Polityka Społeczna

Definicja polityki społecznej

Założenia ogólne:

1. nie ma jednej definicji polityki społecznej, na którą zgadzają się wszyscy na gruncie nauki i praktyki. Są dwa podejścia:

- polityka społeczna jako nauka

- polityk społeczna jako działalność polityczna

2. różne podejścia zależne od orientacji metodologicznej i teoretycznej autorów, a także od dotychczasowych doświadczeń.

3. każda definicja wyraża określoną „filozofię” sposobu rozumienia i roli w społeczeństwie, zadań szczegółowych i roli w rozwoju społeczno-gospodarczego.

Wacław Szubert 1979

Polityka społeczna to celowe oddziaływanie państwa, związków zawodowych i innych organizacji na istniejący układ, zmierzające do poprawy warunków bytu i pracy szerokich warstw ludności, usuwania nierówności społecznych oraz podnoszenia kultury życia.

J.Auleytner

Polityka społeczna to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych, której celem jest poprawa położenia materialnego, asekuracja przed ryzykami życiowymi i wyrównywania szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych.

Propozycja wykładu

Polityka społeczna to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych zmierzająca do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych opartych na równości i sprawiedliwości społecznej sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie.

Teoria Maslow'a>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

Organizacje pozarządowe - Polski Czerwony Krzyż, Polska Akcja Humanitarna

Cele polityki społecznej:

1.Kształtowanie odpowiednich warunków pracy i bytu ludności

• każde państwo musi dbać o ogólne postawy zapewniające społeczeństwu zaspokojenie swoich potrzeb, poprzez pracę zarobkową, a dla osób niepracujących - tworzenie systemu emerytur, rent i innych świadczeń

• dbanie o dobre warunki w środowisku pracy

• tworzenie warunków pracy (w szerokim znaczeniu) jest warunkiem rozwoju społecznego np. prewencja wypadkowa, choroba zawodowa, ochrona zdrowia, ochrona środowiska

2, Kształtowanie prorozwojowych struktur społecznych

• kształtowanie struktur rodziny zapewniającej zastępowalność pokoleń (mechanizmy zachęcające do zakładania rodziny)

• dążenie do odpowiedniej struktury wykształcenia ludności i struktury zawodowej niezbędnej dla realizacji bieżących i strategicznych zadań rozwojowych.

• odpowiednie warunki kreacji kapitału ludzkiego oraz jego przygotowanie do pracy - DOKONUJE SIĘ W RODZINIE, w placówkach oświatowych, zakładach pracy - jest to warunek rozwoju społecznego

3. Kształtowanie sprawiedliwych stosunków międzyludzkich (wartości w polityce społecznej)

• oparte na zasadzie sprawiedliwości społecznej i równości szans na starcie życia zawodowego (poprzez odpowiednie prawo)

• Art. 2 K - RP JEST DEMOKRATYCZNYM PANSTWEM PRAWA URZECZYWISTNIAJĄCYM ZASADY SPRAWIEDLIWOŚCI SPOŁECZNEJ.

Gospodarka rynkowa nie tworzy barier dla legalnych dochodów - rozpiętość w dochodach jest i będzie i będzie; powiększa się.

Inne ujęcia celu polityki społecznej

• poprawa pozycji grup słabych ekonomicznie i społecznie oraz zapobieganie ryzykom zagrażającym ich egzystencji . (H. Lampert)

• organizowanie postępu społecznego (J. Danecki)

• obrona przed niezaspokojeniem elementarnych i rozwojowych potrzeb człowieka (J. Słupińska)

• łagodzenie nierówności i ubóstwa, minimalizowanie społecznego ryzyka i optymalizacja podziału pomyślności (G. Esping-Andersen)

Dwie klasy celów:

• związane z likwidacją zła społecznego (np. usuwanie, łagodzenie ubóstwa, bezdomności, patologii społecznych) - cele wcześniejsze

i mniej ambitne

• związane z kreowaniem dobra społecznego (np. urzeczywistnianie sprawiedliwości społecznej, optymalizacja podziału pomyślności) - cele późniejsze, niekiedy rewolucyjne

„Cel” w polityce społecznej wyznacza się celami

• określanie celów polityki społecznej należy do nauki polityki społecznej, które może odpowiadać na pytanie ”jak być powinno?”

(K. Krzeczkowski)

• kategoria celu może być stosowana do opisywania i wyjaśniania działania i może spełniać nie tylko normatywne funkcje.

• współcześnie dominuje definiowanie polityki społecznej poprzez pozytywne cele

Celami mogą być wartości np.:

• równość

• godność

• wspólne dobro

• samorządność

• interes

• podmiotowość

• solidarność

• wolność

• szczęście

• samorealizacja

Celem może być również jakość życia.

Przydatność definicji

• określają przedmiot >> nauka o polityce społecznej

• ukierunkowują uwagę i wysiłki badawcze naukowców

• odgrywają istotną rolę w dydaktyce

• mogą mieć znaczenie praktyczne w planowaniu przyszłych zmian i interwencji o ile zostaną odczytane, jako przekaz normatywny i przenikną do świadomości społecznej.

Szczegółowe polityki społeczne

Podział zakresu znaczeniowego pojęcia „polityka społeczna” na mniejsze klasy (zbiory). Podział ten może opierać się na jednym lub kilku kryteriach, którymi są zwykle kategorie używane do definiowania opisu i wyjaśniania polityki społecznej

Wyodrębnianie polityk szczegółowych

• kryterium: warunki życia- bierze się pod uwagę rozmaite elementy otoczenia w jakim ludzie przebywają i działają np. warunki mieszkaniowe, warunki pracy - i to będzie odpowiadać polityce mieszkaniowej czy polityce ochrony pracy

• kryterium: formy „zła społecznego”, jak: ubóstwo, brak wykształcenia, bezdomność, bezrobocie i inne. Można mówić wtedy o polityce społecznej ograniczającej ubóstwo czy przeciwdziałającej bezrobociu.

• kryterium: grupy zajmujące pozycję gorszą pod względem ekonomicznym i społecznym np. sieroty społeczne, sieroty biologiczne, rodziny niepełne, wielodzietne, bezdomni, chorzy, niepełnosprawni, analfabeci, ubodzy, ofiary przestępstw, więźniowie, bezrobotni. Można więc mówić o polityce na rzecz sierot, więźniów, osób niepełnosprawnych, bezdomnych itd.

Polityki szczegółowe wg. W. Szuberta:

• ludnościowa

• rodzinna,

• zdrowotna,

• mieszkaniowa

• kształcenia

• kulturalna

• zatrudnienia

• kształtowania dochodów

• ochrony pracy

• zabezpieczenia społecznego

• organizowania wypoczynku i czasu wolnego

• kształtowania i ochrony środowiska

• usuwania i ograniczania zjawisk patologii społecznej

Instrumenty polityki społecznej

To narzędzia, środki działania, które oddziaływają na zachowania tych ludzi, do których kierują one swe programy jaki i tych, którzy są ich wykonawcami lub tworzą środowisko społeczne, w którym programy polityki społecznej są realizowane.

Instrumenty te wzmacniają, osłabiają, modyfikują zachowania dotychczasowe, skłaniają do zachowań pożądanych, pobudzają do nowych zachowań.

Instrumenty:

• Ekonomiczne - regulują dostęp do dóbr będących wytworem gospodarki

• Prawne - regulacje składające się na państwowy system prawny, które mniej lub bardziej bezpośrednio określają uprawnienia i zachowania obywateli związane z zaspokajaniem ich potrzeb.

• Informacyjne - dysponują nimi wszystkie podmioty dopuszczone do głosu przez państwo (czasami uznawane za nielegalne)

• Kadrowe - „czynnik ludzki”

• Kształtowanie przestrzeni - planowanie, tworzenie infrastruktury.

Instrumenty ekonomiczne

• kształtowanie skali i warunków dostępu obywateli do własności majątku konsumenckiego lub produkcyjnego: ochrona własności prywatnej, wywłaszczanie, reprywatyzacja, powszechne lub selektywne uwłaszczanie.

• określanie praw właścicieli zasobów, poszerzające lub zawężające definiowanie uprawnień właścicielskich: prawo do użytkowania, zaniechanie użytkowania, zmiany formy własności (z rzeczowej na pieniężną), prawo do przywłaszczania dochodów z własności (czyli podatki), prawo do przekazywania własności w drodze sprzedaży i dziedziczenia.

• kształtowanie dostępu do dóbr konsumpcyjnych poprzez regulowanie: dostępu do pracy zarobkowej, zasad wynagradzania za pracę, uprawnień do świadczeń społecznych, uprawnień konsumentów i ochrony konsumenta, możliwości i warunków wytwarzania dóbr konsumpcyjnych na własny użytek.

Instrumenty prawne

• zapisane w konstytucji i konkretyzowane w aktach prawnych niższego rzędu:

- prawa i obowiązki obywatelskie (prawa negatywne wymagające powstrzymywania się państwa od działań je naruszających)

- prawa socjalne (prawa pozytywne wymagające aktywności ze strony państwa)

• szczegółowe regulacje prawne dotyczące zachowań ludzi, zwłaszcza w zakresie prawa pracy i prawa rodzinnego.

• umowne stosunki między ludźmi obsługiwane przez prawo cywilne, ponadto regulacje dotyczące zachowań mniej rozpowszechnionych czyli konflikty międzyludzkie i prawo procesowe.

• sankcje wobec sprawców przestępstw i wykroczeń

• decyzje kierowane do konkretnych obywateli (wyroki sądów, a także decyzje organów administracyjnych)

Instrumenty informacyjne

• przekazywane za pośrednictwem systemu szkolnego, częściowo obowiązkowego, w całości regulowanego przez prawo i kontrolowanego przez resort edukacji, głównym adresatem jest młode pokolenie ale też „druga szansa” - to instytucje ustawicznego kształcenia dla dorosłych.

• informacje publikowane za pośrednictwem wszelkiego rodzaju środków społecznego przekazu (media) dostępne dla wszystkich, niereglamentowane. Może pojawić się bariera ceny.

• poradnictwo indywidualne adresowane do osób o szczególnych potrzebach (cechujących się szczególnym niedoborem wiedzy i umiejętności). Szczególnym nośnikiem informacji mogą być poradnie społeczno- zawodowe, rodzinne itd.

Instrumenty kadrowe

• ludzie, którzy świadczą usługi społeczne i decydują o przyznaniu dóbr ekonomicznych potrzebującym (stanowienie i stosowanie prawa), łącznie z tymi, którzy sprawują przymus państwowy i egzekwują sankcje np. kurator, policja.

• kultura prawna, polityczna, współżycia społecznego, mają decydujące znaczenie dla powodzenia programów polityki społecznej.

• politycy różnych szczebli, parlamentarzyści, samorządowcy, autorzy programów politycznych.

• eksperci, badacze

• pracownicy fachowi: nauczyciel, pedagog, lekarz, pielęgniarka, inspektor pracy, doradca zawodowy, ubezpieczeniowy, pracownik socjalny a także policjant, sędzia, kurator.

Instrumenty kształtowania przestrzeni

• kształtowanie infrastruktury społecznej (środowisko naturalne jest częścią składową)

• obiekty będące efektem procesów inwestycyjnych, służące zaspakajaniu ludzkich potrzeb np. szkoły, szpitale, zabudowa mieszkaniowa, drogi, koleje

• dylemat: ochrona starej infrastruktury a konieczność modernizacji i rozbudowy

Geneza polityki społecznej (pochodzenie)

• Starożytność

• Okres przedindustrialny - od upadku państwa bizantyjskiego do wielkiej rewolucji przemysłowej XVIII w (średniowiecze)

- rola rodziny

- o losie socjalnym jednostki decyduje rodzina

- brak szans na społeczny awans

- incydentalna działalność państwa np. 1601r. edykt królowej angielskiej Elżbiety I - prawo ubogich. Edykt zobowiązywał podmioty lokalne (hrabstwa) do podejmowania działań w celu ograniczenia albo niwelowania włóczęgostwa i żebractwa (pojawiły się przymusowe domy pracy)

• Wielka rewolucja przemysłowa

- postęp techniki i nieprzygotowanie siły wytwórczej - uwłaszczenie chłopów (niskie zarobki, wypadki, zatrudnienia bez ograniczenia wiekowego, brak BHP, brak jakiegokolwiek zabezpieczenia)

- „społeczna przemoc” - działalność filantropijna

- ideologia państwa „nocnego stróża”- na tym zbudował się kapitalizm - skrajna doktryna państwa liberalnego zakładająca, że obowiązkiem władzy publicznej jest zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego kraju, właściwej administracji wewnątrz kraju i zakaz ingerencji w relacje pomiędzy światem kapitału a światem robotniczym.

- doraźne formy pomocy

- stopniowe „angażowanie” państwa

Pierwotne formy zabezpieczenia społecznego:

• ustawodawstwo fabryczne - zalążek prawa pracy

• prawo do koalicji - walka o legalizację związków zawodowych

• kasy fabryczne - formy ubezpieczenia prywatnego na terenie fabryk w celu ochrony różnych ryzyk; starości, wypadków, choroby.

• prywatne ubezpieczenia - pojawienie się prywatnych ubezpieczeń emerytalnych

• działalność opiekuńcza - rozwój; współczesna pomoc społeczna. W XIX w. korzystanie z takich form pomocy z reguły łączyło się z utratą niektórych praw obywatelskich (przede wszystkim z utratą praw wyborczych).

• działalność patriarchalna - wspieranie robotników przez patriarchów

• reforma- Kanclerza Niemiec Otto von Bismarcka

Kanclerz Niemiec Otto von Bismarck - zjednoczył Niemcy, sprowokował Francję do wojny; z punktu widzenia Niemiec był to mąż stanu. Obniżał podatki, stworzył państwo policyjne, walczył z socjalizmem. Był inicjatorem wprowadzenia 3 rodzajów obowiązkowych ubezpieczeń:

• ubezpieczenie na wypadek choroby 1883 - obowiązek płacenia składki w połowie przez pracownika, w połowie przez pracodawcę. Ubezpieczenie chorobowe obejmowało opiekę rzeczową jak i pieniężną. (nazwa ustawy - kasa chorych)

• ubezpieczenia od wypadków przy pracy 1884 - składka w całości płacona prze pracodawcę.

• ubezpieczenia w razie starości i inwalidztwa 1889 (współcześnie emerytura i renta) - składkę płacił pracodawca i pracownik plus wzmacnianie z budżetu państwa.

Istota reformy Bismarcka polegała na wprowadzeniu przymusu ubezpieczeniowego, a nierealizacja nałożonego obowiązku skutkowała bardzo poważnymi konsekwencjami prawnymi. Stopniowo reforma Bismarcka była rozszerzana na nowe grupy społeczne, pracownicze w efekcie uzyskując charakter systemu powszechnego. Polska wprowadziła ubezpieczenia społeczne z tytułu choroby w 1919 r., a pozostałe rodzaje ubezpieczeń społecznych w 1933 r.

Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP)

Utworzona w 28 czerwca 1919 na paryskiej konferencji pokojowej jako autonomiczna organizacja stowarzyszoną z Ligą Narodów.

Po II wojnie światowej stała się organizacją afiliowaną przy ONZ. Siedziba tej organizacji znajduje się w Genewie.

