Vilfredo Pareto (1848 - 1923)

Dzieło:

"Podręcznik ekonomii politycznej" (1906)

"Traktat socjologii ogólnej" (1916)

• Koncepcja Pareto należy do nurtu psychologistycznego - związanego z nowszą psychologią,

• Z wykształcenia ekonomista

• Wizja nauki wg Pareto:

• twierdził, że każda nauka społeczna mówi tak o rzeczywistości społecznej, że zakłada istnienie określonego modelu,

• homo ekonomicus - model człowieka dążącego do maksymalizacji zysków,

• ekonomia zakłada istnienie określonego modelu - człowiek w większości jest homo ekonomicus,

• socjologia wyróżnia się od innych nauk tym, że ujmuje człowieka takiego jakim on naprawdę jest,

• Pareto uwzględniał w swoim ujęciu tą część wiedzy psychologicznej, która mówiła o: instynktach, uczuciach, podświadomości

• człowiek opiera swoje działanie na pierwotnych, podstawowych instynktach,

• przyjmował wizję, gdzie człowiek jest istotą, którą kierują ciemne (trudne do odkrycia) siły

• działanie człowieka ma podstawy irracjonalne,

• Socjologia zakłada, że człowiek działa, myśli w sposób logiczny i dlatego można wszystko wytłumaczyć.

Logiczność można przedstawić w różnych postaciach:

• działania ludzkie zupełnie nielogiczne,

• działania ludzkie logiczne subiektywnie - jednostka działająca widzi logikę w swoim działaniu,

• działania ludzkie logiczne obiektywnie,

• działania ludzkie logiczne subiektywnie i obiektywnie,

Wg Pareto ludzie działają nielogicznie - związek ich zachowań z działaniami logicznymi jest przypadkowy. Ludzie wyróżniają się od istot żywych tym, że mają wewnętrzną, zakorzenioną potrzebę ukrywania irracjonalności. Człowiek jest istotą myślącą, cechuje go głód myślenia, nie lubi irracjonalności, ma potrzebę działania w sposób racjonalny, logikę uważa za ideał i stara się ukazać, że działa logicznie.

Działamy tak, jak uważamy, że powinniśmy działać:

DZIAŁANIA LUDZKIE PRZEKONANIA LUDZI O SWOICH

DZIAŁANIACH

widoczna część rzeczywistości społ.

GŁĘBOKIE POKŁADY PSYCHICZNE

(UCZUCIA, INSTYNKTY, PODŚWIADOMOŚĆ)

niewidoczna część

• Psychologia mówi nam jakie są działania ludzkie kierowane przez głębokie pokłady psychiczne,

• Kultura to postać życia społecznego, którą człowiek sam tworzy.

• Socjologia V. Pareto:

Rezydua - wynikają z psychologicznej podstawy, są ukryte, nikt ich nie formułuje, są najsilniejszym elementem oddziaływania na ludzi, utrwalone wyobrażenia, nie zmieniają się, są podstawą, sprawiają że życie społeczne ma charakter względnie trwały.

Różne typy rezyduów:

1. rezyduum kombinowania - układania na nowo wyobrażeń i pojęć,

2. rezyduum utrwalania - swojej pozycji w środowisku społ.,

3. rezyduum ekspresji - każdy dąży do pokazywania swoich uczuć,

4. rezyduum towarzyskie - potrzeba podtrzymywania kontaktów z innymi jednostkami,

5. rezyduum rozwijania własnej osobowości, czasem tworzenie jej na nowo,

6. rezyduum dążeń seksualnych.

Z rezyduów wynikają derywacje.

Derywacje (przekonania ludzi o własnych działaniach) - twory kulturowe, które są naturalną ludzką reakcją na rezydua, są przyjmowane ze względu na przydatność w uzasadnieniu rezyduów. Celem derywacji jest ukazanie logiczności, wzniosłości działań ludzkich. Derywacje są zmienne (zakodowana jest w nich zmienność).

Derywacje:

• tworzone w odwołaniu się do imperatywu (nakaz moralny),

• tworzone w oparciu o autorytet,

• tworzone w oparciu o uczucia.

Z derywacji tworzą się teorie - wizje rzeczywistości społ.

Z teorii powstających z derywacji Pareto wyróżnił:

• teorie pseudonaukowe - starają się zachować pozory myślenia logicznego,

• teorie sięgające poza doświadczenie - nie odwołujące się do logicznego myślenia i empirii, ale odwołują się do czegoś, co jest poza ludzkim doświadczeniem.

Wg Pareto to, co widzimy to derywacje, a to czego nie widzimy to rezydua.

Rezydua mogą stać się derywacjami i odwrotnie.

Wg Pareto:

1. życie społeczne to system społeczny,

2. życie społeczne znajduje się w stanie względnej równowagi,

3. zmiany w rzeczywistości społ. mają charakter falowy,

4. koncepcja elit - opisuje to, co się w społeczeństwie dzieje, co się zmienia, wyjaśnia istniejące konflikty:

• w społeczeństwie występują elity i masy (rządzący i rządzeni),

• mechanizm, który decyduje o powyższym podziale jest mechanizmem, który występuje zawsze, gdyż wynika z nierówności ludzi i uwarunkowania psychiki ludzkiej,

• elitę tworzą ludzie, którzy w danym momencie (określone warunki historyczne) potrafią panować nad innymi, każde warunki historyczne tworzą inne wymogi, wyższość tych ludzi jest tylko chwilowa - lepiej dostosowali się do sytuacji, występuje ciągła fluktuacja (zmiana) elit, ponieważ zużywają się one

• nierówność społeczna jest czymś, czego nie można usunąć, wynika z istoty życia społecznego.

1

---