Zabezpieczenia prawne kredytów - zabezpieczenia rzeczowe
Wstęp
Dla banku podstawową gwarancją spłaty długu jest dobra sytuacja gospodarcza, majątkowa i finansowa dłużnika oraz terminowość w wywiązywaniu się przez niego
z przyjętych zobowiązań. Dlatego też bank analizuje, w przypadku osób fizycznych, uzyskane od wnioskodawcy informacje o posiadanym przez niego majątku i dochodach mających charakter stały, dokonując oceny zdolności kredytowej kontrahenta.
Jednocześnie banki, dbając o zapewnienie sobie możliwości odzyskania części lub całości długu, w przypadku gdyby jego spłata okazała się niemożliwa, żądają od ewentualnego kontrahenta konkretnego zabezpieczenia spłaty swoich wierzytelności, wykorzystując środki przewidziane w prawie cywilnym, wekslowym i bankowym.
W ramach możliwości wynikających z tych przepisów banki przyjmują jeden lub kilka rodzajów zabezpieczeń w celu ochrony swojego wierzycielskiego interesu.
Zabezpieczenia może udzielić sam dłużnik i/lub osoba trzecia. O formie zabezpieczenia decyduje zwykle bank w porozumieniu z kontrahentem.
Przy wyborze formy zabezpieczenia bank stosuje różne kryteria. Wśród nich, poza rodzajem i wysokością wierzytelności oraz terminem spłaty długu, bardzo istotną rolę odgrywa, obok sytuacji finansowej, gospodarczej i majątkowej kontrahenta, jego status prawny.
Zabezpieczenia wierzytelności banku dzielą się na osobiste i rzeczowe.
W wyniku zabezpieczenia osobistego udzielonego kredytu bank „uzyskuje” nowego dłużnika, ponoszącego odpowiedzialność obok przedsiębiorcy, który zaciąga lub zaciągnął kredyt. Stanowi to więc dodatkową gwarancję ochrony interesu banku-wierzyciela.
Udzielenie tego typu zabezpieczenia powoduje osobistą odpowiedzialność osoby trzeciej udzielającej zabezpieczenia - całym jej majątkiem. Realna wartość takich zabezpieczeń zależy nie tylko od aktualnego stanu majątkowego tej osoby, ale również od ustroju majątkowego, jaki obowiązuje w jej małżeństwie.
Zabezpieczenie typu rzeczowego ogranicza zaś odpowiedzialność tej osoby do konkretnych składników jej majątku, a o realnej wartości tego typu zabezpieczenia decyduje zasadniczo wartość przedmiotu majątkowego, na którym ustanowiono zabezpieczenie.
PRAWNE FORMY ZABEZPIECZENIA KREDYTU
Zabezpieczenia osobiste Zabezpieczenia rzeczowe
* weksel własny in blanco * zastaw na rzeczach ruchomych
* poręczenie wekslowe * zastaw na prawach
* poręczenie wg. prawa cywilnego * przewłaszczenie
* przelew (cesja) wierzytelności na zabezpieczenie
* gwarancja bankowa * hipoteka
* przystąpienie do długu * blokada środków na rachunku
kredytowego bankowym
* kaucja
1. Zabezpieczenia rzeczowe
Oprócz środków prawnych zabezpieczających wierzytelności banków z tytułu udzielonego kredytu czy pożyczki, noszących charakter zabezpieczeń osobistych, stosowane są przez banki również zabezpieczenia prawne o charakterze rzeczowym. Trudno rozstrzygnąć, które z tych zabezpieczeń, ze względu na ich skuteczność, są bardziej, a które mniej przydatne dla banku jako wierzyciela.
Przepisy prawa cywilnego wskazują na wyższość zabezpieczeń rzeczowych nad osobistymi, mimo że przy zabezpieczeniach osobistych ten kto ich udzielił, odpowiada całym swoim majątkiem, a więc granice jego odpowiedzialności wyznacza majątek stanowiący jego własność.
