych,nagannych moralnie, np.podstęp,zdrada ,kłamstwo.Wallenrod by zwyciężyć Krzyżaków,przeniknął do ich szeregów,zdobył władzę,udawał dobrego rycerza i przywiódł zakon do klęski.Zdradził tych ludzi,był szpiegiem.
„KONRAD WALLENROD”-powiesc poetycka;bohaterowie:Konrad(gardzi swiatem,skromny,odizolowany,szuka samotnosci),Halban(stary mnich,spiewak,msciwy,pelnil funkcje tlumacza,wziety do niewoli prez Krzyzakow,opowiada o litwie Konradowi)Aldona(pustelnica,corka ksiecia litewskiego Kiejstutateskni za ukochanym,wierzy w boga),Kiejstut,Witold(ksiaze litewski,zdrajca) Winrych von Kniprode(Niemiec,wychowywal Waltera Alfa)miejsce-Marienburg-zakon krzyzackitresc-Losy Wallenroda poznajemy z „Powiesci wajdeloty”,spiewanej przez przebranego za zebraka Halbana.To piesn o Walterze Alfie,Litwinie,który jako dziecko zostal przez Krzyzakow schwytany i wychowany przez wielkiego mistrza.Milosci do ojczyzny nauczyl go Halban.Podczas wojennej potyczki Alf raz z Halbanem przeszedl na strone rodakow i poslubil corke ksiecia KiejstutaAldonę.Szczescia nie zaznal gdzyz znowu dostalsie do obozu krzyzackiego i podstepem zdobyl tytul wielkiego mistrza(Alf był giermkiem Konrada,przybral on jego imie,podczas wojny z Maurami w Hiszpanii).Aldona czekala na meza za miastem,ale on powiedzial jej,żeby od tej pory traktowala go jako zmarlego.Aldona postanawia wstapiac do klasztoru.Ostatecznej zemsty dokonal,prowadzac wojne z Litwa niedbale i z wielka szkoda dla Krzyzakow.Po klesce zdemaskowali go i skazali na smierc.Konrad popelnia samobojstwo.(zamyka się w strzelnicy z Halbanem,wypija zatrute wino)Halban nie wypija wina,gdyz chce opowiedziec innym o czynach Waltera Alfa.Konrad upadajac,rozbija lampe stojaca w oknie.Widzi to Aldona i umiera z rozpaczy.Powiesc wajdeloty-litwini powracajacy z wypadu zbrojnego przywiedli do kowna,2 rycerzy,jeden z mlodziencow był litwinem,al. W dziecinstwie zostal porany przez krzyzakow,otrymal imie walter alf,zaopiekowal się nim mistrz Winrych von Kniprode,gdy chlopiec dorosl nie mowl wrocic na litwe dlatego nauczyl się sztuki wojennej i zamierzal to w przyszlosci wykorzystac przeciwko krzyzakom i wrocic do ojczyzny ballada Alpuhara -Almazor jako wodz Maurow walczacych przeciwko wojskom krola hiszpanskiego Ferdynanda,oblezony w zamku Alpuhara,w którym panowala epidemia dzumy,podazyl do obozu Hiszpanow izekomo w przyjaznych zamiarach,w gesie pokoju wital się z nimi,calujac ich,i w ten sposób zarazil ich dzuma.taka była zemsta.wallenrodyzm-postawa,która wymaga uzycia nieetycznych metod dla osiagniecia celu tragizm Konrada-musi dokonac yboru miedzy ojczyzna a rodzina,zwyciestwem a honorem. Rola poezji-m.in.”arki przymierza',poezji tyrtejskiej
Konrad Wallenrod jako powieść poetycka:(A.Mickiewicz)-Synkretyzm to połączenie,zmieszanie w jednym utworze kilku rodzajów lub gatunków literackich.Powieść poetycka powinna zawierać elementy epickie i liryczne.Elementem eickim jest fabuła,obecność narratora(fragmentem epickim jest np. Powieść Wajdeloty utrzymana w rytmie heksametru),liczne poetyckie opisy,rymowy układ utworu,uczuciowość to elem.liryki.Konrad posiada elementy dramatu-np.dialog,który wiedze Kondrad z Głosem z wieży(typowo sceniczny,pozbawiony narracji)Zakłócenie chronologi wydarzeń-na początku dowiadujemy się , że w zakonie wybrano wielkiego mistrza a potem Wajdelota przedst. W swej pieśni Waltera.Fragmentyczna kompozycja-musimy rozszyfrować kim jest Wallenrod,do kogo należy głos z wieży.Sceny są w atmosferze tajemnicy.Boh.bajroniczny-samotny-Konrad(zdolny do poświęceń,opuszcza kobietę,dom)Liczne dygresje np.najsłynniejsze strofy utworu o roli pieśni i poezji w życiu narodu.Sceneria egzotyczna/hisotryczna- akcja Konrada osadzona w średniowieczu,dokładnie w XIV w.na Litwie i w Prusach.