W 1969 r. otrzymała pokojową nagrodę nobla

MOP zajmuje się problemami pracowniczymi tj.:

• ograniczenie czasu pracy dzieci

• ochrona praw pracowników

• polepszanie warunków pracy i życia

• tworzenie miejsc pracy i szkoleń

• kształtowanie standardów ustawodawstwa z zakresu zabezpieczenia społecznego

Reprezentacja w MOP

• każdy kraj członkowski reprezentowany jest na konferencji przez 4 delegatów: dwóch z ramienia rządu, jednego przedstawiciela pracodawców i jednego przedstawiciela pracowników

• wszystkie głosy są równe i niezależne od wielkości i ludności państwa. Reprezentanci są zazwyczaj wybierani przez organizacja ogólnonarodowe

• MOP ustanawia standardy pracy w formie:

- konwencji - dokumenty podlegające ratyfikacji

- zaleceń - wytyczne, rekomendacje, nie podlegają ratyfikacji. Mają charakter moralno-polityczno-opiniodawczysy

- dostarcza też na dużą skalę pomoc techniczną w różnych dziedzinach. Szeroka gama programów technicznych realizowana jest w 140 krajach.

Teoretyczne podstawy interwencjonalizmu państwowego w gospodarce.

John Maynard Keynes 1883-1946 dzieło z 1936 „Ogólna teoria zatrudniania, stopy procentowej i pieniądza”.

Pod wpływem wielkiego kryzysu gospodarczego Keynes stwierdził:

• inwestowanie jest najważniejszym instrumentem wyprowadzenia kraju z gospodarczego upadku

• w czasie kryzysu sektor prywatny ogranicza do minimum inwestycje

• dlatego należy „złożyć” na państwo ciężar inwestowania

Teoria Keynesa znalazła zastosowanie:

• w początkowych latach kryzysu (1929-1935)

• uruchomiono roboty publiczne

• stworzyło to nowe miejsca pracy

• zwiększyła się w ten sposób ilość pieniądza na rynku

• to zwiększyło popyt na towary

• pozwoliło zwiększyć produkcję

• a to z kolei tworzyło dalsze miejsca pracy

Raport Beveridge'a (1897-1963)

Sir William Beveridge jeden z najbardziej wpływowych ekonomistów swojej epoki, w roku 1942 opublikował pracę: Raport Beveridge'a. Raport został ogłoszony w Anglii w 1949 r.

Celem Raportu było rozpoznanie przyczyn biedy

Wynik: ubóstwo jest wynikiem zdarzeń losowych, takich jak choroba, bezrobocie, „obciążenia rodziną” czy śmierć.

Zalecane rozwiązania:

• opublikowanie Raportu można uznać za początek państwa opiekuńczego

• postulował, aby doraźne działania socjalne rządu zastępować działaniami w duchu keynesizmu. Nigdy więcej biedy!

Państwo opiekuńcze miało zapewniać: (wg. Beveridge'a)

• opiekę zdrowotną

• emerytury i renty

• dostateczne warunki mieszkaniowe

• indywidualne usługi socjalne

Środki zaradcze planu Beveridge'a, które wprowadzono:

• rozbudowana systemu ubezpieczeń społecznych (przede wszystkim emerytury)

• stworzenie powszechnego systemu świadczeń rodzinnych

• stworzenie uzupełniającej pomocy społecznej

• stworzenie powszechnej opieki zdrowotnej

Zaproponowane instrumenty w tym Raporcie:

• przymus ubezpieczenia (szczególnie emerytalnego)

• powszechność ubezpieczenia

• wzrost roli państwa i aktywny udział państwa w praktyce społecznej (rozwój interwencjonalizmu)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Pojęcie zabezpieczenia społecznego

Z czym łączy się to pojęcie?

• walka z ubóstwem

• działalność państwa

• bezpieczeństwo społeczne

• jakość życia

• prawa człowieka

2 grupy definicji zabezpieczenia społecznego:

• Pierwsza grupa definicji zabezpieczenia społecznego:

- nacisk na wyodrębnienie przedsięwzięć, podejmowanych dla zagwarantowania odpowiedniego poziomu życia członków danego społeczeństwa

- zabezpieczenie społeczne J. Piotrowski - całokształt środków i działania instytucji publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się zabezpieczyć swych obywateli przed niezawinionym przez nich niedostatkiem, przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych społecznie uznanych za ważne potrzeb

- A.Rajkiewicz- system świadczeń, do których obywatele mają prawo lub z których mają możliwość korzystania w wypadkach i na warunkach określonych odpowiednimi przepisami

• Druga grupa definicji zabezpieczenia społecznego:

-….rozumiana jako pewien stan pożądany, jako wartość, której realizacji podporządkowane byłyby określone działania

Definicja MOP-u

Zabezpieczenie społeczne to rezultat osiągnięty za pomocą całego szeregu kompleksowych i uwieńczonych powodzeniem przedsięwzięć publicznych mających na celu ochronę ludności (lub jej dużej grupy) przed niedostatkiem środków materialnych, który w razie braku takich przedsięwzięć, mógłby być spowodowany utratą dochodów w razie choroby, bezrobocia, inwalidztwa, zgonu, oraz przedsięwzięć zapewniających dostęp do opieki zdrowotnej w razie potrzeby i pomagających rodzinom wychowujących małe dzieci

Czyli:

- szersze cele niż prewencja lub łagodzenie skutków biedy

- stanowi wyraz dążenia do osiągnięcia bezpieczeństwa w jego najszerszym sensie

- zabezpieczenie społeczne jako gwarancja bezpieczeństwa

Wprowadzono do polityki społecznej dwa terminy:

- zabezpieczenie społeczne

- bezpieczeństwo społeczne (socjalne)

(Ale chodzi o te same wartości)

Bezpieczeństwo - kategoria polityki społecznej

Jest to stan wolności od niedostatku materialnych środków utrzymania i istnienie realnych gwarancji pełnego rozwoju jednostki

Zdarzenia zaliczane do typowych ryzyk społecznych, które mogą stan bezpieczeństwa zakłócić:

choroba, wypadek, starość, macierzyństwo, zgon żywiciela rodziny, inwalidztwo, utrata pracy, niszczenie środowiska, ujemny przyrost naturalny, terroryzm

Charakterystyka technik zabezpieczenia społecznego

Kryterium finansowo-organizacyjne

1.ubezpieczeniowa

2.zaopatrzenia

3.opiekuńcza

Ubezpieczenia = bezpieczeństwo

Ubezpieczenia społeczne:

1. to instrument polityki społecznej państwa

2. obowiązkowy charakter

3. historycznie około 130 lat >> Bismarck

4. stosunek publiczno-prawny

5. publicznoprawne instytucje ubezpieczeniowe (I filar !!)

6. trójstronny stosunek ubezpieczeniowy

7. ubezpieczenia osobowe

8. warunki ubezpieczeń określone ustawowo (ogromna rola państwa)

9. szczególny tryb kontroli sądowej

10. gwarancje Skarbu Państwa (ZUS-emerytura)

11. odrębne zasady nadzoru

12. regulacja w ustawach szczególnych

Ubezpieczenia gospodarcze:

1. instrument polityki gospodarczej i polityki społecznej

2. głównie charakter dobrowolny

3. długa tradycja (4000 lat)

4. stosunek cywilnoprawny

5. komercyjne+ zakłady ubezpieczeń wzajemnych

6. stosunek z reguły dwustronny

7. ubezpieczenia majątkowe+ osobowe

8. ogólne warunki ubezpieczeń określa zakład ubezpieczeń

9. kontrola sądów powszechnych

10. brak gwarancji państwa

11. nadzór

12. odrębne regulacje prawne w KC, kodeks morski, ustawodawstwo ubezpieczeń gospodarczych

Cel ubezpieczeń gospodarczych - kompensacja i prewencja

Funkcje:

• kompensacja strat losowych

• funkcja prewencyjno-wychowawcza

• poczucia bezpieczeństwa

• ciągłości procesów gospodarczych

• gwarancja zasady rachunku ekonomicznego

• inne np. stymulacja rozwoju wzrostu gospodarczego, ochrona bilansu płatniczego, gwarancja rozwoju niebezpiecznych dziedzin działalności

Pytania:!!!

Dlaczego ubezpieczenia społeczne a nie zwykła pomoc tym którzy nie mają środków utrzymania?

Dlaczego nie indywidualne oszczędzanie na starość zamiast wieloletniej składki?

Polityka społeczna w Polsce. Zarys problemu

Jałta i podział Europy. Przebudowa społeczna

• umocnienie wpływów środowisk robotniczych

•wzrost planowanej gospodarki kontrolowanej przez państwo w dziedzinie gospodarki

Max Webber- „byt kształtuje świadomość”

Socjalizm jako dominująca doktryna po 1945 r.

• państwo jako forma przejściowa

• (podatki, przymus, prawo, inne formy)

• dojście do komunizmu

Rola związków zawodowych:

•Trocki

•Lenin

W związku z tym były dwa podejścia do związków zawodowych

• Trocki - według niego związki zawodowe to:

- spadek i zabobon

- „zrośnięcie” z państwowym aparatem gospodarczym

- likwidacja biurokracji

- naturalne predyspozycje związków zawodowych do organizacji życia ekonomicznego kraju

• Lenin - według niego związki zawodowe mają:

- zdobywać masy

- informować o nastrojach robotników

- przenosić idee

- tradycyjne funkcje

- organizować państwo, ale nie zarządzać

- kontrolować państwo

- są szkołą komunizmu

Jaka ma być Polska po wojnie?

• sprawa pracy - praca dla wszystkich

• „podmiotowość człowieka”

• krzywda społeczna

• brak technicznego przygotowania

• opcja samorządowo-spółdzielcza

• polityka społeczna na szczeblu lokalnym

Czy polityka społeczna jest potrzebna?

• obciążona ideologicznie, ale przyniosła pewne korzyści i ulgi robotnikom

• nowy ustrój czyni bezprzedmiotowe problemy iśrodki do ich rozwiązania

• uspołecznienie środków produkcji (świadomość, prawo do pracy, brak patologii, ochrona kobiet) - złuda!!

Cele dawnej polityki społecznej:

• państwo socjalistyczne przyjmuje odpowiedzialność za obywateli

• zwalnia jednostkę z odpowiedzialności za swoje życie i zdrowie

• rozbudza postawy roszczeniowe

Główny aktor - PAŃSTWO

• administracja centralna

• administracja terenowa

• ZUS

• ministerstwa

• zakłady pracy

• zawiązki zawodowe

• samorządy robotnicze

Władza PZPR

• odbudowa kraju (cel)

• nadzieja na lepsze jutro

• „szary człowiek” - bohater i „tworzyciel”

• rozprawiania się z przeszłością - ziemiaństwo

• propaganda sukcesu - atut

• izolowanie inteligencji

• procesy sądowe

Zasięg polityki społecznej w socjalizmie

• pełne zatrudnienie

• dochód z pracy

• ochrona pracy

• ubezpieczenia społeczne

• ochrona zdrowia

• polityka mieszkaniowa

• społeczna organizacja wypoczynku

Różnicowanie społeczeństwa

Przykłady:

• dochód z pracy

• przywileje „dla kluczowych gałęzi” (dla klasy robotniczej)

• ”upośledzone gałęzie”

• gradacja i rozpiętość płac

• dyferencjacja ochrony prac

• dyferencjacja ochrony zdrowia

(ważni byli hutnicy, górnicy, reszta nie ważna)

Rola kościoła „niezależny azyl”

1.np. KUL, ruch Klubów Inteligencji Katolickiej, Tygodnik Powszechny

2.Postulaty:

-wspólne decydowanie o problemach

- uczciwa i pełna informacja

- poprawka z historii

- ochrona prawna dla „działaczy opozycji”

Różnicowanie. Przykrój terytorialny

Silna koncentracja potencjału produkcji

a) wyższa od przeciętnej krajowej

b) niższa od przeciętnej krajowej

Społeczne niezadowolenie

• 1956 - sprawiedliwych płac i sprawiedliwego podziału mieszkań

• 1970 - po podwyżkach cen

• Rządy Gierka

• 1980 - niepokoje społeczne - żądanie legalizacji wolnych związków zawodowych, fatalne zaopatrzenie

Słabości państwa socjalistycznego:

• przemoc

• nieudolność kierowania krajem

• korupcja

• partyjnictwo

Gospodarka ulega rozkładowi:

• niedobory artykułów

• poniżające kolejki

• systemy zaopatrzenia kartkowego

• zmęczenie i nerwowość w stosunkach między ludzkich

• kolejne „fale reform”

Zmiana przy sterach:

• okrągły stół

• wybory

• Premier - Mazowiecki, Prezydent - Jaruzelski

• zmiana konstytucji - koniec PRL

Gospodarka u progu transformacji:

• malejąca aktywność zasobów

• wadliwa struktura przemysłu

• brak nowoczesnych technologii

• nierównowaga gospodarcza

• dominacja sektora państwowego

• rozregulowana sfera finansów

• deficyty budżetowy

• rosnąca inflacja

• sztuczny system cen i kursów walut

• wadliwa struktura zatrudnienia

• ogromne zadłużenie, niska wydajność pracy

• długotrwały kryzys

Transformacja społeczna

Zmiana systemu instytucjonalnego danego kraju, tzn. infrastruktury prawnej i organizacyjnej

• polityczna - system monopartyjny - pluralizm

• gospodarcza - system gospodarczy, własność

Plan Balcerowicza (był to jedyny plan; 3 kluczowe elementy)

• reforma finansów publicznych i odzyskanie równowagi budżetowej

• wprowadzenie mechanizmów rynkowych

• zmiana struktury własnościowej gospodarki

Niezbędne warunki planu

• społeczna akceptacja

• współpraca z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Bankiem Światowym

Plan Balcerowicza był bardzo rygorystyczny. Był jednak skokiem, który mógł się udać lub nie.

Skutki społeczno - gospodarcze reformy

1.bezrobocie

• rozpad RWPG (blok socjalistyczny)

• załamanie handlu z ZSRR

• upadek sektora militarnego

• uwolnienie cen

• liberalizacja handlu zagranicznego

• nieodpowiednia struktura kwalifikacji

• przerost zatrudnienia

• niska konkurencyjność produkcji

2.inflacja - hiperinflacja

• realne stopy procentowe

• ostre limity kredytowe

• administracyjne ograniczanie płac i dotacji

• obniżanie skali waloryzacji rent emerytur

• przejściowe utrzymywanie stałego kursu walutowego

Prywatyzacja

• Ministerstwo Przekształceń Własnościowych

• Metoda kapitałowa oraz likwidacyjna

• społeczne protesty, krytyka fachowców

• ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji

• PPP - narodowe fundusze inwestycyjne o odpłatne przekazywanie świadectw udziałowych

Podsumowanie

• brak wizji zmian

• brak wartości (nie określono jasno wartości)

• rządowe „kumoterstwo”

• pozbawienie socjalnych przywilej

• sprzeczność programowa

• biurokratyzacja

• powolność władzy

• filantropia rządowa

• fasadowe traktowanie doradztwa naukowego

• ogromne skutki społeczne

Modele polityki społecznej

Nie ma współcześnie w Europie jednego wspólnego modelu europejskiego. Każdy kraj UE charakteryzuje się własnym modelem polityki społecznej oraz różnym natężeniem opiekuńczości państwa. Dokonując typologii różnych modeli bierze się pod uwagę następujące kryteria:

• dostęp do świadczeń i usług

• selektywność lub powszechność ochrony socjalnej

• jakość i poziom świadczeń i usług

• zakres i cele polityki rynku pracy

• rola władz publicznych w zaspakajaniu potrzeb obywateli

• sposoby finansowania programów społecznych

Podziały:

1.modele polityki społecznej według Titmuss'a (3)

Kryterium: modele wyodrębnione ze względu na wzajemne relacje między polityką społeczną a ekonomiczną

Model marginalny - „właściwym celem państwa opiekuńczego jest nauczenie ludzi jak sobie bez tego państwa radzić”.

