05.04.2006

Transport i handel morski - wykład 7

Temat: Podmioty i osoby występujące w handlu i transporcie morskim.

Ogół osób związanych z handlem morskim można podzielić na:

• Osoby główne - takie osoby fizyczne bądź prawne, które bezpośrednio zawierają różnego rodzaju umowy o przewóz towarów drogą morską.

• Osoby pomocnicze - osoby przy pomocy których osoby główne mają zawierać różnego rodzaju umowy i transakcje w handlu morskim.

• Podmioty i osoby pomocnicze - tzw. usługodawcy - realizujący zlecenie na rachunek osób głównych.

Do osób głównych zaliczamy:

• Właściciela ładunku,

• Właściciela statku,

• Armatora,

• Przewoźnika,

• Frachtującego.

Właścicielem ładunku może być osoba fizyczna bądź prawna posiadająca uprawnienia władania, korzystania i rozporządzania towarem przewożonym drogą morską.

Właścicielem statku jest osoba fizyczna bądź prawna posiadająca uprawnienia władania, korzystania i rozporządzania statkiem morskim. Właściciel statku stanowi podmiot praw i obowiązków wynikających z ustawodawstwa państwa - bandery, w którego rejestr został wpisany. Właściciel statku może go eksploatować na własny rachunek i wtedy jest on jednocześnie armatorem bądź też może oddać prawo do korzystania ze statku innej osobie i wtedy armatorem jest inna osoba.

Armatorem jest ten kto w swoim imieniu uprawia żeglugę statkiem własnym bądź cudzym. Armator jest stroną we wszystkich umowach związanych z eksploatacją statku, czyli występuje w umowach o przewóz towarów lub pasażerów drogą morską, w umowach z podusługodawcami to jest pilotami, agentami, maklerami, zatrudnia załogę.

Przewoźnikiem może być również osobą fizyczną lub osobą prawną podejmującą się na podstawie umowy odpłatnego przewozu towarów lub osób drogą morską. Z reguły przewoźnikiem jest armator, ale może też nim być inna osoba, która na podstawie umowy dysponuje statkiem.

Frachtujący - może nim być osoba fizyczna bądź prawna, która zawiera z przewoźnikiem umowę o przewóz towarów drogą morską na rachunek swój bądź cudzy. Najczęściej osobą frachtującą bywa osoba upoważniona przez właściciela towaru, co może wynikać z oddalenia lub braku kwalifikacji.

Z uwagi, że mamy do czynienia z dwoma grupami umów (czarterowymi i bookingowymi) w zależności od rodzaju umowy frachtujący nazywany jest albo czarterującym albo kupującym.

Strony pomocnicze w transporcie i handlu morskim:

Makler morski - podejmuje się on na podstawie każdorazowego zlecenia pośredniczenia w zawieraniu umów kupna-sprzedaży, umów przewozu, umów holowniczych, ubezpieczeniowych. Jest on więc pośrednikiem, działa na zlecenie jakiejś osoby. Wynagrodzeniem dla niego jest prowizja określona w umowie.

Załadowca (shiper) - osoba fizyczna bądź prawna, która dostarcza przewoźnikowi ładunek w wykonaniu obowiązku frachtującego. Załadowcą najczęściej jest spedytor morski.

Odbiorca - to osoba fizyczna bądź prawna, której, bądź na zlecenie której, ma zostać wydany towar w porcie przeznaczenia. Osobą uprawnioną do odbioru towaru jest legitymowany posiadacz konosamentu. Odbiorcą najczęściej jest spedytor.

Spedytor - jest to osoba fizyczna bądź prawna zajmująca się zawodowo spedycją, podejmującą się we własnym imieniu lecz na rachunek zlecającego przesłania towarów drogą morską, lądową, śródlądową, lotniczą oraz związanych z tym formalności i czynności pomocniczych, takich jak pr5zechowywanie przesyłki, przygotowanie, oznakowanie.