Pan Tadeusz: Mickiewicz chciał ukazac piekno ojczyzny,obyczajowowc litewska,przypomnic historie Polski,Ukazal pozytywne oblicze sarmatyzmu. Główne watki:polityczny:Jacek Soplica-spisek powstańczy,miłosny:Tadeusz i Zosia,spor o zamek Romantyczny charakter utworu: celowe mieszanie gatunkow i rodzajow literackich,swiadome laczenie roznych nastrojow(lirycznego,komicznego,tragicznego),ludowość,basniowowsc(w opisach),obecność typowego Boh.romantycznego. Patriotyzm utworu: temat Polska,Mickiewicz wspomina przeszłość serdecznie ale tez krytykuje,eksponuje polskość,przywiązanie do tradycji,tesknota za krejem,dokładne opisy Romantyzm Jacka Soplicy:nieszczescliwa miłość,dreczykly go wyrzuty Sumienia,był samotny jako człowiek,tajemniczy,uczucia doprowadzily do tego ze zabil Stolnika,nie zgadza się na panujaca rzeczywistość,śmierć ze świadomością kleski. Patriotyzm robaka: powraca do kraju lat dziecinnych,idealizuje przeszłość,
Przywiązanie do tradycji-eksponuje polskość,tesknota z akrajem,wprowadza nowa koncpencje polityczna SOBY:Tadeusz,Zosia,Telimena,Sędzia Soplica,Gerwazy,Protazy,Stolnik,WojskiHreczecha,Bolesna,g.Dąbrowski,Rykow,Asesor,Horeszko Obyczajowość szlachecka:szlachecki ubior,huczne uczty,”czaran polewka”jako odmowa reki panny,sniadanie w Soplicowe-zwyczaj picia kawy,zastawa-f.estetyczna,nacisk na nauke grzeczności,polowania,grzybobrania.Szlachta:silnie zroznicowana. Rezpr.magnaterii:Stolnik,Arystokracji:Hrabia.Magnaci stali na najwyższym szczeblu drabiny majatkowej,poptem szlachta ziemianska(Soplicowie).Sz.urzednicza(Rejent,Gerwazy).Ostatnia szl.zasciankowa. Pan Tadeusz-na tle kampanii Napoleońskiej rozgrywaja się dzieje rodziny Soplicow.Obraz ich dworu jest obrazem tradycji,obyczaju staropolskiego,klotni i zajazdow sasiedzkich,pejzazu pol/motyw milosci i romansow(Tadeusz,Zosia,Telimena)/historia Jacka Soplicy:watek patriotyczny i biografia romantyczna,panorama patriotyzmu szlachty obraz spoleczenstwa:szlachta jest silnie zroznicowana,Hrabia reprezentuje arystokracje,Soplicowie to szlachta ziemianska,Gerwazy-szlachta urzednicza,Dobrzynscy-zasciankowa//przyroda odgrywa znaczaca role-obrazy ziemi litewskiej,zaspokaja tesknote poety za krajem lat dziecinnych(Inwokacja),jest traktoana jako istota ludzka,wspolzyje z ludzmi,jest tlem zdarzen//Soplicowo-arkadia romantykow:wszystko zostalo upiekszone,wyst elementy basniowe,zakloceniem atmosfery jest zajazd i bitwa,swiat podobny do rzeczywistego,wydarzenia zdaja się być realneglowne watki:polityczny-jacek soplica,milosny-tadeusz i zosia,spor o zamek//w utw zostalo ukazane pozytywne oblicze sarmatyzmu
Kordian J.Słowackiego : synkretyzm pomieszanie rodzajów literackich. Oczywiście, jest to przede wszystkim dramat, lecz zawiera partie liryczne (list do Laury, monolog na Mont Blanc) i epickie (opowiadania Grzegorza). Zerwanie z regułą trzech jedności : a/ miejsca podążamy za Kordianem po całej Europie ; Londyn, Watykan, Mont Blanc, Warszawa itd. b/ czasu rok 1829, podróże wskazują na długi okres fabuły, zaś czarownice odprawiały sabat w roku 1799, 31 grudnia.c/ akcji wątek miłosny, polityczny, moralny, fantastyczny. epizodyczność dzieła. Epizodami możemy nazwać opowieści Grzegorza czy epizod z Wiolettą. występowanie postaci fantastycznych i scen nadprzyrodzonych-czarownica, diabeł, niewyjaśnione s amobójstw o Kordiana . kompozycja otwarta dzieła . Sceny nie są ściśle powiązane ze sobą. Nie wiemy jak Kordian