17.05.2006
Transport i handel morski - wykład 11
Temat: Żegluga liniowa w obsłudze handlu światowego (towarowego).
Żegluga liniowa zaczęła się wyodrębniać w XVIII wieku, a wieku XIX była dominującą formą uprawiania transportu morskiego.
Przesłanki podziału na żeglugę trampową i liniową:
Istotne zmiany w ówczesnym budownictwie okrętowym (budowa statków stalowych), a co za tym idzie uniezależnienia się od warunków naturalnych (pogodowych),
Dalsze różnicowanie się struktury ładunków handlu morskiego (obok ładunków masowych w strukturze handlu morskiego pojawiły się ładunki wysokowartościowej drobnicy przemysłowej,
Uprzemysłoweinie,
Nowe formy transakcji handlowych oparte na terminowych dostawach ładunków.
Cechy regularności początkowo związane były z obsługą transportu pasażerskiego, gdyż to były silniejsze potrzeby. Pierwsze linie żeglugowe powstały w ścisłym związku z obsługa ruchu pasażerskiego. Podaje się, że była to linia NY-Liverpool uruchomiona w 1816 roku. W 1824 roku powstała pierwsza linia towarowa Hamburg-Rotterdam-Londyn.
Przedmiotem przewozów liniowych są wszelkiego rodzaju ładunki pojawiające się w handlu morskim, a więc ładunki suche, jak i płynne, opakowane bądź przewożone luzem, wyroby gotowe, półfabrykaty, a nawet surowce. Ładunki z różnych kształtach i właściwościach technologicznych, w tym także ładunki wymagające specjalnych warunków przewozu - mrożone, chłodzone, niebezpieczne. Wspólną nazwą ładunków przewożonych jest drobnica. Drobnica jest jednak przewożona w mniejszych partiach ładunkowych, stanowiące ładunek częściowy z wieloma innymi ładunkami. Kryterium klasyfikacji ładunku do drobnicy nie jest rodzaj ładunku a wielkość przesyłki.
Ogół ładunków drobnicowych dzielimy na dwie klasyczne grupy: mieszaną i jednolitą. Podstawą jest drobnica mieszana. Stanowi podstawę akwizycji ładunkowej w żegludze liniowej. Pochodzi od wielu załadowców stale korzystających z usług danej linii. Czarterowanie statku dla takich załadowców byłoby całkowicie nieopłacalne. Drobnica jednolita to ładunki przewożone z reguły w większych partiach - w skrajnych przypadkach nawet w partiach całostatkowych jednolicie opakowane. Ten rodzaj drobnicy nazywany jest czasem półmasówką. Właściciele drobnicy jednolitej z reguły korzystają jednak z żeglugi trampowej.
Najistotniejszym elementem zmiany struktury drobnicy zjednostkowanej (w pakietach, partiach, kontenerach).
Osobną grupę ładunków drobnicowych stanowią ładunki mrożone (mięso, drób, masło, ryby, owoce).
Statki przewożące nazywa się jako konwencjonalne drobnicowce. Różnią się przede wszystkim strukturą ładowni. Są to z reguły statki wielopokładowe.
Cechy żeglugi liniowej:
Utrzymywanie regularnych połaczeń żeglugowych w oparciu o rozkład rejsów.
Określona częstotliwość, czyli ilość oferowanych połączeń w pewnej jednostce czasu (np. miesiącu). Wskaźnik częstotliwości zależy od wielkości masy ładunkowej oferowanej do przewozu, odległości przewozu, li9czby i wielkości zatrudnionych statków.
Utrzymanie regularnych połączeń między tymi samymi partiami. Porty te pod względem geograficznym wytyczają linię żeglugową (porty wyjściowe, podróżne, docelowe). Zarówno w portach wyjściowych, jak i docelowych wyróżniamy porty:
Bazowe,
Dodatkowe.
Porty bazowe to są porty duże, stale uwzględniane w planie rejsowym. Dodatkowe są to porty mniejszej rangi, zawija do nich pod warunkiem otrzymania dodatku do stawek frachtowych.