Grupa usługowców:

Agent morski - osoba fizyczna bądź prawna, która podejmuje się reprezentowania interesów przewoźnika w danym porcie. Reprezentuje on interes statku. Może wykonywać czynności formalno-prawne takie jak załatwianie formalności związanych z wyjściem, pobytem i wejściem statku do/z portu (tę grupę czynności nazywamy klarowaniem statku). Inne czynności to występowanie wobec urzędów i zarządu portu, informowanie załadowców i odbiorców o przebiegu i uzgadnianiu miejsc przeładunku, zgłaszanie statku do przeładunku, rozliczanie czasu postoju statku w porcie, zabezpieczenie interesów armatora w zakresie ewentualnych szkód ładunkowych. Organizacja niezbędnych remontów, organizacja zaopatrzenia w paliwo, wodę, żywności, części zapasowe, opiekowanie się załogą statku (w szczególności pomoc lekarska) i finansowe rozliczanie się z p4rzewoźnikiem z postoju statku. Drugą grupą czynności są różne obowiązki handlowo-eksploatacyjne: prowadzenie akcji akwizycyjno-marketingowych na rzecz swego armatora, rozpoznanie stanu rynku frachtowego, zawieranie wszelkiego rodzaju umów, wystawianie konosamentu z upoważnienia przewoźnika, inkasowanie frachtów za przewóz towarów i wiele innych.

Zakres czynności agenta morskiego zmienia się w zależności od formy eksploatacji statku. Najwęższy jest w przypadku żeglugi trampowej, gdzie sprowadza się przede wszystkim do tzw. klarowania statku. Szerszy jest w żegludze liniowej, gdzie zajmuje się również bookowaniem, akwizycją itp.. Równie szeroki jest w żegludze pasażerskiej.

Ształer - jest to osoba fizyczna lub prawna dokonująca na zlecenie lub za wynagrodzeniem koniecznych prac przy przeładunku towarów do i ze statku, a w szczególności fachowo układająca (ształująca) we wnętrzu statku. Odpowiedzialny wobec zleceniodawcy za przenoszenie towaru, właściwe ułożenie towaru, właściwy stan ładunku (nienaruszony), terminowość dokonania zlecenia i dotrzymanie zwyczajowej szybkości przeładunku.

Ekspert - osoba dokonująca różnego rodzaju ekspertyz ładunkowych, morskich. Z taką osobą zawiera się umowę o ekspertyzę (najczęściej umowę o dzieło). Tego typu umowa ma na celu wydanie fachowej opinii w pewnej konkretnej sprawie. Orzeczenia ekspertów bierze się pod uwagę przy rozstrzyganiu konkretnych spraw. Mogą zajmować się np. oceną jakości towarów, oceną sposobu ształowania ładunku, ocenę prawidłowości opakowania ładunku, ocenę właściwego zabezpieczenia luków ładunkowych, ocenę odpowiedniego przygotowania pomieszczeń ładunkowych. Zajmują się również tzw. awariami morskimi. Mniej skomplikowane są usługi kontrolne dotyczące ilości, masy, objętości ładunku. W przypadku liczenia sztuk ładunku dokonują tego liczmeni. Przy ładunkach sypkich strony mogą zażyczyć sobie ważenia - tym zajmują się wagowi. Jeżeli zachodzi konieczność kontroli jakości zawiera się umowę z próbobiorcą. Usługi pilotowe polegają na udzielaniu kapitanowi statku pomocy i rady w kierowaniu statkiem ze względu na warunki nawigacyjne wód na których pilot pełnił służbę (możemy mówić o pilotażu fakultatywnym, ale najczęściej są to usługi obligatoryjne). Usługi cumownicze polegają na udzielaniu statkom pomocy przy dobijaniu, odbijaniu czy też przesuwaniu wzdłuż nadbrzeża. Usługi te świadczą tzw. cumownicy.

---