przeżył, jak znalazł się w Europie, jak zakończyły się jego losy. Powyższy układ oddaje w pełni " wysepkowość " kompozycji otwartej.niesceniczność czyli trudności, jakie stwarza utwór, gdy realizuje się go w teatrze. Pomijając ruchliwość bohatera (co pociąga za sobą konieczność zmian dekoracji) ma ów dramat inne jeszcze " kłopoty techniczne ". Jak np.przedstawić Kordiana nz Mont Blanc rozmawiającego z Chmurą, a potem unoszonego przez Chmurę? obecność bohatera romantycznego wybitność, ponadprzeciętność, indywidualizm, samotność, osamotnienie w działaniu, umiłowanie bliźnich, działanie motywowane wysokimi pobudkami, zdolność do poświęcania się(chce zabic cara sam), jednostkowy bunt przeciw porzadkowi swiata, zdolnosc do wystapienia przeciw Bogu, wewnetrzne rozdarcieprzemieszanie scen fantastycznych i realistycznych, tragicznych i komicznych. Tu przykładem może być rozmowa z papieżem i ze "źle" wychowaną papugą. Realizm miesza się z fantazją, gdy Kordian przemierza pałac (Strach, Imaginacja, diabeł). nawiązania dramatu do Szekspira - szekspiryzm. Funkcjonuje w konstrukcji głównego bohatera w podobnym jak w Makbecie wątku czarownic oraz przyjęciu reguł dramatu szekspirowskiego, który jako pierwszy zerwał z dramatem klasycznym.problematyka narodowa próba reinterpretacji sensu dziejów Polskipowstanie listopadowe zerwanie z łańcuchem przyczynowo skutkowym sceny nie sa zwiazane ze scenami je poprzedzajacymi;w akcie 2 kordian podrozuje po Europie,nie wiemy jak przedostaje się z Londuynu do Dover,jak dlugo trawala podroz .fragmentaryczność akcji sceny nie mają początku ani końcanastrój utworu mroczna aura tajemniczości i niepokoju, grozy-scena z domu wariatowi w podziemiach kosciola sceny zbiorowe-akt 4 - Kordian na oczach wojska i ludu przeskakuje konno nad stosem karabinow
“Polska Winkelriedem narodów”.Hasło winkelriedyzmu głosi Kordian na szczycie Mont Blanc. Słowacki zamieszcza ją jako własną, specyficzną, odmienną, nieco od mickiewiczowskiej, koncepcję mesjanizmu narodowego. Myśl ta odwołuje się do średniowiecznej historii Winkelrieda - rycerza szwajcarskiego, który w czasie bitwy wbił w siebie tyle wrogich włóczni, że przez wytworzoną lukę mogli przedrzeć się jego towarzysze. W ten sposób, poświęcając swoje życie, Winkelried umożliwił szwajcarom zwycięstwo pod Semapch. Nazywając Polskę Winkelreidem, Słowacki stawia znak równości pomiędzy czynem rycerza a powstaniem listopadowym. Swoim zrywem - według tej koncepcji, Polska skupia na sobie uwagę mocarstw, zwłaszcza Rosji, tym samym umożliwiając innym uciśnionym narodom czyny niepodległościowe. Przygotowanie-1799,31.12.,chata Twardowskiego,gory Karpackie. General CHŁOPICKI-dyktator w 1 fazie powstania,brak umiejetnosci i zdolnosci strategicznych,odwagi,energii,zdecydowania,konserwatywne pogladyKsiaze CZARTORYSKI-prezes rzadu powstanczego,przesadna ostroznosc,zle oszacowanie szans PolakowGeneral SKRZYNECKI-postawa defensywna,wycofanie wojsk,,niechec do akcji militarnychPoeta NIEMCEWICZ-eunuch,zyje przeszloscia,sprzyja ze srodowiskiem konserwatywnymLELEWEL-czlonek Rzadu Narodowedo,brak zdecydowania,przesadna ostroznoscGeberal KRUKOWIECKI-zdrajca,skapitulowal z RosjaProlog-1 osoba-grupa poetow polskich skupiona wokół Mickiewicza.glosi poglady na temat cierpienia Polski i Polakow2 osoba-glosi poglady dla przeciwnikow Mickiewicza,niezgodne z koncepcja Slowackiego.krytykuje walke z wrogami3 osoba-reprezentuje