Model ten opiera się na założeniu istnienia dwóch naturalnych kanałów właściwego zaspokojenia potrzeb indywidualnych tj. rodzina i rynek prywatny. I dopiero wówczas, gdy te podmioty zawiodą państwo może wkroczyć z państwową polityką społeczną ale tylko działaniami doraźnymi

Model motywacyjny (służebny, wydajnościowy) - w tym modelu programy socjalne traktowane są jak dodatek do gospodarki i pełnią wobec polityki gospodarczej rolę służebną. Priorytetem jest wydajna praca. Jednym z najważniejszych efektów funkcjonowania tego modelu jest kształtowani lojalności klasowej i grupowej.

Model instytucjonalno-redystrybucyjny - w tym modelu rola polityki społecznej jest znaczna. Stanowi integralną instytucję w ramach danego społeczeństwa. Pełni funkcję redystrybucji dochodów. W tym modelu zapewnia się powszechny dostęp do świadczeń i usług na podstawie kryterium potrzeby. Model ten częściowo opiera się na zasadzie równości społecznej.

2. modele polityki społecznej według Furnisa i Tiltona (3)

Wyodrębnienie na podstawie kryterium możliwych form ingerencji państwa kapitalistycznego w wolną grę sił rynkowych.

Państwo pozytywne - rolą polityki społecznej w tym modelu jest ochrona właścicieli kapitału przed ewentualnymi trudnościami związanymi z żywiołową grą sił rynkowych i przed potencjalnymi żądaniami redystrybucji dochodów. Środkiem do tego celu ma być rozwój ubezpieczeń społecznych wyrównujących dochody w ramach cyklu życiowego pracowników najemnych i przenoszenia ryzyka bezrobocia, choroby, starości na całą populację.

Państwo bezpieczeństwa socjalnego - chodzi o zagwarantowanie minimalnego dochodu wszystkim obywatelom a nie tylko wybranym grupom pracujących. Ustanowienie tego minimum ma służyć stworzeniu społeczeństwu równych szans podobnie jak w modelu konserwatywnym.

Państwo dobrobytu społecznego - w tym modelu państwo nie ogranicza się do gwarantowania minimum ale celem polityki społecznej jest zabezpieczenie równości szans i wyrównywanie warunków życiowych.

3. modele polityki społecznej według Espinga-Andersena (3)

Kryterium: wyodrębnienie ze względu na dostęp do świadczeń i usług, podziały społeczne i relacje między państwem a rynkiem prywatnym.

Model liberalny - zadaniem polityki społecznej jest łagodzenie biedy, która według liberałów jest spowodowana przede wszystkim przyczynami natury jednostkowej.

Cechy:

A Reformy socjalne w tym modelu poważnie ograniczone.

B Liberalny etos pracy. Chodzi o to, aby świadczenia socjalne nie zastępowały pracy zarobkowej jako głównego źródła utrzymania.

C Obowiązują następujące zasady:

- wolność jednostki

- równość traktowania

- wolny rynek

- pomoc dla samopomocy

D minimalizowanie dostępu do świadczeń socjalnych

- wysokość świadczeń zwykle umiarkowana, a korzystanie z nich połączone z obniżeniem statusu społecznego

- dominują świadczenia opiekuńcze

- reformy ubezpieczeń społecznych poważnie ograniczone. w związku z tym wykształcają się specyficzne podziały społeczne na tzw. korzystających z pomocy państwa i na pozostałą część społeczeństwa.

E neutralna postawa według systemu podatkowego wobec zobowiązań alimentacyjnych podatnika

- twoje dzieci twoje wydatki

- nie uwzględnia się sytuacji rodzinnej podatnika i jego zdolności do opłacania podatków. Każdy płaci w zależności od wysokości uzyskanego dochodu a nie od indywidualnej zdolności podatkowej.

- zwalczanie wszelkich ulg i odliczeń podatkowych

W ostateczności zwolennicy modelu liberalnego godzą się na wypłacanie zasiłków pewnym grupom marginalnym wyodrębnionych według arbitralnie ustalonych kryteriów udzielania pomocy. Poprawa warunków życia wszystkich obywateli jest wyłącznie skutkiem rozwijającej się gospodarki. Czyli im wyższy dochód społeczny tym lepsze warunki życia ogółu obywateli.

Model konserwatywno-korporacyjny - władza publiczna realizując ten model gotowa jest do zastąpienia rynku jako dostarczyciela określonych świadczeń poprzez zgodę na model paternalistyczny (model paternalistyczny oparty głównie na ubezpieczeniach społecznych). Marginalne znaczenie w tym modelu mają ubezpieczenia prywatne. Model ten opowiada się za tradycyjną konstrukcją podatkową polegającą na odliczaniu od podstawy opodatkowania kwoty dochodu przeznaczonej na konsumpcję każdej osoby w rodzinie utrzymującej się ze wspólnego dochodu. Dlatego w obciążeniach podatkowych uwzględnia się przede wszystkim zdolności podatkowe płatnika. W tym modelu rodzina jest postrzegana jako podmiot samodzielny o określonych prawach i obowiązkach względem swoich członków. Rodzina jest podstawowym dostarczycielem środków utrzymania dla wszystkich jej członków. W związku z tym instytucje publiczne nie powinny ani rodziny zastępować ani utrudniać rodzinie realizacji ich funkcji. W tym modelu bardzo silny wpływ katolickiej nauki społecznej - przywiązanie do zachowania tradycyjnych wartości rodzinnych.

Model socjaldemokratyczny - inaczej nazywany państwo dobrobytu. Państwo powinno zapewniać pracę swoim obywatelom. Ochrona socjalna rozwinięta - duża rola związków zawodowych. Wysokość opodatkowania zależna od poziomu uzyskanego dochodu. Osoby potrzebujące otrzymują zasiłek według ustalonych zasad. Obowiązkiem podmiotów publicznych jest sprawiedliwie zabrać i sprawiedliwie podzielić dochód społeczny. Główną rolą polityki społecznej w tym modelu jest stworzenie systemu, w którym dzięki solidarnej współpracy wszystkich potrzeby każdego członka wspólnoty zostaną zaspokojone na odpowiednim poziomie.

4. modele polityki społecznej według Mirosława Księżopolskiego (4)

Model korporacyjny (konserwatywny) - jest to model polityki społecznej oparty na zasadzie paternalizmu wyrażający się w rozbudowanych ubezpieczeniach społecznych. Programy socjalne są ważnym dodatkiem do gospodarki, pełnią względem niej rolę służebną, powinny jednak jak najmniej zakłócać mechanizmy gospodarki rynkowej i służyć rozwojowi gospodarczemu. Prawo do pomocy i wysokości świadczeń zależy od statusu danej osoby na rynku pracy. Model ten najbardziej bliski jest Niemcom, Holandii, Belgii, Austrii ale też Finlandii, pewne cechy ma również system Francuski i Włoski.

Model rezydualny (marginalny lub liberalny) - jest to model gdzie mamy cechy państwa minimalnego, samodzielne zaspokajanie potrzeb socjalnych przez obywateli lub przez rynek prywatny, a państwo wspiera w ostateczności. Polityka społeczna występuje pod postacią rozwiązań doraźnych. Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne uzupełnione powszechną opieką zdrowotną, zasiłki rodzinne to wszystko gwarantuje obywatelom pewne minimum dochodu i zaspokojenie potrzeb podstawowych. To model właściwy dla wielkiej Brytanii.

Model rudymentarny (elementarny) - to najsłabiej rozwinięty system polityki społecznej. Obowiązuje zasada subsydiarności (pomocniczości). Główne podmioty polityki społecznej to rodzina, wspólnota lokalna, kościół, organizacje charytatywne. Państwo w niewielkim stopniu urzeczywistnia prawo do pracy i do pomocy. Grecja , Irlandia, Portugalia, Hiszpania, częściowo Włochy

Model opiekuńczy (socjalny) - polityka społeczna to integralna instytucja, w ramach danego społeczeństwa pełni funkcję redystrybucji dochodów. Społeczeństwo ponosi odpowiedzialność za dobrobyt i bezpieczeństwo socjalne każdej jednostki. Każdy obywatel jest uprawniony do godziwego życia. Prawo do świadczeń socjalnych i usług oparte jest na kryterium potrzeby. Ten model charakteryzuje to, że jest powszechny i zasadniczo bezpłatny system ochrony zdrowia, system oświaty, emerytury i renty socjalne, zasiłki rodzinne wypłacane na każde dziecko, rozbudowany system publicznych usług socjalnych dla ludzi niepełnosprawnych, ludzi starszych i rodzin z dziećmi. Państwo gwarantuje opiekę każdemu obywatelowi od narodzin aż do śmierci. Np. Szwecja, dania, częściowo Holandia.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Podstawowe pojęcia polityki społecznej

Pojęcie dobrobytu

Za synonim tego pojęcia uważa się poziom życia, warunki życia. Pojęcie to ocenia się według kryteriów subiektywnych i obiektywnych.

Obiektywnie jest to ocena niektórych elementów składających się na ocenę położenia społecznego. Pojęcie jest względne i ocenne. Można mówić o dobrobycie gospodarczym, czyli określenie stopnia zaspokajania potrzeb ludności, które rozpatrywane są przez pryzmat ekonomicznych form ich realizacji. Jest ton mierzalny i materialny.

Dobrobyt społeczny określa stopień zaspokojenia całości potrzeb ludności, a więc również w sferze kultury, oświaty, opieki zdrowotnej itd. Mierzenie dobrobytu odnosi się do jednostek lub większych zbiorowości. Przy czym dobrobyt społeczny nie jest zwykła sumą dobrobytów jednostkowych. Na wielkość dobrobytu społecznego składają się 3 elementy:

1.dobra i usługi podstawowe niezbędne do życia

2.dobrobyt i usługi określające jakość życia

3.dobrobyt i usługi wysokiego poziomu konsumpcji

Poziom jakości życia

Pojęcie które nie ma jednoznacznej definicji. Wskazuje się jednak na 2 aspekty jakościowe:

1.obiektywne warunki związane z otoczeniem człowieka

2.subiektywne odczucie zadowolenia z warunków otoczenia (bada się również poziom dobrobytu materialnego i społecznego)

Oba komponenty znajdują się w ciągłym ruchu, a w miarę rozwoju społecznego zmienia się znaczenie poszczególnych elementów.

Zakres treści pojęcia jakości życia obejmuje m.in.:

• poziom i zadowolenie z konsumpcji dóbr i usług (ich wystarczająca ilość i jakość)

• stan i jakość infrastruktury bytowej, komunalnej i społecznej

• poziom satysfakcji skorzystania z dóbr przyrody

• dobry stan zdrowia

• osiągnięcie dostępnych danej jednostce celów w życiu społecznym, rodzinnym, zawodowym

Styl życia

Pojęcie to odnosi się do działania człowieka, do wyborów jakich człowiek dokonuje w oparciu o tradycje, nawyki, wyuczone postawy i w oparciu o rozumną analizę postępowania. Styl życia najczęściej określają takie czynniki jak:

• sposób odżywiania się (zdrowy, nieracjonalny, czyli innymi słowy zdrowy styl życia)

• sposób podejścia do dóbr konsumpcyjnych (kwestia wartości)

• sposób spędzania wolnego czasu (aktywnie bądź pasywnie)

• sposób podejścia do nauki (kształcenie siebie, swoich dzieci)

Minimum socjalne

W literaturze przedmiotu to suma pieniężnych środków umożliwiających zaspakajanie w minimalnej mierze potrzeb określonego typu gospodarstw domowych na poziomie uznanym za niezbędny na danym etapie rozwoju kraju. Minimum socjalne jest materialnym kryterium biedy lub niedostatku, instrumentem identyfikującym sferę ubóstwa.

Świadczenia społeczne

W polityce społecznej te świadczenia społeczne składają się z dwóch elementów:

• pieniężnych świadczeń społecznych wypłacanych ludności nie stanowiące ekwiwalentu za pracę (to co nie jest ekwiwalentem za pracę np. stypendia, zasiłki z pomocy społecznej)

• określona część wartości strumienia dóbr i usług, którą nabywa konsument bezpłatnie lub za częściową odpłatnością

W ekonomi pojęcie świadczenia społeczne służą do wyrażania opozycji w stosunku do dochodów z pracy.

Płaca minimalna

Kategoria ta jest stosowana w odniesieniu do wynagrodzenia ustalanego urzędowo poniżej którego nie można opłacać pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy.

Równość podziału a równość szans

Kwestia nierówności szans wynika z następujących faktów:

• są ludzie, którzy rodzą się w gorszych warunkach

• są ludzie, którym choroba lub inny przypadek pogarsza sytuację

• są społeczeństwa, których historia tak jest ukształtowana, że posiadają gospodarkę słabo rozwiniętą

• są sytuację, które pogarszają szanse niektórych grup społeczeństwa w zakresie rozwoju zawodowego, dostępu do oświaty, ochrony zdrowia itp.

Szanse tych ludzi i społeczeństw mogą być polepszane przez uzyskiwanie przywilejów, których celem zmniejszenie historycznych , losowych, środowiskowych nierówności. Tak pojęty przywilej społeczny zyskał dość powszechną akceptację, jeśli jego rezultatem jest zmniejszenie nierówności.

Potrzeby społeczne

Potrzeby są przedmiotem zainteresowania wielu nauk. W literaturze polityki społecznej wykorzystywana jest przede wszystkim koncepcja Maslowa.

W polityce społecznej przyjmuje się kilka podstawowych wyróżników potrzeb:

1.społeczeństwo jest źródłem potrzeb niemniejszych niż jednostka. Społeczeństwo nie tylko pomaga zaspakajać potrzeby ale te potrzeby kształtuje i rozbudza. Polityka społeczna uczestniczy w procesie kształtowania wzorów konsumpcyjnych i standardów jakości życia

2.potrzeby można uporządkować hierarchicznie ze względu na kryterium niezbędności ich zaspokajania dla istnienia i rozwoju człowieka. Uporządkowanie potrzeb pozwala wyznaczyć kolejność priorytetów w polityce społecznej

3.potrzeby jednostki ludzkiej zmieniają się w cyklu życia. Inna jest struktura potrzeb dziecka a inna osoby dorosłej dlatego polityka społeczna musi być adresowana do poszczególnych pokoleń co w sumie ma być wypadkową potrzeb określonej fazy życia i możliwości jednostek samodzielnego ich zaspokajania.

4.każda celowa działalność a taką są działania polityki społecznej wymaga określenia co będzie ważne i co będzie uważane za osiągnięcie oczekiwanego efektu. W przypadku zaspakajania potrzeb oznacza to konieczność określania norm, za pomocą których dokonuje się oceny osiągniętego poziomu zaspakajania potrzeb. W tym celu w polityce społecznej określa się minimalny i optymalny poziom zaspokojenia potrzeb porównując z nim faktycznie uzyskiwane wartości np. wskaźnikiem zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych jest ilość osób przypadających na jedną izbę (minimalny miernik 4 osoby na jedną izbę, a miernik maksymalny to 1 osoba).