Natomiast przy zabezpieczeniach rzeczowych odpowiedzialność obciąża konkretny przedmiot majątkowy, i to niezależnie od tego, czyją stanie się on później własnością. Wiąże się to z charakterem rzeczowych praw przedmiotowych, ukształtowanych jako prawa bezwzględne, a więc skuteczne wobec wszystkich osób. Takich skutków prawnych nie wywołują prawa stanowiące treść zabezpieczeń
o charakterze osobistym. Jednak powszechnie wiadomo, iż w toku egzekucji pierwszeństwo mają uprzywilejowane wierzytelności, takie jak zobowiązania alimentacyjne, podatkowe, zobowiązania z tytułu umów o pracę, które obniżają realną wartość zabezpieczeń rzeczowych.
Dlatego często w praktyce bankowej zabezpieczenia osobiste i rzeczowe występują obok siebie. Sprzyja to na ogół pełniejszej realizacji wierzytelności.
2. Zastaw
W celu zabezpieczenia kredytu udzielonego przez bank, można ustanowić na rzecz banku zastaw na łatwo zbywalnych rzeczach ruchomych, należących do kredytobiorcy lub osoby trzeciej z pozostawieniem przedmiotu obciążonego zastawem w posiadaniu zastawcy lub osoby trzeciej.
Ustanowienie zastawu bankowego odbywa się na podstawie pisemnej umowy zastawu zawartej pomiędzy zastawcą a bankiem. Zastaw powstaje z chwilą wpisania umowy zastawu do rejestru zastawów prowadzonego przez bank.
Zgodnie z przepisami zastaw bankowy może być ustanowiony wyłącznie w związku z zabezpieczeniem udzielonego kredytu. Natomiast nie może być ustanowiony na zabezpieczenie wystawionej gwarancji bankowej.
Z reguły banki przyjmujące zastaw jako zabezpieczenie kredytu wymagają od zastawcy ubezpieczenia przedmiotu zastawu w całym okresie kredytowania oraz dodatkowo dokonania na swoją rzecz cesji praw z umów ubezpieczenia.
Spłata kredytu lub inny sposób wygaśnięcia zobowiązania powoduje wygaśnięcie zastawu.
Wśród środków prawnorzeczowych zabezpieczających wierzytelności banku są:
zastaw rejestrowy, wprowadzony na mocy ustawy z 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów,
zastaw zwykły, uregulowany w Kodeksie Cywilnym.
2.1. Zastaw zwykły
Zastaw jest prawem wierzyciela, które gwarantuje mu, że jego roszczenie zostanie zaspokojone. Zastaw można ustanowić tylko na ruchomościach mających wartość majątkową. Zastaw obciąża wraz z ruchomością jej części składowe, oraz w razie braku innego postanowienia umowy - przynależności. Wierzyciela, którego wierzytelność została zabezpieczona zastawem, ustawa nazywa zastawnikiem, natomiast właściciela, który obciążył swoją rzecz - zastawcą.
Zastaw może być ustanowiony dla zabezpieczenia wierzytelności pieniężnej lub niepieniężnej. Jednak realizacja z zastawu co do wierzytelności niepieniężnej jest możliwa dopiero wtedy gdy przekształci się w wierzytelność pieniężną (gdy wobec niewykonania obowiązku przez dłużnika wierzyciel żąda odszkodowania). Zastaw można ustanowić dla zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej. Zabezpiecza on nie tylko samą wierzytelność ale także roszczenia związane z wierzytelnością zabezpieczoną, w szczególności roszczenie o odsetki nieprzedawnione, o zwrot nakładów na rzecz oraz przyznane koszty zaspokojenia wierzytelności.
Zastaw jest prawem pozostającym w ścisłym związku z wierzytelnością, którą zabezpiecza. Oznacza to, że nie można ustanowić zastawu, który nie zabezpieczałaby zaspokojenia jakiegoś innego roszczenia. Zastaw może więc istnieć tylko o tyle, o ile istnieje wierzytelność. W szczególności zastaw nie może powstać bez wierzytelności ani nie może być bez wierzytelności przeniesiony, a wygaśnięcie wierzytelności powoduje wygaśnięcie zastawu (np. jeśli dłużnik spłaca pożyczkę to zastaw wygasa).
Prawo zastawnika polega na tym, że:
Może się on zaspokoić z ruchomości obciążonej przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy. Jednak pierwszeństwo przed zastawnikiem będą miały osoby, których wierzytelności przepisy o postępowaniu egzekucyjnym traktują w sposób uprzywilejowany (np. roszczenia alimentacyjne czy też należności za pracę oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie kalectwa czy śmierci).