poglady Slowackiego,poezja powinna pobudzic Polakow do dzialania,do walki o wolnosc Kordian 1akt-Slowacki atakuje przywodcow powstania,jest czynny-uwiklany w zwiazek milosny ze starsza od siebie i lekcewazaca jego uczucie Laura,kieruje się goracymi uczuciami niż elementy biograficzne w utworze-obydwoje byli sierotami,mlodziencza milosc,niezrozumienie,osamotnienie,odrzucenie,ukazana moda epoki-samobojstwo,podroze,tesknia za wielkim czynem(udzialem w powstaniu), Juliusz niezrouzumiany przez wspolczesnych,a kordian przez spiskowcowPrzygotowanie-scena fantastyczna,metaforyczna wypowiedz o powstaniu list,ocena kolejnych przywodcow,których wywoluje z szatanskiego kotlaProlog-3 osoby prologu przedst 3 koncepcje poezji.Najblizsza autorowi jest koncepcja „narodowej urny” Akt1-mlodziencza,nieszczeliwa milosc do Laury,werteryzm,samobojstwo Kordiana Akt2-motyw wedrowki po Europie(poznawanie swiata racjonalnie, poznaje materialistyczna strone milosci,wszechwladze pieniadzaodkrywa cel:walka o niepodleglosc Polski, dojrzewanie,monolog na Mount Blanc-Scena na MB ukazuje postawe Winkelriedyzmu.Kordian wyznacza sobie cel:walke o niepodleglosc narodu.Monolog uzew system wartosci Kordiana.To parodia manifestu.Bohater waha się miedzy pragnieniem czynu a znuzeniem. 3akt-o charakterze historycznym:Mikolaj 1 koronowal się w Warszawie na Króla Polski,był symbolem tyranii i przemocy,studenci przeprowadzili plan przeprowadzenia zamachu stanu Mesjanizm narodowy-wizja Polski jako mesjasza narodow,swoimi cierpieniami okupujaca ich wyzwolenie(kordian,dziady cz 3)/w wersji matafizycznej-to koncepcja Mickiewicza,tu Polska jawi się jako zbawiciel na wzor boski,Chrystusowy/w wersji hist-to ujecie Slowackiego”Polska Winkelriedem narodow”,a wiec na wzor bohatera histProblematyka-Psychologiczny portret Polaka:dylemat morlany(proba krolobojstwa),hamletyzm(niemoc czynu),milosc i rozczarowanie swiatem/Mesjanizm narodowy(w wersji historycznej)-POLSKA WINKELRIEDEM NARODOW-na wzor bohatera historycznego,legendarnego Szwajcara,lecz nie Boga.Slowacki wspomina o sredniowiecznym szwajcarskim bojowniku/Dyskusja na temat powstania listopadowego/Motyw patriotyczny-ujecie spisku i walski podsteonej,meczenstwa polskich patriotow
Nie-boska kom- jako dramat: problematyka narodowa (próba ukazania narodu społ .w czasach rewolucji, wątek rodzinny[opisuje losy Męża, który traci rodzinę. Rozpraia się z wizerunkiem romantycznego poety. Przyczyną rozpadu małżeństwa jest dążenie do idealnegozwiązku], dramat historyczny [bohaterowie to przedstawiciele społeczeństwa; przełomowy moment historii: agonia świata feudalnego; walka klas;]. Dram,at metafizyczny[współistnienie świata fantastycznego (wyobrażenia chrześcijańskie) z realnym w jednej przestrzeni i czasie. Wpływ sił nadprzyrodzonych na poczynania ludzi (wszystko, co człowiek robi, ma znaczenie w planie metafizycznym); ciągłą walka Dobra ze Złem o dusze ludzi (moralitet). ]), otwarta kompozycja utworu-nie wiadomo co się stalo w scenie finałowej,fragment-brak następstwa przycz-skutk,,zerwanie z zasada 3 jednosci,synkretyzm rodzajowy-epi liryka:wypowiedz Orgia,dialogi,wprowadz.postaci fantast:Anioł Stróż,Chór złych duchów,zjawa Dziewicy,wydarzenie fantast0lot Henryka z Dziewica,sceny zbiorowe(wizyta hr.Henr. w obozie rewolucj),sceniczność (zmienia się miejsce akcji),Boh.romant.-hr.Henryk,postac indywidualna,wyobcowana,zdolny do wystapienia przeciw Bogu.