5.w związku z wielką różnorodnością potrzeb i zróżnicowanym poziomem aspiracji nie jest możliwe pełne usatysfakcjonowanie wszystkich członków społeczeństwa. Polityka społeczna musi zatem posługiwać się normami, których spełnienie uznawane będzie za osiągnięcie właściwego poziomu zaspakajania potrzeb. Choć przez wielu ludzi ten poziom może być uważany za zbyt wysoki lub zbyt niski. Najczęściej środki wsparcia, którymi dysponuje społeczeństwo są dość skromne i często gwarantuje się minimum zaspokojenia potrzeb, a resztę pozostawia się indywidualnym umiejętnością i przezornością.

Tak więc potrzeby społeczne to:

1.takie same potrzeby jednostek występują powszechnie, a ich zaspokajanie wymaga istnienia odpowiednich instytucji.

2.niezaspokojone potrzeby jakiejś zbiorowości narastają do tego stopnia, że uzasadnione jest zastosowanie rozwiązań instytucjonalnych lub systemowych

3.pewne instytucje cechują się ograniczeniami co do ich funkcjonowania w związku z tym konieczne jest podejmowanie działań eliminujących te ograniczenia

Skale polityki społecznej

Skale polityki społecznej można rozpatrywać w dwojakim ujęciu:

1.jako polityka państwa uprawiana na różnych szczeblach władzy i administracji. Będzie to polityka centralna, regionalna i lokalna

2.jako polityka społeczna państwa wobec ogółu swych obywateli i jako polityka społeczna wspólnot wobec własnych członków. Te wspólnoty to formalne i nieformalne zrzeszenia obywateli tworzone dobrowolnie dla artykułowania potrzeb i wspólnego ich zaspakajania (fundacje, stowarzyszenia, związki zawodowe).

Polityka społeczna w skali centralnej

• formułuje generalne cele i zasady dla niższych szczebli

• zapewnia kontrolę legalności, celowości, skuteczności działania podmiotów w skali regionalnej i lokalnej

• umożliwia również usuwanie przestrzennej dysproporcji w zaspakajaniu potrzeb społecznych przez redystrybucję środków

• tworzenie ponadlokalnej infrastruktury

Mankamenty polityki społecznej w skali centralnej:

• resortowe rozproszenie działań

• niezbędny w tej skali formalizm zasad, kryteriów, procedur ze wszystkimi mankamentami tempa, elastyczności, kosztów

• tendencja do monopolizowania sądów wartościujących i występowania głównie z pozycji arbitra

Decentralizacja

Zalety:

• blisko obywatela

• szybkość działania

• samodzielność

• łatwa dostępność do władzy

• identyfikowanie problemu

• szybki efekt

• rozwój demokracji lokalnej

Kwestie społeczne

Istota kwestii społecznych

W jeżyku potocznym kwestia to: problem, sprawa, zagadnienie do rozwiązania, coś trudnego , z czym należy się uporać

W nauce o polityce społecznej kwestia to „problem społeczny”, wszelkiego rodzaju dolegliwości, zakłócenia, niedogodności występujące w życiu zbiorowym

Wśród problemów społecznych wyróżnia się kwestie społeczne:

1.szczególna dolegliwość dla potencjału osobowego społeczeństwa

2.są następstwem niedostosowania sposobu, w jakim funkcjonuje społeczeństwo do podstawowych potrzeb indywidualnych i zbiorowych

3.nie są możliwe do rozwiązania siłami pojedynczych grup ludzkich

4.cechują się masowością występowania - skrajnie trudnych sytuacji życiowych jednostek i rodzin

5. utrwalają „upośledzenie” poszczególnych środowisk i kategorii ludności

6.chrakteryzują się piętrzącymi konfliktami zakłócającymi funkcjonowanie społeczeństwa

Używanie terminu „kwestia społeczna”

1.w węższym znaczeniu:

• zaspokojenie jakich potrzeb jest blokowane (wymiar przedmiotowy) np. kwestia ubóstwa, bezrobocia, mieszkaniowa..

• zaspokajanie czyich potrzeb jest blokowane (wymiar podmiotowy) np. kwestia robotnicza, chłopska, kobiet, dzieci

2. w szerokim znaczeniu:

Przeciwieństwo pomiędzy zasadami obowiązującymi w danym społeczeństwie, a dążeniami jednostki, zbiorowości do godnego życia. Należy odpowiedzieć na pytanie dlaczego pogarsza się stan zdrowia niektórych osób i na co.

Zróżnicowanie społeczne - elementy

Różnice mające znaczenie społeczne - społeczna stratyfikacja - to wyróżnienie warstw w społeczeństwie według różnych kryterium tj. społeczeństwo „dzieli się”…

Międzynarodowy ogólny miernik poziomu rozwoju społecznego (indeks rozwoju społecznego) - może przeszkadzać

• przewidywana długość życia w chwili urodzenia

• poziom wykształcenia (średnia ważona umiejętność czytania, pisania i liczenia) oraz łączy wskaźnik skolaryzacji (podstawowy, średni i wyższy), czyli stosunek pomiędzy tymi którzy się uczą z tymi którzy się nie uczą

• rzeczywisty poziom życia mierzony wskaźnikiem liczby dolarów produktu narodowego brutto na jednego mieszkańca, obliczony według parytetu siły nabywczej dolara

Wskaźnik HDI

• państwa wysoko rozwinięte HDI powyżej 0,800 (Norwegia-0,965, Australia, Islandia-0,960, Szwecja, Kanada, Japonia, Stany Zjednoczone)

• państwa średnio rozwinięte HDI między 0,500 a 0,800 ( Libia-0,79865, Rosja)

• państwa słabo rozwinięte HDI poniżej 0,500 (Mozambik 0,390169, Niger, Mali, Czad, Niger-0,311)

Współczynnik Gini'ego - pochodzi od nazwiska jego twórcy, włoskiego statystyka, Corrado Giniego

• stosowany często w ekonometrii do liczbowego wyrażania nierównomiernego rozkładu dóbr, w szczególności nierównomiernego rozkładu dochodu np. gospodarstwa domowych

• im wyższy jest ten współczynnik tym nierówności w dochodach w danym kraju są większe

W Polsce w 2005 r. ten wskaźnik kształtował się na poziomie 0,31 - 0,33

• w Polsce współczynnik Giniego systematycznie wzrasta, a więc i koncentracja kapitału oraz zróżnicowanie dochodów w naszym kraju rosną

• jego mniejsza, niż w krajach zachodnich, wartość jest konsekwencją stosunkowo niedawnej zmiany ustroju gospodarczego państwa

Ubóstwo jako problem polityki społecznej

Poza naukowe określenie ubóstwa:

• fatalistyczność zjawiska, nieuchronność

• „Dopust Boży”, kategorie religijne

• postawy sentymentalne

• darwinizm, „ walka o byt” (wygrywają tylko ci silni, a ubogich trzeba zniszczyć i wtedy nastąpi postęp społeczny)

Ubóstwo jako zjawisko społeczne

• zdeterminowane określonymi przyczynami

• nie można przezwyciężyć indywidualnie

• wymaga działań zbiorowych - ustawodawcy i polityki społecznej

W literaturze można zauważyć kłopoty definicyjne:

1.”stan, w którym jednostce lub grupie społecznej brakuje środków potrzebnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb uznawanych w danej społeczności za niezbędne do normalnego życia”

2.”ubóstwo to niemożność osiągnięcia minimalnego standardu życiowego”

Należy zadać pytanie czy można to obiektywnie ustalić??

I Linie ubóstwa skrajnego (bezwzględnego) - jest to minimum egzystencji:

1.ustala się koszyk dóbr, niezbędnych do podtrzymywania funkcji życiowych człowieka i sprawności psychofizycznej

2. w skład koszyka minimum egzystencji wchodzą potrzeby mieszkaniowe i artykuły żywnościowe. Łączny koszt nabycia (zużycia) tych dóbr określa wartość koszyka, która stanowi granice ubóstwa skrajnego

3.skrajnie (absolutnie) ubogim jest ten, kto może wydać na swoje utrzymanie mniej niż równowartość jednego dolara dziennie

4. ta linia ubóstwa szacowana jest od 1995 r. przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych

II Minimum socjalne (to coś więcej niż minimum egzystencji)

1.wskaźnik określający koszty utrzymania gospodarstw domowych na podstawie „koszyka dóbr” służących do zaspokojenia potrzeb bytowo-konsumpcyjnych na niskim poziomie

2.składniki koszyka wystarczają nie tylko dla podtrzymania życia (minimum egzystencji), ale również środki potrzebne do posiadania i wychowania dzieci, a także dla utrzymywania minimum więzi społecznych

3.to granica wydatków gospodarstw domowych, mierząca godziwy poziom życia

4.blisko 60% Polaków (prawie 23 mln osób) żyje poniżej minimum socjalnego (dane z 2004r.)

III Relatywne ubóstwo - linia ubóstwa względna

Za próg czy linię przyjmuje się 40%, 50% lub 60% średnich wydatków lub dochodów gospodarstwa domowego i/albo najniższa emerytura.

IV Subiektywne ubóstwo ustalane na podstawie ankiet

Czy jesteś bogaty?

Czy jesteś ubogi

V ustawowa granica ubóstwa

• uważa się kwotę dochodu, która zgodnie z obowiązującą ustawą uprawnia obywatela do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego w ramach pomocy społecznej.

• wysokość tego dochodu jest zmienna i kształtuje się pomiędzy ubóstwem egzystencjonalnym a socjalnym

• ludzi mających dochody poniżej poziomu określonego na podstawie ustawy, uważa się za biednych i uprawnionych do uzyskanai wsparcia

Wskaźnik ubóstwa społecznego Human Poverty Index HPI (ONZ). Liczy się:

• prawdopodobieństwo śmierci przed 60 rokiem życia

• procent funkcjonalnych analfabetów

• długotrwałe bezrobocie mierzone stopą bezrobocia

• ludność żyjąca poniżej 50% średniego dochodu

Wskaźnik:

• najniższy: Szwecja, Holandia, Irlandia, Hiszpania

• najwyższy: Nepal

Cechy ubóstwa w Polsce

1.struktura społeczno-zawodowa ludności

• w środowiskach gdzie jest brak pracy

• rodziny utrzymujące się ze świadczeń (poza emeryturą czy rentą) są zdecydowanie w najgorszej sytuacji

2.wielkość miejscowości zamieszkania (wieś i małe miasteczka)

3. wykształcenie - im niższe, tym większy odsetek ludzi ubogich

4.terytorialne zróżnicowanie skali ubóstwa według województw

5.charakterystyka gospodarstw domowych

• w najtrudniejszej sytuacji są rodziny wieloletnie

• wysokie jest zagrożenie ubóstwem w rodzinach posiadających dzieci niepełnosprawne

6.specyficzną cechą ubóstwa w Polsce jest wiek - wyższy odsetek ubogich jest wśród osób młodych

Bezdomność

Trudności definicyjne:

1.ubóstwo - test dochodowy

2.bezrobocie - łatwość stwierdzenia, kto „jest zatrudniony”, a kto nie

3.bezdomność - kryteria odpowiednie do indywidualnej sytuacji, dobierane w czasie inter reakcji

Próba systematyzacji definicji „bezdomność”

1.kryterium kulturowe - „dach na głową”

2.bezdomność dosłowna(ujawniona), schroniska, miejsca nie przeznaczone do zamieszkiwania

3.bezdomność potencjalna (ukryta), konwencjonalne mieszkania, jest to zagrożone utratą „miejsca zamieszkiwania”

Ustawa o pomocy społecznej z 1997 r. - definicja bezdomności:

1.tylko osoby jawnie bezdomne

2.zarówno bezdomni schroniskowi, jaki bezdomni pozaschroniskowi

3.osoby nie mające zameldowania oraz osoby, które mają zameldowanie, ale różne dodatkowe okoliczności uniemożliwiają im korzystanie z tytułu prawnego

4.obywatele państw obcych, mający zameldowanie na stały pobyt w Polsce albo status uchodźcy. Osoby bez takiego statusu należy postrzegać jako nielegalnych imigrantów

Klasyfikacja osób bezdomnych (3 kryteria)

1.szansa zmiany sytuacji w przyszłości:

a) szlachta bezdomnych

• zdolni do samodzielności życiowej (zdrowie, wiek)

• niezdolni do samodzielności życiowej (na skutek wieku, przewlekłej choroby, kalectwa)

b) kloszardzi - nie jest do nich skierowana żadna pomoc

2.czas trwania zjawiska

• bezdomność długotrwała, krótkotrwała i frykcyjna

3. okoliczności zaistnienia zjawiska

• „z wyboru”, „z przymusu”

• „z własnej winy” , „bezdomni losowi”

Przyczyny bezdomności (Polska-okres transformacji)

1.sytuacja społeczna ekonomiczna kraju np. bezrobocie, likwidacja hoteli robotniczych, brak miejsc w szpitalach, brak ośrodków dla nosicieli HIV, brak opieki nad wychowankami domów dziecka po ukończeniu 18 lat życia

2.sytuacja prawna (eksmisja za długi w opłatach czynszowych)

3.patologie społeczne, w tym z powodu alkoholizmu

4.przyczyny natury socjopsychologicznej, w tym świadomego wyboru innego sposobu życia

5. przyczyny osobowościowe, w tym poczucie niższości, osamotnienia, wstydu, przekonanie o złym świecie i ludziach

Na bezdomność mają wpływ:

1.czynnii zewnętrzne - niezależne od osób popadających w bezdomność

2.czynniki wewnętrzne - determinanty psychologiczne „w osobach bezdomnych”

………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Ochrona zdrowia

Co to jest zdrowie?

Zdrowie jest różnie rozumiane i definiowane. Zależne jest od dziedziny nauki dla potrzeb, której jest definiowane (3 podejścia)

• Podejście biomedyczne - zdrowie to brak choroby

1.obiektywne podejście, obserwacja medyczna

2.Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów, powstała w 1955 r., uaktualniana

3.chorobę i jej rodzaj określa się na podstawie obiektywnej obserwacji medycznej, przez osoby posiadające w tym zakresie odpowiednią widzę i kwalifikacje, czyli tradycyjnie przez lekarzy

• zdrowie według WHO

1. zdrowie to nie tylko brak choroby, ale pełnia fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu jednostki ludzkiej, 1947 r.

2. wyraźne wpisanie zdrowia w szeroki kontekst norm i wartości społecznych

3. zmiana w tradycyjnym, ściśle medycznym pojmowaniu zdrowia

Definicja z 1947 została zmodyfikowana w 1977 r.,

• dodano do niej aspekt ekologiczny

• usunięto sformułowanie „stan zupełnej pomyślności”. W ten sposób definicja stała się bardziej elastyczna, określając jedynie stan możliwy do osiągnięcia w obecnych warunkach

• zdrowie w tym ujęciu jest to dynamiczny stan równowagi pomiędzy fizjologicznym, psychologicznym, socjologicznym i ekologicznym aspektem istnienia człowieka na świecie.