Może dochodzić zaspokojenia z ruchomości niezależnie od tego, czyją stała się własnością.
Zastawnik nie ma prawa do korzystania z rzeczy oddanej mu w zastaw. Jeśli jednak rzecz obciążona przynosi pożytki, zastawnik powinien w braku odmiennej umowy, pobierać je zaliczać na poczet wierzytelności i związanych z nią roszczeń.
Zaspokojenie się przez wierzyciela z rzeczy zastawionej następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym. Oznacza to, iż wierzyciel pragnący zaspokoić się z rzeczy obciążonej zastawem musi uzyskać tytuł egzekucyjny (np. prawomocne orzeczenie sądu lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, ugoda zawarta przed sądem, wyrok sądu polubownego, ugoda zawarta przed sądem polubownym, akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji) a następnie złożyć wniosek egzekucyjny u komornika. Strony nie mogą natomiast same postanowić, że sprzedaży rzeczy oddanej w zastaw dokona sam zastawnik albo że w razie niewykonania zobowiązania zastawnik stanie się właścicielem rzeczy.
Powoduje to, że skuteczniejszym zabezpieczeniem interesów mogą się dla wierzyciela stać: zastaw rejestrowy lub przewłaszczenie na zabezpieczenie (polega na przeniesieniu przez dłużnika na wierzyciela prawa własności rzeczy ruchomej lub papierów wartościowych i na zobowiązaniu wierzyciela do zwrotnego przeniesienia własności rzeczy na dłużnika z chwilą spłaty kredytu).
Poza zastawem ustawowym, który powstaje z mocy samego prawa na podstawie szczególnych przepisów wyróżnić można także przede wszystkim zastaw umowny. Powstaje on na podstawie umowy między właścicielem rzeczy a wierzycielem. Nie jest wymagane zachowanie określonej formy umowy. Sama umowa nie wystarcza do powstania zastawu, niezbędne jest bowiem wydanie rzeczy wierzycielowi albo osobie trzeciej, na którą się strony zgodziły. Jeżeli natomiast rzecz jest już we dzierżeniu (władaniu) wierzyciela to do powstania zastawu wystarczy samo zawarcie umowy.
2.1. Zastaw rejestrowy
Zastaw rejestrowy spełnia podobną funkcję jak zwykły zastaw. Jednak najistotniejszą cechą zastawu rejestrowego , różniącą go tym samym od zwykłego zastawu, jest możliwość pozostawienia przedmiotu zastawu w rękach zastawcy, który może korzystać z rzeczy obciążonej.
Zastaw rejestrowy może być ustanowiony w celu zabezpieczenia wierzytelności:
Skarbu Państwa i innej państwowej osoby prawnej,
gminy, związku międzygminnego (związku komunalnego) i innej komunalnej osoby prawnej,
banku krajowego,
banku zagranicznego,
osoby prawnej, której celem określonym w ustawie jest udzielanie pożyczek
i kredytów,
międzynarodowej organizacji finansowej, której członkiem jest Rzeczpospolita Polska,
innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
Przedmiotem zastawu rejestrowego mogą być rzeczy ruchome, z wyjątkiem statków morskich wpisanych do rejestru okrętowego, a także prawa majątkowe, jeżeli są zbywalne. W szczególności zastawem rejestrowym można obciążyć:
rzeczy oznaczone co do tożsamości,
rzeczy oznaczone co do gatunku, jeżeli w umowie zastawniczej określona zostanie ich ilość oraz sposób wyodrębnienia od innych rzeczy tego samego gatunku,
zbiór rzeczy ruchomych lub praw, stanowiący całość gospodarczą, choćby jego skład był zmienny,
wierzytelności,
prawa na dobrach niematerialnych,
prawa z papierów wartościowych.
Kolejną cechą zastawu rejestrowego jest możliwość zaspokojenia zastawnika nie tylko w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego, ale - o ile umowa zastawnicza to przewiduje - poprzez:
przejęcie przez zastawnika na własność przedmiotu zastawu,
sprzedaż przedmiotu zastawu w drodze przetargu publicznego przeprowadzanego przez notariusza lub komornika na podstawie uproszczonej procedury,
zaspokojenie z dochodu jaki przynosi przedsiębiorstwo zastawnika, w którego skład wchodzi przedmiot zastawu,
zaspokojenie z czynszu wydzierżawionego na wniosek zastawnika przedsiębiorstwa zastawcy.