A.Mickiewicz-Dziady cz.II-są inscenizacją starego ludowego obyczaju-święta ,które przypada na noc przed świętem Zaduszek a polega na wywoływaniu duchów zmarłych by pomódz dostać się im do nieba.Opis:Gromada wieśniaków na czele z Guślarzem spotykają się w kapliczce i prowadzą obrzęd wywoływania zmarłych dusz:1-Dusze lekkie-Dzieci:Józio i Rózia proszą zebranych o ziarnka goryczy gdyż ich grzechem jest,że w swym krótkim życiu nie zaznały goryczy.”Kto nie zaznał goryczy ni razu,Ten nie dozna słodyczy w niebie”,2-Duch złego dziedzica-duch o ciężkim grzechu okrucieństwa,pychy i chciwości.Pan ten gnębił swoich poddanych,dopuszczał by umierali z głodu,teraz oni przemienieni w sowy i kruki nie dopuszczają do niego ani kęsa pożywienia,ani kropli wody:”Kto nie był ni razu człowiekiem,Temu człowiek nic nie pomoże”3-Dziewczyna-duch o grzechu średnim,była najpiękniejszą panną w wiosce,łamała serca młodzieńcom,wyśmiewała ich i igrała z uczuciem”Kto nie dotknął ziemi ni razu,Ten nigdy nie może być w niebie”(„Dotknąć ziemi”-to kochać szczerze,zaznać ziemskiego uczucia szczęśliwej ludzkiej miłości)4-Widmo-postać nieokreślona,być może jest upiorem z poza pieśni utworu,być może niedoszłym samobójcą,związany w jakiś sposób z Pasterką,nie nawiązuje kontaktu z Guślarzem.Chodzi za Pasterką ukazując krwawą ranę na sercu(nieszczęśliwy kochanek)Dziady cz.IV-akcja rozgrywa się w domu księdza nadal w noc Zaduszek.Plebanię odwiedza gość-Pustelnik.Rozmawia z księdzem przez 3 godziny:1-godzina miłości:dowiadujemy się o tragedi miłosnej jaką przeżył bohater,wspomina swoją miłość,ślub ukochanej z innym,porównuje swoje dzieje do”Nowej Heloizy”, i „Cierpień młodego Wertera”-książki zbójeckie,które przeklina ,przeklina także księdza za nauke czytania..Pustelnik rozpatruje pojęcie śmierci na 3 sposoby:śmierć ciała,jednostki ludzkiej dla świata i rodzaj najgorszy-śmierć wieczna,bez nadziei zbawienia,taka która czeka grzeszników.2 godzina rozpaczy-Pustelnik ujawnia swoje imie-Gustaw.Okazuje się , że jest to dawny uczeń księdza.Młody człowiek,który rozpacza nie tylko nad niepowodzeniem w miłości ale także nad rozczarowaniem ideowym.Powraca tu romantyczno-klasyczna dyskusja o sile wiary i zabobonach.Cierpi , że ukochana wyszła za innego,jawi się jako romantyczny kochanek.Przebija swoje serce sztyletem-żyje dalej.Jest to scena symboliczna-jego „śmierć” jest odejściem od świata ludzi w krainę samotności i wyobcowania.