• obecnie na realizację tej wizji zdrowia jest ukierunkowana polityka „zdrowie dla wszystkich XXI w.”. Ten dokument określa:

• solidarność dla zdrowia w Regionie Europejskim

• równość w zdrowiu

• zdrowy start do życia

• zdrowie ludzi młodych, starszych

• poprawa zdrowia psychicznego

• redukcja chorób zakaźnych

• redukcja chorób niezakaźnych

• redukcja urazów powstałych na le wypadków i przemocy

• zdrowie i bezpieczne środowisko fizyczne

• zdrowy tryb życia

• redukcja szkodliwych skutków spożycia alkoholu, narkotyków, tytoniu

• tworzenie siedlisk zdrowotnych

• wielosektorowa odpowiedzialność za zdrowie

• zintegrowanie sektora zdrowia

• zarządzanie na rzecz jakości opieki zdrowotnej

• równość w finansowaniu świadczeń zdrowotnych i alokacji środków

• rozwijanie zasobów ludzkich dla zdrowia

• wiedza i badania naukowe na rzecz zdrowia

• zdobywanie partnerów dla spraw zdrowia

• polityki i strategie dla zdrowia dla wszystkich

• Podejście biopsychospołeczne

Gdzie do kontekstu biomedycznego wtłacza się psychologię i socjologię

Pola zdrowia (koncepcja M. Lalonde'a- kanadyjski minister zdrowia)

• biologia i genetyka człowieka (ok.20% ogółu wpływów)

• zachowania i styl życia (ok.50-52%)

• czynniki środowiskowe (ekonomiczne, społeczne, kulturowe, fizyczne (ok.20%)

• organizacja systemu ochrony zdrowia (ok.10%)

System ochrony zdrowia (S. Golimowska)

Na ten system składają się różne działania, które tworzą logiczną całościową perspektywę zdrowotną w życiu społeczeństwa i jego jednostki:

• zdrowie publiczne: promocja zdrowia, prewencja, badania przesiewowe, higiena oraz bezpieczne zdrowotne warunki pracy i życia

• opieka zdrowotna: podstawowa, specjalistyczna i szpitalnictwo oraz ratownictwo

• opieka długoterminowa (LTO)

• rehabilitacja: podtrzymywanie zdrowia i sprawności osób po przebytych chorobach i z uszczerbkami na zdrowiu

• opieka społeczna: zintegrowane działania opiekuńcze, leczniczo-rehabilitacyjne i socjalne

• opieka paliatywna

Polityka społeczna realizowana w sferze ochrony zdrowia znajduje głównie wyraz w rozwiązaniach normatywnych.

Przybierają one postać:

• zobowiązań państwa dotyczących pomocy obywatelom, których zdrowie odbiega od przyjętych standardów

• regulacji, mających zmniejszyć potencjalne zagrożenia utratą zdrowia (prewencji)

• uświadamiania społeczeństwu możliwości zachowań, wpływających na poprawę stanu zdrowia (profilaktyka)

Podstawa prawna ochrony zdrowia:

• Konstytucja RP z 1997 r. (art.68)

• ustawy zwykłe

• ratyfikowane umowy międzynarodowe itp.

Modele finansowania systemów opieki zdrowotnej (4)

• model tradycyjny - prywatny

• ubezpieczenie ogólnonarodowe

• ogólnonarodowy /(państwowy) system opieki zdrowotnej

• koegzystencja świadczeń finansowanych ze środków publicznych i prywatnych

Główne argumenty, które przemawiają za tym, aby ograniczyć skalę prywatyzacji sektora zdrowotnego:

• większość członków społeczeństwa nie ma rozeznania co do jakości i skali świadczonych usług medycznych. Wynika to z niedoskonałości informacji i monopolistycznej pozycji lekarza

• pacjent obawia się, że leczenie będzie wyłącznie dostosowane do jego możliwości finansowych, a nie potrzeb zdrowotnych

• konieczne jest utrzymywanie „służby” ze środków publicznych ze względu na ryzyko zagrożenia ogólnego-chodzi tu o sytuację, gdy niezbędna jest natychmiastowa akcja ze względu na koszty (na takie ryzyko komercyjne towarzystwa ubezpieczeniowe nie mogą sobie pozwolić), np. w przypadku zagrożenia chorobami zakaźnymi

• prywatne ubezpieczenie stwarza ryzyko wysokiej stawki ubezpieczenia dla niektórych grup ludności, zaliczanych do sfery dużego zagrożenia utraty zdrowia

Pozytywne aspekty prywatyzacji czy komercjalizacji to przede wszystkim:

• lepszy stosunek do pacjenta - wyrażać się to ma m.in. w indywidualizacji opieki, zabieganiu o pozyskanie pacjenta jako źródła dochodów lekarza czy placówki (staje się on teoretycznie klientem, wybierającym tego czy innego usługodawcę)

• ułatwienie analizy nie tylko skuteczności, ale i efektywności usług medycznych

• odciążenie budżetu państwa, zmniejszenie bezpośredniej ingerencji państwa

• wprowadzenie elementów samo zainteresowania obywatela swoim stanem zdrowia, uczenie go przezorności

• ograniczenie popytu na niektóre świadczenia lekarskie

Pacjent a cała złożona infrastruktura instytucjonalna oraz różne kręgi osobowe

Założenie: zarówno pacjenci, jak i personel ochrony zdrowia mają prawa i obowiązki, które muszą pozostawać w równowadze.

Pilność dyskusji wynika z pogarszania się relacji między pacjentem i lekarzem, pielęgniarką i innymi osobami sektora opieki zdrowia, czego przykładem są:

• niewłaściwe traktowanie pacjentów

• brak rzetelnej informacji w sytuacji zdrowotnej

• czołobitność lub agresja pacjentów i ich rodzin

• „moda na” trudnego pacjenta

Rozwój koncepcji praw pacjenta:

• płaszczyzna etyczna

• płaszczyzna prawna

• postęp nauk medycznych

• koncepcja praw człowieka

• rozwój publicznych systemów opieki zdrowotnej

Przykłady wielostronnych umów międzynarodowych:

• Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r. ONZ

• Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r. Rada Europy

Propozycja uporządkowania i wzmocnienia prawnej pozycji pacjenta:

Ustawa z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, (Dz. U.09.52.417 ze zm.)

Cel tego aktu:

• opracowanie „uniwersalnego” katalogu prawa pacjenta

•uporządkowania, uregulowania i ustabilizowania stanu prawnego

• powołanie Rzecznika Prac Pacjenta

Definicja pacjenta: osoba fizyczna, która „zwraca się o możliwość skorzystania” lub „już korzysta” ze świadczeń zdrowotnych bez względu na tytuł tzn. bez względu na posiadanie lub nie, uprawnień do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Podmioty zobowiązane do ochrony indywidualnego pacjenta:

• organy władzy publicznej

• NFZ

• podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych (szpitale, przychodnie)

• osoby wykonujące zawód medyczny

• inne osoby uczestniczące w udzielaniu świadczeń zdrowotnych

Warunki legalności czynności medycznych:

• czynność medyczna musi być dokonywana przez osobę posiadającą odpowiednie uprawnienia

• zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej

• zasadami tyki zawodowej oraz należytą starannością

• cel leczniczy (diagnostyczny, pielęgnacyjny)

• zgoda poinformowana pacjenta lub jego przedstawiciela

Prawa pacjenta:

1.Prawo do świadczeń zdrowotnych:

• odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej,

• do przejrzystej, obiektywnej opartej na kryteriach medycznych procedury ustalającej kolejność dostępu do tych świadczeń,

• do zasięgnięcia innej opinii lekarza, pielęgniarki, położnej lub zwołania konsylium lekarskiego,

• do natychmiastowego udzielania świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia.

2.Prawo do informacji:

• co do zasady

• do wyrażenia poinformowanej zgody

• prawa do nieinformowania

• prawa przedstawienia lekarzowi swojego zdania w zakresie otrzymanych informacji

• prawo do dostatecznie wczesnej informacji o zamiarze odstąpienia przez lekarza od lecenia

•prawo do informacji o prawach pacjenta

• prawo o rodzaju i zakresie udzielanych przez dany podmiot świadczeń zdrowotnych

3.Prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych

4. Prawo do wyrażanie zgody na udzielanie świadczeń zdrowotnych

5.Prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta, w tym do umierania w spokoju i godności oraz prawa do świadczeń zapewniających łagodzenie bólu i innych cierpień w stanie terminalnym.

6.Prawo do dostępu do dokumentacji medycznej

7. Prawo pacjenta do zgłaszania sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza

8. Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego

• prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami

• prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej, w tym opiekę sprawowaną nad pacjentką w warunkach ciąży, porodu i połogu

9. Prawo do opieki duszpasterskiej

10. Prawo do przechowania rzeczy wartościowych w depozycie

11.Prawo wystąpienia do Rzecznika Praw Pacjenta

Można ograniczyć prawa pacjenta (art.5)

Ograniczyć może dyrektor bądź lekarz przez niego upoważniony

Kiedy:

• wystąpienie zagrożenia epidemiologicznego

• ze względu na stan bezpieczeństwa zdrowotne pacjentów

• w przypadku praw do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami, także ze względu na możliwości organizacyjne zakładu

Odpowiedzialność prawna i zawodowa. Rodzaje odpowiedzialności:

1. Cywilna - musi być szkoda

2. Pracownicza - naruszenie obowiązków pracowniczych

3. Karna - czyn zabroniony ustawą

4. Zawodowa - naruszenie zasad wykonywania zawodu

5. Rzecznik Praw Pacjenta

6. Model pozasądowy

Prawo do wyrażania zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego - o zgodę pytamy osobę, która ukończyła 16 lat. Między 16 a 18 rokiem życia zgodę wyraża sama osoba oraz przedstawiciel ustawowy, a przed 16 rokiem życia zgodę wyraża tylko przedstawiciel ustawowy

Pacjent:

• samodzielnie korzysta z przynależnych mu praw i obowiązków (co jest regułą)bądź

• korzysta z przynależnych mu praw i obowiązków łącznie z przedstawicielem ustawowym (a w określonych sytuacjach - opiekunem faktycznym bądź sąd) bądź

• jest reprezentowany wyłącznie przez przedstawiciela ustawowego lub sąd

Formy wyrażania zgody - wyrażamy zgodę na poszczególne czynności medyczne

• zabieg operacyjny

• interwencja medyczna stwarzająca stan podwyższonego ryzyka

• pozostałe badania i inne świadczenia zdrowotne

Podmioty uprawnione do uzyskania informacji:

• informacja o stanie zdrowia i rozpoznaniu

• informacja o pielęgnacji i zabiegach pielęgniarskich

• informacja dotycząca charakteru i zakresu interwencji medycznej

• informacja o alternatywnych metodach diagnostycznych i leczniczych

• informacja o dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia

• informacja o rokowaniu, przywilej terapeutyczny

• ciężar dowodu udzielania informacji

Przywilej terapeutyczny

• lekarz z własnej inicjatywy, w sytuacjach wyjątkowych, może ograniczyć dostęp pacjenta do informacji

• lekarz może nie informować odnośnie stanu zdrowia i przewidywanego rokowania

Prawo pacjenta do żądania nie udzielania mu informacji

• jest to prawo zawarte w ustawie

• pacjent zrzeka się korzystania z prawem do informacji

• zakres, charakter całkowity (zwolnienie lekarza z udzielania jakichkolwiek informacji) oraz częściowy (zwolnienie lekarza z udzielania tylko określonych informacji).

Informacja przystępna-czyli zrozumiała dla pacjenta, pytanie aż do skutku

Zasięgnięcie drugiej opinii jako prawo pacjenta:

• pacjent ma żądanie

• od osoby udzielającej świadczenia zdrowotne - lekarza, pielęgniarki i położnej

• odmowa - gdy żądanie jest bezskuteczne

• odnotowanie w dokumentacji medycznej

Prawo do poszanowania intymności

1.Kto może być obecny

• osoby udzielające świadczeń zdrowotnych

• osoby bliskie (ograniczenia to wyjątek)

2. „Inne osoby” - uczestnictwo, a także ich obecność za zgodą pacjenta, w tym studenci kierunków medycznych

Pacjent ma prawo odmówić kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami.

Opłaty za poszanowanie życia prywatnego i rodzinnego:

• jeżeli realizacja tych praw skutkuje kosztami poniesionymi przez stacjonarny zakład opieki zdrowotnej

• wysokość opłaty ustala kierownik zakładu, uwzględniając rzeczywiste koszty realizacji praw

• informacja o wysokości opłaty oraz sposobie jej ustalenia jest jawna i udostępniania w lokalu stacjonarnego zakładu opieki zdrowotnej

Rzecznik Praw Pacjenta- powoływany przez prezesa RM w drodze konkursu. Jest to organ centralny o charakterze politycznym.

Prawa indywidualne

1.Wniosek do Rzecznika Praw Pacjenta

• oznaczenie wnioskodawcy

• zwięzły opis stanu faktycznego

• wolny od opłat

2.RPP może podjąć działania z własnej inicjatywy

Co może PP?

• podjąć sprawę

• poradzić co można zrobić

• przekazać sprawę według właściwości

• nie podjąć sprawy

Zawsze zawiadamia wnioskodawcę!!!

Zbiorowe prawa pacjenta (2 obszary)

1.bezprawne zorganizowane działania lub zaniechania podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych

2.stwierdzenie prawomocnym orzeczeniem sądu o nielegalnej akcji protestacyjnej lub strajkowej

Kto zawiadamia RPP o praktykach naruszenia praw zbiorowych?

Każdy

Sankcje za naruszenia zbiorowych praw pacjenta:

• nakaz zaniechania praktyk, usunięcie skutków, rygor natychmiastowy

• odstąpienie

• w przypadku braku zaprzestania - kara pieniężna 50 000zł

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Pomoc społeczna. Modele

Model pomocy społecznej zasadniczo w Polsce uległ zmianie z chwilą wejścia w życie ustawy o pomocy społecznej w 1990 r.

Przyjęto założenie przejścia:

• od nastawienia opiekuńczego wyrażającego się w przejmowaniu odpowiedzialności za podopiecznych, pogłębianiu ich bezradności, i wykorzystywaniu swojej zaradności

• do nastawienia pomocowego-usamodzielniania maksymalnego wykorzystywania własnej aktywności ludzi potrzebujących, zapewnienia współdziałania w procesach rozwiązywania ich problemów i zaspakajania potrzeb

Obecnie model docelowy pomocy społecznej - pomoc dla samopomocy

W wyniku tej ustawy nastąpiła zmiana roli i znaczenia pracy socjalnej

• w realnym socjalizmie (PRL) - umiejscowienie tej pracy na marginesie zaopatrzeniowego modelu opieki społecznej, a nawet dogmatyczne całkowite negowanie takiej pracy z powodów ideologicznych

• w współczesnym modelu pomocy społecznej - rola pracy socjalnej to usamodzielnianie podopiecznych, czyli pomoc dla samopomocy

Praca socjalna a ideologia w okresie PRL

• 1944-1947- ratownictwo

- straty naruszające podstawy egzystencji, wraz z doraźnymi działaniami ratowniczymi rozpoczęto odbudowę systemu opieki społecznej.