Aby ustanowić zastaw rejestrowy należy:
Zawrzeć umowę, której stronami są: zastawnik, czyli wierzyciel z danego stosunku prawnego (np. umowy kredytu, pożyczki), oraz zastawca, którym jest osoba uprawniona do rozporządzania przedmiotem zastawu. Powinna ona zostać sporządzona na piśmie (jeśli nie zostanie zawarta na piśmie to będzie nieważna) oraz zawierać:
datę zawarcia umowy,
imię i nazwisko (nazwę) oraz miejsce zamieszkania (siedzibę) i adres zastawnika, zastawcy oraz dłużnika, jeżeli nie jest on zastawcą,
przedmiot zastawu w sposób odpowiadający jego właściwościom,
wierzytelność zabezpieczoną zastawem - przez oznaczenie jej wysokości oraz stosunku prawnego, z którego ta wierzytelność wynika (np. umowa kredytu, pożyczki), lub najwyższą sumę zabezpieczenia, jeżeli zabezpieczana jest wierzytelność przyszła lub warunkowa o wysokości nie ustalonej w chwili zawarcia umowy zastawniczej. Umowa może nadto zawierać inne postanowienia, zależne od woli stron, na przykład może określać sposób zaspokojenia zastawnika, zawierać zobowiązanie zastawcy do nie zbywania przedmiotu zastawu itd.
Dokonać wpisu do rejestru zastawów. Wpis ten ma więc charakter konstytutywny, tj. dopóki nie zostanie on dokonany, dopóty zastaw nie będzie istniał. Ustawa zakreśla miesięczny termin biegnący od daty zawarcia umowy zastawniczej, w którym zastawnik lub zastawca (bądź oba te podmioty łącznie) powinni złożyć do właściwego sądu wniosek o dokonanie wpisu zastawu do rejestru zastawów, pod rygorem odrzucenia wniosku. Przede wszystkim wnioski o wpis do rejestru zastawów składa się wyłącznie na urzędowych formularzach. Bardzo ważnym jest fakt, iż sądowa praktyka wymaga złożenia wpisu na oryginalnym, urzędowym formularzu. W formularz taki można się zaopatrzyć w siedzibie Sądu Rejestrowego.
2.3. Zastaw na prawach
Przedmiotem umowy zastawu może być każde prawo, jeżeli jest zbywalne
i istnieje w chwili ustanowienia na nim zastawu. Niezbywalny charakter prawa może wynikać z przepisów ustawy, charakteru tego prawa lub umowy.
Zastaw może być ustanowiony przez bank w szczególności na:
wierzytelności, w tym na wierzytelności z rachunku bankowego, oszczędnościowego,
akcjach,
udziałach w spółce z o.o.,
obligacjach,
prawach z zakresu wynalazczości,
wekslach.
Zastaw na prawach powstały wcześniej będzie miał pierwszeństwo przed zastawem na prawach powstałym później.
Do zastawu na prawach stosuje się odpowiednio przepisy o zastawie na rzeczach ruchomych, a więc między innymi przepisy o akcesoryjności zastawu. Ustanowienie zastawu na którymkolwiek z praw majątkowych, jeśli prawo to stanowi dużą wartość i należy do majątku dorobkowego małżonków, powinno być zakwalifikowane jako czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu tym majątkiem, czyli wymagająca zgody współmałżonka zastawcy.
Przewłaszczenie na zabezpieczenie
Zabezpieczenie udzielonego kredytu może nastąpić w drodze powierniczego przeniesienia na bank przez kredytobiorcę lub osobę trzecią (przewłaszczający) posiadanych przez nich rzeczy ruchomych, takich jak maszyny, urządzenia, surowce, towary przeznaczone do sprzedaży itp.
Możliwe jest również przewłaszczenie rzeczy przyszłych tj. rzeczy nie istniejących w dniu zawarcia umowy przewłaszczenia lub nie będących własnością przewłaszczającego. W takim przypadku niezbędne jest również przeniesienie na bank posiadania rzeczy.