(Symbol gałęzi-niezrozumiany przez ludzi dlatego gałąź jest jego przyjacielem)3 godzina przestrogi-jest refleksją filozoficzną.Gustaw ubolewa nad wadami świata-obserwuje rój motyli i cień krążących koło świecy.Ksiądz stara się udowodnić, że w życiu są uczucia.Gustaw zarzuca niewiedzę o prawdziwym świecie.Chce by przywołał obrzęd Dziadów.Znika.Dziady cz.III-(Drezdeńskie)Gustaw jest w więzieniu gdzie toczą walkę o jego duszę anioł z diabłem.Boh.pisze na ścianie cieli:”Gustaw umarł,ten który narodził się to Konrad”Zmarł rom.kochanek,ktoś kto żył własnym problemem.Narodził się Konrad-rom.boh. o sprawę narodową-bojownik.Więźniowie spotykają się w Wigilię,Wielka Improwizacja:występuje przeciwko Bogu,żeby zmusić go do działania w sprawie polaków,zaczyna od tego,że jest samotny i nieszczęśliwy,Konrad to mistrz czł.obdarzony przez samego Boga.Chce walczyc o naród i ludzi,staje na równo z Bogiem,tworzy rzeczywistość,bluźni przeciwko Bogu,by zmusić go do działania.Uważa , że poezja jest darem tak wielkim ,że czyni z czł.niemal Boga.Tylko Bóg i poeta mają moc tworzenia.Tylko poezja uprawnia Konrada by zmierzyć się z Bogiem”Ja mistrz,Ja mistrz wyciągam dłonie”Nieśmiertelność to kolejny atrybut Boga jak i poety”Ja czuję nieśmiertelność,nieśmiertelnośc tworze”Konrad reprezentuje uczucie,Bóg-mądrość.Sytuuje on Boga w poezji bezdusznych klasyków,wyznawców ksiąg i wiedzy.Jednak przegrywa on z Bogiem pon,występuje wbrew moralności:pycha i obraza Boga nie mogą prowadzić do zwycięstwa.Lecz spełnia on ważrną role.-Wyraził bunt i nie sposób go nie podziwiać za odwagę.
Dziady cz.III jako dramat Romantyczny-1-brak jedności :czasu(trwa ponad rok,luki pomiędzy scenami)miejsca(Wilno:cela Konrada,cela Piotra,cmentarz pod Wilnem,Warszawa,Petersburg)2-Przestrzeń:realistyczna-wiele autentycznych szczegółów(opis celi Konrada)symboliczna(cmentarz jako magiczna przestrzeń obrzędu)3-Czas:historyczny(konkretne daty np.1 listopad 1823r-autentyczne wydarzenie)mitu religijnego(cykl od Dziadów do Dziadów,Wielkanoc-widzenie ks.Piotra,B.Narodzenie-Wlk.Improwizacja.4-Postacie:historyczne-występują pod własnymi imionami i nazw.(Jan Sobolewski,Wysocki,Pelikan,Bajkow),wskazane innym mianem(Generał-Wincenty Krasiński,Doktor-August Becu)fikcyjne-
nacelowane symbolicznie(ks.Piotr,Ewa) satyry(Literaci w „salonie Warszawskim”)i karykatury(Senator)nacelowane uwznioślenia(ks.Piotr,Ewa)5-Kompozycja:otwarta,luźna,zacierająca związki przyczynowo-skutkowe pomiędzyczęściami,połączenie rodzajów literackich-dramatu(„pan Senator”),epicki(:Ustęp”) i liryki(„Wielka Improwizacja”),operowość(partieśpiewane)stylistyka misterium(alegoryczność),łączenie fantastyki z realizmem,tragizm z komizmem(wisielczy humor więźni) patos (Wlk.Improwizacja) groteska(sc.z diabłami)6-Prawa żądzące światem-ścisły związek świata widzialnego i nadprzyrodzonego, podwójna,realistyczna i metafizyczna motywacja wydarzeń,Wielka Improwizacja jako efekt”wielkiej choroby”(epilepsji) i opętania przez diabła,piorun zabijający Doktóra
niego