- dekret z 1947 r. - oparcie się na międzywojennym modelu pomocy społecznej (ustawa z 1923 r. o opiece społecznej)

- obowiązki opiekuńcze oparte głównie na związkach komunalnych

- otwarcie katedry zajmującej się kształceniem pracowników socjalnych na U

• 1948-1956 - regres

- narzucenie doktryny radzieckiej, przerwanie działań

- upaństwowienie modelu polityki społecznej

- zamknięte zakłady opiekuńcze dla osób fizycznie niezdolnych do pracy

- tzw. produktywizacja, czyli administracyjne przymuszanie do pracy osób nie posiadających stałego źródła utrzymania

- likwidacja katedry (zarówno na WPiA, czy wydziale pedagogicznym)

• 1957-1972 - następuje odbudowa i deetaryzacja, a od 1973- profesjonalizacja i dekoncentracja

- w 1957 krytyka środowiska akademickiego, poczynań władzy socjalistycznej i postulat potrzeby pracownika socjalnego jako specjalisty w diagnozowaniu potrzeb oraz aktywizacji i koordynacji sił społecznych

- 1957 ideologiczne przyzwolenie PZPR-u

- rozpoczęto kształcenie UŁ, UW, Poznań, Bydgoszcz

- choć nadal uważano, że ta polityka jest „ideologicznie podejrzana”

Praca socjalna a ideologia w okresie PRL-u - środki polityki społecznej

• planowanie społeczne

• urzędy administracji państwowej

• masowe organizacje społeczne, zakłady pracy i samorządy mieszkańców

• środki finansowe tylko z budżetu państwa

Gdy w Polsce z dużymi oporami kształcono pracowników społecznych…

• Europa: Dania , Finlandia, Francja, Niemcy, Hiszpania, Norwegia, Włochy Turcja - kształcono pracowników na poziomie akademickim

Polityka społeczna a polityka socjalna

Polityka socjalna - reguluje wsparcie ludzi, którzy potrzebują pomocy w zaspakajaniu podstawowych potrzeb życiowych, jak: zatrudnienie, dochód, żywność, mieszkanie, opieka zdrowotna i kontakty międzyludzkie

Oddziaływanie polityki socjalnej na praktykę pomocy socjalnej (2 skrajne modele)

• model doktryny państwa minimalnego

• model wynikający z doktryny państwa opiekuńczego (ubezpieczeniowy)

Każdy z tych modeli ma różne cele i różne koncepcje odpowiedzialności

Model pomocowy:

Celem jest terapia. Założenia:

• osoby potrzebujące nie są bez winy

• konsekwencją jest utrzymywanie wsparcia na poziomie minimalnego standardu

• pomoc społeczna powinna ich mobilizować do własnych starań, do naprawiania błędów

• pomoc społeczna z założenia to kwestia dobroczynności tych, którzy pomagają

• państwo ma ograniczone możliwości świadczenia, bo nie ma potrzebnych środków

• pomoc jest formą jałmużny (pomoc nie zapracowana)

• pomoc społeczna w tym modelu jest zdecentralizowana albo opiera się na nie powiązanych strukturach

• co do zasady jest to pomoc rzeczowa, ponieważ istnieje przekonanie, że otrzymujący nie są zdolni obrócić środków pieniężnych racjonalnie dla siebie

Model ubezpieczeniowy (opiekuńczy)

Celem jest profilaktyka. Założenia:

• potrzebujących nie uważa się za winnych w swojej sytuacji

• zmierza się do przywrócenia względnie dobrej sytuacji materialnej klientów pomocy społecznej (np. przez renty czy emerytury)

• obywatelskie prawo do pomocy (regulują to przepisy: „co się komu należy”)

• pomoc zapracowana, należna i zasłużona, bo to są ludzie starsi, którzy wcześniej zapracowali albo dopiero zapracują (np.dzieci)

• model scentralizowany, zunifikowany i upaństwowiony

• środki z budżetu państwa, czyli podatków

Instytucje pomocy społecznej w gospodarce rynkowej

Instytucja pomocy społecznej to wzór działalności rozwinięty w danym społeczeństwie w celu zaspokojenia pewnych lub wszystkich potrzeb w danej dziedzinie.

To wzór, który konkretyzuje się jako placówki i organizacje, jak szpitale, szkoły, poradnie, urzędy lub ludzie, którzy zajmują określone pozycje i wypełniają zadania odpowiednie do tych pozycji

Doktrynalna definicja pomocy społecznej

• zinstytucjonalizowana działalność obejmująca wszystkie te formy interwencji społecznej, których podstawowym i bezpośrednim celem jest wspieranie dobra jednostki i społeczeństwa jako całości

• obejmuje urządzenia i procesy bezpośrednio ukierunkowane na rozwiązanie i profilaktykę problemów społecznych, rozwój zasobów ludzkich i poprawę jakości życia

• obejmuje służby socjalne dla jednostek i rodzin, a także starania na rzecz umacniania lub modyfikowania instytucji społecznych

• instytucja pomocy społecznej obejmuje szeroki wachlarz zawodów pomocowych i służb mających zaspokoić potrzeby społeczne, oprócz środków dostarczanych w formie naturalnej pomocy rodzinom i grupom wspólnotowym

• pomoc społeczna jest nastawiona na zapewnienie aktywnych standardów życia i społecznego funkcjonowania wszystkich członków społeczeństwa

• jest jednym z głównych instrumentów stabilizacji społecznej i zmiany społecznej w celu utrzymania i doskonalenia ustroju społecznego i struktur instytucjonalnych dla dobra wszystkich ludzi w naszym społeczeństwie

Teza

Rzeczywistość pomocy społecznej powstaje pod wpływem różnych sił politycznych i prezentowanej doktryny

Istnieją 2 konkurujące doktryny pomocy społecznej:

1.Koncepcja rezydualna pomocy społecznej, czyli:

• przeciwdziałania skutkom załamania się instytucji społecznych

• człowiek zaspakaja potrzeby w rodzinie i w ramach gospodarki rynkowej

• dopiero kiedy te instytucje nie działają właściwie lub względy osobiste człowieka, zachodzi konieczność korzystania ze służb socjalnych jako „pogotowia ratunkowego”

2. Koncepcja instytucjonalnej pomocy społecznej, czyli:

• uprawomocniona funkcja organizacji i społeczeństwa

• to, że rodzina i rynek nie zaspokaja potrzeb jest normalne

• w pewnym momencie swojego życia może pojawić się potrzeba skorzystania z pomocy społecznej

• ale to nie stygmatyzuje potrzebującego ani nie dowodzi jego moralnego upadku

• pomoc powinna pozwolić wrócić mu do społeczeństwa

• osoba w wieku podeszłym, chora, okaleczona otrzymuje pomoc pomocy społecznej, która jest niejako zwrotem jego uprzednich wkładów w ogólnospołeczne dobro

• współcześnie wszyscy są zależni od siebie, istota instytucji pomocy społecznej polega na wpieraniu w sytuacjach losowych niepowodzeń i powinna sprzyjać pomyślnemu funkcjonowaniu społeczeństwa jako całości

Rola państwa w pomocy społecznej

W doktrynie państwa minimalnego rola sprowadzona do:

• państwa „nocnego stróża”

• państwo rozwija ideę organizacji zabezpieczającej tzw. naturalne prawa człowieka do życia, wolności, własności oraz prawo do obrony tych praw.

• na pierwszym planie będzie indywidualizm i dobroczynność

• naturalna cecha ludzka - wspomagać tych, którzy sobie nie radzą w ramach wolnej gry sił rynkowych regulowanej przez państwo tylko w drodze zapewnienia naturalnych praw jednostki

Rola państwa w doktrynie państwa opiekuńczego

• jednostka nie ma zasadniczej kontroli nad bezosobowymi siłami gospodarki rynkowej

• jednostka nie jest odpowiedzialna za swoje niepowodzenia

• państwo nie jest jedynie monopolistą w zapewnianiu praw jednostek, ale polityczną organizacją społeczeństwa zobowiązaną dbać o bezpieczeństwo wszystkich członków społeczeństwa i jego całości

• socjalne niepowodzenia nie są nieszczęściem, lecz narażają na szwank bezpieczeństwo całego społeczeństwa

• pomoc społeczna to kwestia dobroczynności, to obowiązkowe świadczenia państwa, które należą się obywatelom

(na egzamin porównać modele)!!!

Obowiązujący stan prawny: ustawa o pomocy społecznej z 12 marca 2004 r.

• pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości

• pomoc społeczna wspiera ich w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka

• zadaniem pomocy społecznej jest także zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem

Podmioty realizujące zadania z pomocy społecznej:

1. organy administracji rządowej (minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, wojewoda)

2. organy administracji samorządowej (administracji wojewódzkiej, powiatowej, gminnej)

To podmioty publiczne.

Ponadto zadania pomocy społecznej realizują: administracja współpracuje za zasadzie partnerstwa z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim i innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje:

• osobom posiadającym obywatelstwo polskie, mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium

• cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium RP, posiadającym zezwolenie na osiedlanie się, zgodę na pobyt tolerowany lub status uchodźcy nadany w RP

• obywatelom innych państw członkowskich UE lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, przebywającym na terytorium RP, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt

Przesłanki uzyskania pomocy:

Kryterium dochodu - przysługuje osobom, rodzinom, których posiadane dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu i prób inwestycji socjalnej. Informacja na temat wysokości dochodu jak i kryterium uzyskania pomocy zawiera ustawa pomocy społecznej, natomiast rada gminy może w drodze uchwały podwyższyć kwoty uprawniające do zasiłków okresowych i celowych. Ustawodawca wskazuje przykładowy katalog okoliczności, w których może zajść ……………uzyskania pomocy m.in.: ubóstwo, sieroctwo, bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba, przemoc w rodzinie, potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, alkoholizm i narkomania, klęski żywiołowe itd.

Pomoc społeczna polega w szczególności na:

• przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń

• pracy socjalnej

• prowadzenie i rozwój niezbędnej infrastruktury socjalnej

• analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej

• rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy

Główne cele pomocy społecznej:

• wspieranie osób i rodzin w przezwyciężaniu trudnej sytuacji życiowej i doprowadzenie w miarę możliwości do ich życiowego usamodzielniania i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka

• zapewnienie dochodu na poziomie interwencji socjalnej dla osób nie posiadających dochodu lub o niskich dochodach, w wieku poprodukcyjnym lub osobom niepełnosprawnym

• zapewnienie profesjonalnej pomocy rodzinom dotkniętym skutkami patologii społecznej, w tym przemocą w rodzinie

• integracja ze środowiskiem osób wykluczonych społecznie

• stworzenie sieci usług socjalnych adekwatnych do potrzeb w tym zakresie

Jednostki organizacyjne pomocy społecznej:

• regionalne ośrodki polityki społecznej

• powiatowe centra pomocy rodzinie

• ośrodki pomocy społecznej

• domy pomocy społecznej

• placówki specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego

• placówki opiekuńczo-wychowawcze

• ośrodki adopcyjno-opiekuńcze

• ośrodki wsparcia

• ośrodki interwencji kryzysowej

Zadania własne gminy o charakterze obowiązkowym:

• opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych

• udzielania schronienia, zapewnianie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym

• przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego

• praca socjalna

• tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodzinom

• dożywianie dzieci

• sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym

• kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu

• utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników

Rodzaje świadczeń pieniężnych na poziomie gminy:

• zasiłki (stały, okresowy, celowy)

• zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie

• pomoc dla rodzin zastępczych

• pomoc na usamodzielnienie oraz kontynuowanie nauki osobom opuszczającym niektóre typy placówek opiekuńczo-wychowawczych, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie , domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz rodziny zastępcze

• pokrywanie kosztów nauki polskiego dla uchodźców

Świadczenia niepieniężne:

• pomoc w postaci schronienia, posiłku, odzieży

• sprawienie pogrzebu

• poradnictwo i pomoc instytucjonalna

Pracownik socjalny (warunki jakie musi spełnić)

• posiada dyplom ukończenia kolegium pracowników służb społecznych

• ukończenia studiów wyższych na kierunku praca socjalna

• ukończenia do 2013 r. jednego z kierunków: pedagogika, pedagogika specjalna, politologia, pomoc społeczna, socjologia, psychologia

Zatrudnienie socjalne

Przepisy ustawy pomocy społecznej stosuje się w szczególności do:

• bezdomnych realizujących indywidualny program wychodzenia z bezdomności

• uzależnionych od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego

• uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej

• chorych psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego

• długotrwale bezrobotnych, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

• zwolnionych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej

• pracy z uchodźcami realizującymi indywidualny program integracji

• pracy z osobami niepełnosprawnymi

Teza:

Zadania określone w ustawie realizowane są poprzez zatrudnienie socjalne, przez co należy rozumieć zapewnienie osobom możliwości uczestnictwa w zajęciach prowadzonych przez centra integracji społecznej, kluby integracji społecznej i zatrudnienia wspieranego.

Prawa człowieka a prawa socjalne

Zapisane w K i konkretyzowane w aktach prawnych można podzielić na

• prawa i wolności obywatelskie (prawa negatywne) i

• prawa socjalne (prawa pozytywne)

ONZ (3 podstawowe dokumenty)

1. powszechna deklaracja prawa człowieka z 1948 r. Jest to jeden z pierwszych dokumentów ONZ.

• dokument ten zawiera wszystkie prawa człowieka. Podniósł po raz pierwszy, że mamy prawo do zabezpieczenia społecznego.

• jest to dokument kierowany do wszystkich ludzi i do wszystkich państw bez względu na ich relacje z ONZ.

• dokument ma charakter moralno-polityczny i nie podlega ratyfikacji

2. międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych z 1966 r. (Dz.U. z 1977 r.)

3. międzynarodowy pakt praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych z 1966 r. ratyfikowany w PRL-u (Dz.U. z 1977 r.)

Prawa obywatelskie i polityczne

Rodzą po stronie państw ratyfikujących ten pakt zobowiązania o charakterze negatywnym wymagające powstrzymania się państwa od działań je naruszających. Przykłady takich praw:

• prawa obywatelskie: prawo do życia, prawo do wolności, prawo do wolności słowa, myśli, prawo do tajemnicy korespondencji

• prawa polityczne: prawo wyborcze (bierne, czynne), prawo zakładania partii politycznych

W przypadku ograniczania bądź naruszania tych praw wymaga się regulacji rangi ustawy i reglamentowania środków dopuszczających takie ograniczenia lub pozbawiania praw. Wszelkie spory pomiędzy obywatelem a państwem w zakresie przestrzegania i poszanowania tych praw powinny być rozstrzygane przez arbitralne podmioty krajowe z możliwością odwołania się do pomiotów międzynarodowych

(Komitet praw człowieka w Genewie).

Prawa socjalne:

Uważa się za prawa najbardziej kosztowne w realizacji ponieważ wymagają one aktywnego działania ze strony państwa w celu ich urzeczywistniania na jak najwyższym poziomie właściwym dla danego kraju przy uwzględnieniu możliwości finansowych organizacyjnych, kulturowych, religijnych itp. W związku z tym zakres realizacji poszczególnych praw może być różny dla krajów ratyfikujących pakt, w którym są uregulowane prawa socjalne.

Obywatel niezadowolony z aktywności władzy publicznej ma do dyspozycji tylko środki oddziaływania pośredniego m.in. uczestnictwo w życiu politycznym i realizacji swoich uprawnień wyborczych. Natomiast indywidualnie nie może skierować sprawy do arbitralnego krajowego podmiotu.