Przeniesienie własności następuje na mocy umowy zawartej przez bank z przewłaszczającym. W umowie powinien być zamieszczony warunek, iż w przypadku, gdy kredyt wraz z odsetkami i prowizja zostanie spłacony w określonym terminie, przeniesienie własności traci moc i przewłaszczający stanie się z powrotem właścicielem tej rzeczy. W umowie przewłaszczenie dopuszczalne jest również zawarcie klauzuli, iż bank stanie się właścicielem rzeczy w przypadku niespłacenia kredytu.
Rzecz przewłaszczona powinna być w umowie oznaczona w sposób umożliwiający jej jednoznaczną identyfikację, a w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku należy określić ich rodzaj, jakość i wartość zgodnie z zasadami podanymi przy zastawie.
Przewłaszczona rzecz powinna być oznaczona jako rzecz będąca własnością banku, zgodnie bowiem z art. 169 § 1 k.c., jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzenia rzeczą ruchomą zbywa tę rzecz i wydaje ją nabywcy, wówczas nabywca uzyskuje własność z chwila objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działał w złej wierze. Dobra wiara nabywcy polega na przekonaniu, że zbywca był uprawniony do rozporządzenia tą rzeczą. Dobrą wiarę nabywcy wyłącza nieświadomość spowodowana jego niedbalstwem.
W przypadku nie spłacenia kredytu bank będzie mógł żądać od osoby, która rzecz przywłaszczyła zwrotu kwoty, którą uzyskała w wyniku bezprawnej sprzedaży rzeczy stanowiącej własność banku.
3.1. Przewłaszczenie rzeczy oznaczonych co do tożsamości
Jeżeli przedmiotem przewłaszczenia są rzeczy oznaczone co do tożsamości przewłaszczający na mocy umowy przewłaszczenia otrzymuje z reguły prawo do zatrzymania przewłaszczonych na rzecz banku rzeczy w swoim posiadaniu
w charakterze biorącego w użyczenie. Bank zezwala zazwyczaj na bezpłatne używanie rzeczy pozostawionej w tym celu u przewłaszczającego do czasu całkowitej spłaty kredytu wraz z odsetkami i prowizją.
W przypadku nie spłacenia całości lub części kredytu w umownym terminie spłaty bank wzywa przewłaszczającego do oddania używanej przez niego rzeczy stanowiącej zabezpieczenie udzielonego mu kredytu.
Przewłaszczający w okresie kredytowania:
powinien oznaczyć przewłaszczona rzecz w sposób trwały jako przedmiot przewłaszczenia na rzecz banku i utrzymywać to przewłaszczenie do czasu spłaty kredytu,
może używać rzeczy w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu,
bez zgody banku nie może oddać rzeczy użyczonej osobie trzeciej do używania,
nie może sprzedać tej rzeczy, bowiem jej właścicielem jest bank,
ponosi koszty utrzymania rzeczy użyczonej.
Przy ustanowieniu jako zabezpieczenia spłaty kredytu przewłaszczenia należy pamiętać o ustawowym prawie zastawu przysługującym Skarbowi Państwa. Stąd też w przypadku niespłacenia kredytu przez kredytobiorcę bank powinien rozważyć, czy nie należy zażądać niezwłocznego wydania mu przewłaszczonych maszyn w celu zabezpieczenia swoich roszczeń.
3.2. Przewłaszczenie rzeczy oznaczonych co do gatunku
Jeżeli przedmiot przewłaszczenia stanowią rzeczy oznaczone co do gatunku (np. surowce, półfabrykaty) oraz towary przeznaczone do sprzedaży, do przeniesienia własności potrzebne jest również przeniesienie posiadanych rzeczy.
Przewłaszczający otrzymuje prawo do zatrzymania w swoim posiadaniu rzeczy jako przechowawca. Przewłaszczający w okresie kredytowania:
ma obowiązek przechowywać przewłaszczone rzeczy bez wynagrodzenia w sposób, jaki wynika z właściwości tej rzeczy i okoliczności,
ma prawo zbywać przewłaszczone rzeczy zastępując je jednocześnie rzeczami tego samego rodzaju, jakości i wartości (w przypadku towarów przeznaczonych do sprzedaży) lub innymi rzeczami wytworzonymi z rzeczy przewłaszczonej (np. w przypadku surowców, półfabrykatów itp.),
nie może oddać rzeczy na przechowanie innej osobie,
ponosi koszty utrzymania rzeczy przechowywanej.