Statki zawijają nie tylko do tych samych portów, ale również do tych samych miejsc w portach. Armatorzy korzystają, więc także z tych samych baz portowych, czyli tych samych części portu.
Elementy rynku przewozów liniowych.
Po stronie podaży usług występują przedsiębiorstwa armatorskie żeglugi liniowej. Są to z reguły przedsiębiorstwa znacznie większe niż w trampingu, silniejsze kapitałowo, silniej powiązane z zapleczem, załadowcami, o bardziej rozbudowanych służbach eksploatacyjnych.
Spotyka się przedsiębiorstwa albo specjalizujące się w obsłudze jakiegoś produktu albo konkretnego regionu geograficznego.
Nie ma w żegludze liniowej elastyczność działania. Statki pływają niezależnie od koniunktury. Z uwagi na wysoką kapitałochłonność i duże koszty konkurencji istnieje skłonność do porozumień kartelowych, monopolistycznych. Stopień kartelizacji przekracza 80% rynku żeglugi regularnej.
Formy porozumień kartelowych.
Porozumienie wspólnej obsługi - obejmują kilku armatorów liniowych, ich zadaniem jest utrzymanie regularności i określonej częstotliwości statków między określonymi portami i całkowite wyeliminowanie konkurencji w określonej przestrzeni.
Konferencje żeglugowe (liniowe) - jest to porozumienie 2-4 przewoźników liniowych dla opanowania danego rynku frachtowego i dyktowania swoich warunków na tym rynku. Ustalają one wspólną taryfę przewozową, ilość statków, wydzielony rejon działania, system rabatowy, stosunek względem outsiderów.
Porozumienie miedzykonferencyjne - szersza forma porozumień (konferencje konferencji). Kilka konkurencji stara się porozumieć między sobą.
Pule żeglugowe - bardziej zwarte porozumienia. Pule ładunkowe - dzielą między siebie ładunki; pule finansowe - dzielą się ładunkami i wpływami frachtowymi według odpowiednich kluczy.
Drugą płaszczyzną powiązań są powiązania przewoźników i załadowców. Uzależnia się załadowców od danej linii żeglugowej.
System rabatów odraczanych - krytykowany przez załadowców, załadowcy mogą się ubiegać o rabat pod warunkiem, że korzystają z usług danej linii przez pół roku. Rabat jest odraczany o kolejne pół roku.
System kontraktowy - strony zawierają kontrakt, np. na jeden rok w zamian za określony rabat.
Po stronie popytu istnieje ogromna liczba załadowców - eksporterzy, importerzy stosunkowo niewielkich partii ładunków. Cały proces zawierania umowy przewozowej jest nazywany procesem bookowania.
Agentura w żegludze liniowej.
W przypadku żeglugi liniowej armatorzy posiadają swoich przedstawicielstwa bądź też powierzają obsługę swoich statków agentom liniowym. Agentura liniowa to klarowanie statku, ale również akwizycja na rzecz swojego zleceniodawcy i bookowanie ładunków. W związku z tym agentura liniowa na charakter działalności stałej, a nie doraźnej. Umowa agencyjna zabrania także bycia agentem innej linii żeglugowej. Agent bookuje tylko w ramach przydzielonego mu limitu nośności statku.
Taryfowy system kształtowania stawek frachtowych.
Oznacza to, że przewóz danego ładunku statkiem liniowym opiera się o obowiązujący w danym czasie i na danej linii morskiej taryfę frachtową. Taryfa to zestawienie cen i warunków przewozu. Najczęściej jest to taryfa konferencyjna. Taryfa może mieć układ alfabetyczny albo .....................(okresowy????). Fracht taryfy obliczany jest najczęściej od objętości, wagi, wartości, sztuk. To nazywa się procesem taryfowania. A przewoźnik liniowy przysługuje opcja taryfowa, a więc decyzja jak będzie wyliczony fracht.
W taryfie zawarte są również inne warunki przewozu - dopłaty taryfowe (dodatki frachtowe, np. od ładunków ponadgabarytowych, dodatek barkowy, dodatek do przewozu do portów objętych działaniami wojennymi).