Podmioty międzynarodowe ograniczają się w zbieraniu i porządkowaniu raportów na temat stanu przestrzegania praw socjalnych w poszczególnych krajach.

Przykłady praw socjalnych: prawo do zabezpieczenia społecznego, opieki społecznej, prawo do ochrony zdrowia, prawo do pracy,

Rada Europy

Rada Europy ma dwa dominujące akty:

• Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r. (Dz.U. z 1993 r.) - treść tej konwencji odpowiada paktowi praw obywatelskich i politycznych

Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu- podmiot, do którego można się odwołać

• Europejska Karta Społeczna z 1961 r. (Dz.U. z 1999 r.)

• zrewidowana Europejska Karta Społeczna z 1996 r. (Polska do niej nie przystąpiła) - karta ta reguluje zagadnienia z zakresu prawa pracy i szeroko pojętego zabezpieczenia społecznego. Art. 12 ma szczególne znaczenie

Każdy kraj z realizacji tego dokumentu składa sprawozdania do organu Rady Europy, który następnie przedstawia konkluzje i wskazuje kierunek urzeczywistniania danego prawa.

UE

• Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali z 1951 r.

• Traktat o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej z 1957 r.

• Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej z 1957 r.

• Karta Praw Podstawowych UE z 2000 r.

• Traktat o UE z 1992 r., Traktat z Amsterdamu z 1997 r.,

• kolejne….

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Polityka rodzinna

Definicja

Polityka rodzinna to całokształt norm prawnych, działań i środków uruchamianych przez państwo w celu stworzenia odpowiednich warunków życia dla rodziny, jej powstania, prawidłowego funkcjonowania i spełniania przez nią wszystkich ważnych społecznie ról.

U podłoża tak zdefiniowanej polityki rodzinnej leżą następujące założenia:

• rodzina jest podstawową i najważniejszą instytucją społeczną

• rodzina powinna być wspierana przez państwo

• polityka rodzinna oznacza wielość polityk, a nie pojedynczy, jednolity akt prawny (ustawa o planowaniu rodziny, Konstytucja, ustawa o aktach stanu cywilnego, prawo karne (ustawa dla nieletnich))

Polityka prorodzinna

• jest to termin potoczny, wartościujący, przy pomocy którego oceniamy politykę społeczną wobec rodziny

• taki termin nie występuje samodzielnie na gruncie przepisów prawa ani w literaturze przedmiotu z zakresu polityki społecznej

• polityka społeczna państwa wobec rodziny może być uznana za politykę prorodzinną, jeśli realizuje ona jasno wytyczone cele, które państwo chce zrealizować w zakresie tworzenia warunków dla rozwoju rodziny i zaspokajania potrzeb bytowych i kulturalnych rodziny

W literaturze polityki społecznie wyróżnia się 2 typy polityki rodzinnej:

• polityka wyraźnie adresowana do rodziny, czyli bezpośrednia (np. becikowe)

• polityka pośrednia (np. ulgi, zwolnienia, rozliczania)

Polityka rodzinna bezpośrednia:

To jasno określone działania (np. programy), których świadomym zamiarem jest osiągnięcie określonych celów dotyczących rodziny jako całości lub roli osób indywidualnych w rodzinie

Polityka ta może obejmować np.:

• politykę ludnościową (pro albo antynatalistyczną)

• świadczenia socjalne związane z opieką i wychowaniem dzieci

• świadczenia dla pracujących rodziców, opiekę zdrowotną nad matką i dzieckiem itd.

W krajach prowadzących bezpośrednią politykę rodzinną często powoływane są specjalne instytucje usytuowane w strukturze rządu, powołane dla koordynacji działań na rzecz rodziny.

Na polityka rodzinną pośrednią składają się działania podejmowane w innych dziedzinach polityki państwa realizujące cele bezpośrednio nie związane z rodziną, ale takie które pociągają za sobą doniosłe konsekwencje dla funkcjonowania rodziny ( polityka przeciwdziałania bezrobociu, polityka podatkowa)

Definicja rodziny

Definicja rodziny powinna być dostatecznie szeroka aby mogła objąć rozmaitość typów, struktur, ról i stosunków dotyczących zwykle co najmniej osoby dorosłej i jednego dziecka.

Definicja rodziny, przykładowo:

• definicja wąska - za rodzinę uważa się małżeństwo wraz z wstępnymi i zstępnymi w linii prostej o ile zamieszkują we wspólnym gospodarstwie domowym

• definicja poszerzona- za rodzinę uważa się także

- rodziny niepełne (bez jednego z rodziców)

- rodzina jednopokoleniowa (np. małżeństwo bezdzietne, rodzeństwo zamieszkujące wspólnie)

- rodzina nie prowadząca wspólnego gospodarstwa domowego (np. z powodu trudności mieszkaniowych, okoliczności losowych, pozostawania w separacji itp.)

- prowadząca wspólne gospodarstwo domowe para nie będąca formalnym małżeństwem (konkubinat) wraz z wstępnymi i zstępnymi

- prowadząca wspólne gospodarstwo domowe para osób tej samej płci (np. partnerstwo cywilne, ko habitacja, związek rejestrowany, małżeństwo homoseksualne) wraz z wstępnymi lub zstępnymi co najmniej jednej z tych osób

Przedmiotem zainteresowania polityki rodzinnej są : małżeństwo z dziećmi, rodzice z dziećmi (konkubinaty), jedn z rodziców z dziećmi

Adresat polityki rodzinnej:

W różnych krajach może być różny w zależności od przyjętego głównego celu polityki rodzinnej.

Adresatem mogą być:

• wszystkie rodziny z dziećmi

• wybrane kategorie rodzin z dziećmi

W Europie polityka rodzinna adresowana jest co do zasady do wszystkich rodzin, ale w jej ogólnych ramach wskazywane są szczegółowe cele związane z pomocą rodzinom znajdujących się w trudnych sytuacjach życiowych.

W Stanach Zjednoczonych nie prowadzi się jasno zdefiniowanej polityki rodzinnej a działania są adresowane przede wszystkim do rodzin biednych.

Polityka rodzinna w skali międzynarodowej odnosi się do wszystkich rodzin i dzieci a nie tylko do rodzin ubogich lub rodzin z problemami. Zwracając szczególną uwagę na sytuację dzieci uznaje się, że polepszenie ich losów wymaga pomocy dla rodziców i rodzin (Konwencja Praw Dziecka).

Państwo realizuje politykę rodzinną przy pomocy następujących instrumentów:

• środków prawnych

• świadczeń pieniężnych

• świadczeń w naturze

• świadczeń w formie usług

Normy prawne regulujące stosunki rodzinne oraz relacje rodziny z państwem i innymi instytucjami. Wyznaczają również zasady i warunki korzystania ze świadczeń rodzinnych określając w ten sposób krąg uprawnionych do świadczeń pieniężnych, rzeczowych i usług.

Świadczenia pieniężne w postaci różnych zasiłków, zapomóg mogą być kierowane do poszczególnych rodzin obligatoryjnie albo uznaniowo

Świadczenia w naturze obejmują dobra rzeczowe przekazywane rodzinom (odzież, opał, paczki żywnościowe itp.)

Świadczenia w formie usług udzielane są przez różne instytucje. Mają one na celu wspieranie rodziny w wypełnianiu jej podstawowych funkcji. Usługi te realizowane śa przy pomocy infrastruktury społecznej (np. żłobki, przedszkola, świetlice szkolne)

Podmioty odpowiedzialne za kształtowanie polityki rodzinnej

• państwo albowiem na nim spoczywa obowiązek i odpowiedzialność za określania, prowadzenie i finansowanie tej polityki. Ten model jest typowy dla państw europejskich

• zadania i uprawnienia państwa w zakresie polityki rodzinnej podzielone są między organy centralne, terenowe oraz samorządowe

• organizacje pozarządowe, związki zawodowe, związki pracodawców, Kościół Rzymskokatolicki, inne kościoły i związki wyznaniowe

• w Europie Zachodniej występuje wyraźna tendencja do zwiększania się liczby podmiotów realizujących politykę rodzinną poprzez procesy decentralizacji uprawnień i wzrost roli partnerów społecznych.

• przyjęta jest też zasada, iż formułowanie celów i sposobów realizacji polityki społecznej powinna odbywać się przy współudziale podmiotów, których ta polityka dotyczy

Na istotę polityki rodzinnej we wszystkich rozwiniętych krajach uprzemysłowionych wpływają takie zjawiska jak:

• starzenie się społeczeństw

• zmiany w strukturze rodziny

• aktywność zawodowa kobiet i

• wynikająca stąd potrzeba znalezienia równowagi pomiędzy życiem zawodowym a życiem rodzinnym

Działania jakie można podejmować żeby wspierać rodzinę

I. Tworzenie warunków sprzyjających powstawaniu rodzin i ich rozwojowi

1. tworzenie warunków sprzyjających osiąganie i utrzymanie samodzielności ekonomicznej przez młode osoby oraz utrzymanie niezależności ekonomicznej przez rodzinę

edukacja - praca - mieszkanie

2. wspieranie rodzin z dwojgiem pracujących rodziców:

• rozwój systemu pozwalającego na godzenie obowiązków zawodowych z rodzinnymi na zasadach:

- wyboru (opieka osobista - opieka instytucjonalna - inne formy opieki)

- partnerstwa obojga rodziców

- rozszerzanie proporcji urlopu (macierzyńskiego i wychowawczego) wykorzystywanych przez matkę i ojca

- korzystanie z urlopu wychowawczego w powiązaniu z możliwością udziału w różnych formach edukacyjnych

- rozszerzanie możliwości korzystania (na zasadach wyboru) z niestandardowych form zatrudnienia i czasu pracy

3. rozwój edukacji prorodzinnej

II. Tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi młodego pokolenia jako czynnik poprawy jakości kapitału ludzkiego

1.wspieranie rodziny w ponoszeniu kosztów utrzymania i wychowania dzieci w rodzinie

• system świadczeń rodzinnych w relacji do kosztów ponoszonych w danej sytuacji

• możliwość wykorzystania systemu podatkowego

• zapewnienie stabilnej sytuacji finansowej rodzinom zastępczym

2.rozwój usług społecznych dla dzieci i młodzieży, sprzyjających rozwojowi młodej generacji:

• poszerzenie edukacji przedszkolnej

• rozszerzenie opieki pozalekcyjnej

• rozwój zajęć pozalekcyjnych, pozaszkolnych, środowiskowych

• zwiększenie socjalnej funkcji szkoły (żywienie, wychowanie prozdrowotne)

• przywrócenie opieki medycznej w szkołach

3. stworzenie systemu pozwalającego na zapewnienie dostępu dzieci i młodzieży do usług społecznych na zasadzie równych szans:

• rozwój infrastruktury społecznej (wieś, małe miasta)

• zapewnienie większego dostępu do usług społecznych dzieciom z rodzin mniej zamożnych

• system stypendialny

4. włączenie rodziców do współpracy z placówkami świadczącymi usługi społeczne

III. Pomoc rodzinom w trudnej sytuacji

Rodziny niepełne

1.tworzenei warunków sprzyjających aktywności zawodowej osób samotnie wychowujących dzieci

• możliwość podnoszenia kwalifikacji + opieka na dzieckiem

• weryfikacja zasad pomocy w ramach systemu świadczeń rodzinnych

• niestandardowe formy zatrudnienia i organizacji czasu pracy

2.zwiększenie dostępu do placówek opieki na dziećmi

3.wzmocienie roli:

• poradnictwa rodzinnego

• pracy socjalnej

4.zwiększenie odpowiedzialności drugiego rodzica za los dzieci

• czyli m.in. poprawa ściągalności zobowiązań alimentacyjnych

Rodziny wielodzietne

1.tworzenie warunków na rzecz rozwoju dzieci i młodzieży na zasadach równych szans

• zwiększenie dostępu do opieki przedszkolnej i placówek oświatowo-kulturalnych

• system stypendialny

2.zwiększenie aktywności rodzin wielodzietnych w zakresie rozwiązywania własnych problemów m.in. przez:

• promowanie i wspieranie programów na rzecz rodzin wielodzietnych

3.kształtowaniem pozytywnych postaw wobec wielodzietności

Wartości i zasady i polityce społecznej

Zasadniczą rolą wartości i zasad jest określenie tego co jest dobrem a co złem społecznym w perspektywie polityki społecznej.

Wartości w polityce społecznej

Wartość - to co się ceni, cecha lub właściwość dóbr, idei, instytucji, struktury społecznej itp. ceniona przez jednostkę lub zbiorowość. Wartość jest cechą względną nie zawsze nie w każdym miejscu, nie przede wszystkim i nie w każdych okolicznościach jest przypisywana podmiotom ocenianym. Zmiany w systemach wartościach poszczególnych grup świadczą o zmianach w ich kulturze.

Przedmiotem wartościowania w polityce społecznej najczęściej są:

1. stosunki społeczne

2. stan zaspokojenia społecznych potrzeb

3. instytucje społeczne

4. stosunki między człowiekiem a przyrodą

1 Wartościami przypisywanymi stosunkom społecznym są m.in.:

• sprawiedliwość społeczna

• wolność

• solidarność

• równość społeczna, równość szans

• tożsamość, zgodność współżycia społecznego

2 Wartościami związanymi z zaspokojeniem potrzeb społecznych najczęściej są:

• bezpieczeństwo

• dobrobyt

• zdrowie

• godność

• samorealizacja

3.Wartościami występującymi w ocenie instytucji społecznej są najczęściej:

• samorządność

• podmiotowość człowieka

• partnerstwo, dobro wspólne

• sprawność

4. wartościami w relacjach człowieka a przyroda przede wszystkim jest równowaga ekologiczna

O wyborze wartości informują:

1. werbalne zachowania podmiotów ( jednostki grupy państwo) poprzez deklaracje opinie postulaty oceny itp.

2. niewerbalne zachowanie podmiotów czyli np. działania mające na celu uzyskanie dostępu do pożądanych dóbr, stany emocjonalne tj. zadowolenie, niezadowolenie

Podmioty wartościujące

• jednostka jako podmiot indywidualny

• zbiorowość i grupy społeczne o bardzo zróżnicowanym zasięgu (rodzina, klasa, naród, nasz rok, grupa polityczna)

• podmioty zabierające głos w imieniu innych

Wartości jednostkowe i grupowe

Wartości grupowe są całkowicie przyswajane przez jednostki, a więc tożsame z wartościami jednostkowymi. Wartości grupowe są do pewnego stopnia zaakceptowane przez jednostkę ale traktowane głównie jako narzędzie służące do osiągnięcia indywidualnych wartości np. wolność.