W umowie kredytowej przewłaszczający może zostać zobowiązany do przesyłania bankowi okresowo wykazów towarów będących przedmiotem przewłaszczenia. W takim przypadku bank powinien zamieścić w umowie zastrzeżenie, że w razie stwierdzenia przez bank zmniejszenia się wartości zabezpieczenia, bank zastrzega sobie prawo żądania przedterminowej spłaty całości lub części kredytu, jak również prawo do sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia na warunkach i w terminach według uznania banku.
3.3. Różnice pomiędzy zastawem na rzeczach ruchomych a przewłaszczeniem
Podstawową różnicą pomiędzy zastawem a przewłaszczeniem jest, iż w przypadku przewłaszczenia właścicielem rzeczy przewłaszczonej jest bank, a jej posiadaczem i zarazem użytkownikiem jest osoba przewłaszczająca. Natomiast przy zastawie właścicielem rzeczy zastawionej jest zastawca, zaś jej posiadaczem jest bank lub osoba trzecia (w przypadku zastawu ogólnego) względnie zastawca lub osoba trzecia (w przypadku bankowego zastawu rejestrowego).
Konsekwencją tego jest, iż:
w przypadku ogłoszenia upadłości osoby, która dokonała przewłaszczenia (przewłaszczającej), indywidualnie oznaczony przedmiot przewłaszczony ze względu na to, że stanowi własność osoby trzeciej jest wyłączony z masy upadłościowej,
rzecz przewłaszczona na bank powinna być odpowiednio zaewidencjonowana w księgach banku,
zaspokojenie roszczeń banku w przypadku nie spłaconego kredytu może nastąpić poprzez sprzedaż przedmiotu przewłaszczonego z pominięciem trybu egzekucji sądowej bądź administracyjnej.
Jednakże w umowie przewłaszczenia celowe jest szczegółowe określenie uprawnień i obowiązków banku w przypadku niespłacenia kredytu w sposób podobny, jak przy umowie zastawu.
Jeżeli osoba będąca posiadaczem rzeczy przewłaszczonej odmówi wydania tej rzeczy bankowi jako jej właścicielowi, wówczas bank może:
złożyć u komornika tytuł wykonawczy nakazujący wydanie bankowi przewłaszczonej rzeczy oraz żądać wszczęcia egzekucji, lub
żądać wszczęcia postępowania karnego na podstawie art. 204 § 2 k.k. stanowiącego, że kto przywłaszcza sobie powierzone mu mienie podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.
Zakończenie
W problematyce zabezpieczeń prawnych kredytów kapitalnym zagadnieniem jest prawidłowy i trafny ich wybór. W tej materii nie powinno być schematów i automatyzmu. Każda decyzja w tym przedmiocie powinna być zindywidualizowana, dostosowana do konkretnej sytuacji danego kredytobiorcy.
Wybór formy zabezpieczeń ustalany jest w porozumieniu z kredytobiorcą. Niemniej w tej materii obserwuje się często pewne sprzeczności stanowisk. Banki posiadające niedobre doświadczenia szczególnie z początkowego okresu transformacji stawiają wysokie wymogi ostrożnościowe. Natomiast potencjalny kredytobiorca uważa, że bank stawia zbyt wygórowane, a niejednokrotnie niewykonalne warunki, od których uzależnia przyznanie kredytu. W konkluzji można stwierdzić, że zabezpieczenia prawne stanowią dodatkowy element zapewniający zwrotność kredytu.
Natomiast najwłaściwszym zabezpieczeniem pozostaje efektywna działalność kredytobiorcy, to znaczy zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu z wypracowanych środków własnych, np. przyrostu kapitału, zysku netto, odpisów amortyzacyjnych itp.
Bibliografia
R. i R. Radziukiewicz, Słownik terminów używanych w bankowości, Wydawnictwo BART, Warszawa 1997;
W. Otta, Działalność kredytowa banku, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1998;
M. Drgunowicz, I. Heropolitańska, J. Sterniak-Kujawa, W. Sendek, Kredytowanie działalności gospodarczej małych przedsiębiorców, Wydawnictwo TWIGGER, Warszawa 2001;
I. Heropolitańska, E. Borowska, Kredyt i gwarancje bankowe, Wydawnictwo TWIGGER, Warszawa 1996;
http://www.e-prawnik.pl
7