Wartości grupowe i jednostkowe nie pokrywają się jeśli jednostka dojrzewa w innych warunkach społeczno-kulturalnych i nie przystosowała się do nowego środowiska lub buntuje się przeciwko wartościom grupy, w której się wychowała

Funkcje wartości

1.funkcja programowa - wartością podporządkowane są cele polityki społecznej

2.funkcja motywacyjna - wartości motywują do działania (konkretnego lub symbolicznego). Ma to miejsce pod warunkiem istnienia obiektywnych możliwości i subiektywnych zdolności do działania. Natomiast długotrwałe blokowanie wartości demobilizuje

3.funkcja normotwórcza - wartości uzasadniają tworzenie normy prawnej

4. funkcja prognostyczna - znając wartości społeczeństwa można przewidywać pojawienie się nowych potrzeb nasilenie lub spadek potrzeb już występujących lub wystąpienie dążeń do zaspokojenia potrzeb w nowy sposób innymi środkami

Źródła wartości:

• ideologie

• doktryny społeczne, gospodarcze

• tradycja

• religia

• poglądy osób znaczących w społeczeństwie , autorytety

• oczekiwania wyrażane za pośrednictwem różnych kanałów społecznej komunikacji (opinie społeczne, badania)

Porządkowanie wartości:

1.ze względu na przedmiot odniesienia (intencjonalny adresat) - to będą te wartości, które ludzie odnoszą do siebie i do własnej sytuacji, wartości odnoszone do rodziny i przyjaciół jak również wartości odnoszone do szerszego kręgu społecznego np. grupy zawodowej, kraju

2.ze względu na sposób przeżywania lub odczuwania kryterium wartościowania, czyli tzn. kryteria przyjemnościowo-chceniowe (co daje przyjemność, co daje satysfakcje), kryteria powinnościowo-słusznościowe ( jak należy się zachować, co jest słuszne)

3.ze względu na relacje miedzy wartościami np. instrumentalne służące zdobyciu innych wartości albo cechy wartościowanego przedmiotu, które cenimy dla nich samych

Wartości cenione przez społeczeństwo

1.wartości odczuwane - wiążą się głównie choć nie wyłączeni ze sferą emocjonalną

2.wartości uznawane - opierają się na przekonaniach, że pewne cechy powinny być odczuwane jako wartości

3. te dwie niewspółmierne skale wartości przenikają się w świadomości jednostki i od obu uzyskujemy informacje w wyniku badania odpowiednich źródeł

Sprawiedliwość

Jest to koncepcja filozoficzna i prawna, która w najogólniejszym sensie oznacza równe, uczciwe, moralne traktowanie wszystkich ludzi szczególnie w relacjach społecznych ale także rodzinnych i osobistych. Według Arystotelesa to cnota najwyższa rozdzielająca (słuszny podział dóbr i wyrównująca, czyli kompensacja krzywd). Osoba starająca się działać sprawiedliwie przykłada do siebie i innych ludzi zawsze tę samą miarę moralną i stara się w relacjach z innymi postępować zawsze zgodnie z wyznawanymi przez siebie zasadami etycznymi (E. Kant)

W sensie religijnym za sprawiedliwość uważa się głoszenie i postępowanie zawsze zgodne, niezależne od sytuacji z prawami bożymi, czyli regułami wynikającymi z systemu etycznego w danej religii.

Kryteria sprawiedliwości:

• każdemu to samo - wszyscy członkowie społeczności powinni być traktowani jednakowo, niezależnie od jednostkowych uwarunkowań

• każdemu według jego zasług

• każdemu według jego dzieła - pod uwagę brane są tu efekty działalności jednostki a nie wkład pracy czyli promowanie elit gospodarczych

• każdemu według potrzeb, czyli taka zasada będzie oparta na miłosierdziu. Zakłada równość w zaspokajaniu podstawowych potrzeb jednostki

• każdemu według pozycji - to kryterium arystokratyczne wywodzące się z hierarchicznej budowy społeczeństwa

• każdemu według tego co przyznaje prawo (prawo może być niesprawiedliwe)

Zasady polityki społecznej

To ogólne dyrektywy i normy działania jakimi powinny kierować się podmioty polityki społecznej w realizacji podstawowego celu jakim jest zaspokojenie potrzeb społecznych. Niektóre zasady polityki społecznej tożsame są z wartościami.

Są to:

• zasada przezorności - oznacza bezpieczeństwo socjalne jednostki. Nie może być efektem świadczeń ze strony społeczeństwa ale wynikać powinna także z odpowiedzialności człowieka za własną przyszłość i rodzinę z jego zdolności do rezygnacji z części bieżących korzyści na rzecz zaspokojenia przyszłych potrzeb oraz do prowadzenia takiego trybu życia, który minimalizuje ryzyko wystąpienia zagrożeń. Realizacji tej zasady służą zachowania.

• zasada solidarności społecznej - ta zasada najczęściej rozumiana jest jako przenoszenie konsekwencji ryzyk socjalnych z jednostek na społeczeństwo. Niekiedy utożsamiana jest z solidaryzmem społecznym oznaczającym wyższość wspólnych interesów członków społeczeństwa nad interesami poszczególnych klas lub warstw.

• zasada pomocniczości (subsydiarności) - oznacza przyjęcie określonego porządku w jakim różne instytucje społeczne dostarczają jednostce wsparcia, gdy samodzielnie wykorzystując zasoby dostępne poprzez rynek jednostka nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb. Jednostka powinna zwracać się na pierwszej kolejności do rodziny potem, wspólnoty, kościoła bądź inny podmiot społeczności lokalnej i na samym końcu do państwa

• zasada partycypacji (uczestnictwa) - wyraża się w takiej organizacji życia społecznego aby poszczególnie ludzie mieli możliwość pełnej realizacji swoich ról społecznych zaś poszczególne grupy mogły zajmować z nimi równoprawne miejsce w społeczeństwie. To zasada oznaczająca także prawo do bycia członkiem grup społecznych i zbiorowości oraz do aktywnego w nich działania

• zasada samorządności - stanowi realizację takich wartości jak wolność i podmiotowość człowieka. Realizowana jest poprzez taką organizację życia społecznego by jednostki i grupy miały zagwarantowane prawo do aktywnego udziału w istniejących już instytucjach społecznych i tworzenia nowych instytucji w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizacji interesów

• zasada dobra wspólnego - przejawia się w takich działaniach władz publicznych, które uwzględniają korzyści i interesy wszystkich obywateli i polegają na poszukiwaniu kompromisów tam gdzie interesy są sprzeczne

• zasada wielosektorowości - polega na równoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarządowych, instytucji rynkowych, które dostarczają środków i usług służących zaspakajaniu potrzeb społecznych.

Doktryny polityki społecznej

To kompleksy teoretyczno-normatywne zawierające koncepcje kształtowania stosunków społecznych w oparciu o przyjęty system wartości. Polityka społeczna nie jest jednolita aksjologicznie. Nie była i nie jest kształtowana przez jedną tylko doktrynę. Doktryna to potężna siła idei motywujących ludzi do aktywności, do chęci działania na rzecz propozycji i celów danego systemu myślowego.

Wspólne elementy doktryn

• ogólne przekonanie wartościujące stanowiące punkt wyjścia dla oceny zjawisk społecznych

• ogólne wyobrażenie o świecie i o jego prawach

• zespół twierdzeń określających warunki realizacji naczelnych wartości

• szczegółowe i konkretne programy działania

Przykłady doktryn:

• liberalizm

• społeczna nauka kościoła

• socjalizm

• konserwatyzm

• nacjonalizm

Doktryny:

• zwykle krystalizują potrzeby określonych grup społecznych.

• mogą być wyrazem nowych tendencji rozwojowych danego ustroju ale mogą też konserwować stary ustrój

• mogą mistyfikować rzeczywistość zwykle w interesie grupy, która dany system myślowy reprezentuje

• mogą jednostronnie podchodzić do rzeczywistości albo mogą ją absolutyzować

• mogą być związane ze systemem sprawowania władzy

• zwykle stawiają sobie za cel pozyskanie zwolenników

Władza - pojęcie

• władza jako podejmowanie decyzji (R. Dahl)

• różne grupy mogą przenikać do systemu podejmowania decyzji i kształtować efekty zgodnie ze swoimi preferencjami

• możliwość wpływu zależy od zasobów politycznych: pozycji społecznej, pieniędzy i bogactwa, wpływu na treść przepisów, zajmowania stanowisk, kontrolowania informacji

• władza jako niepodejmowanie decyzji (P. Bachrach & M. Baratz)

• można powstrzymywać się od podjęcia decyzji

• może być realizowana przez kontrolowanie agendy

• następuje przez manipulacje w sferze wartości społecznych, mitów, przekonań oraz instytucji i procedur

• w efekcie niektóre sprawy pozostają niezauważone i pozostają poza sferą dyskusji

• trzy źródła autorytetu (M. Weber)

• tradycyjny (na podstawie zastanego obyczaju)

• charyzmatyczny (na podstawie siły i przykładu przywódcy lub treści jego przesłania)

• legalny - racjonalny (na podstawie, obowiązującego prawa, jest związany z miejscem zajmowanym w formalnej strukturze)

Pluralizm (w przybliżeniu: liberalna demokracja)

• przedstawiciel: R. Dahl

• wybory otwarte dla wielu partii

• obywatele potrafią organizować się

• grupy nacisku przedstawiają swoje interesy

• aparat państwa jest otwarty na wpływy wszystkich grup

• państwo (jako aparat) zachowuje neutralność wobec różnych grup

• żadna grupa nie zdobywa (nie korzysta) ze swojej przewagi

Teoria elit

• wpływ na władzę nie jest równy

• społeczeństwo składa się z nielicznych grup wpływających na władzę i wielu innych

• między grupami wpływowymi i tymi bez wpływu są bardzo duże różnice

• przedstawiciele grup „upośledzonych” mogą być włączeni do elit pod warunkiem uznania ich wartości

• decyzje służą zwykle interesom elit

• elity mogą manipulować opiniami innych

• niektóre grupy nacisku mogą stawać się elitami

• wartości elit są zwykle konserwatywne i zmiany są trudne

Koncepcja „trzech władz”

• podstawa demokratycznego porządku (Monteskiusz: przełom XVII-XVIII wieku)

• władza ustawodawcza (parlament), wykonawcza (rząd), sądownicza

• władze są niezależne os siebie i nawzajem się ograniczają

• władza sądownicza uchodzi za najważniejszą (jest strażnikiem ładu)

• pełna niezależność władz nie istnieje

„Żelazne trójkąty”

• zaangażowanie głównie w dyskusje nad strategią i przygotowanie decyzji

• małe, zwykł, trwałe, zamknięte grupy

• wiążą biurokratów, polityków, przedstawicieli grup ekonomicznych

• mogą przyjmować postać przejściowych koalicji, są wtedy bardzo otwarte

• koncepcja ta stosowana jest w interpretacji reform brytyjskich

Model P. Hall'a

• prawomocność: uznanie uprawnień władzy do zajmowania się określonymi sprawami

• zdolność realizacji: techniczna i koncepcyjna wiedza, zasoby materialne, wykwalifikowany personel, zdolności administracyjne, infrastruktura

• poparcie: gotowość obywateli i instytucji do wsparcia przedstawianych propozycji

• warunkiem powodzenia jest wystarczające nasilenie tych cech

Model: okno sprzyjających okoliczności

• trzy strumienie: rozpoznawanie problemów, poszukiwanie rozwiązań, woli politycznej

• strumienie mają własną dynamikę i rozwijają się niezależnie

• niekiedy spotykają się i wtedy otwiera się okno sprzyjających okoliczności

• otwarcie okna (tych strzech strumieni) trwa zwykle krótko i tę okazję należy wykorzystać

Nowy instytucjonalizm

• instytucja - utrwalony wzór zachowania (działania), sformalizowany lub niesformalizowany

• ludzie tworzą instytucje dla realizacji celów (interesów), ale instytucje kształtują interesy i ich postrzeganie oraz wyznaczają mechanizmy działania

• instytucje mogą generować własne interesy

• powstaje zależność od przeszłości: wczorajsze decyzje kształtują dzisiejsze możliwości (i postrzeganie problemu i rozważanie możliwości)

Instytucje

• instytucje jako: organizacje społeczne, które poprzez tradycje, zwyczaje, reguły prawne tworzą trwałe wzory postępowania

• instytucje są:

- nakazami, według których ludzie działają

- działaniami, które inni podejmują, aby spełnić nakaz

• instytucje istnieją, by zaspokajać potrzeby (zgodnie z celami instytucji), ochraniać ludzi w ich prawach, stwarzać możliwości rozwoju

Model racjonalny

• niektóre administracje (państwowe, zakonne)

• biurokracja M. Webera (racjonalna organizacja aparatu państwowego, jasny podział zadań, formalne zasady postępowania, dobór i awans według kwalifikacji, bezosobowość i bezstronność postępowania, kariera na całe życie)

• współcześnie: wielostronna krytyka, praktyka służby cywilnej (ale nie w USA)

• przekonanie o posiadaniu pełnej informacji

• uznanie naukowych metod analizy

• może być duża, strategiczna zmiana

• ustalenie (wyważone) celów na podstawie rozpoznania sytuacji

• podporządkowanie działania (metody) celom

• dobór naukowo uzasadnionych (skutecznych) metod działania

• wykonawcy są lojalni i realizują przyjęte zadania

Krytyka H. Simona - racjonalność ograniczona

• może występować konflikt celów i kryteriów

• nie ma możliwości zdobycia pełnej informacji

• pozyskiwanie informacji może być kosztowne

• nadmiar informacji może być przeszkodą

• nie analizujemy wszystkich alternatyw

• zadowalamy się rozwiązaniem „możliwie dobrym”

• należy postępować w sposób możliwie racjonalny

• błąd przy wyborze strategii pociąga za sobą katastrofalne skutki

Model inkrementalny

• ograniczony dostęp do informacji

• wybór jest dokonywany w warunkach niepewności i ryzyka

• uleganie interesom wpływowych grup

• dziedziczenie celów (a także rozwiązań)

• każde rozwiązanie generuje nowe problemy

• wąski zakres interwencji

• ograniczona liczba rozważanych alternatyw

• wybór zadowalający, ale nie optymalny

• wpływ wykonawców na rzeczywiście realizowane cele (przez dobór metod)

• rozwiązanie starych problemów rodzi nowe

Model mieszany

• odróżnienie „dużych” (fundamentalnych) i „małych” (rutynowych) decyzji

• ogólna orientacja (przegląd sytuacji) w sprawach dużych

• szczegółowa informacja w sprawach konkretnych

• szczegółowość poszukiwanych (i potrzebnych) informacji uzależnionych od „wielkości” sprawy

Dlaczego ludzkie zachowania odbiegają od tego co pożądane?

• czy dlatego, że ludzie nie chcą (bariera woli i motywacji)

• czy dlatego, że nie potrafią (bariera wiedzy i umiejętności)

• czy dlatego, że nie mogą (bariera możliwości - obiektywne przeszkody)

Style interwencji !

• liberalny

• opiekuńczy - adresaci programów są postrzegani jako ludzie w jakimś sensie niekompetentni, wymagający wsparcia - przejściowego aż do przewrócenie sprawności (wiedzy, umiejętności), która uczyni ich ludźmi kompetentnymi i wolnymi od ograniczeń lub bardziej długotrwałego wsparcia

• bodźcowy - zachowania sprzeczne z ich niepozytywnymi chęciami można od nich uzyskać oferując w zamian jakieś cenione korzyści (w zamian za niepodjęte, negatywne zachowania oferować im korzyści: dobra, które naprawdę chcą zdobyć)

• rygorystyczny

- niechciane zachowania pozytywne można wymóc jedynie pod presją strachu przed dolegliwymi sankcjami (np. nie chcą żyć uczciwie, ale jeszcze bardziej nie chcą trafić do więzienia)

- jest najmniej przyjemny dla odbiorców

---